Αφιέρωμα: Ελληνικά 60s - 70s (μέρος 2ο)

Δεν πρέπει να πειράζεις τα παιδιά κι ας έχουν ενίοτε μακρύτερα τα μαλλιά… Για ναι, σας λέω ναι, είναι εντάξει τα παιδιά… Στίχος των Εξαδάκτυλος που μας βάζει στο κλίμα της δεκαετίας του ’70. Εδώ τα πράγματα γίνονται πιο άγρια. Ξεφυτρώνουν πειρατικοί σταθμοί σε κάθε γειτονιά, τα μαλλιά μακραίνουν σιγά - σιγά, τόσο που πιάνονται κότσος! Οι φαβορίτες μεγαλώνουν, τα παντελόνια στενεύουν ως το γόνατο, αλλά από εκεί και κάτω μιλάμε για… καμπάνες.

Πολύχρωμα λουλουδάτα πουκάμισα, τεράστιοι γιακάδες, έτοιμοι να απογειωθούν, τακούνια, μπότες, τσόπερ, πολύχρωμα φώτα στα κλαμπ, «Κύτταρο», παραγωγές τύπου «φέξε μου και γλίστρησα» και η Πλάκα όπως δεν την έζησε κανείς κάτω των 50 ετών.

Οι ωραίες της ποπ των 70ς, Μίλλη Καράλη και Μαρίνα (από το αρχείο του Άλκη Έξαρχου και της Μίλλη Καράλη)

Ο απόηχος της δεκαετίας του ’60 με τα δεκάδες μοντέρνα συγκροτήματα σμίγει με τον καιρό, καθώς έχουν απομείνει μόνο οι Charms, οι Idols (να αναφέρουμε τον τρομερό ντράμερ τους Τζίμη Τζιμόπουλο), οι Sounds, οι Aphrodite’s Child, οι Blues Birds, οι Olympians και οι Up Tight. Όλοι μέχρι το 1973 είχαν διαλυθεί. Εξαίρεση οι Blue Birds που άντεξαν ως το 1976.

Μπαμπά τι είναι οι Πελόμα Μποκιού; Άντε να εξηγήσεις ότι ο Βλάσης Μπονάτσος ήταν ο τραγουδιστής μιας ροκ μπάντας με το όνομα αυτό, φορώντας μια αρχαιοελληνική κελεμπία.

Οι ΠΕ-ΛΟ-ΜΑ ΜΠΟ-ΚΙΟΥ (από το αρχείο του Άλκη Έξαρχου)

Ας σταθούμε σε κάποια συγκροτήματα και μουσικούς που σημάδεψαν τη δεκαετία. Γυρίζουμε, λοιπόν, πίσω στο 1970, όταν βγήκε το 45άρι ο «Γαρύφαλλος», το οποίο πούλησε 15.000 κομμάτια, μεγάλο νούμερο τότε. Το διαχρονικό αυτό κομμάτι, που ακούγεται ως σήμερα και διασκευάστηκε κιόλας, τραγούδησε κατ’ εξαίρεση ο Νίκος ΔαΠΕρης, αντί του βασικού τραγουδιστή του γκρουπ Βλάση ΜΠΟνάτσου. Το ’72 βγήκε το μοναδικό τους άλμπουμ, ένας έξοχος ροκ δίσκος με πολύ καλό ελληνικό στίχο. Οι υπόλοιποι ήταν: Γιάννης ΚΙΟΥρτσόγλου (κιθάρα) -στην ηχογράφηση του δίσκου τον αντικατέστησε ο Τάκης Ανδρούτσος- Τάκης ΜΑρινάκης (τύμπανα), Γιώργος Στεφανάκης (όργανο) και Νίκος Δαπέρης (μπάσο, κιθάρα). Από το γκρουπ πέρασε και ο κιθαρίστας - φωτιά Λάκης Ζώης που ακολούθησε αργότερα τη jazz. Από τα αρχικά της πρώτης σύνθεσής τους πήραν το όνομά τους. Το ΛΟ στο όνομα είναι του οργανίστα Νίκου Λογοθέτη.

