Σαν σήμερα…
Τα 72 κλείνει σήμερα ο Γιώργος Νταλάρας…
Από το Στάδιο Καραϊσκάκη στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού
Με αυτή την αφορμή και στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Μίκη Θεοδωράκη που «τρέχει» αυτές τις μέρες στο Ogdoo.gr, σκέφθηκα να κάνουμε μια αναδρομή στις κοινές εμφανίσεις τους σε συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό από το 1974 μέχρι το 2005.
Τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη υπήρχαν πάντα στο ρεπερτόριο των συναυλιών του Γιώργου Νταλάρα, ακόμα και στα χρόνια της επταετίας, όπου παίζονταν κρυφά. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις τόσο του ερμηνευτή, όσο και του Χρήστου Νικολόπουλου, σταθερού συνεργάτη του εκείνη την εποχή, δεν ήταν λίγες οι φορές που αντιμετώπισαν διάφορα προβλήματα με τις αρχές, «διότι δεν συνεμορφώθην προς τας υποδείξεις».
Από κει και πέρα, ο Γιώργος Νταλάρας συμμετείχε σε αμέτρητες συναυλίες με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, που πραγματοποιήθηκαν με τον συνθέτη άλλοτε να διευθύνει, άλλοτε να παρακολουθεί ως θεατής κι άλλοτε, κυρίως τα τελευταία χρόνια, να απουσιάζει για λόγους υγείας. Στη σημερινή καταγραφή, θα αναφερθούμε σε συναυλίες στις οποίες ο Μίκης Θεοδωράκης διηύθυνε τον Γιώργο Νταλάρα ή ανέβηκε στο τέλος στη σκηνή και τραγούδησαν μαζί.
Η πρώτη φορά που ο Μίκης Θεοδωράκης διηύθυνε τον Γιώργο Νταλάρα (αν δεν μου διαφεύγει κάτι), ήταν στις θρυλικές συναυλίες στο στάδιο Καραϊσκάκη και στο γήπεδο του Παναθηναϊκού, τους πρώτους μήνες της μεταπολίτευσης. Έκτοτε και μέχρι το 2005, Θεοδωράκης και Νταλάρας βρέθηκαν εκατοντάδες φορές στην ίδια σκηνή, είτε για μεμονωμένες συναυλίες, είτε στο πλαίσιο μιας περιοδείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από τις χώρες της Ευρώπης, μέχρι τη Νότια Αφρική και την Κούβα του Κάστρο.
Τις συναυλίες αυτές θα τις χώριζα σε δύο κατηγορίες. Αυτές για τις οποίες έχουμε στη διάθεσή μας οπτικοακουστικό υλικό, μέσω των τηλεοπτικών μεταδόσεων ή -έστω - των ερασιτεχνικών μαγνητοσκοπήσεων και αυτές για τις οποίες, πέρα από κάποια «σκόρπια» ηχητικά ντοκουμέντα (όπως αυτά που παρουσιάσαμε πριν από χρόνια για το «Τραγούδι του νεκρού αδελφού», που ανέβηκε το καλοκαίρι του 1980 στο θέατρο «Αθήναιον», με βασικό ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα), δεν υπάρχει τίποτα.
Θεωρώ «δυστύχημα» το ότι δεν υπάρχει υλικό από τις συναυλίες του Μίκη στην Κούβα τον Ιούλιο του 1981, παρουσία του Φιντέλ Κάστρο με την Μαρία Φαραντούρη, τον Πέτρο Πανδή και τον Γιώργο Νταλάρα ή από τη συναυλία με τον «Επιτάφιο» που διοργάνωσε το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης τον Μάη του 1989, με τον Νταλάρα και την Αφροδίτη Μάνου ή ακόμα, μια πλήρης τηλεοπτική μετάδοση των συναυλιών με τα «μετασυμφωνικά» έργα του συνθέτη στην Ευρώπη την άνοιξη του 1990, στις οποίες θα αναφερθώ παρακάτω.
Κλείνοντας, νομίζω πως αξίζει να γίνει μια ιδιαίτερη αναφορά σε μια συναυλία που πραγματοποιήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2005 στο Ηρώδειο, με θέμα τα «Συμφωνικά» έργα του Μίκη Θεοδωράκη.
