Μια από τις εκατοντάδες περιπτώσεις τραγουδιών που ταλαιπωρήθηκαν από τις περίφημες επιτροπές λογοκρισίας, οι οποίες «οργίασαν» επί δικτατορίας, συνέβη το 1972, όταν ο Λουκιανός Κηλαηδόνης έγραψε δυο τραγούδια με στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. Το χασάπικο «Ο δραγουμάνος του βεζύρη» και το ζεϊμπέκικο «Πότε θα ‘ρθει ένας καιρός» ηχογραφήθηκαν στην Columbia, αρχικά με το Σταύρο Πασπαράκη και στη συνέχεια με το Μανώλη Μητσιά.
Οι στίχοι του «Προέδρου», για μια ακόμη φορά, έκρυβαν σαφή μηνύματα κατά του τυραννικού καθεστώτος της επταετίας. Μέσα από το βιβλίο του «Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους» ο Λευτέρης Παπαδόπουλος γράφει για τον «Δραγουμάνο»:
Περιπέτειες είχε κι ένα δισκάκι που βγάλαμε με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη και μιλάει για τα όργανα της χούντας. Το δισκάκι κυκλοφόρησε κανονικά. Αλλά ο τότε διευθυντής της ΕΡΤ, ικανός κατά τα άλλα δημοσιογράφος, φαίνεται πως διέκρινε στο τραγούδι κάτι για τα τσανάκια της χούντας και ζήτησε την απόσυρσή του. Αυτό τουλάχιστον κατάλαβα, σε μια συνάντηση που είχαμε στο γραφείο του, με τη φωτογραφία του Γ. Παπαδόπουλου να μας κοιτάζει αυστηρά. «Βλέπω και Παπαδόπουλο στο γραφείο σου;» παρατήρησα κάποια στιγμή. Μου απάντησε, όχι υπηρεσιακά, αλλά με κάποιο χιούμορ: «Ναι, αλλά άπαξ μόνο…».
Ο «Δραγουμάνος» εκτός από το 45άρι, μπήκε τότε και στο δεύτερο προσωπικό δίσκο του Μανώλη Μητσιά, ενώ τόσο αυτό, όσο και το «Πότε θα ‘ρθει ένας καιρός» συμπεριλήφθηκαν το 1987 στη συλλογή τραγουδιών του Κηλαηδόνη «Πρώτες εκτελέσεις». Το 2006, στη συναυλία του Λουκιανού με την Κ.Ο.Ε.Μ. στο Ηρώδειο, που αποτυπώθηκε στο cd «Μ’ αγιόκλημα και γιασεμιά», το τραγούδησε ο μπουζουξής της ορχήστρας Ηρακλής Ζάκκας, προσθέτοντας κι ένα refrain που δεν υπήρχε στην εκτέλεση του Μητσιά που έλεγε:
«Κι όσο για μας σ’ ένα καλύβι
για το Σουλτάνο θα ‘τοιμάζουμε προικιά
βράδυ πρωί θα λιώνουμε μολύβι
για να καεί μια μέρα η τουρκιά»
Το 1996 ο Κηλαηδόνης πραγματοποίησε στο Λυκαβηττό μια συναυλία με τίτλο «Η σκοτεινή πλευρά». Εκεί παρουσίασε μια σειρά από ακυκλοφόρητα ηχητικά ντοκουμέντα και ανέκδοτα τραγούδια, μεταξύ των οποίων και μια ημιτελής ηχογράφηση στα στούντιο της Columbia, με το «Δραγουμάνο του βεζύρη» τραγουδισμένο από τον Γιώργο Νταλάρα. Ο Νταλάρας άλλωστε ήταν αυτός, που το 1968 ηχογράφησε για τον πρώτο προσωπικό του δίσκο, τα δυο πρώτα τραγούδια του Λουκιανού, το «Παίρνω την ανηφοριά» και το «Σ’ αγαπώ»… Πριν από 3 χρόνια περίπου, σε συνέντευξη που μου παραχώρησε ο Κηλαηδόνης, αναφέρθηκε στην άγνωστη ηχογράφηση του «Δραγουμάνου» με τον Νταλάρα:
Eρ: Υπάρχει και μια ιστορία εκείνης της εποχής με τον «Δραγουμάνο του βεζύρη» που το τραγούδησε σε δίσκο 45 στροφών ο Μητσιάς. Όταν έκανες τη συναυλία «Η σκοτεινή πλευρά» στο Λυκαβηττό τον Αύγουστο του 1996, ανάμεσα στα άλλα, έβαλες και μια ηχογράφηση του τραγουδιού με το Γιώργο Νταλάρα…
Λ.Κ: Aυτό είναι μια «πλάκα». Εκείνη την εποχή που κάναμε παρέα με το Λευτέρη, το Μάνο και τον Νταλάρα, παίζαμε τα τραγούδια μας ακυκλοφόρητα στα πιάνα, σε όποιο σπίτι βρισκόμαστε. Έλεγε ο Μάνος «Έγραψα ένα, “Παποράκι του Μπουρνόβα”, πως σου φαίνεται;» Τότε είχαμε γράψει και το «Δραγουμάνο του βεζύρη», το λέγαμε στις παρέες και ο Νταλάρας το ήξερε το κομμάτι. Φτάνω λοιπόν να το ηχογραφήσω και είμαι στην Columbia. Η Columbia είχε δυο στούντιο ηχογραφήσεων. Στο ένα έγραφα εγώ το «Δραγουμάνο» και στο άλλο έγραφε ο Νταλάρας κάτι του Κουγιουμτζή. Εν τω μεταξύ γινόταν κάτι διαλείμματα, άνοιγαν οι πόρτες, ακούγαμε τις ορχήστρες από μέσα κι έρχεται λοιπόν και μου λέει «Το δραγουμάνο γράφεις; Να μπω να το πω λιγάκι;» «Μπες ρε πέστο» του λέω… (Τραγουδάει): Ο δραγουμάνος του βεζύρη… και μόλις φτάνει προς το τέλος λέει «Γεια σου Λουκιανέ…» ή κάτι τέτοιο κι έφυγε τρέχοντας… Αυτό το κράτησα… Δεν το είπε ολόκληρο, δεν θα το ’βγαζα ποτέ, άλλωστε αυτός ήταν στην Odeon κι εγώ στην Columbia, αλλά το «ψαχνό» υπάρχει και με τη φωνή του Νταλάρα, ήταν ένα «καλαμπουράκι»…
Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως το Λουκιανό Κηλαηδόνη για την παραχώρηση του ηχητικού ντοκουμέντου με τον Γιώργο Νταλάρα.
Φωτογραφίες
3: Γιώργος Παπαστεφάνου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Κάκια Μένδρη, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Γιάννης Σπανός, σε τιμητική εκδήλωση για την Κάκια Μένδρη στις αρχές της δεκαετίας του ’70 (Φωτο Τάκης Πανανίδης)