Τα 4 Επίπεδα της Ύπαρξης από τις δυτικές συνοικίες της Αθήνας, που η ιστορίας τους έγινε πρόσφατα ταινία. Κυκλοφόρησαν το μοναδικό δίσκο τους το ’76

Οι Εξαδάκτυλος, για τους οποίους έγινε λόγος αρχικά, ήταν ο πυρήνας των M.G.C., δηλαδή οι Δημήτρης Πουλικάκος, Δημήτρης Πολύτιμος, Αντώνης Τριανταφύλλου και οι Νίκος Πολίτης, Λεωνίδας Αλαχαδάμης, ενώ πέρασαν από το σχήμα σημαντικοί μουσικοί όπως οι Δήμης Παπαχρήστου και Λάκης Διακογιάννης. Το ρεπερτόριό τους ήταν Rolling Stones, Velvet Underground, κλασσικά blues, και δικά τους κομμάτια με ελληνικό στίχο. Κράτησαν ως το 1975 και είχαν σμίξει στο ναό του ροκ, το «Κύτταρο» με το κορυφαίο γκρουπ της δεκαετίας, αλλά και γενικότερα της υπόθεσης ελληνικό ροκ, τους Socrates.

Οι Socrates Drank The Conium με τον Johnny Lambizzi το Σεπτέμβριο του 1970 (αρχείο Γιώργου Τρανταλίδη)

Ένα σούπερ συγκρότημα που ήπιε το… κόνιο από τις ελληνικές δισκογραφικές εταιρίες που ποτέ δεν κατάλαβαν την αξία των Socrates και προωθούσαν άλλα ονόματα εκτός ροκ μουσικής. Οι Socrates άξιζαν μια διεθνή καριέρα, αντάξια των Aphrodite’s Child. Αγνά παιδιά, Πειραιώτες, έπαιζαν ροκ με την ψυχή τους. Η πρώτη τους σύνθεση ήταν: Αντώνης Τουρκογιώργης (μπάσο, φωνή), Γιάννης Σπάθας (κιθάρα), Ηλίας Μπουκουβάλας (ντραμς). Δεμένο γκρουπ με αγγλικό στίχο, εκτός του πρώτου τους 45άριού, από το οποίο πέρασαν σπουδαίοι ντράμερ, όπως οι Γιώργος Τρανταλίδης, Νίκος Αντύπας, αλλά και οργανίστες όπως ο Δ. Πολύτιμος (1978-80) στο «Κύτταρο», στις αλησμόνητες ροκ βραδιές με τις blues Πέμπτες, όπου μαζί με τους Socrates εμφανίζονταν διάφοροι καλεσμένοι όπως οι Πουλικάκος, Σιδηρόπουλος. Ο οργανίστας στο άλμπουμ «Waiting For Something» το ’80 ήταν ο Παύλος Αλεξίου. Το ’76 ηχογράφησαν στο Λονδίνο το «Phos», στο οποίο συνεργάστηκαν με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου στα κήμπορντς και την παραγωγή, ο οποίος επηρέασε σημαντικά τον ήχο τους στη δουλειά αυτή (βλ. Starvation).

Οι Poll σε περιοδικό της εποχής. Επάνω δεξιά ο ντράμερ τους Κώστας Παπαϊωάννου

Αν και το ταγάρι είναι σήμα κατατεθέν βοσκών, το πιο γνωστό ταγάρι έγινε αυτό των Poll. Ήταν η συσκευασία του πρώτου άλμπουμ τους, το ’71. Ο στίχος τους ελληνικός μιλούσε για αγάπη και ειρήνη, ενώ ο ήχος τους ήταν flower - power. Ιδιαίτερα δημοφιλείς ως τις μέρες μας, ισχυρές προσωπικότητες και ανήσυχοι χαρακτήρες που ακολούθησαν μετά το «ταγάρι» σόλο καριέρες.

Στο ίδιο ύφος οι Νοστράδαμος, οι «Mamas and Papas» της Ελλάδας, των Ιπποκράτη Εξαρχόπουλου ή Τσάρλυ, Στέλιου Φωτιάδη, Δέσποινας Γλέζου και Chris King. Μοναδικό άλμπουμ τους το ’72 πούλησε όσο κανένας άλλος δίσκος ως τότε και ξεπέρασε τις 70.000 πωλήσεις!

