Μίκης Θεοδωράκης, Στέλιος Καζαντζίδης - «Στην Aνατολή»

Ένας από τους πιο αδικημένους δίσκους που πρέπει να μπει σε όλα τα ελληνικά σπίτια.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Το 1974 ο Στέλιος Καζαντζίδης ξανασυναντιέται, μετά από 13 χρόνια, από το 1961 που ηχογράφησε τα έξι θρυλικά τραγούδια του κύκλου Πολιτεία Α', με το Μίκη Θεοδωράκη. Ο δίσκος Στην Aνατολή κυκλοφορεί στις 4 Νοεμβρίου από τη Μinos, με τα τραγούδια:

1) Τα πατροπαράδοτα (α') (Στίχοι Μιχάλης Κακογιάννης) Τραγουδούν: Μίκης Θεοδωράκης - Στέλιος Καζαντζίδης
2) Τα παραθύρια ορθάνοιχτα (Μιχάλης Κακογιάννης) 
3) Στην ανατολή (Μίκης Θεοδωράκης) 
4) Μες στην ταβέρνα (Μίκης Θεοδωράκης) 
5) Άστατο πουλί (Μίκης Θεοδωράκης) 
6) Και δεν μίλησε κανείς (Γιάννης Καλαμίτσης) 
7)Τα πατροπαράδοτα (β') (Μιχάλης Κακογιάννης) Tραγουδά ο Μίκης Θεοδωράκης
8) Άπονες εξουσίες (Μιχάλης Κακογιάννης) 
9) Μ' ένα καράβι όνειρα (Κώστας Στυλιάτης) 
10) Φωτιές φωτιές (Μίκης Θεοδωράκης) 
11) Δέκα παλικάρια (Μίκης Θεοδωράκης) 
12) Βουνά σας χαιρετώ (Μίκης Θεοδωράκης)

Η ενορχήστρωση είναι του Μίκη Θεοδωράκη και η μουσική επιμέλεια του Γιάννη Διδίλη. Δεύτερες φωνές κάνει η Χάρις Αλεξίου, ενώ μπουζούκια παίζουν ο Λάκης Καρνέζης και ο Χρήστος Νικολόπουλος, σε μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα προσέγγιση. Δυο μπουζουξήδες από διαφορετικά «στρατόπεδα»… Ο Λάκης Καρνέζης, μόνιμος συνεργάτης του Θεοδωράκη και αχώριστο δίδυμο με τον Κώστα Παπαδόπουλο και ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο οποίος τότε συνεργαζόταν με τον Καζαντζίδη. Δυστυχώς, οι υπόλοιποι μουσικοί, όπως επιτάσσουν οι συνήθειες της εποχής, δεν αναγράφονται στο εξώφυλλο… Σύμφωνα με πρόσφατη μαρτυρία του Θανάση Πολυκανδριώτη στον υπογράφοντα, στο δίσκο συμμετέχει κι εκείνος, παίζοντας μπουζούκι.

Το εξώφυλλο είναι μια εξαιρετική ζωγραφιά της Ξανθίππης Μίχα-Μπανιά. Δυο τραγούδια, Τα παραθύρια ορθάνοιχτα και Στην ανατολή κυκλοφορούν παράλληλα και σε δίσκο 45 στροφών.

Στο εσώφυλλο υπάρχει «μυστικό» μήνυμα του Θεοδωράκη στους φοιτητές, για τους οποίους είναι γραμμένα αυτά τα τραγούδια, από το Παρίσι το Δεκέμβριο του 1973.

