Στέλιος Καζαντζίδης - Τα «κρυφά» και τα «κομμένα» του Στέλιου

Στις 14 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται δέκα χρόνια από τότε που ο Στέλιος Καζαντζίδης «χαιρέτησε τα βουνά και έφυγε για μακριά, για ταξίδι μεγάλο…».*
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Πριν από 3 χρόνια «Το Βήμα της Κυριακής» διένειμε μια κασετίνα 8 cds με 100 τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, ηχογραφήσεις της περιόδου 1955-1972. Από το τρίτο κιόλας τραγούδι του 1ου cd βρέθηκα μπροστά σε μια έκπληξη. Ακούγοντας την «Αθήνα», διαπίστωσα πως σε πολλά σημεία, τόσο τα γυρίσματα του Καζαντζίδη και της Μαρινέλλας, όσο και τα παιξίματα του Μανώλη Χιώτη στο μπουζούκι, ήταν διαφορετικά, από το τραγούδι που μέχρι τότε ήξερα. Ήταν σαφές πως επρόκειτο για μια διαφορετική εκτέλεση. Δυστυχώς, πουθενά στο φυλλάδιο δεν αναγραφόταν κάτι τέτοιο. Και δεν είναι η πρώτη φορά που συνέβη αυτό. Έχει τύχει αρκετές φορές να ακούσω ένα τραγούδι και μια αλλαγή σε κάποιο γύρισμα ή κορώνα του τραγουδιστή ή ένα διαφορετικό παίξιμο της ορχήστρας να μου αποδείξει πως πρόκειται για άλλη εγγραφή. Την εποχή των ηχογραφήσεων για τους δίσκους 45 στροφών ο συνθέτης ή ο τραγουδιστής δοκίμαζαν ένα τραγούδι και το ηχογραφούσαν με την ίδια ορχήστρα, την ίδια μέρα ίσως, για παραπάνω από μία φορές. Συχνά κυκλοφορούσε στην αγορά με δυο μορφές. Με τον ίδιο κωδικό δίσκου όμως. Άλλες φορές έβγαινε η μια ηχογράφηση και η άλλη έμενε στα αρχεία της εταιρείας και έμπαινε σε δίσκο ή cd πολλά χρόνια μετά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στους καταλόγους δισκογραφιών που έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί, το τραγούδι να υπάρχει καταγεγραμμένο μόνο μια φορά.

Προσπάθησα, όσο είναι βέβαια εφικτό, να καταγράψω τέτοιες περιπτώσεις τραγουδιών του Στέλιου Καζαντζίδη. Η καταγραφή έγινε καθαρά «με το αυτί»… Ακούγοντας δηλαδή και συγκρίνοντας νότα-νότα τα τραγούδια και χωρίς κανένα άλλο στοιχείο. Και τυχαία, γιατί ούτε υπάρχει η δυνατότητα της ακρόασης όλων των ηχογραφήσεων που έχουν πραγματοποιηθεί από τις πρωτότυπες μήτρες των εταιρειών, ούτε υπάρχουν όλα τα πρωτότυπα 45άρια, έτσι ώστε να έχω μια πλήρη εικόνα. Είναι σχεδόν βέβαιο πως υπάρχουν κι άλλα.

Θα πρέπει να διευκρινιστεί πως η καταγραφή δεν αφορά τις ηχογραφήσεις που έγιναν για τα ίδια τραγούδια με διαφορετικές ενορχηστρώσεις και για λογαριασμό άλλων εταιρειών. Δεν απασχολεί δηλαδή το ότι το «Αυτή η νύχτα μένει» για παράδειγμα, ηχογραφήθηκε τόσο στην Columbia το 1959, όσο και στις εταιρείες Nina και Αpollo την ίδια χρονιά ή στα extended play της Columbia λίγο αργότερα. Ούτε το ότι το τραγούδι «Στο τραπέζι που τα πίνω» γράφτηκε το 1969 στη Minos αλλά και το 1993 στο δίσκο «Ένα γλέντι με τον Στελάρα».