Οι Νοστράδαμος. Άγνωστο γιατί λείπει η rock lady - Δέσποινα Γλέζου από την πολύ ωραία αυτή φωτογραφία

Την ίδια εποχή σε «Άλλους Κόσμους» μουσικά υπάρχει ο Ηρακλής Τριανταφυλλίδης και η Λερναία Ύδρα, με υπέροχες ροκ βραδιές αργότερα στη «Σοφίτα», στην Πλάκα. Συνέχισαν για αρκετά χρόνια χωρίς ιδιαίτερη βοήθεια από τις δισκογραφικές εταιρίες.

Ο Παντελής Δεληγιαννίδης, πρώην Olympians, Θεσσαλονικιός, γνωρίζεται εκεί με τον φοιτητή του μαθηματικού Παύλο Σιδηρόπουλο και σχηματίζουν τους Δάμων και Φιντίας. Γίνονται ευρύτερα γνωστοί μέσω του «Κυττάρου», όπου εμφανίζονται ως το ’72.

Ο Σταύρος Λογαρίδης εξώφυλλο (από το αρχείο του ίδιου)

Ο Σταύρος Λογαρίδης μετά τη διάλυση των Poll σχηματίζει το ’72 τους Ακρίτας, μαζί με τον ντράμερ Γιώργο Τσουπάκη, τον Άρη Τασούλη στα πλήκτρα και τον τεράστιο κιθαρίστα Δήμη Παπαχρήστου. Από το γκρουπ πέρασαν αρκετά μέλη, μεταξύ αυτών μέσα σε μια 5ετία που διήρκησε, η Ariadne McKinnon Andrew και ο οργανίστας Γιάννης Παπαδόπουλος που μετά το θάνατό του, το γκρουπ διαλύθηκε. Οι Ακρίτας αυτό άφησαν πίσω τους ένα εμπνευσμένο προοδευτικό ροκ άλμπουμ και πολλές ζωντανές εμφανίσεις. Ο Λογαρίδης, η «μεγάλη φωνή της ροκ» συνέχισε σε σόλο πορεία κρατώντας ψηλά τον πήχη του τεράστιου ταλέντου του.

Σημαντική σόλο πορεία διέγραψε επίσης μετά τους Poll ο Κώστας Τουρνάς με αφετηρία τρία εξαιρετικά άλμπουμ: «Απέραντα Χωράφια» (1972), «Αστρόνειρα» (1973) και «Κυρίες και Κύριοι» (1974). H πορεία του συνεχίζεται κυρίως μέσα πετυχημένες ζωντανές εμφανίσεις έως σήμερα.

Οι 2002 του Ηλία Ασβεστόπουλου στο Λυκαβηττό, δίπλα του δεύτερος από αριστερά ο Γιάννης Γιοκαρίνης.

Οι 2002 του Ηλία Ασβεστόπουλου, και αργότερα 2002 GR, εμφανίστηκαν στη δισκογραφία με τον εξαιρετικό δίσκο «Πόλα» το ’74 με χαρακτηριστικό ήχο και φωνητικά. Ακολούθησε το άλμπουμ «Σιδερένιος Άνθρωπος» το ’75 που κυκλοφόρησε ως Ηλίας Ασβεστόπουλος 2002, ό,τι καλύτερο στην πορεία τους.

Ο Θοδωρής Τρύφωνας το 1975 (από το αρχείο του)

Πρωτοποριακό σχήμα οι Αγάπανθος με εγκέφαλο τον Θοδωρή Τρύφωνα. Ο ήχος τους συνδύαζε ροκ και παράδοση. Τα άλλα μέλη τους ήταν οι Στέφανος Δεκεριάν και Ντίνος Κόκκας. Από το ’76 ξεκινάει σε διάφορα κλαμπ και συναυλίες ο Τζόννυ Βαβούρας (Γιάννης Αλεξόπουλος). Μαζί του οι δύο μετέπειτα «Μουσικοταξιαρχίτες», ο τεραστίων ικανοτήτων κιθαρίστας Γιάννης Δρόλαπας και ο ντράμερ Βαγγέλης Βέκιος. Έγιναν γνωστοί ως Vavoura Band. O Βλάσσης Μπονάτσος ακολούθησε σόλο πορεία μόλις γύρισε από την Αγγλία, χωρίς επιτυχία, αλλά με ένα πολύ καλό δίσκο την «Επικίνδυνη Ισορροπία», το ’76.

