Αν και δεν χρειάζονται ιδιαίτερες αφορμές, για να αναφερθούμε στα έργα του Γιάννη Μαρκόπουλου, στεκόμαστε σε ένα έργο-σταθμό, που αποτελεί σημείο αναφοράς σχετικά με ένα καυτό θέμα, που ταλάνισε επί σειρά ετών την ελληνική κοινωνία και δυστυχώς συνεχίζεται και στη σημερινή εποχή. Τη μετανάστευση…
Το 1974, λίγο μετά τη μεταπολίτευση κυκλοφόρησαν από την Columbia οι «Μετανάστες» σε στίχους Γιώργου Σκούρτη, με δέκα τραγούδια ξεχωριστά ερμηνευμένα από τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Λάκη Χαλκιά, τραγουδιστές που σημάδεψαν με τη φωνή τους αρκετές από τις δημιουργίες του Γιάννη Μαρκόπουλου, στο πέρασμα των χρόνων.
Όπως αναφέρεται στο ένθετο μιας από τις επανεκδόσεις του δίσκου σε cd:
Θέμα: Κύκλος τραγουδιών, πικρό αφιέρωμα του συνθέτη, στους ανθρώπους, κυρίως των περιφερειών, που άφησαν την πατρίδα τους για να βρουν μια καλύτερη ζωή, και έγιναν εργάτες στα ξένα βιομηχανικά κέντρα των προηγμένων χωρών του κόσμου.
1) Οι οκτώ χωριάτες (Βίκυ Μοσχολιού)
2) Η μπαλάντα του μετανάστη (Λάκης Χαλκιάς)
3) Η Αντάρα, το Λενάκι κι η Ρηνιώ (Βίκυ Μοσχολιού)
4) Η φάμπρικα (Λάκης Χαλκιάς)
5) Είπες Απρίλη πως θα 'ρθεις (Βίκυ Μοσχολιού - Λάκης Χαλκιάς)
6) Μιλώ για τα παιδιά μου (Βίκυ Μοσχολιού)
7) Εδώ στην ξένη χώρα (Λάκης Χαλκιάς)
8) Κλείσε την πόρτα (Βίκυ Μοσχολιού)
9) Ο Ρόκο και οι άλλοι (Λάκης Χαλκιάς)
10) Μη μου μιλήσεις πάλι για ταξίδια (Βίκυ Μοσχολιού)
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας ήταν του συνθέτη. Η παραγωγή έγινε από τον Γιώργο Μακράκη και η ηχογράφηση στα studio της Columbia με ηχολήπτη τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο. Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης είναι του Θόδωρου Καλούμενου. Έπαιξαν μπουζούκι ο Κώστας Παπαδόπουλος, σαντούρι ο Αριστείδης Μόσχος, πιάνο ο Χάρης Καλέας, κιθάρα ο Μάριος Κώστογλου, μπάσο ο Νίκος Κεχαγιάς και κρουστά ο Σπύρος Λιβιεράτος. Οι «Μετανάστες» μαζί με το «Σεργιάνι στον κόσμο» είναι τα δυο έργα του Μαρκόπουλου, που στην εποχή που κυκλοφόρησαν, ξεπέρασαν τις 50.000 πωλήσεις.
Σε συνέντευξη που μου παραχώρησε το Δεκέμβρη του 2008 ο Λάκης Χαλκιάς, αναφέρθηκε, μοιραία, και στη συνεργασία του με τον Γιάννη Μαρκόπουλο:
Είναι μεγάλος συνθέτης... Είναι φλέβα ξεχωριστή. Γιατί η πηγή του και τα ερεθίσματα του προέρχονται από την παραδοσιακή μας μουσική. Χτυπάει κατευθείαν στη «φλέβα». Και είναι ο μόνος που χτυπάει έτσι. Και δεν είναι μόνο αυτό. Εκτός του ότι ανέδειξε όλο αυτό το παραδοσιακό στοιχείο, το πέρασε σε μια άλλη εποχή και σ' ένα άλλο επίπεδο και ανέδειξε και τα παραδοσιακά όργανα... Το λαούτο δηλαδή, που ντρεπόντουσαν να το πιάσουν κάποια εποχή οι λαουτιέρηδες και είχαν εφεύρει το σχήμα της κιθάρας. Και παίζανε λαουτοκιθάρα. Είχαν κιθάρα στο σχήμα και ήταν λαούτο. Εκεί είχαμε φτάσει. Και κάποια εποχή μετά, όταν βγήκαν τα έργα του Μαρκόπουλου, το «Χρονικό» με τον Ξυλούρη και όλα τα δικά μας, γιατί ο Μαρκόπουλος δεν τ' άφησε, τα χρησιμοποιούσε συνέχεια τα παραδοσιακά όργανα, βγήκε ένα άλλο κλίμα προς τα έξω και πήραν τα λαούτα κανονικά και παίζανε. Δεν ντρεπόντουσαν οι μουσικοί... Μεγάλη δουλειά... Και βέβαια το άνοιγμα μετά έγινε με τα μουσικά γυμνάσια. Η προσφορά των μουσικών γυμνασίων είναι τεράστια στην ελληνική κοινωνία. Είναι η άλλη Ελλάδα...