Το πιο παλιό από τα τραγούδια με δυο διαφορετικές ηχογραφήσεις που εντοπίσαμε είναι το «Εγώ ποτέ δεν αγαπώ» του Απόστολου Καλδάρα και του Κώστα Βίρβου, που ηχογραφήθηκε το 1958. Η μία εκδόθηκε σε δίσκο 45 στροφών extended play και είναι αυτή που επανεκδόθηκε στις διάφορες συλλογές του Καζαντζίδη και του Καλδάρα. Η άλλη που είναι και η σπανιότερη κυκλοφόρησε μόνο στις 78 στροφές.

Το 1961 κυκλοφόρησε ένα καλαματιανό του Θόδωρου Δερβενιώτη σε στίχους του Κώστα Βίρβου με τίτλο «Τρεις αγάπες». Δίπλα στον Καζαντζίδη, η Γιώτα Λύδια «μαγεύει» με τα φωνητικά της. Ηχογραφήθηκε το 1961 σε δίσκο 45 στροφών His master’s voice (7PG 2875). Το 1988 μπήκε και στον 5ο δίσκο της δεκαπλής κασετίνας «Καζαντζίδης». Από το 45άρι το ήξερα για χρόνια, ώσπου κάποια στιγμή έπεσε στα χέρια μου ένα 45άρι με τα ίδια στοιχεία στην ετικέτα. Ακούγοντάς το διαπίστωσα μικρές διαφορές τόσο στα μέρη της ορχήστρας όσο και στα φωνητικά. Τα γυρίσματα της φωνής του Καζαντζίδη στην πρόζα της έναρξης, αποδεικνύουν την διαφορά.

Το 1961 ο Μάνος Χατζιδάκις ηχογραφεί τέσσερα τραγούδια με τον Καζαντζίδη και την Μαρινέλλα, μεταξύ των οποίων και «Το πέλαγο είναι βαθύ», σε 45άρι His Master’s Voice (7PG 3011). Γι’ αυτό το τραγούδι υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκδοχές. Εκτός από το 45άρι που ξέρω (με ετικέτα Odeon, από τους δίσκους που διανεμήθηκαν στην αγορά του εξωτερικού), άλλη μια βρίσκεται στην έκδοση βινυλίου του δίσκου «Μάνος Χατζιδάκις - Πρώτη εκτέλεση» της Columbia του 1965 και μια τρίτη στη συλλογή «Στέλιος Καζαντζίδης 1961-1963» της Regal που εκδόθηκε το 1981. Αυτή είναι και η εκτέλεση που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο στις διάφορες συλλογές του Καζαντζίδη και του Χατζιδάκι που κυκλοφόρησαν έκτοτε. Ακόμα και στη μεταφορά του δίσκου «Μάνος Χατζιδάκις - Πρώτη εκτέλεση» του 1965 σε cd, υπάρχει αυτή και όχι εκείνη που είχε πρωτομπεί στο βινύλιο. Χαρακτηριστικό σημείο είναι οι αυτοσχεδιασμοί του Χιώτη μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου ρεφραίν που διαφέρουν από εκτέλεση σε εκτέλεση.

Στο ίδιο 45άρι υπάρχει και η «Αθήνα» σε στίχους του Νίκου Γκάτσου. Η ηχογράφηση από το 45άρι μπήκε για πρώτη φορά το 1984 στους δίσκους «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» και «30 σπάνιες ερμηνείες 1955-1965 Νο 2». Όπως έγραψα και στην αρχή μια δεύτερη εκτέλεση συμπεριλήφθηκε στην κασετίνα «Μάνος Χατζιδάκις - 100 τραγούδια - ηχογραφήσεις 1955-1972» που διανεμήθηκε με «Το Βήμα της Κυριακής».

