Σαν σήμερα…
Ο Μάρκος Βαμβακάρης γεννήθηκε στη μαγευτική Σύρα στις 10 Μαΐου 1905.
«Βράσε τη ρούμπα τα σουίγκ» και «κάτσε ν’ ακούσεις μια πενιά»
Με αυτή την αφορμή, σκέφτηκα να ξανακούσουμε τα ξεχωριστά τραγούδια που έγραψε ο Βασίλης Τσιτσάνης από το 1937, σχεδόν ένα χρόνο μετά το ξεκίνημά του, μέχρι το 1949 και συμμετείχε τραγουδώντας - κάνοντας πρώτη φωνή ή σιγοντάροντας - ο Μάρκος Βαμβακάρης.
Κάποια από τα χαρακτηριστικά στοιχεία αυτής της συνεργασίας είναι πως ξεκίνησε το 1937, όταν ο Μάρκος σιγοντάρησε την Σοφία Καρίβαλη στο «Να γιατί περνώ» (ή «Να γιατί γυρνώ μες στην Αθήνα» όπως είναι γνωστότερο), όλα ηχογραφήθηκαν για τις εταιρείες Odeon - Parlophone, δεκατέσσερα τραγούδια ηχογραφήθηκαν την ίδια ή την επόμενη χρονιά με άλλους ερμηνευτές σε «αντίπαλες» δισκογραφικές εταιρείες, ενώ σε δεκαεπτά από αυτά μαζί με τον Μάρκο τραγουδά και ο Τσιτσάνης. Θεωρώ πως αποτελεί αντικείμενο μελέτης, το ότι ενώ ούτε ο ένας ούτε ο άλλος είχαν τη φωνή ενός «δεξιοτέχνη» ερμηνευτή, το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της φωνητικής τους συνύπαρξης πίσω από το ίδιο μικρόφωνο δεν έχει προηγούμενο, ούτε επόμενο…
Οφείλω να αναφέρω πως κάποια από τα ιστορικά στοιχεία για τα τραγούδια, «αλίευσα» από τις σημειώσεις του ερευνητή του λαϊκού τραγουδιού Κώστα Χατζηδουλή, όπως αποτυπώθηκαν στο ένθετο της συλλογής «Μάρκος Βαμβακάρης & Τσιτσάνης τραγουδούν Τσιτσάνη» που εκδόθηκε τον Γενάρη του 2014 και διανεμήθηκε μέσω κυριακάτικης εφημερίδας, με δώδεκα τραγούδια του Τσιτσάνη με πρώτο ή δεύτερο ερμηνευτή τον Μάρκο Βαμβακάρη.
Όλα τα τραγούδια
1) Να γιατί περνώ (Βασίλης Τσιτσάνης) Σοφία Καρίβαλη – Μάρκος Βαμβακάρης (Odeon GA-7005, 1937)
2) Φάνταζες σαν πριγκιπέσσα (Βασίλης Τσιτσάνης) Μάρκος Βαμβακάρης – Απόστολος Χατζηχρήστος – Βασίλης Τσιτσάνης (Odeon GA-7322, 1940)
3) Βάρκα γιαλό (Βασίλης Τσιτσάνης) Μάρκος Βαμβακάρης – Απόστολος Χατζηχρήστος – Βασίλης Τσιτσάνης (Odeon GA-7343, 1946)
4) Κάτσε ν’ακούσεις μια πενιά (Ο Χρήστος) (Βασίλης Τσιτσάνης) Πρόδρομος Τσαουσάκης – Βασίλης Τσιτσάνης – Μάρκος Βαμβακάρης (Odeon GA-7351, 1946)
5) Βράσε τη ρούμπα τα σουίγκ (Βασίλης Τσιτσάνης - Σπύρος Περιστέρης – Γιώργος Φωτίδας – Μίνως Μάτσας) Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης – Πρόδρομος Τσαουσάκης (Odeon GA-7354, 1946)
(Σύμφωνα με την ετικέτα του δίσκου 78 στροφών, το συγκεκριμένο τραγούδι εκδόθηκε στο όνομα του Γιώργου Φωτίδα με διεύθυνση ορχήστρας του Σπύρου Περιστέρη. Στον έκτο δίσκο της σειράς «Δισκογραφία Τσιτσάνη» που κυκλοφόρησε το 1994 από τη Minos – Emi σε επιμέλεια Βασίλη Χριστιανού, το τραγούδι φέρεται ως σύνθεση του Τσιτσάνη σε στίχους Γ. Φωτίδα – Μ. Μάτσα - Σπ. Περιστέρη. Στο πρώτο cd της κασετίνας «Vassilis Tsitsanis – The Postwar years 1946 – 1954» που κυκλοφόρησε το 2009 σε επιμέλεια του Εγγλέζου μελετητή Charles Howard, το «Βράσε τη ρούμπα τα σουίγκ» φέρεται ως δημιουργία του Γιώργου Φωτίδα.