Στο φινάλε της συναυλίας ο ογδοντάχρονος συνθέτης ανέβηκε στη σκηνή για να ευχαριστήσει το κοινό και τους συντελεστές, πήρε τη θέση του στο πόντιουμ του μαέστρου και διηύθυνε την ορχήστρα, τη χορωδία και τον Γιώργο Νταλάρα. Κι αν δεν κάνω λάθος, με εξαίρεση τη συναυλία στο Καλλιμάρμαρο στις 19 Ιουνίου 2017, αυτή ήταν και η τελευταία φορά που ο Μίκης Θεοδωράκης διηύθυνε σε συναυλία από τη θέση του μαέστρου. Νιώθω πολύ τυχερός κι ευλογημένος που ήμουν παρών τόσο σε αυτή τη συναυλία, όσο και στη συναυλία της Δημητσάνας τον Αύγουστο του 2003.
Στα video που ακολουθούν, μπορείτε να παρακολουθήσετε εννέα στιγμιότυπα με τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Γιώργο Νταλάρα, από συναυλίες που μεταδόθηκαν από την τηλεόραση κι άλλα δυο, στο τέλος, από συναυλίες που μαγνητοσκοπήθηκαν ερασιτεχνικά…
Μνημόσυνο & Εδώ το φως (1974)
Δυο τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη και του Γιάννη Ρίτσου, από τον κύκλο «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», από τις πρώτες συναυλίες του Μίκη Θεοδωράκη στο Στάδιο Καραϊσκάκη τον Οκτώβρη του 1974, τρεις μήνες μετά την πτώση της χούντας, που αποτυπώθηκαν στο ντοκιμαντέρ του Νίκου Κούνδουρου «Τα τραγούδια της φωτιάς».
Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις (1983)
Το γνωστότερο από τα «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, σε ένα τραγουδιστικό διάλογο μεταξύ Μίκη Θεοδωράκη και Γιώργου Νταλάρα, από τη συναυλία του Μίκη στον Κοκκινόβραχο της Νίκαιας (νυν Κατράκειο) στις 27 Αυγούστου 1983, στο πλαίσιο του «Μουσικού Αύγουστου 1983». Στη συναυλία συμμετείχε και η Δήμητρα Γαλάνη. (Αρχείο Ελίνας Κωστελέτου).
Κόσμε άσωτε (1988)
Ένα από τα ξεχωριστά και λιγότερο γνωστά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση του Μάνου Ελευθερίου, όπως το τραγούδησε ο Γιώργος Νταλάρας στη συναυλία του συνθέτη στο Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας στις 29 Ιουνίου 1988.
Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ (1988)
Τον Σεπτέμβρη του 1988, είκοσι τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, ο Μίκης Θεοδωράκης πραγματοποίησε δυο συναυλίες στο Ηρώδειο, για την υποστήριξη της ανέγερσης του Μουσείου της Ακρόπολης, με τα «Έξι ποιήματα» του Federico Garcia Lorca σε απόδοση Οδυσσέα Ελύτη, με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη, τον Πέτρο Πανδή και τον Κώστα Κοτσιώλη (κιθάρα) και το «Άξιον Εστί» με τον Γιώργο Νταλάρα, τον Ανδρέα Κουλουμπή και τον Νικήτα Τσακίρογλου. Συμμετείχαν η Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα, Μικρή Λαϊκή Ορχήστρα και το Αθηναϊκό Χορωδιακό Σύνολο υπό τη διεύθυνση της Έλλης Νικολαΐδη. Μπουζούκια έπαιξαν ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Λάκης Καρνέζης.
Λίγο πριν το φινάλε της πρώτης συναυλίας της 17ης Σεπτεμβρίου, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ανέβηκε στη σκηνή και τραγούδησε το «Ένα το χελιδόνι» και το «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ». Απευθυνόμενος μάλιστα στον Γιώργο Νταλάρα, ο Μπιθικώτσης είπε: «Χαίρομαι που ένας ακόμα λαϊκός τραγουδιστής μπήκε στο πάνθεον του κλασσικού τραγουδιού. Μπράβο, Γιώργο!».
