To 1975 ο Απόστολος Καλδάρας ηχογραφεί έναν ιδιαίτερο δίσκο, με επιρροές από την παραδοσιακή μουσική, σε στίχους του Δημήτρη Ρήτα.
Η εργασία αυτή έγινε γνωστή μόνο στα «στέκια των μυημένων» του λαϊκού τραγουδιού. Είναι δε χαρακτηριστικό πως η Polygram που τον εξέδωσε, δεν μπήκε καν στον κόπο να τον επανακυκλοφορήσει σε ψηφιακή μορφή, ανεβάζοντας τις μετοχές του στο «χρηματιστήριο» των παλιών ηχογραφημάτων.
Ρίζες Και Χρώματα ο τίτλος του και ο συνθέτης εξηγεί στο εξώφυλλο:
Όταν άκουσα στο δοκίμιο όλη τη σειρά των τραγουδιών του έργου μου «ΡΙΖΕΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ» για μια στιγμή ξαφνιάστηκα. Ξαφνιάστηκα γιατί νόμισα προς στιγμή ότι είμαι έξω από το κλίμα του χώρου μου. Του χώρου που επί τόσα χρόνια κινήθηκα, δούλεψα και που αυτός δεν είναι άλλος από το χώρο του λαϊκού τραγουδιού. Γρήγορα όμως συνήλθα και διεπίστωσα ότι δεν είχα δίκαιο να το νομίζω έτσι. Γιατί το μυαλό μου ξαφνικά πήγε στα πρωτινά μου χρόνια. Στα χρόνια εκείνα που η γιαγιά μου, η μητέρα μου γαλούχιζαν τ’ αυτιά μου από την κούνια μου με τέτοιους ήχους, με τέτοιους σκοπούς, μ’ αυτά τα χρώματα , μ’ αυτές τις μυρωδιές τις γλυκειές, που έβγαιναν εκείνη την εποχή από τα λουλούδια του δέντρου που λέγεται Ελληνική μουσική. Αργότερα ξεπήδησε, παρακλάδι, από τη ρίζα του και που μέχρι σήμερα τρέφεται από τους ίδιους χυμούς του, το λαϊκό τραγούδι, όπως τουλάχιστον το ακούμε σήμερα, το απηλλαγμένο φυσικά από δυτική επιρροή. Οι καταβολές λοιπόν έκαναν τη δουλειά τους. Αλλά και σήμερα το δέντρο αυτό (αν και λίγοι ευτυχώς δεν αρέσκονται σ’ αυτές τις μυρωδιές) δεν βγάζει τα ίδια λουλούδια; Στην Ελλάδα γίνεται πουθενά, γλέντι, χαρές, γάμος, χωρίς αυτές τις μυρωδιές; Στις «ΡΙΖΕΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ» λοιπόν κι εγώ αυτά τα χρώματα παρουσιάζω με τη μόνη διαφορά ότι είναι δοσμένα ή μάλλον γραμμένα με μια μοντέρνα, ας πούμε, ακουστική. Κάθε τραγούδι έχει το ύφος της περιφέρειας που υποτίθεται τα χρώματα απηχεί. Π.χ. ένα Ηπειρώτικο, ένα Κρητικό, ένα Θεσσαλικό κ.ο.κ. Τους στίχους έγραψε ο αγαπητός φίλος μου Δημήτρης Ρήτας και τα τραγουδάει η μοναδική Ξανθίππη Καραθανάση. Τους ευχαριστώ και τους δύο που ο καθένας στον τομέα του πάσχισε για την επιτυχία του έργου. Επίσης ευχαριστώ όλους εκείνους που συνέβαλαν στην εκτέλεση και γενικά στην άρτια παρουσίαση του έργου.
