Για αυτή την πατρογονική σχέση έχει μιλήσει αρκετές φορές. Για τα χρόνια, τις συνθήκες τα πρόσωπα και τα τραγούδια. Για το πρόσωπο εκείνο που, απ’ όσο θυμάμαι, δεν έχουμε αισθητά τη γνώμη του, μέχρι σήμερα, παρ’ ότι συναντήθηκε μαζί του, είναι ο Γαβαλάς. Μπορεί να μην έτυχε ή να μην υπήρξε το ίδιο συναισθηματικό (τραγουδιστικά) δέσιμο, που, για εκπεφρασμένους από τον ίδιο λόγους, υπήρξε με τους άλλους τρεις προαναφερθέντες. Παρ’ όλ’ αυτά, τον τραγούδησε και κάποια στιγμή είπε για εκείνον:
«Με την ιδιότυπη φωνή του και τις χαρακτηριστικές ερμηνείες του ο Πάνος Γαβαλάς χρωμάτισε και σφράγισε μια ολόκληρη εποχή του λαϊκού τραγουδιού. Έτσι λοιπόν, δικαιωματικά τού ανήκει μια θέση ανάμεσα στους εξέχοντες λαϊκούς τραγουδιστές».
Στα νεότερα χρόνια, τον θυμάμαι να τραγουδά, στα λαϊκά προγράμματά του, το «Σιγανοψιχάλισμα» και τους «Γλάρους», τα δύο πιο εμβληματικά τραγούδια του Γαβαλά, από τη δεκαετία του ’50. Αλλά και παλιότερα, όταν έλεγε σε δίσκο τα τραγούδια του Καλδάρα, ο Γαβαλάς ήταν έμμεσα παρών: «Γιατί πονάς και βασανίζεσαι», «Θα βρω μουρμούρη μπαγλαμά», «Μένα με λένε Περικλή».
Η στιγμή, όμως, που εξεπλάγην ήταν όταν έπεσε στα χέρια μου μια πρόχειρη δοκιμαστική εγγραφή του Νταλάρα από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, στην οποία δοκίμαζε με την κιθάρα του παλιά λαϊκά με πρώτα τη τάξη δυο τραγούδια του Γαβαλά: το χαρακτηριστικό «Μακριά μου να φύγεις» και το ξεχασμένο «Ακόμα και η μάνα μου με έχει απαρνηθεί». Πιθανότατα το πρώτο να το θυμόταν και από τον πατέρα του Λουκά, ο οποίος το είχε στο ρεπερτόριό του και αργότερα, γύρω στο 1975, το ηχογράφησε και σε δίσκο. Το δεύτερο, που μου έκανε και μεγαλύτερη εντύπωση, τόσο ως επιλογή αλλά και ως απόδοση, μπορεί και να το θυμόταν από την εποχή που τραγούδησε με τον Γαβαλά στο καλοκαιρινό κέντρο «Βεντέτα», στη Λεωφόρο Ποσειδώνος, στις Τζιτζιφιές, το 1968.
Όλ’ αυτά, πάντως, συνέβαιναν τότε που το ρεπερτόριό του σχηματιζόταν με τα τραγούδια του Κουγιουμτζή, του Λοΐζου και του Καλδάρα. Αργότερα ήρθαν και οι ηχογραφήσεις των ρεμπέτικων.
Ήθελα να καταθέσω το συγκεκριμένο ηχητικό ντοκουμέντο γιατί πιστεύω ότι είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό δείγμα της αγάπης του Νταλάρα στο λαϊκό τραγούδι και, κυρίως, μια ζωντανή μαρτυρία της λαϊκής τεχνοτροπίας και της εκφραστικότητάς του, των χρόνων εκείνων, που, σχεδόν παιδί, 22-23 χρόνων, ανήσυχος, αποφασιστικός και απαιτητικός, ζούσε με το τραγούδι και για το τραγούδι.
