Αν και η γραφή του συνδέθηκε στενά κυρίως με το πεντάγραμμο του Μίκη Θεοδωράκη, υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από αξιόλογους Έλληνες συνθέτες, όπως ο Χρήστος Λεοντής, ο Νίκος Μαμαγκάκης και αρκετοί άλλοι. Ένας από αυτούς και ο Μάριος Τόκας, που το 1981, σε νεαρή σχετικά ηλικία, την εποχή που πραγματοποιούσε τις πρώτες δισκογραφικές του απόπειρες, μελοποίησε δέκα ποιήματα του Ρίτσου. Ο δίσκος με τον τίτλο «Πικραμένη μου γενιά» κυκλοφόρησε από την Columbia με τραγουδιστή τον Λάκη Χαλκιά.
1) Πικραμένη μου γενιά
2) Την έρμη τη φτωχολογιά
3) Δεν κλαίω γι' αυτά που μου ‘χεις πάρει
4) Σχολές και μεροκάματα
5) Τα παραθύρια του ντουνιά
6) Εργάτη γειτονόπουλο
7) Ο λαός (Απαγγέλει ο Γιάννης Ρίτσος)
8) Ο λαός
9) Ο χαμός του λεβέντη
10) Σάββατο και Κυριακή
11) Θεέ μου τη μέρα
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση της ορχήστρας έγινε από τον Χρήστο Χαλκιά και τον συνθέτη. Η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της Columbia από τις 30-10-1980 ως τις 20-1-81 από τον Τάκη Φιλιππίδη. Αργότερα ο δίσκος κυκλοφόρησε και σε cd.
Το δελτίο τύπου της κυκλοφορίας του δίσκου έγραφε τα εξής:
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ EMIAL 18/2/1981 – ΠΙΚΡΑΜΕΝΗ ΜΟΥ ΓΕΝΙΑ
Γιάννη Ρίτσου – Μάριου Τόκα
Με τον Λάκη Χαλκιά, στην πιο θεαματική στιγμή της καριέρας του...
ΤΑ στοιχεία που χαρακτήριζαν πάντα κάθε δουλειά του Λάκη Χαλκιά, ήταν η συνεχής προσπάθειά του για ανανέωση, η συνέπεια του στο χώρο της ποιοτικής δημιουργίας και ο σεβασμός του για το κοινό.
ΑΥΤΑ ακριβώς τα στοιχεία, βρίσκουμε και στον καινούργιο δίσκο του Λ. Χαλκιά «Πικραμένη μου γενιά» που – βασισμένη σε ανέκδοτα λαϊκά ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου και μελοποιημένα από το νεαρό Κύπριο συνθέτη Μάριο Τόκα – αποτελούν μια πολύτιμη συνεισφορά, στο νεότερο (έντεχνο) λαϊκό μας τραγούδι.
ΓΡΑΜΜΕΝΑ ανάμεσα στο 1928 και το 1929 (εκτός από τον «Ελληνικό λαό» που γράφτηκε το 1950), τα ποιήματα της «Πικραμένης γενιάς» δείχνουν έντονα τη μεγαλοσύνη και τη διαχρονικότητα της σκέψης του ποιητή, και συμπυκνώνουν όλο τον πόνο και την αγάπη που μας γεμίζει αυτή η γη, καθώς τη διεκδικούμε καθημερινά από τους εχθρούς της, και που -ταυτόχρονα- είναι «Ο έρωτας και ο σταυρός μας».
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ απλά κι ανθρώπινα, που ξεχειλίζουν από αλήθεια, ομορφιά κι αγάπη, εκφράζοντας τα καθημερινά προβλήματα του λαού μας -προβλήματα που δεν αλλάζουν εδώ και 50 χρόνια- τα τραγούδια της «Πικραμένης γενιάς», δεν παύουν να αντιπροσωπεύουν αναμφίβολα, όχι μόνο τους πόθους και τις ωδίνες της εποχής τους, αλλά ιδιαιτέρως της σημερινής γενιάς.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ, που έγραψε ο Μάριος Τόκας, πάνω στα ποιήματα της «Πικραμένης γενιάς» του Γιάννη Ρίτσου (που, ας σημειωθεί απαγγέλει και ο ίδιος τον «Ελληνικό λαό» συνοδευόμενος από τον ήχο του κλαρίνου του Τάσου Χαλκιά, μια ιδιαίτερα μεγάλη στιγμή), κλείνει μέσα της μια σειρά από μουσικά ρεύματα που – περασμένα μέσα από το λαϊκό μας τραγούδι – έχουν γίνει «βίωμα» σε όλους.
Αυτά ακριβώς τα στοιχεία προσπάθησε να σμίξει ο συνθέτης με ήχους της δημοτικής μας μουσικής, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα γνήσια λαϊκά όργανα, με την ενορχηστρωτική βοήθεια του Χρήστου Χαλκιά.
ΓΙΑ ΜΙΑ ακόμα φορά η ΕΜΙΑΛ, είναι περήφανη, γιατί η «Πικραμένη γενιά» δεν είναι μια σειρά από απλά και «εύληπτα» τραγούδια, αλλά ένα ολοκληρωμένο έργο, με υψηλούς στόχους.