O Vavouras ανάμεσα σε Αντώνη Τουρκογιώργη και Νίκου Τζονιχάκη (δεξιά). Από του αρχείο του Johnny Vavoura

Τα μουσικά πρωινά συνεχίστηκαν σε αίθουσες κινηματογράφου στο Παγκράτι, τη Ν. Ιωνία, τη Νίκαια και φυσικά το γήπεδο μπάσκετ του Σπόρτινγκ. Στις αρχές της δεκαετίας η νεολαία ανακαλύπτει το «Dolly’s» στο Κολωνάκι, το «Αναμπέλ» στην Ακαδημίας, τις δύο πρώτες ντισκοτέκ της Αθήνας. Ακολούθησαν η «Vertigo» στην Αχαρνών το ’72, η «Top Ten» στην Πλ. Βικτωρίας και η «Bedlam» στη Μιχαλακοπούλου. Άλλα στέκια ήταν τα «Problem» στην Μηθύμνης της Κυψέλης, «Soul Sisters» και Πέμπεση στο Χίλτον. Η ντίσκο «ABC» στην Πατησίων το 1970, εκεί όπου έπαιζαν οι Idols, όπως και στο «Paper Club» που είχε αφίσα «Idols Play Beatles». Οι Πελόμα Μποκιού έπαιζαν στο «Hobby» στην Κύπρου της Κυψέλης που μετονομάστηκε σε «Φλίσκο».

Ο Ηρακλής Τριανταφυλλίδης και η Λερναία Ύδρα με τον Γιώργο Μαγκλάρα (αριστερά) στην σύνθεσή τους το 1973.

Το πρώτο μαγαζί που έβαλε ταμπέλα Discoteque ήταν η «Καρυάτις» στην Πλάκα, όπου υπήρχαν τα κλαμπ «Απόλλων» και «Μέκκα», πάντα αρχές 70ς, όπως και τα «Πινόκιο», «Trip» και «Χρυσό Κλειδί». Στην Πλάκα ήταν επίσης το κλαμπ «Folk 17». Το ’78 άνοιξε το «Braxton» του αείμνηστου Νίκου Σαχπασίδη (Half Note Jazz Club) στην Πλατεία Αμερικής, που λειτουργούσε ως τζαζ κλαμπ. Το πρώτο παμπ ήταν το «Red Lion».

Τα πρώτα δισκάδικα της Αθήνας ήταν το «Blow Up» της Ρηνιώς Παπανικόλα στην Λυκαβηττού στο Κολωνάκι και ο «Κύκλος» στην Καραγιώργη Σερβίας, στο Σύνταγμα, τα οποία έκαναν εισαγωγές δίσκων από το εξωτερικό και οι νέοι σχημάτιζαν ουρές για ν’ ακούσουν τους ήχους της εποχής.

Το εκπληκτικό ροκ συγκρότημα που συνεργάστηκε ο Διονύσης Σαββόπουλος μετά το «Φορτηγό». O Νιόνιος κακώς δεν αναφέρεται στα αφιερώματα του ελληνικού ροκ, καθώς ήταν μια πολύ δυναμική παρουσία με πρωτοποριακές μουσικές ιδέες. Ίσως γιατί άλλαξε μουσική πορεία αργότερα και συνδέθηκε περισσότερο με την ελληνική μουσική.

Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70 το ελληνικό ροκ σε γενικές γραμμές δεν έχει να επιδείξει πολλά σχήματα και ανακυκλώνει τους ίδιους μουσικούς σε άλλα γκρουπ. «Μαύρα σύννεφα» έχουν μαζευτεί και υπάρχει ένα κλίμα νοσταλγίας μέσω συναυλιών στο Σπόρτινγκ, στο Κύτταρο, στο Ροντέο και σε μουσικά πρωινά που συνεχίζονται.