Απόστολος Καλδάρας
1) Μια σταλιά παιδί
2) Λεβεντομάνα
3) Πιπεριά
4) Πόρτα πόρτα εγώ πηγαίνω
5) Μικρό κυπαρισσάκι*
6) Της Κερασούντας πέρδικα
7) Λουλούδιμ’ του Μαϊού*
8) Δυο καΐκια με χάδι
9) Για να ‘ρθω στη Σαλονίκη
10) Γαλάζιος πετεινός*
11) Μετσοβίτικο φουστάνι
12) Της Τρίπολης τα περιστέρια
*Στίχοι-Μουσική: Απόστολου Καλδάρα
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας είναι του συνθέτη, ο οποίος ακούγεται να κάνει και τα σεγόντα στα κομμάτια 4, 6, 8 και 11. Η παραγωγή έγινε από τον Νίκο Καραγιάννη και η ηχοληψία από το Σήφη Σιγανό. Ο δίσκος κυκλοφόρησε με δυο εξώφυλλα (1).
Νομίζω πως δεν υπάρχει πιο τρανταχτή απόδειξη, για το πόσο ευφυής και πολυτάλαντος συνθέτης υπήρξε ο Καλδάρας. Δημιουργός που δεν επαναπαυόταν στις δάφνες του και ψαχνόταν συνέχεια. Την ίδια εποχή που γράφει τον Αφέντη λαό και το Χρόνια στα βαπόρια, κάνει μια στροφή και πειραματίζεται με μοναδικό τρόπο με ήχους και ρυθμούς από την παραδοσιακή μουσική, ενορχηστρώνει βάζοντας κεμεντζέδες και παρουσιάζει την Πέρδικα της Κερασούντας. Τρικαλινός ο ίδιος, «χρησιμοποιεί» για τους στίχους τον, επίσης Θεσσαλό, φιλόλογο Δημήτρη Ρήτα, με καταγωγή από τον Άγιο Γεώργιο Καρδίτσας.
Καλδάρας και Ρήτας είχαν συνεργαστεί στο παρελθόν, γράφοντας λαϊκά τραγούδια όπως τα Λες κι οργώνω μες στα βράχια με τη Βίκυ Μοσχολιού ή το Είδα κι άλλες σαν κι εσένα με τον Γιάννη Πάριο. Ο Ρήτας συνεργάστηκε πέρυσι με το Χρήστο Νικολόπουλο, παρουσιάζοντας Τα Ανθοτράγουδα, μια δουλειά, αντίστοιχου ύφους με τις Ρίζες Και Χρώματα, με νέα τραγούδια βασισμένα πάνω στη δημοτική παράδοση.
Όσον αφορά τους στίχους, όπως αναφέρει στο εξώφυλλο ο Καλδάρας, τρία τραγούδια από τις Ρίζες (που είναι σημειωμένα με αστερίσκο), είναι διασκευασμένα ή διάνθιστα με δικά του μοτίβα. Στο refrain από το Δυο καΐκια με χάδι χρησιμοποιεί μια παραδοσιακή μελωδία που ακούγεται και στο Κατεργάρα αγάπη στα Νησιώτικα του Γιάννη Πάριου το 1982.
«Είσαι σαν αηδονάκι, που όταν ξυπνάς το πρωί κι είσαι αγουροξυπνημένος, έρχεται στ’ αυτιά σου να σε ηρεμήσει». Αυτά είπε η Γιώτα Λύδια στην Ξανθίππη Καραθανάση όταν πρωτογνωρίστηκαν. (2)
Με μακρά θητεία στο παραδοσιακό τραγούδι αλλά και με μικρές στάσεις στο έντεχνο λαϊκό, όπως στον πρώτο προσωπικό της δίσκο που κυκλοφορεί το 1972, η Ξανθίππη Καραθανάση αποδεικνύεται ιδανική ερμηνεύτρια γι’ αυτά τα τραγούδια. Μετά απ’ αυτή τη δουλειά βέβαια, θα ξαναεμφανισθεί δισκογραφικά δώδεκα χρόνια αργότερα, συμμετέχοντας στα Μακεδονίτικα του Μανώλη Μητσιά, το 1987.
