Όμως η γέφυρα του Αδάμ στη νότια Κίνα, εκείνα τα μάτια που τα κυβερνούσε σοροκάδα, ο Δον Βαζίλιο και η Δόνα Τζούλια, τα λιμάνια και οι θερμαστές, μου είναι όλα περιέργως οικεία, ίσως να σάλπαρα σε κάποια άλλη ζωή. Ίσως πάλι να ευθύνεται λίγο και ο Θάνος Μικρούτσικος.
Το φθινόπωρο του 1979, περίπου 5 χρόνια πριν να γεννηθώ, ο συνθέτης -που τον θαυμάζω για τον τρόπο που σε βουτάει στα κύματα και σε μαθαίνει να κολυμπάς στην άγρια ομορφιά της μουσικής, αλλά φυσικά και για τον τρόπο που παίζει το πιάνο του- έφτιαξε ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής δισκογραφίας.
Έμαθα πως στην αρχή είχε κακές κριτικές, φαίνονταν σε πολλούς δυσνόητοι οι στίχοι, θεωρούνταν από τους κριτικούς τολμηρό βήμα να μελοποιηθεί ο Καββαδίας. Ακόμη και κάπως πληκτικό είπαν κάποιοι. Και όμως. Ο δίσκος που κυκλοφόρησε από τη LYRA μέσα στους πρώτους 6 μήνες πούλησε πάνω από 50.000 αντίτυπα. Και το όνομα αυτού: Σταυρός του Νότου.
Το ομώνυμο τραγούδι ερμηνεύτηκε από την Αιμιλία Σαρρή. Ο αστερισμός που αλλιώς λέγεται Νότιος Σταυρός και βρίσκεται κοντά στον Κένταυρο παρακολουθεί από ψηλά τις ιστορίες των ναυτικών. Το μικρό αφρικάνικο ατσάλινο μαχαίρι που τραγουδήθηκε από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε μία ερμηνεία που το έχει χαρακτηρίσει, ακόμη και αν επανεκτελέστηκε άπειρες φορές, το πρωτοάκουσα και έμαθα να το τραγουδώ κι εγώ στο δημοτικό. Αυτό το «αφού κανέναν δεν μισώ στον κόσμο να σκοτώσω, φοβάμαι μη καμιά φορά το στρέψω στον εαυτό μου» είναι τόσο βαθιά διδακτικό. Όπως και το «χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» στη «Γυναίκα». Πόσο πιο εύστοχα και ευφάνταστα να ειπωθεί το «μπορείς να καταφέρεις τα πάντα»;
Ο Θάνος Μικρούτσικος έντυσε μουσικά την εκπομπή Πορεία 090 που είχε θέμα της τη ζωή των ναυτικών και έκανε πρεμιέρα τον Γενάρη του ’80. Εκεί ακούστηκαν μερικά από τα τραγούδια του δίσκου, με τη φωνή του Γιάννη Κούτρα.
Η επιτυχία του Σταυρού του Νότου για μένα είναι ότι έχει ξανατραγουδηθεί από όλους τους σημαντικούς ερμηνευτές της γενιάς μας, ότι έχει επενδυθεί από μία μουσική εκστατική σχεδόν, που σε κάνει να διαβάσεις πίσω από τις ιστορίες, που έφερε τον Καββαδία πιο κοντά στους νεότερους. Έπειτα σε κάνει να ταξιδεύεις σε θάλασσες κι ανέμους, από σπηλιές στην Αλταμίρα μέχρι το Περού ή το Τζιμπουτί. Είναι που αγαπώ την ποίηση, που θέλω να λαμβάνω νοήματα και ιστορίες από τα τραγούδια, είναι που έχω και αυτό το κάτι με τον Καββαδία.
Η μουσική πρέπει να δένει με τους στίχους, πρέπει να γίνεται ένα, πρέπει να μοιάζει πως γεννήθηκε μαζί τους, ακόμη και αν πρόκειται για μελοποίηση που γίνεται πολύ αργότερα από τη γένεση των στίχων. Και αυτό το έχει καταφέρει ο Θάνος Μικρούτσικος. Δεν νομίζω πως θα μπορούσα να φανταστώ κάποιον άλλον να ντύνει μουσικά τον Καββαδία.
Κάπου εδώ να πω ότι η «Θεσσαλονίκη» είναι από τα τραγούδια που η μουσική τους προσφέρει μία υπέροχη συγκίνηση. Τέτοια που νοσταλγώ κάτι χωρίς να ξέρω τι είναι αυτό. Που ακούω τον Βαρδάρη και τον σκοπό που λέγανε οι Χιλιάνοι, που βλέπω τη Σμαρώ, τον δόκιμο και το τυφλό κορίτσι του Μοντιλιάνι. Όμως και το «Federico Garcia Lorca». Μία εξαιρετική σύνθεση της εκτέλεσης του σπουδαίου Ισπανού ποιητή από τους φρανκιστές και της σφαγής στον Δίστομο. «Στον τοίχο της Καισαριανής μας φέρανε από πίσω […] κοπέλες απ’ το Δίστομο φέρτε νερό και ξίδι» και δεν μπορώ να μην το θεωρήσω από τα πιο σημαντικά κομμάτια στην μουσική μας ιστορία.
Τελικά, είναι αυτό το κάτι που έχω με τον Καββαδία. Και με το να μαθαίνω νέες λέξεις. Για να ξέρετε, σκαντζάρω σημαίνει αλλάζω και kuro siwo στα ιαπωνικά είναι η μαύρη παλίρροια.