Οι Σπυριδούλα στο ροκ κλαμπ «Tiffany’s» στην Ανδριανού, στην Πλάκα

Το κοινό είναι άγριο και το κλίμα στις συναυλίες οξυμένο. Υπάρχει φανατισμός και άγρια κόντρα μεταξύ ροκάδων και καρεκλάδων. Οι τελευταίοι είναι νέο… φρούτο και χαρακτηρίζονται φλώροι. Πολλές καρέκλες έσπασαν στην πλάτη τους και δίκαια πήραν τον τίτλο αυτό. Η νεολαία διχάζεται και οι… εχθροί του ροκ εκδηλώνονται. Αυτοί δεν είναι άλλοι από τους πρεσβευτές του πολιτικού τραγουδιού, δηλαδή Θεοδωράκης, Μαρκόπουλος, Ξαρχάκος οι οποίοι όπου σταθούν κι όπου βρεθούν βγάζουν χολή για το ροκ (άκου το «Μίκυ Μάους» του Παύλου Σιδηρόπουλου). Ήταν η εποχή της μεταπολίτευσης, όπου μεγάλη μερίδα της νεολαίας συγκινούνταν ακόμη από το ροκ. Ο Χατζιδάκις κράτησε ουδέτερη στάση στην κόντρα αυτή.

Τα ευκαιριακά σχήματα δίνουν και παίρνουν. Αχ Βαχ, Εταιρεία Καλλιτεχνών κ.α. με δυνατούς μουσικούς στις συνθέσεις τους, αλλά κυρίως συναυλιακή παρουσία και όχι δισκογραφική.

Οι S.O.S στο στέκι τους που προτάθηκε να επισκεφτεί ο μέγας Rory Gallagher και πήγε και τους είδε. Ήπιε μπύρες στην υγεία τους.

Η καρδιά του ροκ χτυπά στην Πλάκα, «Skylab», «Άρης», «Σοφίτα», «Λήδρα» (εδώ πρωτόπαιξε ο Τζίμης Πανούσης και οι Μουσικές Ταξιαρχίες), το «Tiffany’s» στην Ανδριανού. Εκεί εμφανίζονταν οι S.O.S. (Sultans Of Swing) του Τζίμη Βατικιώτη, ενός προικισμένου κιθαρίστα που έβγαζε τα τραγούδια σε χρόνο ρεκόρ ολόιδια με την πρωτότυπη εκτέλεση, όπως το κομμάτι των Dire Straits, που τους έδωσε το όνομα. Στο γκρουπ έπαιζε τύμπανα ο Τάσος Φωτοδήμος, ένας δυναμικός ντράμερ αλά Keith Moon και ο Χρήστος Χήρας στο μπάσο. Αργότερα από το γκρουπ πέρασαν ο μπασίστας Μανώλης Τσίναλης και στα πλήκτρα ο Γιάννης Γιοκαρίνης. Μια βραδιά του ’81 πήγε να τους δει εκεί και εντυπωσιάστηκε ο Rory Gallagher μετά τη συναυλία του στη Ν. Φιλαδέλφεια.

Η πρόμο φωτογραφία του Δ. Πουλικάκου για τη συναυλία στη μνήμη του Παύλου Σιδηρόπουλου στο «Ρόδον» το 2000. Ο επιδραστικότερος Έλληνας ρόκερ. Παραμένει ακμαίος.