«…Γειτονιές και ειδικότερα γειτονιές της Αθήνας, εννοούμε το Λαό, “το χοντρό Λαό” που λέει κι ο Βάρναλης. Τους εργάτες, όλους τους εργαζόμενους, τα μπράτσα. Κι έτσι έγραψα το τραγούδι “Στην ανατολή” εμπνευσμένο από τις γειτονιές όπου έζησα και ανήκα κι εγώ. Τις λέγαμε τότε, τον καιρό της Κατοχής, Ανατολικές Συνοικίες. Εκεί ανήκα κι εγώ και εκεί δώσαμε τις μάχες ενάντια στον καινούργιο καταχτητή, τους Άγγλους ιμπεριαλιστές στα Δεκεμβριανά και εκεί πάλι θ’ αρχίσουμε σιγά σιγά την οργάνωση του Λαού και είμαι βέβαιος πως τίποτε δεν πήγε χαμένο. Είχαμε μόνο ορισμένες τακτικές ήττες, αλλά τον πόλεμο τελικά θα τον κερδίσουμε εμείς. Φάνηκε καθαρά αυτό. Η Δικτατορία δεν μπόρεσε τελικά να δαμάσει το λαό, να επηρεάσει το λαό ακόμα. Ο Λαός έμεινε ακέραιος, δοσμένος στο όραμα που του έδωσε η δικιά μας η γενιά, γενιά της Αντίστασης και το όραμα αυτό είναι η Εθνική Αναγέννηση. Ένας κυρίαρχος Λαός, αδέσμευτος, πραγματικά αφέντης στον τόπο που χτίζει όπως αυτός θέλει τη ζωή του… Ίσως λοιπόν το μυστικό που έρχεται από την Ανατολή από τις Ανατολικές Συνοικίες, που έρχεται από τον Ήλιο, που έρχεται από τη ζωή να’ ναι αυτό. Γειά χαρά και καλή αντάμωση στους δρόμους και τις συνοικίες της Αθήνας».

Eνώ για το υπέροχο ζεϊμπέκικο Μες στην ταβέρνα ο συνθέτης σημειώνει:

«Αυτό το τραγούδι έγινε σε ανάμνηση εκείνων των καιρών που γυρνάγαμε στις γειτονιές μ’ ένα γαρίφαλο κόκκινο στ’ αυτί και με κάτι άλλο στην κωλότσεπη. Οι γειτονιές ήταν πάντα το φρούριο του Λαού το φρούριο της Ελεύθερης Αθήνας. Και είμαι βέβαιος πως το τέλος των τυράννων θα έρθει όταν ενωθεί η φοιτητική πρωτοπορία μαζί με τις αδούλωτες γειτονιές της Αθήνας.»

H σύνθεση της μουσικής καθώς και των ποιημάτων του συνθέτη γίνονται κατά τη διάρκεια της περιοδείας του το 1973 στη Βόρεια Αμερική και το Μεξικό, λίγο πριν τα θλιβερά γεγονότα στο Πολυτεχνείο. Τα τραγούδια Μες στην ταβέρνα, Δέκα παλικάρια, Βουνά σας χαιρετώ και Στην ανατολή ηχογραφούνται, σε πρώτη εκτέλεση, το 1974 με τη φωνή και το πιάνο του Μίκη Θεοδωράκη στην Αμερική, για το δίσκο Νέα Τραγούδια (New Songs - Paredon records).

Για την ιστορία αναφέρουμε πως οι στίχοι των τραγουδιών Και δεν μίλησε κανείς και Μ’ ένα καράβι όνειρα μελοποιούνται από τους Γ. Κυριαζή και Αρ. Καπετανάκη αντίστοιχα, για το διαγωνισμό νέων στιχουργών που οργανώνει το περιοδικό Ταχυδρόμος το 1974. Στο δίσκο που κυκλοφορεί εκείνη τη χρονιά από την Columbia με τίτλο Ο Χρυσός Δίσκος - 1974, τα ερμηνεύει ο Μανώλης Μητσιάς.

Το 1978, ο Θεοδωράκης ηχογραφεί το Άστατο πουλί με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά, στο δίσκο Ταξίδι Μέσα Στη Νύχτα», προσθέτοντας κι ένα refrain… «Ανατολή σε λέγανε κι άγγελοι σε νταντεύανε…»

Ο Θεοδωράκης και ο Καζαντζίδης στις καλύτερες τους στιγμές. Λαϊκά τραγούδια, όπως οι Άπονες εξουσίες, Τα παραθύρια ορθάνοιχτα, Μες στην ταβέρνα (και μόνο αυτά είναι αρκετά για να ξεχωρίσει ο δίσκος), νομίζω πως δεν ξανάγραψε ο Θεοδωράκης και δεν ξανατραγούδησε ο Καζαντζίδης. Ξεχωρίζει επίσης το, μοναδικό στη δισκογραφία, ντουέτο Θεοδωράκη - Καζαντζίδη στα Πατροπαράδοτα Α’, με το οποίο ξεκινά ο δίσκος... Αλλά και η εισαγωγή στα Πατροπαράδοτα Β’, με το μπουζούκι να παίζει τη μελωδία την πρώτη φορά στις χαμηλές και τη δεύτερη στις ψηλές νότες και τον «επιβλητικό» τρόπο ερμηνείας του Μίκη: «Βάρα πενιά, να τιναχτούν τα λόγια από τα στήθια…»

