Οι δώδεκα λαϊκές δημιουργίες του Δερβενιώτη και του Βίρβου είναι:
1) Προσπάθησα
2) Παντέρημος σταθμός
3) Τριαντάφυλλο κι αγκάθι
4) Τι να πω και τι να γράψω
5) Τα δυο φεγγάρια
6) Έρωτας φτηνός
7) Έβδομος ουρανός
8) Στις διαταγές σου
9) Μια ζωή γεμάτη πάθη
10) Ο επισκέπτης
11) Τα πέντε φι
12) Τα δάκρυά μου
Η απλή και, χωρίς περιττές φιοριτούρες, ενορχήστρωση καθώς και η διεύθυνση της ορχήστρας που απαρτίζεται από κάποιους από τους πιο σημαντικούς λαϊκούς μουσικούς, είναι του Θόδωρου Δερβενιώτη.
Χρήστος Νικολόπουλος, Μάκης Μαυρόπουλος: μπουζούκι, τζουρά
Μάριος Κώστογλου: κιθάρα
Μπάμπης Μαλλίδης: 12χορδη κιθάρα
Φαίδων Λιονουδάκης: πιάνο
Διονύσης Πανταζής: μπάσο
Μέμος Κυριαζής: ντραμς
Ο Θόδωρος Δερβενιώτης παίζει μπαγλαμά
Δεύτερες φωνές κάνει ο Κώστας Σμοκοβίτης
Ο Θόδωρος Δερβενιώτης, εκείνη την εποχή έχει περάσει στα αζήτητα των μεγάλων δισκογραφικών εταιρειών. Συχνό φαινόμενο τότε για τους μεγάλους λαϊκούς συνθέτες. Ανάλογης αντιμετώπισης έτυχαν τόσο ο Βασίλης Τσιτσάνης και ο Απόστολος Καλδάρας, όσο ο Γιώργος Ζαμπέτας και ο Γιώργος Μητσάκης. Μετά το πέρασμά του λοιπόν από τις εταιρείες Columbia και Odeon - Parlophone, στις οποίες ηχογραφεί μερικά από τα σημαντικότερά του τραγούδια, με τις μεγαλύτερες φίρμες της εποχής και από μια μικρή σχετικά συνεργασία με τη Lyra, ο Δερβενιώτης από το 1976 γράφει τις δουλειές του στην μικρή General.
Δεν συμβαίνει το ίδιο με τον Κώστα Βίρβο, ο οποίος μετά από μια πορεία στα χρόνια του ’50 και του ’60, που συνοδεύεται από τραγούδια «σταθμούς», στη δεκαετία του ’70 συνεργάζεται τόσο με τη Μinos και την Columbia όσο και με τη Lyra γράφοντας με τους λαϊκούς, όπως ο Τσιτσάνης και ο Δερβενιώτης, αλλά και με τους «έντεχνους», συνθέτες, όπως ο Μίμης Πλέσσας και ο Γιάννης Μαρκόπουλος. Σε σταθερή βάση και η συνεργασία του με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.
Τέσσερα χασάπικα, τρία ζεϊμπέκικα, ένα καμηλιέρικο, τρία χασαποσέρβικα κι ένα κομμάτι σε ρυθμό 5/8 απαρτίζουν το ρυθμικό παζλ αυτού του δίσκου. Ένα τραγούδι, τα «Δυο φεγγάρια» ηχογραφείται σε δεύτερη εκτέλεση, αφού δέκα χρόνια πριν, το 1971, είχε γραφτεί σε δίσκο 45 στροφών με τον Γιώργο Νταλάρα. Μετά από 30 χρόνια σχεδόν λαμπρής καριέρας με τεράστιες και διαχρονικές επιτυχίες στο λαϊκό τραγούδι τόσο ο Δερβενιώτης όσο και ο Βίρβος γράφουν μια σειρά από απλά αλλά όχι απλοϊκά τραγούδια με κατανοητούς, από την πρώτη ακρόαση, στίχους. Οι ολοκληρωμένες συνθέσεις του Δερβενιώτη αποτελούν τη συνέχεια όλων όσων έγραφε τα προγενέστερα χρόνια ενώ οι στίχοι του Βίρβου επαναπροσδιορίζουν τη σχέση του με το λαϊκό τραγούδι, μετά τις πιο «έντεχνες» φόρμες στις οποίες, κυρίως, ανέπτυξε τα θέματά του στη δεκαετία του ’70. Ερωτική η θεματολογία στο μεγαλύτερο μέρος, σε απόσταση όμως από την καψούρα που γνωρίζει μεγάλη άνθηση εκείνη την εποχή… Το δυσάρεστο είναι πως η καψούρα συνεχίζει να ανθεί μέχρι σήμερα…
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά τότε. Στο διπλό εξώφυλλο αναγράφονται οι μουσικοί καθώς και όλοι οι συντελεστές του δίσκου. Τρία από τα τραγούδια του συμπεριλήφθηκαν το 1996 στη συλλογή «5 αστέρια, 15 επιτυχίες» και διανεμήθηκαν με το περιοδικό «Πίστα». Το «Τι να πω και τι να γράψω» ξαναηχογραφήθηκε το 1983 από τον Δημήτρη Κοντογιάννη και τη Ρεμπέτικη Κομπανία, στον τρίτο δίσκο της, που κυκλοφόρησε με την επιμέλεια του Άκη Πάνου.