Τόσο για τον Μίκη Θεοδωράκη, όσο και για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, ήταν η πρώτη φορά που ο πρώτος διηύθυνε και ο δεύτερος τραγούδησε στον ιστορικό, αυτό χώρο…
Ο επιζών (1990)
Την άνοιξη του 1990 ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Γιώργο Νταλάρα, την Μαρία Δημητριάδη και τη χορωδία της Δρέσδης πραγματοποίησαν μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη, σε χώρες της Σκανδιναβίας και στην Ισπανία (υπό την αιγίδα της Διεθνούς Αμνηστίας), με τα «μετασυφωνικά έργα» του Μίκη, όπως ήταν η «Κατάσταση Πολιορκίας», το «Raven», η «Αρκαδία VII» («Ο επιζών») και τα «Επιφάνεια Αβέρωφ».
«Ο επιζών» ήταν ένα ποίημα του Τάκη Σινόπουλου, που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη στη Ζάτουνα το 1969 και αποτέλεσε την έβδομη «Αρκαδία» του. Το απόσπασμα με την ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα από συναυλία στην Ισπανία, προέρχεται από το ντοκιμαντέρ «Ελ Γκρέκο, Νίκος Καζαντζάκης, Μίκης Θεοδωράκης - Συνάντηση στο Τολέδο», που προβλήθηκε από την ΕΡΤ 3, σε σκηνοθεσία και δημοσιογραφική επιμέλεια του Γιώργου Λογοθέτη και διεύθυνση παραγωγής της Φωτεινής Χαραλαμπίδου.
Καημός (1995)
Ένα από τα πιο πολυτραγουδισμένα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου, με τον συνθέτη και τον Γιώργο Νταλάρα, από το φινάλε της μιας από τις δυο συναυλίες με τις μουσικές και τα τραγούδια του Μίκη από τον διεθνή κινηματογράφο, που πραγματοποίησαν ο Νταλάρας με την Ολλανδική ορχήστρα Metropole στις 2 και 3 Σεπτεμβρίου 1995 στο Ηρώδειο. Μπουζούκια παίζουν ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Λάκης Καρνέζης.
Το μεσημέρι, Όταν σφίγγουν το χέρι, Θα σημάνουν οι καμπάνες (1997)
Τρία τραγούδια, το πρώτο σε στίχους του συνθέτη και τα άλλα δυο από τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου, όπως τα τραγούδησε ο Μίκης Θεοδωράκης στη συναυλία με τίτλο «Τα τραγούδια της θάλασσας» στην Πάτρα το 1997.
Μαζί του ο Γιώργος Νταλάρας, η Αφροδίτη Μάνου, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, ο Κώστας Μακεδόνας, η Σωτηρία Λεονάρδου και η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» με τους αείμνηστους Χρήστο Κωνσταντίνου και Δημήτρη Χριστοδούλου στα μπουζούκια.
Με το λύχνο του άστρου (1998)
Άλλο ένα τραγούδι από το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, όπως το τραγούδησε ο Γιώργος Νταλάρας, υπό τη διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη, στη συναυλία τους στο Old Mutual Hall στη Νότια Αφρική τον Νοέμβρη του 1998. Αποσπάσματα από τη συναυλία μεταδόθηκαν από την εκπομπή της Σεμίνας Διγενή «Άνθρωποι» στη ΝΕΤ.
Μέρα Μαγιού μου μίσεψες (1999)
Ο Μίκης Θεοδωράκης διευθύνει και ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά (με το μικρόφωνό του να παρουσιάζει διάφορα προβλήματα), ένα από τα εμβληματικά τραγούδια από τον «Επιτάφιο» σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, στη συναυλία - συλλαλητήριο κατά των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία, στην Πλατεία Συντάγματος στις 26 Απριλίου 1999.
Συμμετέχει η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης».
Χάθηκα, Όμορφη πόλη, Καημός (2003)
To φινάλε της συναυλίας αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη στο Ανοιχτό Θέατρο της Δημητσάνας «Μίκης Θεοδωράκης» στις 16 Αυγούστου 2003.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, με τη συνοδεία του Γιώργου Νταλάρα, του Κώστα Θωμαΐδη και της Μαρίας Σουλτάτου τραγουδά δυο από τα τραγούδια των «Λιποτακτών» σε στίχους του αδερφού του Γιάννη Θεοδωράκη και τον «Καημό» του Δημήτρη Χριστοδούλου.