Ο δίσκος κυκλοφορεί, δυστυχώς, μες στην πληθώρα των εκδόσεων των νέων έργων, αλλά και των επανεκδόσεων των παλιότερων έργων του Θεοδωράκη και «θάβεται» ακόμα και από την εταιρεία που τον εκδίδει. Σε συνέντευξή του στο Λυκούργο Κομίνη το 1995 στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ, ο συνθέτης δηλώνει πως οι ίδιοι οι άνθρωποι της εταιρείας περνούσαν από τα δισκάδικα και μάζευαν τους δίσκους… Ενώ σε συνέντευξή του στον υπογράφοντα το 2007, για το περιοδικό Πολίτης Κ, αναφέρει πως:

«Ξανασμίξαμε με τον Στέλιο στα 1974, στην Ανατολή και εκεί που όλοι περίμεναν το μεγάλο ΜΠΑΜ, ο δίσκος πήγε… άπατος. Τι να συνέβη άραγε; Εγώ πάντως έμαθα μετά από την εταιρία ΜΙΝΩΣ ότι οι πλασιέ της είχαν εντολή να πνίγουν τις παραγγελίες για το νέο δίσκο. Έτσι μόνο εξηγείται το γεγονός, γιατί και ο Στέλιος κανονικά, ύστερα από σιωπή ετών θα έπρεπε να κάνει φοβερές πωλήσεις αλλά κι εγώ τότε πουλούσα εκατοντάδες χιλιάδες, οπότε θα έπρεπε κι οι δυο μαζί να σπάσουμε όλα τα ρεκόρ, μιας και τα τραγούδια ήταν λαϊκά, ο δε Καζαντζίδης υπέροχος… Τώρα, μετά 32 χρόνια θα ξανακουστούν από την Γλυκερία τέσσερα τραγούδια από την Ανατολή και θέλω να μου πείτε πώς ήταν δυνατόν τέτοια τραγούδια και μάλιστα με την φωνή του Καζαντζίδη να μην πάνε κατ’ ευθείαν στον λαό από τον πρώτο κιόλας μήνα. Είπαμε όμως. Εταιρείες είναι αυτές, που με τα καμώματά τους καταφέρανε να βγάλουν από τη μέση το γνήσιο ελληνικό τραγούδι.

Η εξήγηση που δίνω εγώ είναι πρώτα πολιτική και μετά οικονομική (STAR SYSTEM). Στα 1974, ο Κίσινγκερ δημοσίευε την οδηγία του που έλεγε περίπου ότι για να εξουδετερωθεί αυτός το “ατίθασος λαός” που με τον αντιαμερικανισμό του στέκεται εμπόδιο στα σχέδιά μας, πρέπει να χτυπηθεί στο πιο ευαίσθητο σημείο του, δηλαδή στον Πολιτισμό του. Τι να εννοούσε άραγε τότε ένας ξένος, στα 1974, με την λέξη “Πολιτισμός”; Την αρχαία Ελλάδα, την ελληνική λογοτεχνία ή τους δημοτικούς χορούς; Ήταν η εποχή που οι Έλληνες μέσα κι έξω από την Ελλάδα είχαν για πολεμική σημαία στον αγώνα τους κατά της Χούντας και των Αμερικανών το ζωντανό τραγούδι εκείνης της εποχής.