Αξίζει τον κόπο να διαβάσουμε καταρχάς τι λέει ο συνθέτης του στην βιογραφία του:
Μετά άνοιξε μια εταιρεία, που ήταν ο γιος του Μηλιόπουλου μέσα παραγωγός, η Τζένεραλ. Εκεί έβγαλα ένα δίσκο με τον Μιχαλόπουλο, έναν με τον Σμοκοβίτη. Έβγαλα τέσσερις δίσκους μακράς διαρκείας (1976-1980) και παράλληλα πήγα σε μικρότερες εταιρείες κι έβγαλα διάφορους δίσκους μακράς διαρκείας. Σε όλους αυτούς τους δίσκους δεν είχα τις επιτυχίες που έκαναν τα σαρανταπεντάρια-τα δισκάκια των 45 στροφών…Γιατί; Επειδή αυτές οι μικρότερες εταιρείες δεν είχαν τις δυνατότητες για ορχήστρες και τραγουδιστές. Οι δίσκοι αυτοί που περάσανε στην Τζένεραλ ήταν πολύ καλά τραγούδια , αλλά αυτοί δεν είχανε ιδέα ποιο είναι το τραγούδι. Ήρθε μια φορά η γυναίκα του Μάκου, του εταιρειάρχη και μου είπε: «Δε δώσατε στον Σμοκοβίτη τα τραγούδια που έπρεπε να πει». «Τι λες μωρέ;» της λέω. «Εγώ δεν έδωσα;» Πρώτα-πρώτα ο Σμοκοβίτης τα διάλεξε ένα-ένα τα τραγούδια. Δεν ήταν μόνο αυτά τα δώδεκα που έγραψα. Είχα δεκαεφτά-δεκαοχτώ τραγούδια και τα διάλεξε: «Αυτό θέλω, Θόδωρε, αυτό μ’ αρέσει». Και δεν ήξερα εγώ τι τραγούδια θέλει ο Σμοκοβίτης, τι τραγούδια θέλει ο Μιχαλόπουλος! Και τι τραγούδια ήθελε ο Μάνος Παπαδάκης; Δεν είχαν ιδέα αυτοί οι άνθρωποι. Δεν μπορούσαν επομένως να βοηθήσουν τον δίσκο. Να τον προωθήσουνε. (1)
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχoυν και οι καταθέσεις της συζύγου του Σταύρου Κουγιουμτζή, Αιμιλίας, της συζύγου του Θόδωρου Δερβενιώτη, Πετρούλας, αλλά και του Κώστα Βίρβου, όπως βρίσκονται καταγεγραμμένες στην ιστοσελίδα του τραγουδιστή. (2)
Η Αιμιλία Κουγιουμτζή λέει λοιπόν τα εξής:
Για τον Σταύρο ο Κώστας ήταν καθαρά γνήσιος λαϊκός τραγουδιστής, στιβαρός, με πολύ καλή άρθρωση και είχε μια αισιοδοξία στον τρόπο που τραγουδούσε. Ερμήνευσε τους πιο καταξιωμένους συνθέτες αλλά τον δίσκο που άκουγε περισσότερο ήταν το «Τριαντάφυλλο κι αγκάθι» των Δερβενιώτη-Βίρβου. Οφείλω να πω ότι άρεσε και η φωνή του πολύ και στον φίλο μας ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο ο οποίος, όπως ξέρουμε, είναι δύσκολος στην κρίση του. Η σχέση μας με τον Κώστα είναι ιδιαίτερη γιατί τον παντρέψαμε και βαφτίσαμε και τον Παναγιώτη του. Επίσης έχει ερμηνεύσει υπέροχα τα τραγούδια του Σταύρου στο δίσκο που συμμετέχω κι εγώ «Τα τραγούδια του καιρού μας». Δεν ξέρω τι έφταιξε και η θέση του δεν είναι ψηλότερα απ’ όσο έπρεπε να είναι. Πάντως πρέπει να αισθάνεται τυχερός και ικανοποιημένος μ’ αυτά που έχει κάνει.