(Η μέτρια ποιότητα της εικόνας οφείλεται στο ότι το απόσπασμα προέρχεται από προσωπική ερασιτεχνική μαγνητοσκόπηση, που πραγματοποιήθηκε κάτω από δύσκολες συνθήκες).
Ανοίγω το στόμα μου (2005)
Το τελευταίο λαϊκό τραγούδι από το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, από τη συναυλία με τα «Συμφωνικά» έργα του Μίκη Θεοδωράκη στο Ηρώδειο στις 9 Οκτωβρίου 2005, στην οποία αναφέρθηκα παραπάνω.
Τραγουδά ο Γιώργος Νταλάρας και συμμετέχουν η Συμφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία της Νέας Όπερας Μόσχας και η Χορωδία του Δήμου Αθηναίων υπό τη διεύθυνση του Σταύρου Μπερή. Μπουζούκια παίζουν ο Άρης Κούκος και ο Μανώλης Γεωργοστάθης.
(Όπως και στο προηγούμενο video, έτσι κι εδώ, η μέτρια ποιότητα της εικόνας οφείλεται στο ότι το απόσπασμα προέρχεται από προσωπική ερασιτεχνική μαγνητοσκόπηση, που πραγματοποιήθηκε κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες).
Στην επίσημη ιστοσελίδα του Γιώργου Νταλάρα μπορείτε να διαβάσετε μια ενδελεχή καταγραφή της συνεργασίας του Μίκη Θεοδωράκη με τον Γιώργο Νταλάρα, ενώ στο video μπορείτε να ακούσετε ένα αφιέρωμα στην ίδια συνεργασία, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2021 από την εκπομπή της Δέσποινας Αυγερίδου «Αφιερωμένο» στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης FM 100, στην οποία είχα τη μεγάλη χαρά και τιμή να παραβρεθώ…
Τα 72 κλείνει σήμερα ο Γιώργος Νταλάρας…
Από το Στάδιο Καραϊσκάκη στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού
Με αυτή την αφορμή και στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Μίκη Θεοδωράκη που «τρέχει» αυτές τις μέρες στο Ogdoo.gr, σκέφθηκα να κάνουμε μια αναδρομή στις κοινές εμφανίσεις τους σε συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό από το 1974 μέχρι το 2005.
Τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη υπήρχαν πάντα στο ρεπερτόριο των συναυλιών του Γιώργου Νταλάρα, ακόμα και στα χρόνια της επταετίας, όπου παίζονταν κρυφά. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις τόσο του ερμηνευτή, όσο και του Χρήστου Νικολόπουλου, σταθερού συνεργάτη του εκείνη την εποχή, δεν ήταν λίγες οι φορές που αντιμετώπισαν διάφορα προβλήματα με τις αρχές, «διότι δεν συνεμορφώθην προς τας υποδείξεις».
Από κει και πέρα, ο Γιώργος Νταλάρας συμμετείχε σε αμέτρητες συναυλίες με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, που πραγματοποιήθηκαν με τον συνθέτη άλλοτε να διευθύνει, άλλοτε να παρακολουθεί ως θεατής κι άλλοτε, κυρίως τα τελευταία χρόνια, να απουσιάζει για λόγους υγείας. Στη σημερινή καταγραφή, θα αναφερθούμε σε συναυλίες στις οποίες ο Μίκης Θεοδωράκης διηύθυνε τον Γιώργο Νταλάρα ή ανέβηκε στο τέλος στη σκηνή και τραγούδησαν μαζί.
Η πρώτη φορά που ο Μίκης Θεοδωράκης διηύθυνε τον Γιώργο Νταλάρα (αν δεν μου διαφεύγει κάτι), ήταν στις θρυλικές συναυλίες στο στάδιο Καραϊσκάκη και στο γήπεδο του Παναθηναϊκού, τους πρώτους μήνες της μεταπολίτευσης. Έκτοτε και μέχρι το 2005, Θεοδωράκης και Νταλάρας βρέθηκαν εκατοντάδες φορές στην ίδια σκηνή, είτε για μεμονωμένες συναυλίες, είτε στο πλαίσιο μιας περιοδείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από τις χώρες της Ευρώπης, μέχρι τη Νότια Αφρική και την Κούβα του Κάστρο.