Η εργασία αυτή έγινε γνωστή μόνο στα «στέκια των μυημένων» του λαϊκού τραγουδιού. Είναι δε χαρακτηριστικό πως η Polygram που τον εξέδωσε, δεν μπήκε καν στον κόπο να τον επανακυκλοφορήσει σε ψηφιακή μορφή, ανεβάζοντας τις μετοχές του στο «χρηματιστήριο» των παλιών ηχογραφημάτων.
Ρίζες Και Χρώματα ο τίτλος του και ο συνθέτης εξηγεί στο εξώφυλλο:
Όταν άκουσα στο δοκίμιο όλη τη σειρά των τραγουδιών του έργου μου «ΡΙΖΕΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ» για μια στιγμή ξαφνιάστηκα. Ξαφνιάστηκα γιατί νόμισα προς στιγμή ότι είμαι έξω από το κλίμα του χώρου μου. Του χώρου που επί τόσα χρόνια κινήθηκα, δούλεψα και που αυτός δεν είναι άλλος από το χώρο του λαϊκού τραγουδιού. Γρήγορα όμως συνήλθα και διεπίστωσα ότι δεν είχα δίκαιο να το νομίζω έτσι. Γιατί το μυαλό μου ξαφνικά πήγε στα πρωτινά μου χρόνια. Στα χρόνια εκείνα που η γιαγιά μου, η μητέρα μου γαλούχιζαν τ’ αυτιά μου από την κούνια μου με τέτοιους ήχους, με τέτοιους σκοπούς, μ’ αυτά τα χρώματα , μ’ αυτές τις μυρωδιές τις γλυκειές, που έβγαιναν εκείνη την εποχή από τα λουλούδια του δέντρου που λέγεται Ελληνική μουσική. Αργότερα ξεπήδησε, παρακλάδι, από τη ρίζα του και που μέχρι σήμερα τρέφεται από τους ίδιους χυμούς του, το λαϊκό τραγούδι, όπως τουλάχιστον το ακούμε σήμερα, το απηλλαγμένο φυσικά από δυτική επιρροή. Οι καταβολές λοιπόν έκαναν τη δουλειά τους. Αλλά και σήμερα το δέντρο αυτό (αν και λίγοι ευτυχώς δεν αρέσκονται σ’ αυτές τις μυρωδιές) δεν βγάζει τα ίδια λουλούδια; Στην Ελλάδα γίνεται πουθενά, γλέντι, χαρές, γάμος, χωρίς αυτές τις μυρωδιές; Στις «ΡΙΖΕΣ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑΤΑ» λοιπόν κι εγώ αυτά τα χρώματα παρουσιάζω με τη μόνη διαφορά ότι είναι δοσμένα ή μάλλον γραμμένα με μια μοντέρνα, ας πούμε, ακουστική. Κάθε τραγούδι έχει το ύφος της περιφέρειας που υποτίθεται τα χρώματα απηχεί. Π.χ. ένα Ηπειρώτικο, ένα Κρητικό, ένα Θεσσαλικό κ.ο.κ. Τους στίχους έγραψε ο αγαπητός φίλος μου Δημήτρης Ρήτας και τα τραγουδάει η μοναδική Ξανθίππη Καραθανάση. Τους ευχαριστώ και τους δύο που ο καθένας στον τομέα του πάσχισε για την επιτυχία του έργου. Επίσης ευχαριστώ όλους εκείνους που συνέβαλαν στην εκτέλεση και γενικά στην άρτια παρουσίαση του έργου.
