Ο Γιάννης Κότσιρας τραγουδά το «Άξιον Εστί» στην Κύπρο (2002)

108 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη συμπληρώνονται σήμερα. Ο ποιητής γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 2 Νοεμβρίου 1911 και έφυγε από τη ζωή στις 18 Μαρτίου 1996. Όπως είναι γνωστό, το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Nobel λογοτεχνίας.

Όταν αναφέρομαι στον Οδυσσέα Ελύτη, η σκέψη πάει κατευθείαν στο εμβληματικό «Άξιον Εστί» σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τη Μεγάλη Δευτέρα του 1964 σε διπλό δίσκο με λαϊκό τραγουδιστή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, ψάλτη τον Θεόδωρο Δημήτριεφ, αφηγητή τον Μάνο Κατράκη, τη Μικρή Ορχήστρα Αθηνών, τη Χορωδία της Θάλειας Βυζαντίου και τον Κώστα Παπαδόπουλο με τον Λάκη Καρνέζη στα μπουζούκια.

Η δεύτερη δισκογραφική έκδοση ολόκληρου του έργου πραγματοποιήθηκε το 1988, όταν κυκλοφόρησε η ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας του Μίκη Θεοδωράκη στο Ηρώδειο με τον Γιώργο Νταλάρα, τον Ανδρέα Κουλουμπή και τον Νικήτα Τσακίρογλου την Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα, Μικρή Λαϊκή Ορχήστρα και το Αθηναϊκό Χορωδιακό Σύνολο υπό τη διεύθυνση της Έλλης Νικολαΐδη. Μπουζούκια έπαιξαν ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Λάκης Καρνέζης.

Ενδιάμεσα προέκυψαν δυο διεθνείς δισκογραφικές εκδόσεις. 

Μία το 1979 στα σουηδικά, από ζωντανή ηχογράφηση συναυλίας στο Stocholm Konserthaus στη Σουηδία, με σολίστες τους Βjorn Thulin, Rolf Leanderson και Bjorn Gedda κι άλλη μία στα γερμανικά από συναυλία που δόθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1982 στη μεγάλη αίθουσα της νέας Gewandhaus της Λειψίας με τους Gunther Emmerlich, Gothart Stier και αφηγητή τον Friedrich Wilhelm. Διηύθυνε ο Μίκης Θεοδωράκης, μπουζούκι έπαιξε ο Λάκης Καρνέζης και σαντούρι ο Εric Kross, ενώ συμμετείχαν η Ορχήστρα της Μουσικής Ακαδημίας «O Carl Maria von Weber» της Δρέσδης, η Παιδική Χορωδία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Δρέσδης, η Χορωδία του Μπετόβεν VEB Elektromaschinenbau Sachsenwerk της Δρέσδης και η FDJ Χορωδία ΕΟS Kreuzschule της Δρέσδης.

Όλα αυτά τα χρόνια πραγματοποιήθηκαν εκατοντάδες παρουσιάσεις του ολοκληρωμένου έργου ή των λαϊκών τραγουδιών αποσπασματικά. 

Όσον αφορά τη δισκογραφία, η τρίτη ελληνική εκτέλεση ολόκληρου του «Άξιον Εστί» προέκυψε το 2002, όταν κυκλοφόρησε σε διπλό cd η συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού στις 21 Μαΐου 2001 με το «Πνευματικό εμβατήριο» του Μίκη σε ποίηση του Άγγελου Σικελιανού και το «Άξιον Εστί» με λαϊκό τραγουδιστή τον Γιάννη Κότσιρα. Συμμετείχαν ο βαρύτονος Ανδρέας Κουλουμπής, ο Γιάννης Φέρτης στο ρόλο του αφηγητή, η mezzo soprano Ιωάννα Φόρτη, η Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης», η Χορωδία της ΕΡΤ, η Ανδρική Χορωδία της Εμπορικής Τραπέζης, η Νεανική Χορωδία Λεοντείου Λυκείου Ν. Σμύρνης, η Χορωδία του Λυκείου Ελληνίδων και η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Πυλαρινού.

Στο ένθετο του cd ο Μίκης Θεοδωράκης έγραφε για τη νέα εκτέλεση με τον Γιάννη Κότσιρα:

Το «Πνευματικό Εμβατήριο» και το «Άξιον Εστί» κυκλοφορούν με νέους ερμηνευτές. Είναι η τρίτη, αν δεν κάνω λάθος, ελληνική έκδοση του έργου μέσα σε σαράντα περίπου χρόνια κι αυτό το γεγονός από μόνο του δείχνει τη σημασία, το βάρος και την ευθύνη του εγχειρήματος. Θέλω να υπογραμμίσω και να εξάρω την παρουσία του Γιάννη Κότσιρα χωρίς φυσικά να υποτιμώ την αξία και τη συμβολή των άλλων συντελεστών. Όμως ο ρόλος του Λαϊκού Τραγουδιστή υπήρξε και είναι ρόλος - κλειδί γι’ αυτά τα δύο Λαϊκά Ορατόρια ακριβώς γιατί αφ’ ενός επιβεβαιώνει με τον καλλίτερο τρόπο την πεμπτουσία του λαϊκού μουσικού στοιχείου και αφ’ ετέρου τα «παντρεύει» μέσω της μαγείας που εξασκεί η γνήσια λαϊκή φωνή και ερμηνεία με το πλατύ κοινό της χώρας μας. Μετά τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και τον Γιώργο Νταλάρα έρχεται τώρα να σταθεί στο πλάι τους άξιος συνεχιστής ο Γιάννης Κότσιρας.

Paris, 20.11.2002
Μίκης Θεοδωράκης

Τα δυο έργα παρουσιάστηκαν επίσης στο Θέατρο Γης της Θεσσαλονίκης στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 και στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 15 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Ένα χρόνο μετά, τον Οκτώβρη του 2002, «Πνευματικό εμβατήριο» και «Άξιον Εστί» «ταξίδεψαν» στην Κύπρο, με τρεις συναυλίες στο Αμφιθέατρο Σχολής Τυφλών Λευκωσίας (στο πλαίσιο του διεθνούς φεστιβάλ «Κύπρια 2002»), στο Κηποθέατρο Λεμεσού και στο Παττίχειο Αμφιθέατρο Λάρνακας, με σολίστες τον Γιάννη Κότσιρα, την Μαρία Σουλτάτου (στο «Πνευματικό εμβατήριο»), τον βαρύτονο Γιώργο Ματθαιακάκη, τον ηθοποιό Κώστα Καστανά ως αφηγητή, την Κρατική Ορχήστρα Κύπρου, τη Χορωδία «Λέαντρος Σίταρος», τη Χορωδία του Εθνικού Ωδείου Κύπρου και τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» με σολίστες τον Μανώλη Γεωργοστάθη και τον Γιώργο Κοντογιάννη στα μπουζούκια. Η διεύθυνση ήταν του μαέστρου Roland Melia.

Η συναυλία στο Αμφιθέατρο της Σχολής Τυφλών της Λευκωσίας μαγνητοσκοπήθηκε και μεταδόθηκε από το ΡΙΚ σε σκηνοθεσία της Μαρίας Γεωργιάδου. Στο video μπορείτε να παρακολουθήσετε το δεύτερο μέρος με το «Άξιον Εστί».