Τις συναυλίες αυτές θα τις χώριζα σε δύο κατηγορίες. Αυτές για τις οποίες έχουμε στη διάθεσή μας οπτικοακουστικό υλικό, μέσω των τηλεοπτικών μεταδόσεων ή -έστω - των ερασιτεχνικών μαγνητοσκοπήσεων και αυτές για τις οποίες, πέρα από κάποια «σκόρπια» ηχητικά ντοκουμέντα (όπως αυτά που παρουσιάσαμε πριν από χρόνια για το «Τραγούδι του νεκρού αδελφού», που ανέβηκε το καλοκαίρι του 1980 στο θέατρο «Αθήναιον», με βασικό ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα), δεν υπάρχει τίποτα.
Θεωρώ «δυστύχημα» το ότι δεν υπάρχει υλικό από τις συναυλίες του Μίκη στην Κούβα τον Ιούλιο του 1981, παρουσία του Φιντέλ Κάστρο με την Μαρία Φαραντούρη, τον Πέτρο Πανδή και τον Γιώργο Νταλάρα ή από τη συναυλία με τον «Επιτάφιο» που διοργάνωσε το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης τον Μάη του 1989, με τον Νταλάρα και την Αφροδίτη Μάνου ή ακόμα, μια πλήρης τηλεοπτική μετάδοση των συναυλιών με τα «μετασυμφωνικά» έργα του συνθέτη στην Ευρώπη την άνοιξη του 1990, στις οποίες θα αναφερθώ παρακάτω.
Κλείνοντας, νομίζω πως αξίζει να γίνει μια ιδιαίτερη αναφορά σε μια συναυλία που πραγματοποιήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2005 στο Ηρώδειο, με θέμα τα «Συμφωνικά» έργα του Μίκη Θεοδωράκη.
Στο φινάλε της συναυλίας ο ογδοντάχρονος συνθέτης ανέβηκε στη σκηνή για να ευχαριστήσει το κοινό και τους συντελεστές, πήρε τη θέση του στο πόντιουμ του μαέστρου και διηύθυνε την ορχήστρα, τη χορωδία και τον Γιώργο Νταλάρα. Κι αν δεν κάνω λάθος, με εξαίρεση τη συναυλία στο Καλλιμάρμαρο στις 19 Ιουνίου 2017, αυτή ήταν και η τελευταία φορά που ο Μίκης Θεοδωράκης διηύθυνε σε συναυλία από τη θέση του μαέστρου. Νιώθω πολύ τυχερός κι ευλογημένος που ήμουν παρών τόσο σε αυτή τη συναυλία, όσο και στη συναυλία της Δημητσάνας τον Αύγουστο του 2003.
Στα video που ακολουθούν, μπορείτε να παρακολουθήσετε εννέα στιγμιότυπα με τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Γιώργο Νταλάρα, από συναυλίες που μεταδόθηκαν από την τηλεόραση κι άλλα δυο, στο τέλος, από συναυλίες που μαγνητοσκοπήθηκαν ερασιτεχνικά…
Μνημόσυνο & Εδώ το φως (1974)
Δυο τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη και του Γιάννη Ρίτσου, από τον κύκλο «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», από τις πρώτες συναυλίες του Μίκη Θεοδωράκη στο Στάδιο Καραϊσκάκη τον Οκτώβρη του 1974, τρεις μήνες μετά την πτώση της χούντας, που αποτυπώθηκαν στο ντοκιμαντέρ του Νίκου Κούνδουρου «Τα τραγούδια της φωτιάς».
Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις (1983)
Το γνωστότερο από τα «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, σε ένα τραγουδιστικό διάλογο μεταξύ Μίκη Θεοδωράκη και Γιώργου Νταλάρα, από τη συναυλία του Μίκη στον Κοκκινόβραχο της Νίκαιας (νυν Κατράκειο) στις 27 Αυγούστου 1983, στο πλαίσιο του «Μουσικού Αύγουστου 1983». Στη συναυλία συμμετείχε και η Δήμητρα Γαλάνη. (Αρχείο Ελίνας Κωστελέτου).
