Βίρβος και Λεοντής για την «Καταχνιά»
Πάει καιρός που αναφέρθηκα στο ιστορικό του θρυλικού κύκλου τραγουδιών του Χρήστου Λεοντή και του Κώστα Βίρβου «Καταχνιά», που κυκλοφόρησε από την Odeon τον Μάιο του 1965, με ερμηνευτές τον Στέλιο Καζαντζίδη, την Μαρινέλλα και την Χορωδία Κορίνθου, υπό τη διδασκαλία του Αλέκου Παπαγιαννόπουλου. Η φιλολογική επιμέλεια των κειμένων του Βίρβου, που διάβασε ο Δημήτρης Μυράτ, ήταν του Νικηφόρου Βρεττάκου, την ορχήστρα και τους τραγουδιστές διηύθυνε ο συνθέτης, μπουζούκια έπαιξαν ο Γιαννάκης Αγγέλου με τον Χρήστο Νικολόπουλο, ενώ η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στα studio της Ε.Μ.Ι. Ελλάδας (Odeon - Parlophone) από τον Νίκο Κανελλόπουλο.
Το εξώφυλλο - έργο τέχνης φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου.
Έξη από τα τραγούδια της «Καταχνιάς» κυκλοφόρησαν τον Σεπτέμβρη του 1965 και σε δίσκους 45 στροφών. [«Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια» με «Ένας ξύλινος σταυρός» (ODEON DSOG-3192), «Πείνα» με «Γιατί να γίνω μάνα», (ODEON DSOG-3193) και «Ομηρία» με «Τι κι αν με ρίξεις στο κελί» (ODEON DSOG-3194)]. Το 1973 ο δίσκος επανακυκλοφόρησε με το label της Minos.
Ο ιστορικός αυτός δίσκος κρύβει μια άγνωστη πτυχή. Στο εσώφυλλο της πρώτης έκδοσης, υπήρχαν δυο κείμενα του Χρήστου Λεοντή και του Κώστα Βίρβου, που στη δεύτερη έκδοση (αλλά και στις μετέπειτα επανεκδόσεις του δίσκου σε cd), για άγνωστους λόγους, αφαιρέθηκαν και αντικαταστάθηκαν από δημοσιεύματα της εποχής σχετικά με το έργο.
Ο Κώστας Βίρβος αφιέρωνε το έργο στον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου. Έγραφε τότε ο στιχουργός:
To έργο μου αυτό το έχω εμπνευσθεί από τους ηρωϊκούς αγώνες του Ελληνικού Λαού, για ν’αποτινάξει τον ζυγό των κατακτητών του, κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ανήκει δε σ’όλους. Και στον σαμποτέρ και στον αντάρτη και στον παράνομο δημοσιογράφο, ανήκει στον πατριώτη που φυγάδευε τους συμμάχους ή έκρυβε τους Ισραηλίτες, στον ξενιτεμένο πολεμιστή της Μέσης Ανατολής, ακόμα και στον σαλταδόρο, που άδειαζε τα καμιόνια των κατακτητών στους δρόμους της Αθήνας. Είναι ένα έργο που φιλοδοξεί να περιλάβει στις δυο πλευρές αυτού του δίσκου την ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ. Ευτύχησα να έχω άξιο συνεργάτη μου τον νεαρώτερο, μα ένα από τους καλύτερους Έλληνες μουσικοσυνθέτες, τον ΧΡΗΣΤΟ ΛΕΟΝΤΗ. Επίσης ευτύχησα να μου αφηγηθεί το έργο μου ο κυροφαίος πρωταγωνιστής του θεάτρου ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΥΡΑΤ. Τέλος να μου το ερμηνεύσουν, το αναντικατάστατο φωνητικό ζευγάρι ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ - ΜΑΡΙΝΕΛΛΑ, μαζί με την τρεις φορές βραβευμένη ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ. Έχω ακόμα την υποχρέωση να ευχαριστήσω τον μεγάλο μας ποιητή και λογοτέχνη ΝΙΚΗΦΟΡΟ ΒΡΕΤΤΑΚΟ, που ευχαρίστως δέχθηκε να επιμεληθή τον πεζό λόγο του έργου, καθώς και τον διεθνούς φήμης ζωγράφο και σκηνογράφο ΣΠΥΡΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, που φιλοτέχνησε το εξώφυλλο του δίσκου. Τώρα, εάν όλοι εμείς πετύχαμε να σας δώσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του τρίπτυχου ΚΑΤΟΧΗ - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ - ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ, αυτό θα το κρίνετε εσείς.
Το έργο μου αυτό το αφιερώνω στον Πρωθυπουργό ΓΕΩΡΓΙΟ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ και στα μέλη της πρώτης κυβέρνησης της Απελευθερώσεως, που συγκροτήθηκε κάπου στην Μέση Ανατολή και που αντιπροσώπευε την ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ.
Κώστας Βίρβος
Ο Χρήστος Λεοντής αφιέρωνε το έργο στους αγωνιστές της Κύπρου:
Τη λαϊκή καντάτα «ΚΑΤΑΧΝΙΑ», που είναι εμπνευσμένη από τους πρόσφατους αγώνες του Ελληνικού Λαού, την αφιερώνω στους αγωνιστές της μαρτυρικής Κύπρου, άξιους συνεχιστές του ίδιου αγώνα των νεκρών και ζωντανών ηρώων της Εθνικής μας Αντίστασης.
Έτσι νομίζω ότι συνδέω την περίοδο της Εθνικής μας Αντίστασης, που δεν έζησα και που μόνο τον αντίχτυπό της νοιώθω, με την τωρινή περίοδο του Κυπριακού αγώνα.
Δυο εποχές δηλαδή που τόσες αναλογίες παρουσιάζουν.
Όπως έγραψα και παραπάνω στη δεύτερη έκδοση του δίσκου, η σελίδα με τα κείμενα των δημιουργών αντικαταστάθηκε από τα διθυραμβικά δημοσιεύματα της εποχής.
Ένα μπέρδεμα και δυο δημοσιεύματα
Για διάφορους λόγους, που δεν είναι της παρούσης να αναλυθούν, υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με τη χρονιά που κυκλοφόρησε ο δίσκος. Άλλες πηγές αναγράφουν το 1964, ενώ άλλες το 1965. Στις ετικέτες των πρώτων εκδόσεων, δεν αναγραφόταν η χρονολογία της κυκλοφορίας. Όμως σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχα με τον Χρήστο Λεοντή, πριν από δυο χρόνια, μου επιβεβαίωσε πως ο δίσκος κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1965, ενώ δυο δημοσιεύματα της εποχής από άρθρα του Δημήτρη Γκιώνη στη «Δημοκρατική Αλλαγή» και του Μπάμπη Κλάρα στη «Βραδυνή», που επαναδημοσιεύθηκαν στο βιβλίο του Κώστα Βίρβου «Μια ζωή τραγούδια - Αυτοβιογραφία» (Εκδόσεις Ντέφι, 1985)*, επικυρώνουν τη μαρτυρία του συνθέτη…
*Ευχαριστώ ιδιαιτέρως την κυρία Μαρία Βίρβου, κόρη του Κώστα Βίρβου για την αποστολή του σπάνιου βιβλίου.
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το δίσκο.