Άκουγα από μικρός σε μια παλιά κασέτα το βαλσάκι «Φεύγουν και περνούν τα χρόνια» του Στέλιου Καζαντζίδη, γραμμένο το 1963 σε 45άρι Ηis Master’s Voice (7PG 3311). Ώσπου το 1986 το τραγούδι μπήκε στο δίσκο «Στέλιος Καζαντζίδης - Για πάντα - Ιστορικές ηχογραφήσεις 1952-1963, Νο 2» σε διαφορετική εκτέλεση. Η διφωνία του Καζαντζίδη με τη Μαρινέλλα γίνεται με δυο τρόπους. Στο 45άρι η Μαρινέλλα τραγουδά την πρώτη φωνή και ο Καζαντζίδης το σεκόντο ενώ στην άλλη εκτέλεση γίνεται το αντίθετο. Επιπλέον προστίθεται κι ένα μέτρο στο φινάλε του τραγουδιού. Η εκτέλεση από το 45άρι δεν έχει επανεκδοθεί μέχρι σήμερα σε Lp ή cd.

Το 1964 ο Καζαντζίδης βρίσκεται πλέον στις τάξεις της Odeon - Parlophone και μαζί με τη Μαρινέλλα ηχογραφούν το τραγούδι - διάλογο του Μπάμπη Μπακάλη και του Ηρακλή Παπασιδέρη «Τα σφάλματα είναι για τους ανθρώπους» σε 45άρι Οdeon (DSOG 3069). Το 1968 συμπεριλαμβάνεται και στον, ανέκδοτο μέχρι σήμερα σε cd, δίσκο της Odeon «Στέλιος Καζαντζίδης» (ΟMCG 61) αλλά και στους δίσκους «Στιγμές» και «Ο Καζαντζίδης τραγουδάει Μπακάλη». Η έκπληξη έρχεται από το cd «Μπάμπης Μπακάλης - Μεγάλες επιτυχίες» (Minos cd 489790) που κυκλοφορεί το 1996. Στο ρεφραίν του τραγουδιού αντί για το γνωστό

«Τώρα που ξανασμίξαμε, στην αγκαλιά μου μείνε
τα σφάλματα αγάπη μου για τους ανθρώπους είναι»

που τραγουδούν μαζί ο Καζαντζίδης με τη Μαρινέλλα, η τραγουδίστρια ακούγεται μόνη της να λέει:

«Τώρα που ήρθες με στοργή στην αγκαλιά μου μείνε,
τα σφάλματα αγάπη μου για τους ανθρώπους είναι»

Το 1964 ηχογραφούν και το χασάπικο του Θόδωρου Δερβενιώτη και του Κώστα Βίρβου «Μες στης αγάπης μας το τζάκι» που κυκλοφορεί σε δίσκο Odeon (DSOG 3136). Το τραγούδι σε αυτή την εκτέλεση συμπεριλήφθηκε στις συλλογές «Τραγούδια από τις 45 στροφές Νο 2» που κυκλοφόρησε το 1996 και «Τα κινηματογραφικά» του 2006 (το ακούστηκε στην ταινία «Η προδομένη» σε σενάριο Νίκου Φώσκολου και σκηνοθεσία Χρήστου Κυριακόπουλου). Μια διαφορετική εγγραφή του τραγουδιού, με την ίδια ορχήστρα, αλλά μικροδιαφορές στα φωνητικά συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά το 1990 στη συλλογή της Minos «Ανέκδοτα τραγούδια στις 33 στροφές Νο 3» (υπάρχει μόνο στο Lp, έχει κοπεί από το cd).

Την ίδια χρονιά τραγουδούν «Και σιδερένια να είχα καρδιά» σε μουσική Μπάμπη Μπακάλη και στίχους Κώστα Βίρβου σε 45άρι Parlophone (GDSP 2866). Το τραγούδι εντάσσεται το 1970 σε άλλη εκτέλεση και στον μεγάλο δίσκο «Στιγμές». Αυτή η εκτέλεση θα μπει αργότερα και σε άλλες συλλογές όπως «Ο Καζαντζίδης τραγουδάει Βίρβο», «Ο Καζαντζίδης τραγουδάει Μπάμπη Μπακάλη» και «Ο Στέλιος Καζαντζίδης στο γλέντι της ζωής μας».