Η Πετρούλα Δερβενιώτη:
Ο άντρας μου είχε συνεργαστεί με τον Κώστα Σμοκοβίτη, είχε μεγάλη φιλία, είχε πολύ μεγάλη εκτίμηση, τον εκτιμούσε σαν άνθρωπο, εκτός από καλλιτέχνη αλλά και η φωνή του απ’ ότι μου έλεγε ήταν μια φωνή φοβερή. Μια φωνή λαϊκή, μια φωνή στεντόρεια, μια φωνή που θα ‘πρεπε να έχει πολύ μεγαλύτερη εξέλιξη. Στο «Τριαντάφυλλο κι αγκάθι» είναι ανεπανάληπτος. Κανένας δεν θα μπορούσε να το πει όπως το είπε εκείνος και νομίζω πως γι’ αυτό έχουν εκφρασθεί και πολλοί που μιλήσανε για τον κύριο Σμοκοβίτη.
Και ο Κώστας Βίρβος:
Ο Κώστας ο Σμοκοβίτης είναι όχι τραγουδιστής, είναι τραγουδισταράς. Ο Κώστας είναι ένας μεγάλος τραγουδιστής τον οποίον κάποια χρόνια τον αδίκησαν οι δισκογραφικές εταιρείες αλλά ποτέ δεν είναι αργά…
Συζητώντας πριν από 3 χρόνια με τον Κώστα Σμοκοβίτη, μου μίλησε εκτενώς γι' αυτό τον δίσκο:
Κ.Σ: Το καλοκαίρι του 1979 που απεχώρησα από τη Minos, τραγουδάω στη γιορτή κρασιού στην Αγχίαλο. Την επόμενη μέρα τραγουδούσε η Ελένη Βιτάλη. Συναντιόμαστε στο ξενοδοχείο που μας φιλοξενούσαν και μου λέει η Ελένη: «σε ψάχνει απεγνωσμένα ο μπάρμπα-Θόδωρος ο Δερβενιώτης». «Εμένα;» «Ναι, εσένα. Παρ' το τηλέφωνό του, γιατί μου ανέθεσε να ψάξω να σε βρω και παρ ‘τον». Κατεβαίνω εγώ στην Αθήνα και του τηλεφωνώ. Σαν τρελός και παλαβός έκανε ο μπάρμπα-Θόδωρος. Για μένα δεν ήταν η πρώτη επαφή με τον Δερβενιώτη γιατί στα τραγούδια «Ο χάρος βγήκε παγανιά» και «Μια Κεφαλονίτισσα», που τα είπα σε δεύτερη εκτέλεση το 1973 στο δίσκο «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε», η ενορχήστρωση είναι δική του. Τον είχα συναντήσει και μου πήρε τους τόνους από τότε. Του τηλεφωνώ λοιπόν και μου λέει: «έλα από τη σχολή .Πάω απ’ τη σχολή και μου λέει «άκου να δεις, θέλω να κάνουμε μια δουλειά μαζί». Αρχίζει λοιπόν και μου δίνει τα τραγούδια. Μόλις ακούω εγώ πως οι στίχοι είναι του Βίρβου τρελάθηκα.
