«Θυμάμαι…»
«Τούτα τα τραγούδια τα ’λεγαν ως προχτές στη Σαλονίκη οι κοπέλες, καθώς συγύριζαν την κάμαρά τους, οι εργάτες στα καπνομάγαζα, οι βαρκάρηδες στο λιμάνι. Και με το πέσιμο της νύχτας, η μελωδία ξεχυνόταν από τα μισόκλειστα παράθυρα, απλωνόταν στα κακοτράχαλα καλντερίμια, αγκάλιαζε τη γειτονιά ολάκερη. Μανάδες που νανούριζαν τα μικρά τους, παλικάρια που παίνευαν της αγαπημένης τους τα κάλλη, λεβέντες που έπνιγαν τον καημό τους στο κρασί, κάποια κορίτσια που σιγοψιθύριζαν τους μύχιους πόθους της καρδιάς τους, κάποια γερόντια στο πλατύσκαλο που αναμετρούσαν το βάρος της μέρας που ξεψυχούσε…»Αυτό ήταν ένα απόσπασμα από το κείμενο του Alberto Nar «Τα τραγούδια μας» (που κυκλοφόρησε το 1985 από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης), το οποίο βρίσκεται στον πρόλογο μιας τρίγλωσσης (ελληνικά, αγγλικά, ισπανοεβραϊκά) έκδοσης - ντοκουμέντο, με ένα βιβλίο και ένα cd με 22 κομμάτια από το αρχείο του Alberto Nar, με τίτλο «I remember…Θυμάμαι», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις του «Ιανού» πριν από λίγες ημέρες.
Τα 22 τραγούδια αποδίδουν επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Πρόκειται για σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα που, όπως αναφέρεται στο δελτίο τύπου, ακούστηκαν για τελευταία φορά σε μέρες σκοτεινές, σε κλειστά σπίτια, σημαδεύοντας τη στερνή στιγμή του αποχωρισμού από την αγαπημένη τους Θεσσαλονίκη, τη στιγμή της εξορίας και του θανάτου.
Την έκδοση προλογίζει ο μουσικολόγος Νίκος Ορδουλίδης, ενώ ο Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας ΑΠΘ και συγγραφέας Leon A.Nar έγραψε την εισαγωγή και είχε την επιμέλεια του τόμου.
Λίγα λόγια για τον Alberto Nar
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1947, γιος Σεφαραδιτών Εβραίων, επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή (ΑΠΘ), διηύθυνε το Κέντρο Ιστορικών Μελετών Εβραϊσμού Θεσσαλονίκης και ήταν μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του Κέντρου Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης. Στα διηγήματά του προσπαθεί να συλλάβει την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του Θεσσαλονικιού Εβραίου, αναζητώντας την προσωπική του ταυτότητα και ανακαλώντας μνήμες. Βιβλιογραφία: «Οι συναγωγές της Θεσσαλονίκης – Τα τραγούδια μας» (1985), «Προφορικές μαρτυρίες Εβραίων της Θεσσαλονίκης για το Ολοκαύτωμα» (1998, εκδ. «Παρατηρητής», επανέκδοση «Ευρασία», 2015), «Σε αναζήτηση ύφους» (εκδ. «Τραμάκια», 1991, και εμπλουτισμένη εκδ. «Νεφέλη», 1997), «Σαλονικάι, δηλαδή Σαλονικιός» (εκδ. «Νεφέλη»,1999), «Σαλονικάι – Άπαντα τα διηγήματα» (εκδ.«Νεφέλη», 2015).Συνεργάστηκε επίσης με τα περιοδικά «Παραφυάδα και Τραμ» (τρίτη διαδρομή) και τις εφημερίδες Μακεδονία και Θεσσαλονίκη. Επιλεγμένα κείμενα, δημοσιευμένα στις εφημερίδες αυτές, περιέχονται στο βιβλίο «Επιπόλαιος επί πόλεως – Πεζά κείμενα (1998-2003)» (University Studio Press, 2007).
Ο Alberto Nar συγκέντρωσε στο βιβλίο «Κειμένη επί ακτής θαλάσσης – Μελέτες και άρθρα για την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης» (University Studio Press, 1997) μελέτες λαογραφικού και ιστορικού ενδιαφέροντος
Υλικό από το αρχείο του Nar με ηχογραφήσεις σεφαραδίτικης μουσικής βρίσκεται στο ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης, ενώ κείμενα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, γαλλικά και εβραϊκά.