Μαζί με τη Μαρινέλλα θα ηχογραφήσει και πάλι το 1964 τη σύνθεση του Δημήτρη Γκούτη «Θα με θυμηθείς» η οποία κυκλοφορεί σε 45άρι Minos (ΜΙΝ 5217) το 1970. Το τραγούδι σε μια εκτέλεση με μικροδιαφορές στη φωνή θα ενταχθεί το 1985 στη συλλογή «Μια γυναίκα έφυγε».

Το 1964 ηχογραφείται σε δυο εκτελέσεις και το «Η Κύπρος είναι ελληνική» των Μπάμπη Μπακάλη και Κώστα Βίρβου. Η μια από τις δυο εκτελέσεις συμπεριλήφθηκε σε διάφορες συλλογές του Στέλιου Καζαντζίδη. Η δεύτερη παραμένει ανέκδοτη σε lp και cd και ιδιαίτερα δυσεύρετη.

Το 1965 σε μουσική δική του και στίχους Γιάννη Βασιλόπουλου ο Καζαντζίδης ηχογραφεί σε δίσκο 45 στροφών Parlophone (GDSP 2960) το υπέροχο ζεϊμπέκικο «Νιώθω μια κούραση βαριά». Το τραγούδι μπαίνει το 1973 στο δίσκο «Γυάλινος κόσμος» καθώς και στο «Δρομολόι της ζωής» και το 1978, σε διαφορετική εκτέλεση, στη συλλογή που κυκλοφόρησε με το label της Standard «Τα καλύτερά μου τραγούδια Νο1». Αυτή η εκτέλεση ξαναμπήκε το 1981 στο δίσκο «15 μεγάλες επιτυχίες». Oι διαφορές εντοπίζονται κυρίως στα γυρίσματα της φωνής του Καζαντζίδη. Και είναι ευτύχημα πως με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, αυτές οι εκδοχές βρήκαν το φως της έκδοσης, έτσι ώστε να υπάρχουν καταγεγραμμένοι οι διάφοροι τρόποι με τους οποίους ερμήνευε ο Καζαντζίδης τα τραγούδια.

«Αναστενάζω βγαίνει φωτιά» τραγουδά και πάλι το 1965 σε δίσκο 45 στροφών (Parlophone - GDSP 2984), σε μουσική δική του και στίχους του Στέφανου Βαρτάνη. Το τραγούδι μπαίνει στο μεγάλο δίσκο της Οdeon «Στέλιος Καζαντζίδης» (ΟMCG 61). Σ’ αυτή την εκτέλεση ο Καζαντζίδης τραγουδά κατευθείαν, χωρίς καμιά εισαγωγή, σε αντίθεση με το 45άρι στο οποίο ακούγεται εισαγωγή από φαρφίσα. Η έκπληξη όμως γίνεται στο ανέβασμα που κάνει ο Καζαντζίδης στη φράση «τραβώ το δρόμο μου σκυφτός» στο 45άρι. Η εκτέλεση αυτή δεν έχει επανεκδοθεί μέχρι σήμερα σε Lp ή cd.

Αυτά είναι τα τραγούδια του Καζαντζίδη που πρωτοκυκλοφόρησαν σε 45άρια και για τα οποία κατέγραψα κάποιες διαφορετικές εκτελέσεις. Αξίζει να σημειωθούν και οι διαφορές που υπάρχουν στην εκτέλεση του τραγουδιού «Πέτρινα χρόνια» του Σταμάτη Σπανουδάκη από το δίσκο «Ελεύθερος» του 1988, σε σχέση μ’ αυτήν που μπήκε στη συλλογή του συνθέτη «Επιτυχίες… με λόγια» το 1994. Αυτή η δεύτερη εκτέλεση αργότερα συμπλήρωσε το τελευταίο cd single του Καζαντζίδη «Έρχονται χρόνια δύσκολα». Άλλο ένα τραγούδι από τις 33 στροφές είναι το ζεϊμπέκικο του Σταύρου Τζουανάκου και του Κώστα Κοφινιώτη «Όπου άνθρωπος κακία». Στο Lp «Αφιέρωμα» που κυκλοφόρησε το 1996 ο Καζαντζίδης τραγουδά μόνος του σε αντίθεση με την εκτέλεση που βρίσκεται στο cd, όπου στο ρεφραίν ακούγονται και δεύτερες φωνές.