Όπως αναφέρει ο Κώστας Χατζηδουλής στο ένθετο του cd «Μάρκος Βαμβακάρης & Τσιτσάνης τραγουδούν Τσιτσάνη»: «Οι στίχοι είναι του Γιώργου Φωτίδα (+1952). Ο Τσιτσάνης μελοποίησε τους στίχους μετά από παράκληση του Περιστέρη, μαέστρου της «Οντεόν» και «Παρλοφών» στο όνομα του οποίου και κυκλοφόρησε. Η μουσική του τραγουδιού εποτελεί δωρεά του Βασίλη στον Περιστέρη. Και σε αυτόν ανήκει από τότε»).
6) Μάγκας βγήκε για σεργιάνι (Απόστολος Καλδάρας – Βασίλης Τσιτσάνης) Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Parlophone B-74064, 1946)
(Η ιστορία του «Μάγκας βγήκε για σεργιάνι» νομίζω πως είναι πλέον γνωστή. Σε συνέντευξη που μου παραχώρησε ο Κώστας Καλδάρας, γιος του Απόστολου και δημοσιεύθηκε το 2010 στο Music Heaven, αναφέρθηκε εκτενώς στην εμπλοκή και τη συνδρομή του Βασίλη Τσιτσάνη και στις περιπέτειες που πέρασε το τραγούδι μέχρι την έκδοσή του σε δίσκο).
7) Το πρωί με τη δροσούλα (Βασίλης Τσιτσάνης) Μάρκος Βαμβακάρης – Απόστολος Χατζηχρήστος – Γιάννης Παπαϊωάννου (Parlophone B -74064, 1946)
8) Η Μαρίτσα στο χαρέμι (Βασίλης Τσιτσάνης) Απόστολος Χατζηχρήστος – Γιάννης Σταμούλης – Μάρκος Βαμβακάρης (Odeon GA-7375, 1947)
9) Μόρτισσα (Βασίλης Τσιτσάνης) Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Odeon GA-7391, 1947)
10) Μαγκιόρα (Βασίλης Τσιτσάνης) Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης – Ιωάννης Τατασόπουλος (Odeon GA-7391, 1947)
11) Τρέξε μάγκα να ρωτήσεις (Ντερμπεντέρισσα) (Βασίλης Τσιτσάνης – Νίκος Ρούτσος) Μάρκος Βαμβακάρης – Στέλλα Χασκίλ – Βασίλης Τσιτσάνης (Odeon GA-7399, 1947)
12) Καλέ μου το παιδί (Το παιδί που είχες φίλο) (Βασίλης Τσιτσάνης) Στέλλα Χασκίλ – Μάρκος Βαμβακάρης – Γιάννης Σταμούλης (Odeon GA-7418, 1947)
13) Γλέντα μην αργοπορείς (Βασίλης Τσιτσάνης) Στέλλα Χασκίλ – Μάρκος Βαμβακάρης – Γιάννης Σταμούλης (Odeon GA-7442, 1947)
14) Τρεις θα ‘ναι οι ώρες σου (Βασίλης Τσιτσάνης) Απόστολος Χατζηχρήστος – Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Parlophone B -74100, 1947)
