Συνθέτες μελοποιούν Συνθέτες

Η μουσική και το τραγούδι, ως οι κατ’ εξοχήν επικοινωνιακές μορφές τέχνης, παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον πέρα απ’ το αποτέλεσμα, αυτό καθ’ αυτό, και για…
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 

τις συνεργασίες τους. Η τέχνη των ήχων είναι ισότιμη και ισοδύναμη της ποίησης (στις πιο εμπνευσμένες τους στιγμές) και το τραγούδι ο πιο αναγνωρισμένος, άμεσος και ελκυστικός τρόπος έκφρασης, οικουμενικά.

Αν και κατά τον Πλάτωνα «έχει αξία όχι η ηδονική απλώς μουσική, αλλά, εκείνη που εμπνέει στον άνθρωπο γενναία φρονήματα και η αξία της πρέπει να κρίνεται, όχι από την ευχαρίστηση των πολλών, μα από την ικανοποίηση την οποία προξενεί στους πεπαιδευμένους».

Το τραγούδι είναι το αποτέλεσμα, η κοινή συνισταμένη, του λόγου (στίχου), της μουσικής και της απόδοσής τους (ερμηνείας). Το σύνηθες είναι αυτοί οι ρόλοι να μοιράζονται σε διαφορετικά πρόσωπα.

Θα έλεγα, ότι, η συνάντηση συνθέτη και στιχουργού δεν συνιστά, απαραιτήτως, ενοποίηση, κυρίως, γιατί, το αποτέλεσμα της συνάντησής τους δεν έχει πάντα την ίδια καλλιτεχνική αξία, αν και συνήθως αυτό επιτυγχάνεται από την ανησυχία αμφοτέρων, οι οποίοι επιλέγουν ο ένας τον άλλον προκειμένου να υπάρξει ενοποίηση σε καλλιτεχνικό και, ενίοτε, ιδεολογικό επίπεδο, με την γενικότερη σημασία.

Αυτό μοιάζει να προσεγγίζει και η συνεργασία δύο συνθετών, όπου – αναλόγως με την ευχέρεια που έχει ο καθένας να γράφει και στίχους – ενοποιούνται, όχι γιατί, εκείνος που γράφει και στίχους, δεν μπορεί να τους μελοποιήσει ο ίδιος, αλλά γιατί, με αυτό τον τρόπο, εκτός από την κάλυψη που «παρέχει» στον συνάδελφό του σε τεχνικό επίπεδο, καλύπτεται και εκφράζεται μια βασική ανάγκη που αφορά στα παραπάνω περί καλλιτεχνικής και ιδεολογικής συγγένειας, φιλίας κ.λ.π. Στο ελληνικό τραγούδι οι ρόλοι συνθετών και στιχουργών, επί της ουσίας, είναι διακριτοί, υπάρχουν, όμως, και κάποια παραδείγματα που αφορούν στην περίπτωση που ένας συνθέτης μελοποιεί στίχους που έγραψε κάποιος άλλος συνθέτης (κατά την κεντρική ιδιότητά του), σχεδόν πάντα, από τον ίδιο, αισθητικά και υφολογικά, χώρο. Ας δούμε ορισμένα από αυτά:

ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΪΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Στην ιστορία του λαϊκού τραγουδιού υπήρξαν δύο βασικές περιπτώσεις συνθετών-στιχουργών που στίχοι τους μελοποιήθηκαν από άλλους συνθέτες: του Γιώργου Μητσάκη (Δερβενιώτης, Χιώτης, Τσιτσάνης, Ζαμπέτας) και του Άκη Πάνου (Κολοκοτρώνης, Δαλιάνης, Καρανικόλας, Γαβαλάς, Μπιθικώτσης). Το 1960 εμφανίζεται στη δισκογραφία και ο Γιώργος Μουφλουζέλης που πρωτοπέρασε τραγούδια μαζί με τον Απόστολο Καλδάρα, ενώ, ακολούθησαν οι συνεργασίες του με τον Μπάμπη Μπακάλη και τον Κώστα Καπλάνη.

ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝ. Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 ο ερευνητής-παραγωγός Κώστας Χατζηδουλής, με πολύχρονη εμπειρία και βαθιά γνώση γύρω από πρόσωπα και πράγματα του τραγουδιού, έφερε στην επιφάνεια αρκετά ανέκδοτα τραγούδια σημαντικών λαϊκών δημιουργών. Ολοκληρωμένα τραγούδια και ανέκδοτους στίχους που μελοποίησαν νεώτεροι συνθέτες. Ανάμεσα στο ενδιαφέρων αυτό υλικό υπήρξαν και στίχοι μπουζουξήδων και λαϊκών συνθετών, όπως του Μπαγιαντέρα και του Λουκά Νταράλα, που μελοποιήθηκαν από τον Χρήστο Νικολόπουλο και τον Σπύρο Ιωαννίδη αντίστοιχα. Το αποτέλεσμα αυτής της συνένωσης ήταν κάποια τραγούδια φορτισμένα από το βάρος της ιστορίας αλλά και με σύγχρονη δυναμική που ερμήνευσε ο Μανώλης Λιδάκης. Πάνω σε αυτό το πνεύμα της συνύπαρξης δημιουργών ο Σταμάτης Κραουνάκης κάρφωσε στίχους σε μια παλιότερη μελωδία του Ζαμπέτα, ενώ, επηρεασμένος από το κλίμα που δημιούργησε ο Κώστας Χατζηδουλής, κινήθηκε και ο Χρήστος Νικολόπουλος ο οποίος αργότερα μελοποίησε ανέκδοτους στίχους από το αρχείο του Βασίλη Τσιτσάνη.

Ο ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ, Ο ΞΑΡΧΑΚΟΣ, Ο ΜΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΝΟΤΗΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ

Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση έντεχνου συνθέτη-ποιητή που μελοποιήθηκε από άλλους συνθέτες είναι αυτή του Μάνου Χατζιδάκι. Ο Θάνος Φωσκαρίνης γράφει, στην περιοδική έκδοση ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 1997, για τον Χατζιδάκι:

«Απέφευγε να αυτοαποκαλείται μουσικός ή συνθέτης. «εγώ είμαι ποιητής», μας έλεγε «ή τραγουδοποιός». Η Ποίηση ήταν η δεύτερη φύση του και είναι από τους λίγους συνθέτες της εποχής μας που είχαν μια τόσο στενή σχέση μαζί της. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ξεκίνησε γράφοντας ποίηση και μουσική. Έχει γράψει τους στίχους πολλών τραγουδιών του, έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, τα «Σχόλια του Τρίτου» ξεχειλίζουν από ποιητικές εικόνες και το κυριότερο – υπήρξε γέννημα, θρέμμα των ποιητών της γενιάς του ’30, γνήσιο παιδί του Νίκου Γκάτσου».

Η πρώτη μελοποιητική προσέγγιση ποιημάτων του Μάνου Χατζιδάκι από άλλο συνθέτη έγινε το 1970 από τον Σταύρο Ξαρχάκο όταν μελοποίησε τα ποιήματα Το ποτάμι, Δύο τραγούδια για τον Ρόννη, Κρίση και Μαρία Ελένη, από την ποιητική συλλογή Μυθολογία (1966) τα οποία παρέμειναν ανέκδοτα, έως ότου αρκετά χρόνια αργότερα, το 1993 και στον δίσκο Αγάπη είναι η ζωή, τρία από αυτά τα τραγουδήσει η, παλιά ερμηνεύτρια του Χατζιδάκι, Νανά Μούσχουρη. Η πρώτη, όμως, καταγεγραμμένη δισκογραφικά, συνάντηση συνθέτη με τον ποιητικό λόγο του Μάνου Χατζιδάκι έγινε το 1977 με τον κύκλο τραγουδιών Παιδί της Γης σε μουσική του Νότη Μαυρουδή – ποιήματα, επίσης, από την συλλογή Μυθολογία (1966). Τα 9 τραγούδια ερμήνευσαν η Αρλέτα και ο Ηλίας Λιούγκος, ενώ, η φωνή του Μάνου Χατζιδάκι, στην, αφιερωμένη στον Γιώργο Σεφέρη, αφηγηματική στιγμή του έργου, επικύρωνε τη συνεργασία – και η συμμετοχή του, κατά μια έννοια, αναγνώριζε τον Νότη Μαυρουδή ως έναν, ακόμη, από τους «συγγενείς» του δημιουργούς.