Άλλη μια κατηγορία τραγουδιών είναι αυτά που στη μετεγγραφή τους από τους δίσκους γραμμοφώνου και τα 45άρια στους μεγάλους δίσκους και τα cds , άγνωστο γιατί, μεταφέρθηκαν κομμένα. Έλειπε δηλαδή η εισαγωγή ή το φινάλε. Σα να υπήρχε λογοκρισία στις νότες και όχι στα λόγια δηλαδή… Μια εξήγηση είναι η εξοικονόμηση χώρου, ειδικά όταν στη μια πλευρά του δίσκου υπήρχαν πάνω από έξι τραγούδια. Το κακό είναι πως, ακόμη και όταν, κάποια απ’ αυτά τα τραγούδια μπήκαν αργότερα σε cd’s, αυτό έγινε με βάση την κυκλοφορία τους στους δίσκους βινυλίου και όχι από τις πρωτότυπες μήτρες, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να κυκλοφορούν κομμένα.

Η πιο τρανταχτή απ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι ο δίσκος «Πολιτεία» του Μίκη Θεοδωράκη που βγήκε το 1976 και περιείχε 14 τραγούδια από τους κύκλους «Πολιτεία Α’ & Β’». Σ’ αυτή τη συλλογή στα τραγούδια «Παράπονο», «Σαββατόβραδο» και «Έχω μια αγάπη» στην τελευταία εισαγωγή ο ήχος χαμηλώνει σιγά, σιγά (fade out) με αποτέλεσμα να μην ακούγονται τα τραγούδια όπως πρωτοκυκλοφόρησαν στα 45άρια. Το «Έχω μι’ αγάπη», ενώ το 1964 είχε μπει στη συλλογή «Μίκης Θεοδωράκης Νο 2» ολόκληρο, μετά την έκδοση της «Πολιτείας», όποτε επανεκδίδεται, μπαίνει κομμένο. Το ίδιο ισχύει και για το «Παράπονο» το οποίο υπάρχει ολόκληρο μόνο στο δίσκο «Στέλιος Καζαντζίδης Νο 5» του 1974. Σε όλες τις μετέπειτα εκδόσεις βγαίνει κι αυτό κομμένο. Όπως και το «Σαββατόβραδο»… Ακόμα και στις πρόσφατες επανεκδόσεις της «Πολιτείας Α’ & Β’» σε remastered cd αλλά και της «Πολιτείας Α’» σε βινύλιο είναι ελλιπές τόσο αυτό όσο και τα άλλα δυο που ανέφερα.

Ένα από τα πρώτα τραγούδια του Καζαντζίδη σε μουσική Γεράσιμου Κλουβάτου και στίχους Χρήστου Κολοκοτρώνη με τίτλο «Η φωτογραφία» ή «Μια μάνα κλαίει», ηχογραφείται το Νοέμβρη του 1952 σε δίσκο γραμμοφώνου Columbia (DG 7001). Το 1986 συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή «Για πάντα - Ιστορικές ηχογραφήσεις 1952-1963 Νο 2» χωρίς το ταξίμι του μπουζουκιού της εισαγωγής, όπως επίσης και στην τετραπλή κασετίνα «Από τις 78 στροφές 1952-1955» που βγαίνει το 2007. Το 2004 στο cd «Τα πρώτα μου τραγούδια», που εκδίδεται από την «Αθηναϊκή δισκογραφική», το τραγούδι μπαίνει ολόκληρο, όπως επίσης στο cd που συνοδεύει το βιβλίο του Κώστα Μπαλαχούτη «Στέλιος Καζαντζίδης - Κι όσο υπάρχεις θα υπάρχω» το 2005, στο δεύτερο cd της σειράς «Χρονικό λαϊκού τραγουδιού - 1953», καθώς και στα «Λαϊκά τραγούδια για τη μάνα» της εταιρείας «Ελληνικός δίσκος».