Ο Σταυρός του Νότου δεν είναι πια μόνο ένας αστερισμός, ούτε καν μόνο ένας δίσκος, είναι ένας ολόκληρος κόσμος που κάθε φορά που θα τον μελετάς, θα εισβάλλεις λίγο παραπάνω στα βάθη του. Τον άκουγα και όσο έγραφα. Αλήθεια.
Το φθινόπωρο του 1979, περίπου 5 χρόνια πριν να γεννηθώ, ο συνθέτης -που τον θαυμάζω για τον τρόπο που σε βουτάει στα κύματα και σε μαθαίνει να κολυμπάς στην άγρια ομορφιά της μουσικής, αλλά φυσικά και για τον τρόπο που παίζει το πιάνο του- έφτιαξε ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής δισκογραφίας.
Έμαθα πως στην αρχή είχε κακές κριτικές, φαίνονταν σε πολλούς δυσνόητοι οι στίχοι, θεωρούνταν από τους κριτικούς τολμηρό βήμα να μελοποιηθεί ο Καββαδίας. Ακόμη και κάπως πληκτικό είπαν κάποιοι. Και όμως. Ο δίσκος που κυκλοφόρησε από τη LYRA μέσα στους πρώτους 6 μήνες πούλησε πάνω από 50.000 αντίτυπα. Και το όνομα αυτού: Σταυρός του Νότου.
Το ομώνυμο τραγούδι ερμηνεύτηκε από την Αιμιλία Σαρρή. Ο αστερισμός που αλλιώς λέγεται Νότιος Σταυρός και βρίσκεται κοντά στον Κένταυρο παρακολουθεί από ψηλά τις ιστορίες των ναυτικών. Το μικρό αφρικάνικο ατσάλινο μαχαίρι που τραγουδήθηκε από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε μία ερμηνεία που το έχει χαρακτηρίσει, ακόμη και αν επανεκτελέστηκε άπειρες φορές, το πρωτοάκουσα και έμαθα να το τραγουδώ κι εγώ στο δημοτικό. Αυτό το «αφού κανέναν δεν μισώ στον κόσμο να σκοτώσω, φοβάμαι μη καμιά φορά το στρέψω στον εαυτό μου» είναι τόσο βαθιά διδακτικό. Όπως και το «χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» στη «Γυναίκα». Πόσο πιο εύστοχα και ευφάνταστα να ειπωθεί το «μπορείς να καταφέρεις τα πάντα»;
Ο Θάνος Μικρούτσικος έντυσε μουσικά την εκπομπή Πορεία 090 που είχε θέμα της τη ζωή των ναυτικών και έκανε πρεμιέρα τον Γενάρη του ’80. Εκεί ακούστηκαν μερικά από τα τραγούδια του δίσκου, με τη φωνή του Γιάννη Κούτρα.
Η επιτυχία του Σταυρού του Νότου για μένα είναι ότι έχει ξανατραγουδηθεί από όλους τους σημαντικούς ερμηνευτές της γενιάς μας, ότι έχει επενδυθεί από μία μουσική εκστατική σχεδόν, που σε κάνει να διαβάσεις πίσω από τις ιστορίες, που έφερε τον Καββαδία πιο κοντά στους νεότερους. Έπειτα σε κάνει να ταξιδεύεις σε θάλασσες κι ανέμους, από σπηλιές στην Αλταμίρα μέχρι το Περού ή το Τζιμπουτί. Είναι που αγαπώ την ποίηση, που θέλω να λαμβάνω νοήματα και ιστορίες από τα τραγούδια, είναι που έχω και αυτό το κάτι με τον Καββαδία.
Η μουσική πρέπει να δένει με τους στίχους, πρέπει να γίνεται ένα, πρέπει να μοιάζει πως γεννήθηκε μαζί τους, ακόμη και αν πρόκειται για μελοποίηση που γίνεται πολύ αργότερα από τη γένεση των στίχων. Και αυτό το έχει καταφέρει ο Θάνος Μικρούτσικος. Δεν νομίζω πως θα μπορούσα να φανταστώ κάποιον άλλον να ντύνει μουσικά τον Καββαδία.
Κάπου εδώ να πω ότι η «Θεσσαλονίκη» είναι από τα τραγούδια που η μουσική τους προσφέρει μία υπέροχη συγκίνηση. Τέτοια που νοσταλγώ κάτι χωρίς να ξέρω τι είναι αυτό. Που ακούω τον Βαρδάρη και τον σκοπό που λέγανε οι Χιλιάνοι, που βλέπω τη Σμαρώ, τον δόκιμο και το τυφλό κορίτσι του Μοντιλιάνι. Όμως και το «Federico Garcia Lorca». Μία εξαιρετική σύνθεση της εκτέλεσης του σπουδαίου Ισπανού ποιητή από τους φρανκιστές και της σφαγής στον Δίστομο. «Στον τοίχο της Καισαριανής μας φέρανε από πίσω […] κοπέλες απ’ το Δίστομο φέρτε νερό και ξίδι» και δεν μπορώ να μην το θεωρήσω από τα πιο σημαντικά κομμάτια στην μουσική μας ιστορία.
Τελικά, είναι αυτό το κάτι που έχω με τον Καββαδία. Και με το να μαθαίνω νέες λέξεις. Για να ξέρετε, σκαντζάρω σημαίνει αλλάζω και kuro siwo στα ιαπωνικά είναι η μαύρη παλίρροια.
Ο Σταυρός του Νότου δεν είναι πια μόνο ένας αστερισμός, ούτε καν μόνο ένας δίσκος, είναι ένας ολόκληρος κόσμος που κάθε φορά που θα τον μελετάς, θα εισβάλλεις λίγο παραπάνω στα βάθη του. Τον άκουγα και όσο έγραφα. Αλήθεια.