Όλος ο δίσκος είναι σπουδαίος βέβαια αλλά υπάρχει μια τραγουδάρα μέσα, το «Τι να πω και τι να γράψω»… Όλοι λένε γι’ αυτό… Το ‘χει βάλει και στο βιβλίο του με τους στίχους ο Βίρβος αλλά και ο Γιάννης ο Λεμπέσης, ο ρεμπέτης και πολλοί άλλοι μου είπαν ότι θεωρούν το κορυφαίο λαϊκό τραγούδι των τελευταίων 20 χρόνων. Υπ’ όψιν ότι το τραγούδι αυτό το γουστάρει ο Χρήστος Νικολόπουλος και ο Μιχάλης Τερζής. Στις συναυλίες που κάναμε και με το Χρήστο και με τον Τερζή, το τραγούδι αυτό το βάζανε από μόνοι τους μέσα στο πρόγραμμα. Πέρα από τις δικές μου προσωπικές επιτυχίες, το «Καλημέρα ήλιε» του Μάνου Λοίζου και τα τραγούδια του Κουγιουμτζή, του Χατζηνάσιου κλπ.
Ο Δερβενιώτης με τον Βίρβο τα «μαγειρεύανε» καιρό τα τραγούδια. Αρχίζουμε λοιπόν, μου τα δίνει, τα μαθαίνω, πρόβες μ’ ένα τρίχορδο ο μπάρμπα-Θόδωρος και μόλις ενημερώνει τον Βίρβο ότι θα τα πω εγώ, λέει εκείνος «από πού είναι αυτός;» «Από τη Λαμία» του απαντά ο Δερβενιώτης. «Α, είναι αυτός που είπε το “Καλημέρα ήλιε” και τ’ άλλα… Τώρα το φτιάσαμε τρίγωνο. Τρίκαλα, Λαμία, Βόλος…» Μ’ άκουγε από το «Καλημέρα ήλιε» ο Βίρβος αλλά δεν ήξερε από πού είμαι.
Πριν από την ηχογράφηση μου λέει ο μπάρμπα-Θόδωρος: «τι θα γίνει ρε με μουσικούς; Εγώ αυτή τη στιγμή είμαι απογοητευμένος». Σκεφτόταν πως είμαι νέος τραγουδιστής αλλά επειδή είδε ότι εγώ ήμουν το χαρτί της Minos, θεώρησε πως περνάει ο λόγος μου. Μου είπε «τους πάω δουλειές και μου λένε μόνο κάνα δυο τραγουδάκια. Εγώ ο Δερβενιώτης; Δυο τραγούδια; Δεν θα πρέπει να μου δώσουνε τουλάχιστον μια πλευρά του δίσκου;»
Θ.Γ: Όπως έγινε το 1984 με το δίσκο του Μητσιά «Εξ αδιαιρέτου».
Κ.Σ: Μπράβο…Ξέρεις τι λέει η χήρα του Δερβενιώτη; Ποτέ δεν μου το ’πε εκείνος. «Εσύ ήσουνα η αιτία να ζηλέψουν στην Minos και να τον φωνάξουν να του δώσουν μισή πλευρά στο δίσκο του Μητσιά. Εσύ ήσουν η αφορμή μ’ αυτόν εδώ τον δίσκο, που δέχθηκες σε μια μικρή εταιρεία την General, να τον προσέξουν τον μπάρμπα-Θόδωρο γιατί του ζητάγανε δυο τραγουδάκια. Μόλις είδανε ότι βγήκε ο δίσκος, θορυβηθήκανε γιατί είχε τραγουδάρες μέσα… Και τον φωνάζουν και κάνουν το «Εξ αδιαιρέτου» με τον Μητσιά. Όπως επίσης μου απεκάλυψε αργότερα η χήρα του, ο Θόδωρος έλεγε πως στο «Τριαντάφυλλο κι αγκάθι» βρήκε τον ιδανικό ερμηνευτή για τα τραγούδια του. Έτσι τα φανταζόταν και του βγήκαν και ακόμα καλύτερα.
Θ.Γ: Υπάρχει και μια επανεκτέλεση μέσα. Το τραγούδι «Τα δυο φεγγάρια» που είχε πρωτοτραγουδήσει ο Γιώργος Νταλάρας το 1971 σε 45άρι.