Το 1955 ο Καζαντζίδης χαρίζει μια από τις πιο σπάνιες ερμηνείες του, τραγουδώντας «Η κοινωνία με κατακρίνει» των Βασίλη Καραπατάκη και Χρήστου Κολοκοτρώνη, σε δίσκο 78 στροφών His master’s voice (AO 5243). Το τραγούδι εκδίδεται αργότερα σε 45άρι και το 1968 στο Lp «Καζαντζίδης» (το εξώφυλλο με τη φλοκάτη). Σε πολλές από τις μετέπειτα συλλογές που θα συμπεριληφθεί, λείπει η πρώτη πρώτη νότα της εισαγωγής.

To 1955 επίσης τραγουδά σε δίσκο 78 στροφών His master’s voice (A.O.5295 - OGA 2340) το ζεϊμπέκικο των Στέλιου Χρυσίνη - Θόδωρου Δερβενιώτη «Βάσανα και παράπονα». Στη μεταγραφή του τραγουδιού σε 45άρι extended play το ταξίμι που παίζει το κανονάκι στην εισαγωγή εξαφανίζεται. Ξανακούγεται ολόκληρο πρόσφατα, στον τέταρτο δίσκο της σειράς «Χρονικό λαϊκού τραγουδιού 1955» της εταιρείας «Ελληνικός δίσκος». Ένα ακόμη τραγούδι που επί σειρά ετών κυκλοφορούσε κομμένο είναι το «Θα το ’γραψε η μοίρα μου» του Γιώργου Μητσάκη. Ηχογραφήθηκε το 1956 σε δίσκο 78 στροφών His master’s voice (ΑΟ-5365) και εντάχθηκε το 1968 στο Lp «Καζαντζίδης» (με το εξώφυλλο με τη φλοκάτη), χωρίς το ταξίμι που παίζει το μπουζούκι στην αρχή. Πριν από λίγα χρόνια μπήκε κι αυτό ολόκληρο στη συλλογή «Χρονικό λαϊκού τραγουδιού 1956-Νο 3» της εταιρείας «Ελληνικός δίσκος» αλλά και στο cd «Στέλιος Καζαντζίδης Νο 4-20 ανέκδοτα τραγούδια 1953-1957» από την «Αθηναϊκή δισκογραφική».

«Άνοιξε μάνα άνοιξε δεν σου χτυπάει ξένος / χτυπάει ο γιος σου μάνα μου ο παραστρατημένος» τραγουδούσε μέσα από τα γραμμόφωνα της εποχής ο Καζαντζίδης στην εισαγωγή του «Άνοιξε μάνα άνοιξε» των Θόδωρου Δερβενιώτη - Κώστα Βίρβου, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1958 σε δίσκο γραμμοφώνου Columbia (DG 7523). To τραγούδι κυκλοφόρησε το 1960 και σε 45άρι (SCDG - 2643). Και μπορεί τότε, στα γραμμόφωνα και στα juke box να ακουγόταν ολόκληρο, στη μετεγγραφή του στο μεγάλο δίσκο «Καζαντζίδης Νο 4» το 1972, κάποιο αόρατο χέρι έκοψε την εισαγωγή με τον πρόλογο του Καζαντζίδη και το τραγούδι ξεκινά από το κυρίως θέμα. Έτσι υπάρχει και στη συλλογή «Καζαντζίδης 1953-1960» του 1981. Το τραγούδι ξαναμπήκε ολόκληρο το 1988 στην κασετίνα 10 δίσκων βινυλίου «Καζαντζίδης».

«Δεν ζωντανεύουν οι νεκροί» λέγεται το ζεϊμπέκικο του Μπάμπη Μπακάλη και του Δημήτρη Γκούτη που ηχογραφήθηκε το 1958 σε δίσκο 78 στροφών Columbia (DG -7404). Δυστυχώς στην επανέκδοσή του στο δίσκο «Ανέκδοτα τραγούδια στις 33 στροφές» το 1984, το ταξίμι της εισαγωγής λείπει. Πριν από μερικά χρόνια τo τραγούδι μπαίνει ολόκληρο στο 4ο cd της σειράς «Χρονικό λαϊκού τραγουδιού - 1958» της εταιρείας «Ελληνικός δίσκος».