Ο Alberto Nar πέθανε 2 Μαρτίου του 2005.
Τα τραγούδια του cd
1) Intro – Alberto Nar
2) Yedi Kule – David Saltiel
3) Agios Vasilis koumartzis – Bienvenida Mano
4) Los ocho dias de hupa – Bienvenida Mano
5) Revolver – Bienvenida Mano
6) Alevanta Jaco – Bienvenida Mano
7) Alevanta Jaco – David Saltiel
8) Adio querida – Jacob Jalegoua
9) El vistidico blu – Bienvenida Mano
10) El vistidico blu – David Saltiel
11) A los banjikos de la mar – Jakob Halegoua
12) No amo las hijikas – Jakob Halegoua
13) Salonik ya se troko – Jakob Halegoua
14) El encalador – Bienvenida Mano
15) En encalador – David Saltiel
16) Quien te va ver kon katsaras – Moys Eskenazi
17) Bohor – Jakob Halegoua
18) Dudu – Bienvenida Mano
19) La vida do por la racki – Jakob Halegoua
20) La galena y la mar – David Saltiel
21) Mama, no quiero marido franco – David Saltiel
22) Decidi de me kazar – Mose Halegoua
Η ηχογράφηση, η επεξεργασία του ηχητικού υλικού έγιναν στο Foundry Recording Studio, ο σχεδιασμός από την Ξένια Αποστολίδου, η διόρθωση και επιμέλεια των κειμένων από την Νάντια Φαμέλου, η μετάφραση από τον Μιχάλη Γρηγορίου, η φωτογραφία του εξωφύλλου είναι του Γιώργου Λυκίδη, από το λεύκωμα «Η Θεσσαλονίκη μέσα από τον φακό του Γιώργου Λυκίδη των Γιάννη Μέγα και Νίκου Χάρμπου.
Λίγα λόγια για την έκδοση
Πέρα από τις μελέτες του για τα σεφαραδίτικα τραγούδια, στη δεκαετία του 90 ο Alberto Nar, ως απόγονος επιζώντων του Ολοκαυτώματος, ηχογράφησε ηλικιωμένους, ερασιτέχνες ερμηνευτές, που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα και διέσωσε σπάνια ντοκουμέντα που σε άλλη περίπτωση, ενδεχομένως, να είχαν χαθεί. Παρατηρούμε, ακούγοντας τα τραγούδια, πόσες λέξεις ελληνικές, τούρκικες, ισπανικές ή ιταλικές περιλαμβάνονται μέσα στη σεφαραδίτικη διάλεκτο, η οποία έχει σαν βάση της τη γλώσσα που μιλιόταν στην Καστίλη πριν από 500 χρόνια.
Σε αυτή την έκδοση περιλαμβάνεται μόνο ένα μέρος από το πολύτιμο αρχείο του Alberto Nar, που η οικογένειά του δώρισε το 2011 στο Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο Θεσσαλονίκης…
Πριν από λίγες μέρες είχαμε αναφερθεί στη διεθνή διαδρομή της περίφημης «Πριγκηπέσσας», όπως ακούστηκε από τον Νίκο Ορδουλίδη και τον Αλέξη Βάκη, στην εκπομπή του δεύτερου «Στο Κόκκινο».
Δεν είναι όμως μόνο η «Πριγκηπέσσα». Είναι δεκάδες οι μελωδίες που γνωρίζαμε πρωτίστως από τις ελληνικές ή ακόμα και τις τουρκικές εκτελέσεις (όπως το περίφημο «Πάπλωμα» του Γιώργου Μητσάκη), οι οποίες είχαν ηχογραφηθεί πρώτα ή σχεδόν παράλληλα και στα σεφαραδίτικα. Κάποιες από αυτές υπάρχουν στο cd, ερμηνευμένες από τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος, ενώ κάποια άλλα τραγούδια είναι πρωτότυπα, με επιδράσεις από τη Θεσσαλονίκη ή από άλλες πόλεις που υποδέχτηκαν Εβραίους εκδιωγμένους από την Ισπανία…