Κόσμε άσωτε (1988)
Ένα από τα ξεχωριστά και λιγότερο γνωστά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση του Μάνου Ελευθερίου, όπως το τραγούδησε ο Γιώργος Νταλάρας στη συναυλία του συνθέτη στο Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας στις 29 Ιουνίου 1988.
Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ (1988)
Τον Σεπτέμβρη του 1988, είκοσι τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, ο Μίκης Θεοδωράκης πραγματοποίησε δυο συναυλίες στο Ηρώδειο, για την υποστήριξη της ανέγερσης του Μουσείου της Ακρόπολης, με τα «Έξι ποιήματα» του Federico Garcia Lorca σε απόδοση Οδυσσέα Ελύτη, με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη, τον Πέτρο Πανδή και τον Κώστα Κοτσιώλη (κιθάρα) και το «Άξιον Εστί» με τον Γιώργο Νταλάρα, τον Ανδρέα Κουλουμπή και τον Νικήτα Τσακίρογλου. Συμμετείχαν η Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα, Μικρή Λαϊκή Ορχήστρα και το Αθηναϊκό Χορωδιακό Σύνολο υπό τη διεύθυνση της Έλλης Νικολαΐδη. Μπουζούκια έπαιξαν ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Λάκης Καρνέζης.
Λίγο πριν το φινάλε της πρώτης συναυλίας της 17ης Σεπτεμβρίου, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ανέβηκε στη σκηνή και τραγούδησε το «Ένα το χελιδόνι» και το «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ». Απευθυνόμενος μάλιστα στον Γιώργο Νταλάρα, ο Μπιθικώτσης είπε: «Χαίρομαι που ένας ακόμα λαϊκός τραγουδιστής μπήκε στο πάνθεον του κλασσικού τραγουδιού. Μπράβο, Γιώργο!».
Τόσο για τον Μίκη Θεοδωράκη, όσο και για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, ήταν η πρώτη φορά που ο πρώτος διηύθυνε και ο δεύτερος τραγούδησε στον ιστορικό, αυτό χώρο…
Ο επιζών (1990)
Την άνοιξη του 1990 ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Γιώργο Νταλάρα, την Μαρία Δημητριάδη και τη χορωδία της Δρέσδης πραγματοποίησαν μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη, σε χώρες της Σκανδιναβίας και στην Ισπανία (υπό την αιγίδα της Διεθνούς Αμνηστίας), με τα «μετασυφωνικά έργα» του Μίκη, όπως ήταν η «Κατάσταση Πολιορκίας», το «Raven», η «Αρκαδία VII» («Ο επιζών») και τα «Επιφάνεια Αβέρωφ».
«Ο επιζών» ήταν ένα ποίημα του Τάκη Σινόπουλου, που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη στη Ζάτουνα το 1969 και αποτέλεσε την έβδομη «Αρκαδία» του. Το απόσπασμα με την ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα από συναυλία στην Ισπανία, προέρχεται από το ντοκιμαντέρ «Ελ Γκρέκο, Νίκος Καζαντζάκης, Μίκης Θεοδωράκης - Συνάντηση στο Τολέδο», που προβλήθηκε από την ΕΡΤ 3, σε σκηνοθεσία και δημοσιογραφική επιμέλεια του Γιώργου Λογοθέτη και διεύθυνση παραγωγής της Φωτεινής Χαραλαμπίδου.
Καημός (1995)
Ένα από τα πιο πολυτραγουδισμένα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου, με τον συνθέτη και τον Γιώργο Νταλάρα, από το φινάλε της μιας από τις δυο συναυλίες με τις μουσικές και τα τραγούδια του Μίκη από τον διεθνή κινηματογράφο, που πραγματοποίησαν ο Νταλάρας με την Ολλανδική ορχήστρα Metropole στις 2 και 3 Σεπτεμβρίου 1995 στο Ηρώδειο. Μπουζούκια παίζουν ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Λάκης Καρνέζης.