Tην ίδια χρονιά γράφεται στις 78 στροφές (Columbia DG 7432) και το «Μάνα την ευχή σου δος μου» ή «Θα πάω σ’ άλλες πολιτείες» του Απόστολου Καλδάρα και της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Το τραγούδι μπαίνει το 1983 στο δίσκο «30 χρόνια Καλδάρας Νο 2», το 1986 στο δίσκο «Στέλιος Καζαντζίδης - Για πάντα - Ιστορικές ηχογραφήσεις 1952-1963» και πρόσφατα στη συλλογή «Χρονικό λαϊκού τραγουδιού - 1958 - Δίσκος 13» της εταιρείας «Ελληνικός δίσκος». Σ’ αυτή την τελευταία έκδοση διαπίστωσα, πως από τους δίσκους του 1983 και 1986 λείπει ένα ολόκληρο μέρος από κάθε στροφή. Μετά το σημείο δηλαδή που ο Καζαντζίδης και η Μαρινέλλα λένε «Θα πάω σ’ άλλες πολιτείες να βρω ανθρώπους με καρδιά, α,α,α,α,α…», υπάρχει ανταπόκριση της τελευταίας φράσης από την ορχήστρα και στη συνέχεια οι τραγουδιστές επαναλαμβάνουν το «α,α,α,α,α» και συνεχίζουν το τραγούδι… Όλη η ανταπόκριση και το «α,α,α,α» σε κάθε στροφή λείπουν από τις επανεκδόσεις του 1983 & 1986.

Απότομα κλείνει το «Όλα μάταια, όλα ψεύτικα» των Στ. Καζαντζίδη - Χ. Κολοκοτρώνη στο 45άρι της Ηis master’s voice (7PG 2735) του 1960. Μετά την τρίτη στροφή, χαμηλώνει απότομα ο ήχος και το τραγούδι τελειώνει έτσι, χωρίς ρεφραίν ή κλείσιμο από την ορχήστρα. Έτσι μεταφέρθηκε και στο cd «Τραγούδια από τις 45 στροφές» της Minos - Emi του 1996. Δυστυχώς δεν το έχω ακούσει από το δίσκο 78 στροφών (ΑΟ 5669) που βγήκε παράλληλα με το 45άρι, για να ξέρω πώς είναι γραμμένο εκεί…

Μια μεγάλη επιτυχία του Μπάμπη Δαλιάνη και του Χρήστου Κολοκοτρώνη από δίσκο 45 στροφών Columbia του 1963 με τίτλο «Στο άδειο προσκεφάλι» (7PG 3255), μεταφέρθηκε χωρίς την εισαγωγή που παίζει το βιολί, στο δίσκο «Καζαντζίδης Νο 4» της Regal το 1972 αλλά και στη συλλογή «Στέλιος Καζαντζίδης 1961-1963» του 1981. Το 1994 μπαίνει ολόκληρο στο δίσκο «Τα πορτραίτα της Minos - Emi No 4».

Άκουγα για πολλά χρόνια το «Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι» του Θόδωρου Δερβενιώτη και του Κώστα Βίρβου από διάφορους μεγάλους δίσκους στους οποίους υπήρχε. Όταν πριν από λίγα χρόνια έπεσε στην κατοχή μου το αυθεντικό 45άρι της Parlophone (GDSP 3066) του 1965, διαπίστωσα πως σ’ αυτή την έκδοση υπήρχε κι ένα σόλο μπουζούκι στην αρχή, το οποίο έχει απαλειφθεί απ’ όλες τις μεταγενέστερες εκδόσεις. Ακόμα και στο Lp «Τα τραγούδια της ξενιτιάς» της Odeon που κυκλοφόρησε το 1965, υπάρχει κομμένο.