ΑΝΑΤΡΕΧΟΝΤΑΣ στα τραγούδια του δίσκου ξεχωρίζουμε: Το ομώνυμο τραγούδι με τον τίτλο του δίσκου: «Πικραμένη μου γενιά», τον «Ελληνικό Λαό» (σε απαγγελία του ποιητή και ερμηνεία του Λ. Χαλκιά), την «Την έρμη τη Φτωχολογιά», το «Δεν κλαίω γι’ αυτά που μου ’χεις πάρει», «Σχόλες και μεροκάματα» το «Εργάτη γειτονόπουλο» όπως και «Ο χαμός του λεβέντη» και άλλα.... (1)
Ο Μάριος Τόκας, στην τρίτη δισκογραφική του παρουσία, μετά τα «Τραγούδια της παρέας» με τον Μανώλη Μητσιά και το παιδικό «Άρες μάρες κουκουνάρες» με την Τάνια Τσανακλίδου, φαίνεται πως ακόμα ψάχνει τον δρόμο του. Μουσικά, ο δίσκος αυτός, με εμφανείς επιρροές από τον Μίκη Θεοδωράκη, φέρνει περισσότερο προς την πρώτη του δουλειά με τον Μητσιά, παρά με το πιο ελαφρολαϊκό ύφος με το οποίο καθιερώθηκε στη συνέχεια ο συνθέτης, σημειώνοντας δεκάδες τεράστιες επιτυχίες και σημαντικές πωλήσεις δίσκων.
Όσον αφορά τον Λάκη Χαλκιά, την εποχή εκείνη ήδη έχει κλείσει, κατά κάποιον τρόπο, το «κεφάλαιο Μαρκόπουλου», που είχε ξεκινήσει από το 1973. Ο λόγος στον, εγνωσμένης αξίας, τραγουδιστή, που μέσα από συνέντευξη που μου παραχώρησε τον Δεκέμβρη του 2008, αναφέρθηκε και στη συγκεκριμένη συνεργασία με το Γιάννη Ρίτσο και τον Μάριο Τόκα.
Ερ: Πες μας δυο λόγια για τη συνεργασία με τον Γιάννη Ρίτσο και τον πρόωρα χαμένο Μάριο Τόκα με τον δίσκο «Πικραμένη μου γενιά»…
Απ: Ωραίος δίσκος. «Τούτος ο λαός αφέντη μου…», «Του εργάτη σφίγγεται η γροθιά μέσα στην άδεια τσέπη…» Πόσο σημερινό είναι…
Ερ: Τελικά έχει αλλάξει τίποτα από τότε;
Απ: Έγιναν και πιο σκληρά τα πράγματα… Για τη «Φάμπρικα», ας πούμε, πιστεύω ότι αυτή είναι η εποχή της. Τώρα είναι το νούμερο - «το νούμερο 8» που λέει το τραγούδι - γιατί σχεδόν όλοι μας με νούμερα είμαστε πια. Καταγραμμένοι παντού. Έχουμε ένα νούμερο. Όπως έκαναν οι Γερμανοί τους Εβραίους. Τους κολλούσαν τη στάμπα πάνω και τους είχαν έτσι. Αυτό συνεχίστηκε σε άλλη μορφή. Να μην το ‘χουμε απάνω μας, να μην το βλέπουμε αλλά να το κουβαλάμε νοητά…
Ερ: Ο Ρίτσος πώς ήταν σαν άνθρωπος;
Απ: Ο Ρίτσος ήταν κορυφαίος πνευματικός άνθρωπος… Ήταν από τους μεγάλους μας πνευματικούς ανθρώπους. Ζήσανε και πολλά αυτοί οι άνθρωποι. Βιώσανε πολλά πράγματα και βέβαια αυτό ήταν καταστάλαγμα όλων αυτών των πραγμάτων. Ανεβοκατέβαινε η ζωή τους σε διάφορα και έβγαινε το παλιό καλό κρασί πια… Και ήταν αυτά που έλεγε… Δηλαδή, ότι κουβέντες έβγαιναν από το στόμα του πια, ήταν καταστάλαγμα. Χαιρόσουν να κάθεσαι με τις ώρες να τον ακούς. Εμείς μέναμε και κοντά. Ο μπάρμπα-Γιάννης έμενε στην Κόρακα στον Άγιο Νικόλαο. Και πήγαινα από κει και τον έβλεπα. Του άρεσε η παρέα κι έλεγε ιστορίες, ώρες ολόκληρες. Εμένα μ’ αγαπούσε γιατί τον έπαιρνα καμιά φορά, τον έφερνα στο μαγαζί που δούλευα, καθόταν και μετά τον πήγαινα σπίτι…
Ερ: Για τον Μάριο Τόκα που έφυγε πολύ πρόσφατα; Η δουλειά που κάνατε ήταν από τις πρώτες του…
Απ: Ήταν ο δεύτερος-τρίτος δίσκος που έκανε στην Columbia. Ωραίος άνθρωπος ήταν ο Μάριος. Και ήταν και σεμνός σε όλη γενικά την παρουσία του. Δυστυχώς οι καλοί άνθρωποι φεύγουν νωρίς…
Φωτογραφίες: Ο Λάκης Χαλκιάς με τον Γιάννη Ρίτσο και τον Στέλιο Καζαντζίδη στο στούντιο την εποχή της ηχογράφησης του δίσκου (http://www.lakischalkias.gr/)