15) Κάποια μάνα αναστενάζει (Βασίλης Τσιτσάνης – Μπάμπης Μπακάλης) Στέλλα Χασκίλ – Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Parlophone B-74100, 1947)
16) Απ’ τη μάνα μου διωγμένος (Βασίλης Τσιτσάνης) Μάρκος Βαμβακάρης – Ελένη Λαμπίρη (ή Έλσα Λάμπο)- Βασίλης Τσιτσάνης (Odeon GA-7475, 1948)
17) Το ομορφόπαιδο (Βασίλης Τσιτσάνης) Σούλα Καλφοπούλου – Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Parlophone B-74136, 1948)
18) Η σατράπισσα (Αραμπάς περνά) (Βασίλης Τσιτσάνης – Κώστας Μάνεσης) Μάρκος Βαμβακάρης – Σούλα Καλφοπούλου – Βασίλης Τσιτσάνης (Parlophone B-74136, 1948)
19) Τα φτωχαδάκια (Βασίλης Τσιτσάνης) Λίτσα Χάρμα – Τόλης Χάρμας – Μάρκος Βαμβακάρης (Odeon GA-7496, 1949)
20) Κρασί, γυναίκα και χαρτί (Βασίλης Τσιτσάνης) Λίτσα Χάρμα – Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Odeon GA-7496, 1949)
21) Ο παντρεμένος (Βασίλης Τσιτσάνης) Στέλλα Χασκίλ – Μανώλης Χιώτης – Μάρκος Βαμβακάρης (Odeon GA-7509, 1949)
22) Για τα μάτια π’ αγαπώ (Βασίλης Τσιτσάνης) Στέλλα Χασκίλ –Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Odeon GA-7509, 1949)
23) Η βδομάδα (Βασίλης Τσιτσάνης) Ελένη Λαμπίρη – Μάρκος Βαμβακάρης (Parlophone B-74151, 1949)
24) Ο μάγκας του γλυκού νερού (Βασίλης Τσιτσάνης – Νίκος Ρούτσος) Ελένη Λαμπίρη – Μάρκος Βαμβακάρης – Βασίλης Τσιτσάνης (Parlophone B-74151, 1949)
Το τραγούδι «Τρέξε μάγκα να ρωτήσεις» κυκλοφόρησε παράλληλα σε δίσκο Parlophone (DPG – 042) καθώς και σε δίσκο Odeon Τουρκίας (275217). Σε δίσκους Odeon Τουρκίας κυκλοφόρησαν επίσης τα τραγούδια «Φάνταζες σαν πριγκηπέσσα» (275165), «Ο μάγκας του γλυκού νερού» (275248) και «Για τα μάτια π’ αγαπώ» (275254), ενώ σε δίσκους με την ετικέτα της Decca Αμερικής κυκλοφόρησαν τα τραγούδια «Μάγκας βγήκε για σεργιάνι» (31152), «Το πρωί με τη δροσούλα» (31152), «Βάρκα γιαλό» (31154), «Το ομορφόπαιδο» (31176), «Κρασί, γυναίκα και χαρτί» (31203) και «Τα φτωχαδάκια» (31203).