Κ.Σ: Βέβαια… Και δεν μου το ’παν. Δεν το ‘ξερα. Μόλις ηχογραφήθηκε, μου λέει ο Δερβενιώτης «άκου, δεν ήθελα να στο πω, για να μην σ’ επηρεάσω…» Εγώ δεν ήξερα ότι υπάρχει με το Γιώργο τον Νταλάρα η πρώτη εκτέλεση και δεν μου το είπαν ούτε αυτός, ούτε ο Βίρβος. Μ’ άφησαν να το ερμηνεύσω πρώτα για να μην επηρεαστώ και μετά μου λένε «άκου το ένα, άκου και το άλλο».
Θ.Γ: Ποια ήταν η απήχηση του δίσκου όταν κυκλοφόρησε;
Κ.Σ: Δεν μπορείς να φανταστείς, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί του Βόλου, που τους ακούγαμε στα Καμένα Βούρλα, που μένω μόνιμα τώρα, τι «πλάκα» είχαν πάθει μ’ αυτό το δίσκο. Και λόγω του ότι ήτανε κι ο Βίρβος απ’ τα Τρίκαλα, ο Δερβενιώτης απ’ τον Βόλο κι εγώ απ’ τη Λαμία, δεν ξέρω κατά πόσο επηρέασε αυτό, αλλά τον παίζανε κατά κόρον. Δεν υπήρχε μέρα δηλαδή που να μην τον παίξουν όλο τον δίσκο. Ο Άκης ο Πάνου όταν επιμελήθηκε το δίσκο της Ρεμπέτικης Κομπανίας με τον Δημήτρη Κοντογιάννη το 1983, έβαλε σε δεύτερη εκτέλεση το «Τι να πω και τι να γράψω».
Θ.Γ: Με την εταιρεία τι συνέβη κι ο δίσκος δεν έχει επανεκδοθεί μέχρι σήμερα;
Κ.Σ: Ξέρεις τώρα τι συμβαίνει; Πέθανε ο Μάκος ο εταιρειάρχης, τα δικαιώματα τα είχε η χήρα του, η οποία πούλησε την εταιρεία και την έσπασε σε δυο κομμάτια. Ο ένας υπάρχει σήμερα ο Ανδρέας Σταματελλάτος που αγόρασε το δημοτικό ρεπερτόριο κι ένας άλλος, Κώστας Μπούζης που πήρε το λαϊκό. Αυτό το πράγμα το ‘χει στα χέρια του. Αυτός έχει τα δικαιώματα. Βλέπεις πως αλλάζουν χέρια λοιπόν τα τραγούδια των δημιουργών…
Θ.Γ: Σε ηχητικό μήνυμα που υπάρχει στην ιστοσελίδα σου η Αιμιλία Κουγιουμτζή αναφέρει πως στον Σταύρο άρεσε ιδιαίτερα αυτός ο δίσκος.
Κ.Σ: Όταν βγήκε ο δίσκος και τον πήγα στο Σταύρο Κουγιουμτζή, τον κουμπάρο μου, όπως έκανα πάντα και τον άκουσε, «τρελάθηκε»... Καθόταν στο σπίτι στο Μαρούσι και τον άκουγε, του άρεσε πολύ… Θυμάμαι πως μου είπε: «Σε παρακαλώ να μεταφέρεις στο Δερβενιώτη και στο Βίρβο τα συγχαρητήριά μου. Είναι μια ειλικρινής και αυθόρμητη λαϊκή δουλειά…»
Ηχητικό: Ο Κώστας Βίρβος και η Πετρούλα Δερβενιώτη μιλούν για τον Κώστα Σμοκοβίτη. Ακούγονται τα τραγούδια «Τι να πω και τα να γράψω» και «Τα δυο φεγγάρια» (Θ. Δερβενιώτη - Κ. Βίρβου) με τον Κώστα Σμοκοβίτη.
Πηγές:
1: Νέαρχος Γεωργιάδης- Τάνια Ραχματούλινα «Ο Θόδωρος Δερβενιώτης και το μετεμφυλιακό τραγούδι» (εκδόσεις Σύγχρονη εποχή - 2003)
2: www .smokovitiscv.blogspot.com
Πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Όασις» (τεύχος 7-Μάρτιος 2009)