Τα στάδια σε όλο τον κόσμο -και μέσα στις ΗΠΑ- γέμιζαν με Έλληνες και ξένους που το τραγούδι τους φλόγιζε και τους εμψύχωνε με ένα σύνθημα: Κάτω η Χούντα. Και όχι μόνο η Χούντα στην Ελλάδα (αλλά και στην Ισπανία, Πορτογαλία, Τουρκία, Ιράν, Παλαιστίνη, Αργεντινή, Βραζιλία, Βολιβία, Χιλή. Παντού όπου πηγαίναμε, ανέβαιναν εκπρόσωποι της κάθε χώρας να καταγγείλουν τις αμερικανόδουλες χούντες. Και στη συνέχεια, μετά το 1974, όχι μόνο εγώ αλλά και άλλοι Έλληνες συνθέτες γεμίζαμε για πολλά χρόνια τα στάδια στην ίδια γραμμή δηλαδή με στόχο τους Αμερικανούς. Αν δει κανείς ψυχρά και αντικειμενικά τον δικό μου ρόλο ως συνθέτη αλλά και ως πολίτη και ως πολιτικού-αντιστασιακού-αντιαμερικανού, είμαι βέβαιος ότι θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είχα γίνει ένας από τους κύριους στόχους των Αμερικανών και των φίλων τους στη χώρα μας. Και ποια ήταν η δική μου αχίλλειος πτέρνα; Το τραγούδι! Σ’ αυτή τη γραμμή νομίζω ότι στοιχήθηκαν όχι μόνο οι Εταιρείες Δίσκων, τα Ραδιόφωνα και οι Τηλεοράσεις (Κρατικές και Ιδιωτικές), τα κρυφο-αμερικανόφιλα κόμματα, ο Τύπος, η πλειοψηφία των πολιτικών, το Ελληνικό Κράτος και τα όργανά του, αλλά δυστυχώς και όλοι οι Star τραγουδιστές, από τους οποίους όσοι συνεργάστηκαν περιστασιακά μαζί μου, το έκαναν για άλλοθι και για να ρίξουν στάχτη στα μάτια του κόσμου.»

Το 1981 στη Μουσική Βραδιά του Γιώργου Παπαστεφάνου στην ΕΡΤ ο Στέλιος Καζαντζίδης υπόσχεται μεγάλες λαϊκές συναυλίες με το Χάρρυ Κλυνν. Συμπεριλαμβάνει δε, τις Άπονες εξουσίες μεταξύ των 6 τραγουδιών που επιλέγει για να τραγουδήσει στην εκπομπή… Ο ήχος όμως, σ’ αυτό το κομμάτι βγαίνει « Play - back ». Αυτή η ηχογράφηση από την τηλεόραση, η εγγραφή δηλαδή του 1974 από το δίσκο, με την κακή ποιότητα του τηλεοπτικού ήχου, χρησιμοποιείται το 1993 σε μια συλλογή με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, που εκδίδει η εταιρεία MBI και μάλιστα με την ένδειξη «Ανέκδοτη ηχογράφηση»… O ι Άπονες εξουσίες δίνουν τον τίτλο σε ολόκληρο το διπλό δίσκο.

Το 1993 στην εκπομπή του Θανάση Λάλα, Στη Φάρμα Των Ανθρώπων στην τηλεόραση του ΣΚΑΙ, ο Θεοδωράκης με τον Καζαντζίδη ανταμώνουν τυχαία στο τηλεοπτικό στούντιο και τραγουδούν με μια κιθάρα, χωρίς πρόβα, τις Άπονες εξουσίες και το Σαββατόβραδο. Υπόσχονται τότε μια μεγάλη συναυλία μ' αυτά τα τραγούδια… Δυστυχώς αυτό δε γίνεται ποτέ… Το 2008 η Γλυκερία τραγουδά τα Στην ανατολή, Μες στην ταβέρνα, Άπονες εξουσίες, Τα παραθύρια ορθάνοιχτα και το Και δεν μίλησε κανείς στο διπλό cd Τα Θεμέλια Μου Στα Βουνά. Aργότερα η Ανατολή επανεκδίδεται σε cd καθώς και στη σειρά «Remasters» του Μίκη Θεοδωράκη.

Κεντρική φωτό: Μίκης Θεοδωράκης και Στέλιος Καζαντζίδης το 1982 σε συζήτηση για ΕΔΕΤ-ΕΜΣΕ. Πίσω ο φίλος του τραγουδιστή Σάββας Σαββίδης (Από το βιβλίο του Πάνου Γεραμάνη, Στέλιος Καζαντζίδης - Όταν Η Φωνή Φτάνει Το Θρύλο - Ημερολόγιο Τιμής, Άγκυρα 2001)
Φωτό 2: Το εξώφυλλο του δίσκου
Φωτό 3: Από το εσώφυλλο του Lp (Η φωτογραφία του Μίκη Θεοδωράκη προέρχεται από το περιοδικό Τετράδιο)

Video

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!