«Μες στον οντά ενού πασά»
Ιδιαίτερη αναφορά ίσως πρέπει να γίνει στο τραγούδι «Μες στον οντά ενός πασά» που κυκλοφόρησε το 1946 σε δίσκο 78 στροφών Parlophone (B-74073 και Decca 31155) στα ονόματα των Σπύρου Περιστέρη και Π. Οικονόμου (ψευδώνυμο του Μίνωα Μάτσα), με ερμηνευτές τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Πρόδρομο Τσαουσάκη και τον Βασίλη Τσιτσάνη. Εδώ οι απόψεις των μελετητών, όσον αφορά την πατρότητα του τραγουδιού, διίστανται. Στις σημειώσεις του σε τρεις εκδόσεις που επιμελήθηκε ο Παναγιώτης Κουνάδης, στις οποίες υπάρχει το τραγούδι, αναφέρει πως: «Πρόκειται για το πρώτο τραγούδι του συνθέτη που περνάει στη μεταπολεμική δισκογραφία. Χρησιμοποιεί στο φωνητικό μέρος τρία σημαντικά πρόσωπα: τον παλαίμαχο φίλο και συνεργάτη του Μάρκο Βαμβακάρη, τον νεότερο Βασίλη Τσιτσάνη και τη νέα μεταπολεμική φωνή, τον Πρόδρομο Τσαουσάκη. Εδώ ο Μίνως Μάτσας υπογράφει το τραγούδι με το όνομα της Πιπίτσας Οικονόμου όπως προκύπτει από την αντίστοιχη καρτέλα της ΑΕΠΙ».*
Εντελώς αντίθετη άποψη έχει ο Κώστας Χατζηδουλής, που στις σημειώσεις του στο ένθετο του cd «Μάρκος Βαμβακάρης & Τσιτσάνης τραγουδούν Τσιτσάνη», αναφέρει για το συγκεκριμένο τραγούδι πως:
«Κυκλοφόρησε το 1946 με τον Βαμβακάρη, τον Τσαουσάκη και τον Τσιτσάνη που παίζει και μπουζούκι, στο όνομα του Περιστέρη. Ωστόσο κατά τη μαρτυρία του Τσιτσάνη οι στίχοι (πλην ενός) είναι του Μάρκου Βαμβακάρη και η μουσική του Βασίλη. Αμφότεροι το χάρισαν στον Περιστέρη στον οποίο ανήκει από τότε…»
Όσον αφορά κάποιες νεότερες εκδόσεις στις οποίες υπάρχει το τραγούδι, στο πρώτο cd της κασετίνας «Vassilis Tsitsanis – The Postwar years 1946 – 1954» που κυκλοφόρησε το 2009 σε επιμέλεια του Εγγλέζου μελετητή Charles Howard, φέρεται ως δημιουργία του Σπύρου Περιστέρη, ενώ στη συλλογή τραγουδιών του Σπύρου Περιστέρη που κυκλοφόρησε το 1981 από τη Margophone στη σειρά «Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου», στην επανέκδοση του δίσκου του Μάνου Χατζιδάκι «Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη» σε cd, καθώς και στο «Αμάν Αμήν» του Σταύρου Ξαρχάκου το τραγούδι είναι στο όνομα του Σπύρου Περιστέρη και του Μίνωα Μάτσα.
Ο Τσιτσάνης τραγουδάει Βαμβακάρη
Πολύ λιγότερες ήταν οι ηχογραφήσεις τραγουδιών του Βαμβακάρη, στις οποίες συμμετείχε τραγουδώντας ο Βασίλης Τσιτσάνης. Το 1947 ηχογραφήθηκε το «Παιχνιδιάρα μου» όπου ο Τσιτσάνης τραγουδούσε με τον Μάρκο και την Στέλλα Χασκίλ (Parlophone B-74093) και το 1961 η επανεκτέλεση του «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά» με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και τον Τσιτσάνη στα σεγόντα (δίσκος 45 στρoφών Columbia SCDG-2977 και SCDG-3023).
Πολλά χρόνια μετά, το 1990 κυκλοφόρησε σε επιμέλεια του Κώστα Χατζηδουλή (από το label Portrait της Sony Music), ένας ολόκληρος δίσκος με τίτλο «Ο Τσιτσάνης τραγουδά Βαμβακάρη», με τη ζωντανή ηχογράφηση μιας σειράς τραγουδιών του Μάρκου με την ορχήστρα του Βασίλη Τσιτσάνη και ερμηνευτή τον ίδιο από τα χρόνια του ’70.
*α) Κασετίνα 3 cd «Μίνως Μάτσας 1903 – 1970», Minos – Emi 2011 / β) «Σπύρος Περιστέρης Νο 3» από τη σειρά «Συνθέτες του ρεμπέτικου», Minos – Emi 1995), γ) «Τα ρεμπέτικα Νο 16, περίοδος Γ’ 1937-1960», Minos – Emi / Τα Νέα 2010.
Η καρικατούρα «Μάρκος & Τσιτσάνης» είναι του Τόλη (1999) και προέρχεται από το εξώφυλλο του cd «Μάρκος Βαμβακάρης & Τσιτσάνης τραγουδούν Τσιτσάνη» (Δημοκρατικός Τύπος 2014).