Το μεσημέρι, Όταν σφίγγουν το χέρι, Θα σημάνουν οι καμπάνες (1997)
Τρία τραγούδια, το πρώτο σε στίχους του συνθέτη και τα άλλα δυο από τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου, όπως τα τραγούδησε ο Μίκης Θεοδωράκης στη συναυλία με τίτλο «Τα τραγούδια της θάλασσας» στην Πάτρα το 1997.
Μαζί του ο Γιώργος Νταλάρας, η Αφροδίτη Μάνου, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, ο Κώστας Μακεδόνας, η Σωτηρία Λεονάρδου και η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» με τους αείμνηστους Χρήστο Κωνσταντίνου και Δημήτρη Χριστοδούλου στα μπουζούκια.
Με το λύχνο του άστρου (1998)
Άλλο ένα τραγούδι από το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, όπως το τραγούδησε ο Γιώργος Νταλάρας, υπό τη διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη, στη συναυλία τους στο Old Mutual Hall στη Νότια Αφρική τον Νοέμβρη του 1998. Αποσπάσματα από τη συναυλία μεταδόθηκαν από την εκπομπή της Σεμίνας Διγενή «Άνθρωποι» στη ΝΕΤ.
Μέρα Μαγιού μου μίσεψες (1999)
Ο Μίκης Θεοδωράκης διευθύνει και ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά (με το μικρόφωνό του να παρουσιάζει διάφορα προβλήματα), ένα από τα εμβληματικά τραγούδια από τον «Επιτάφιο» σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, στη συναυλία - συλλαλητήριο κατά των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία, στην Πλατεία Συντάγματος στις 26 Απριλίου 1999.
Συμμετέχει η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης».
Χάθηκα, Όμορφη πόλη, Καημός (2003)
To φινάλε της συναυλίας αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη στο Ανοιχτό Θέατρο της Δημητσάνας «Μίκης Θεοδωράκης» στις 16 Αυγούστου 2003.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, με τη συνοδεία του Γιώργου Νταλάρα, του Κώστα Θωμαΐδη και της Μαρίας Σουλτάτου τραγουδά δυο από τα τραγούδια των «Λιποτακτών» σε στίχους του αδερφού του Γιάννη Θεοδωράκη και τον «Καημό» του Δημήτρη Χριστοδούλου.
(Η μέτρια ποιότητα της εικόνας οφείλεται στο ότι το απόσπασμα προέρχεται από προσωπική ερασιτεχνική μαγνητοσκόπηση, που πραγματοποιήθηκε κάτω από δύσκολες συνθήκες).
Ανοίγω το στόμα μου (2005)
Το τελευταίο λαϊκό τραγούδι από το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, από τη συναυλία με τα «Συμφωνικά» έργα του Μίκη Θεοδωράκη στο Ηρώδειο στις 9 Οκτωβρίου 2005, στην οποία αναφέρθηκα παραπάνω.
Τραγουδά ο Γιώργος Νταλάρας και συμμετέχουν η Συμφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία της Νέας Όπερας Μόσχας και η Χορωδία του Δήμου Αθηναίων υπό τη διεύθυνση του Σταύρου Μπερή. Μπουζούκια παίζουν ο Άρης Κούκος και ο Μανώλης Γεωργοστάθης.
(Όπως και στο προηγούμενο video, έτσι κι εδώ, η μέτρια ποιότητα της εικόνας οφείλεται στο ότι το απόσπασμα προέρχεται από προσωπική ερασιτεχνική μαγνητοσκόπηση, που πραγματοποιήθηκε κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες).
Στην επίσημη ιστοσελίδα του Γιώργου Νταλάρα μπορείτε να διαβάσετε μια ενδελεχή καταγραφή της συνεργασίας του Μίκη Θεοδωράκη με τον Γιώργο Νταλάρα, ενώ στο video μπορείτε να ακούσετε ένα αφιέρωμα στην ίδια συνεργασία, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2021 από την εκπομπή της Δέσποινας Αυγερίδου «Αφιερωμένο» στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης FM 100, στην οποία είχα τη μεγάλη χαρά και τιμή να παραβρεθώ…