Το 1966 στο ίδιο 45άρι Odeon (DSOG 3296) κυκλοφορούν το «Ήπια της πίκρας τα ποτήρια» του Καζαντζίδη και του Βαγγέλη Ατραΐδη και το «Στο σταυροδρόμι της ζωής» του Καζαντζίδη και του Γιάννη Βασιλόπουλου. Το πρώτο θα ενταχθεί το 1990 στη συλλογή της Minos «Ανέκδοτα τραγούδια στις 45 στροφές Νο 3» και το 1997 στο cd «Τραγούδια από τις 45 στροφές Νο 2» της Minos - Emi. Συχνά όμως, η εκτέλεση αυτή συμπεριλαμβάνεται και σε συλλογές άλλων εταιρειών, με τίτλο «Πήρα τη φτώχεια μου» και χωρίς το ταξίμι της εισαγωγής. Το «Σταυροδρόμι της ζωής» θα μπει στην ίδια εκτέλεση, αλλά χωρίς την εισαγωγή σ’ ένα δίσκο της εταιρείας Recor με τραγούδια με τον Καζαντζίδη, την Πόλυ Πάνου και την Καίτη Γκρέυ.

«Ψιλά γράμματα» μπορεί να πει κανείς… Είναι άραγε τόσο σημαντικές όλες αυτές οι λεπτομέρειες, ώστε να θεωρείται διαφορετική η εκτέλεση ενός τραγουδιού με τους ίδιους τραγουδιστές, την ίδια ενορχήστρωση και μικρές, ανεπαίσθητες συχνά, αλλαγές σε κάποια σημεία του; Ή έχει τόση σημασία ότι σε λίγα τραγούδια από κάποιες εκδόσεις λείπουν μερικές νότες; Κατά τη γνώμη μου ΝΑΙ! Η κάθε στιγμή του συνθέτη, του τραγουδιστή ή του σολίστα, πόσο περισσότερο όταν μιλάμε για μεγέθη καλλιτεχνών όπως ο Καζαντζίδης, είναι διαφορετική και εξίσου σημαντική. Άλλωστε, όπως λέει κι ο λαός μας «η λεπτομέρεια πάντα κάνει τη διαφορά…»

Σημείωση: Στο πέρασμα των χρόνων έχουν κυκλοφορήσει δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες συλλογές με τραγούδια του Καζαντζίδη, από διάφορες εταιρείες και «εταιρείες» είτε στα καταστήματα, είτε στα περίπτερα, με τίτλους όπως «Οι μεγαλύτερες επιτυχίες», «Οι καλύτερες επιτυχίες», «Τα ωραιότερα μου τραγούδια» κλπ, των οποίων το περιεχόμενο είναι φύσει αδύνατο να παρακολουθήσουμε στο 100%. Ενδέχεται λοιπόν κάποιες από τις παραπάνω εκτελέσεις να υπάρχουν και σε άλλες συλλογές, οι οποίες δεν έχουν αναφερθεί. Επίσης, για λόγους που δεν είναι της παρούσης να αναλυθούν, στη συγκεκριμένη καταγραφή, εσκεμμένα δεν ελήφθησαν υπ’ όψη οι συλλογές, που κυκλοφόρησαν πριν από μερικά χρόνια από την εταιρεία Panivar.

*Στίχος από το τραγούδι «Βουνά σας χαιρετώ» του Μίκη Θεοδωράκη από το δίσκο «Στην Ανατολή»

Πηγές:

- Παναγιώτη Χατζηαντώνογλου «Η δισκογραφία των τραγουδιών του Στέλιου Καζαντζίδη» (εκδόσεις Asante 2009)
- Δισκογραφία Στέλιου Καζαντζίδη από το περιοδικό «Λαϊκό τραγούδι - Η αυθεντική ιστορία». Έκδοση National Geographic 2010.

Φωτογραφίες

4: Καζαντζίδης - Μαρινέλλα
5. Με τη Μαρινέλλα και το περίφημο συγκρότημά του στην ταινία «Η κυρία δήμαρχος» το 1960

Video

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!