Στα σοκάκια της Πλάκας γινόταν χαμός από φρικιά. Οι τιμές των σπιτιών έπεσαν σε εξευτελιστικό σημείο και πολλοί ξεπουλούσαν φεύγοντας άρον άρον. Ο Δημήτρης Πουλικάκος βγάζει τον δίσκο «Μεταφοραί Εκδρομαί ο Μήτσος» το ’76, δίσκος σταθμός του ροκ στην Ελλάδα. Το τραγούδι «Σκόνη, Πέτρες, Λάσπη» είναι διαχρονικό και ακόμη επιχειρούν να αποδώσουν νεανικά σχήματα. Τον Ιούνιο του ’79 ο Πουλίκας ή Θείος Νώντας μαζί με την αφρόκρεμα των Ελλήνων ρόκερς (Σιδηρόπουλος, Λογαρίδης, Πολύτιμος, Διακογιάννης, Ντάλλας, Παπαχρήστου, Σιδεράς, Πολίτης, Αλαχαδάμης, Sigma Fay, Ariadne McKinnon Andrew κ.α.) δίνουν τη «Συναυλία της Βροχής», όπως ονομάστηκε λόγω της διπλής ακύρωσής της από κακοκαιρία, στο ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ του Ζωγράφου, εκδήλωση της Β’ Γυμνασίου της περιοχής. Το «Crazy Love Στο Ζωγράφου» αποτελεί συναυλία ορόσημο για τα 70ς και όχι μόνο. Σημείο των καιρών η διοργάνωση ροκ συναυλιών και μουσικών πρωινών από τα σχολεία για την εξοικονόμηση χρημάτων για τις ανάγκες τους. Στη επόμενη δεκαετία το φαινόμενο αυτό αντικαταστάθηκε από τις χοροεσπερίδες. Όσο για το μπουκάλι που έσπασε στου Ζωγράφου και ακούγεται στο δίσκο δείχνει το ηλεκτρισμένο κλίμα των συναυλιών. Το κοινό δεν συγχωρούσε τίποτα ενάντια στα δεδομένα της έκφρασής του.

Ο Παύλος στα 70ς μαζί με τους Σπυριδούλα, των Βασίλη και Νίκου Σπυρόπουλου, έβγαλαν το δίσκο «Φλου» το ’79, με τη συμβολή σημαντικών Ελλήνων ροκ μουσικών, που ακούστηκε και αγαπήθηκε όσο λίγοι δίσκοι. Μουσικός με ιδιαίτερες ευαισθησίες περιόρισε ως ένα βαθμό τη θεματολογία των κομματιών του γύρω από το προσωπικό του πάθος για τα ναρκωτικά που τον σκότωσαν τελικά στις 6 Δεκεμβρίου 1990. Είχε πιστό κοινό που τον ακολουθούσε όπου κι αν εμφανίζονταν ως το τέλος. Στο «Rodeo» είχε εμφανιστεί πολλές φορές. Μια φορά θυμάμαι ένας του ζητούσε επίμονα την «Ηρωίνη», ένα τραγούδι του, στο τέλος κάθε κομματιού. Όταν κάποια στιγμή άρχισε να το παίζει ο παραγγέλων έσπασε ένα μπουκάλι μπύρας στην πίστα. Ο Παύλος αμέσως απαίτησε να φύγει γιατί αλλιώς θα διέκοπτε τη συναυλία. «Δεν είναι μπουζούκια εδώ», είπε. Ο οπαδός ζήτησε συγνώμη και έφυγε. Το ’79 πρωταγωνίστησε στην ταινία του Ανδρέα Θωμόπουλου «Ο Ασυμβίβαστος» και τραγούδησε τα κομμάτια του soundtrack, ανάμεσα τους ένα από τα πιο όμορφα το «Να Μ’ Αγαπάς». Μας λείπει…

O άφθαστος ντράμερ Γιώργος Τρανταλίδης την εποχή των Socrates Drank The Conium

Φίλες και φίλοι αν σας λείπουν οι συναυλίες των 70ς στο Σπόρτινγκ, τα μουσικά πρωινά στο Μίλωνα, εάν είστε Νεοσμυρνιοί όπως ο υπογράφων, αν περνάτε αν αναζητάτε τη Λήδρα και βρείτε στη θέση της ένα θέατρο, αν πάτε στην Quinta και δείτε κάτι άλλο εκεί, μην απογοητεύεστε. Υπάρχουν οι αναμνήσεις, οι δίσκοι και όλο και κάποιος καλός φίλος θα βρεθεί να θυμηθείτε τα παλιά…

Άρθρο του Τάση Ψαλτάκη

Διαβάστε το πρώτο μέρος για τη δεκαετία των 60ς εδώ.