 

 

Μια ανεπίσημη αλλά ισχύουσα σε επίπεδο συνδημιουργίας συνεργασία ήταν αυτή με τον Δήμο Μούτση, ο οποίος είχε παίξει φυσαρμόνικα στα έργα του Χατζιδάκι Αμέρικα-Αμέρικα, Μυθολογία και άλλα, ενώ, όταν το 1970 ο συνθέτης ήταν στην Αμερική ενορχήστρωσε τον κύκλο τραγουδιών του Επιστροφή. Μέσα από αυτή την επικοινωνία έμεινε κι ένα τραγούδι που έγραψαν μαζί το 1965, την εποχή του Μαγεμένου Αυλού, το Μέσ’ απ’ το παλιό μου σπίτι που ερμήνευσε ο νεαρός Γιάννης Πουλόπουλος και αμέσως μετά ο Μπιθικώτσης. Ποιήματα του μελοποίησαν επίσης: ο νέος τραγουδοποιός Στάθης Άννινος στον ανεξάρτητο δίσκο του 1998 Όνειρα του κόσμου και ο συνθέτης Δημήτρης Λέκκας, τα οποία παραμένουν ανέκδοτα στη δισκογραφία, είχαν, όμως, παρουσιαστεί στο παρελθόν από ειδική εκπομπή της Ελληνικής ραδιοφωνίας.

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ – ΗΛΙΑΣ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ

Μια, σχετικά, πρόσφατη συνάντηση αυτού του ενδιαφέροντος είναι εκείνη του Ηλία Ανδριόπουλου με τον ποιητικό λόγο του Μίκη Θεοδωράκη. Στον δίσκο Ωδαί, όπου ο Ανδριόπουλος μελοποιεί Ανδρέα Κάλβο υπάρχουν και πέντε τραγούδια σε στίχους του κορυφαίου συνθέτη από τον κύκλο Ο ήλιος και ο χρόνος, τέσσερα με ερμηνεύτρια την Ιωάννα Φόρτη και ένα που διαβάζει ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης.

ΕΚ ΠΡΩΤΗΣ ΟΨΕΩΣ ΠΑΡΑΔΟΞΟ

Το πρώτο αίσθημα που πιθανόν γεννάται στο άκουσμα κάποιων συνεργασιών όπως του Τζίμη Πανούση με τον Τάκη Σούκα ή του Διονύση Σαββόπουλου με τον Χρήστο Ζέρβα είναι αυτό της απορίας. Τα πράγματα τελικά είναι πιο χαλαρά και εξηγούνται αλλιώς όταν οι πρώτοι γράφουν για την Ελένη Βιτάλη και οι δεύτεροι για την Οπισθοδρομική κομπανία, που, τρόπον τινά, ήταν ανακάλυψη του Σαββόπουλου.

Ιδιαίτερης μνείας χρήζει και η περίπτωση του συνθέτη-στιχουργού Γιάννη Πάριου, που έγραψε δεκάδες τραγούδια, άλλοτε αποκλειστικά δικά του και άλλοτε συνεργαζόμενος ως στιχουργός, κυρίως, με τον Θανάση Πολυκανδριώτη, τον Τόλη Βοσκόπουλο, τον Αντώνη Βαρδή, τον Γιάννη Παλαιολόγου, τον Νίκο Ιγνατιάδη, τον Λυκούργο Μαρκέα κ.α.

Η ΝΕΩΤΕΡΗ ΓΕΝΙΑ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΑΓΟΥΔΟΠΟΙΟΙ

Η νεότερη γενιά συνθετών είναι πιο ανοιχτή στις συνεργασίες αυτού του είδους. Όσοι έχουν την ικανότητα να γράφουν στίχους, συχνά πυκνά, μελοποιούνται από ομοτέχνους τους και ενοποιούνται, ανάγοντας τη συνδημιουργία σε υπόθεση, της παρέας, με κοινούς κώδικες, στόχους και κοντινή αντίληψη για το τραγούδι, το οποίο στις μέρες μας γράφεται και εκδίδεται ευκολότερα, καθώς και καλύπτει διαφορετικές ανάγκες απ’ ότι στο παρελθόν. Ο κύκλος των τραγουδοποιών είναι πλέον μεγαλύτερος και οι συναντήσεις-συνεργασίες πιο εύκολες αν και διαφορετικού ειδικού βάρους, με διαφορετικά εκφραστικά χαρακτηριστικά και ζητούμενα. Και είναι πολλές αυτές, οι οποίες, πιθανότατα, θα μας απασχολήσουν στο μέλλον.


 

 

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!