Εκείνη την περίοδο από το 1972 μέχρι το 1977-78 περίπου, που τραγουδάς αποκλειστικά τα τραγούδια του Μαρκόπουλου, δεν συνεργάζεσαι με άλλους συνθέτες. Αυτό συμβαίνει γιατί νιώθεις εσύ καλυμμένος απ' όλο αυτό το υλικό ή είναι απόφαση της εταιρείας να σε κατατάξει εκεί;
Κοίταξε, ξέρεις τι γίνεται; Ο Μαρκόπουλος με τις παραγωγές που έκανε εκείνο τον καιρό, δεν μας άφηνε να κοιτάξουμε και κάτι άλλο, διαφορετικό, ας πούμε, γιατί κάθε χρόνο έβγαζε 1-2 δίσκους που ήμασταν μέσα. Οπότε επειδή μου είχε δώσει και μεγάλα τραγούδια, δεν μπορούσα να τον αφήσω. Κι εγώ δηλαδή το ένιωθα σαν υποχρέωση, ότι έπρεπε να καθίσω κοντά του ένα διάστημα, για να βγάλω τουλάχιστον, ένα πάρα πολύ μικρό χρέος απέναντί του, γι' αυτό το υλικό που μού 'δωσε και τραγούδησα. Κάποια στιγμή βέβαια, μετά, δεν γινόταν και τίποτα άλλο... Όλα τα πράγματα φτάνουν στο τέλος τους. Έτσι είναι ο κόσμος μας. Εμείς φτάσαμε να χωρίσουμε μετά από 7-8 χρόνια…
Επιστρέφοντας στους «Μετανάστες», είναι χαρακτηριστικό πως ο Μαρκόπουλος, χωρίς να αποκλείσει τελείως το παραδοσιακό στοιχείο- σήμα κατατεθέν των προηγούμενων έργων του- κινείται περισσότερο γύρω από το λαϊκό τραγούδι. Θεωρώ πως, αν και δύσκολα μπορεί να ξεχωρίσει κάποιο κομμάτι, υπάρχουν στιγμές, όπως η «Φάμπρικα», το «Μιλώ για τα παιδιά μου» ή το «Εδώ στην ξένη χώρα», που, για να το πω πιο λαϊκά, τις ξέρουν ακόμα και οι πέτρες… Προσωπική προτίμηση ο διάλογος Μοσχολιού και Χαλκιά στο «Είπες Απρίλη πως θα ‘ρθεις».
Νομίζω πως μετά τα λαϊκά τραγούδια της περιόδου 1955-1970, που ασχολήθηκαν με το θέμα της μετανάστευσης, με κύριο εκφραστή τον Στέλιο Καζαντζίδη, οι «Μετανάστες» του Μαρκόπουλου και του Σκούρτη, μαζί με τους «Ροβινσώνες» του Καλδάρα και του Σαμολαδά, που κυκλοφόρησαν την ίδια περίπου περίοδο, με ερμηνευτές τον Πάριο, την Αλεξίου και τη Βασιλική Λαβίνα είναι δυο από τα πιο χαρακτηριστικά έργα των τελευταίων χρόνων, που σχετίζονται με το θέμα. Κι αυτό, εκτός από τη δεινότητα των συνθετών αλλά και των ερμηνευτών, οφείλεται πολύ φυσικά, και στο λόγο των εξαίρετων στιχουργών… Οι «Ροβινσώνες» βεβαίως δεν κατάφεραν να γίνουν ιδιαίτερα γνωστοί…
Νομίζω πως μετά τα λαϊκά τραγούδια της περιόδου 1955-1970, που ασχολήθηκαν με το θέμα της μετανάστευσης, με κύριο εκφραστή τον Στέλιο Καζαντζίδη, οι «Μετανάστες» του Μαρκόπουλου και του Σκούρτη, μαζί με τους «Ροβινσώνες» του Καλδάρα και του Σαμολαδά, που κυκλοφόρησαν την ίδια περίπου περίοδο, με ερμηνευτές τον Πάριο, την Αλεξίου και τη Βασιλική Λαβίνα είναι δυο από τα πιο χαρακτηριστικά έργα των τελευταίων χρόνων, που σχετίζονται με το θέμα. Κι αυτό, εκτός από τη δεινότητα των συνθετών αλλά και των ερμηνευτών, οφείλεται πολύ φυσικά, και στο λόγο των εξαίρετων στιχουργών… Οι «Ροβινσώνες» βεβαίως δεν κατάφεραν να γίνουν ιδιαίτερα γνωστοί…
Στην επανέκδοση του δίσκου σε cd, υπάρχει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κείμενο του δημοσιογράφου-συγγραφέα Γιώργου Νοταρά, σχετικά με το συγκεκριμένο έργο και την εποχή του…
Υ.Γ: Οι φωτογραφίες προέρχονται από το οπισθόφυλλο του δίσκου.
Video: «Η φάμπρικα» (Γιάννη Μαρκόπουλου - Γιώργου Σκούρτη) Τραγουδά ο Λάκης Χαλκιάς στη συναυλία του Γιάννη Μαρκόπουλου στο Ηρώδειο θέατρο την 1η Σεπτεμβρίου 2013. Video: Θανάσης Γιώγλου