Απόστολος Καλδάρας
1) Μια σταλιά παιδί
2) Λεβεντομάνα
3) Πιπεριά
4) Πόρτα πόρτα εγώ πηγαίνω
5) Μικρό κυπαρισσάκι*
6) Της Κερασούντας πέρδικα
7) Λουλούδιμ’ του Μαϊού*
8) Δυο καΐκια με χάδι
9) Για να ‘ρθω στη Σαλονίκη
10) Γαλάζιος πετεινός*
11) Μετσοβίτικο φουστάνι
12) Της Τρίπολης τα περιστέρια
*Στίχοι-Μουσική: Απόστολου Καλδάρα
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας είναι του συνθέτη, ο οποίος ακούγεται να κάνει και τα σεγόντα στα κομμάτια 4, 6, 8 και 11. Η παραγωγή έγινε από τον Νίκο Καραγιάννη και η ηχοληψία από το Σήφη Σιγανό. Ο δίσκος κυκλοφόρησε με δυο εξώφυλλα (1).
Νομίζω πως δεν υπάρχει πιο τρανταχτή απόδειξη, για το πόσο ευφυής και πολυτάλαντος συνθέτης υπήρξε ο Καλδάρας. Δημιουργός που δεν επαναπαυόταν στις δάφνες του και ψαχνόταν συνέχεια. Την ίδια εποχή που γράφει τον Αφέντη λαό και το Χρόνια στα βαπόρια, κάνει μια στροφή και πειραματίζεται με μοναδικό τρόπο με ήχους και ρυθμούς από την παραδοσιακή μουσική, ενορχηστρώνει βάζοντας κεμεντζέδες και παρουσιάζει την Πέρδικα της Κερασούντας. Τρικαλινός ο ίδιος, «χρησιμοποιεί» για τους στίχους τον, επίσης Θεσσαλό, φιλόλογο Δημήτρη Ρήτα, με καταγωγή από τον Άγιο Γεώργιο Καρδίτσας.
Καλδάρας και Ρήτας είχαν συνεργαστεί στο παρελθόν, γράφοντας λαϊκά τραγούδια όπως τα Λες κι οργώνω μες στα βράχια με τη Βίκυ Μοσχολιού ή το Είδα κι άλλες σαν κι εσένα με τον Γιάννη Πάριο. Ο Ρήτας συνεργάστηκε πέρυσι με το Χρήστο Νικολόπουλο, παρουσιάζοντας Τα Ανθοτράγουδα, μια δουλειά, αντίστοιχου ύφους με τις Ρίζες Και Χρώματα, με νέα τραγούδια βασισμένα πάνω στη δημοτική παράδοση.
Όσον αφορά τους στίχους, όπως αναφέρει στο εξώφυλλο ο Καλδάρας, τρία τραγούδια από τις Ρίζες (που είναι σημειωμένα με αστερίσκο), είναι διασκευασμένα ή διάνθιστα με δικά του μοτίβα. Στο refrain από το Δυο καΐκια με χάδι χρησιμοποιεί μια παραδοσιακή μελωδία που ακούγεται και στο Κατεργάρα αγάπη στα Νησιώτικα του Γιάννη Πάριου το 1982.
«Είσαι σαν αηδονάκι, που όταν ξυπνάς το πρωί κι είσαι αγουροξυπνημένος, έρχεται στ’ αυτιά σου να σε ηρεμήσει». Αυτά είπε η Γιώτα Λύδια στην Ξανθίππη Καραθανάση όταν πρωτογνωρίστηκαν. (2)
Με μακρά θητεία στο παραδοσιακό τραγούδι αλλά και με μικρές στάσεις στο έντεχνο λαϊκό, όπως στον πρώτο προσωπικό της δίσκο που κυκλοφορεί το 1972, η Ξανθίππη Καραθανάση αποδεικνύεται ιδανική ερμηνεύτρια γι’ αυτά τα τραγούδια. Μετά απ’ αυτή τη δουλειά βέβαια, θα ξαναεμφανισθεί δισκογραφικά δώδεκα χρόνια αργότερα, συμμετέχοντας στα Μακεδονίτικα του Μανώλη Μητσιά, το 1987.
Σε συνέντευξή της στο Θωμά Κοροβίνη είχε κάνει μια μικρή αναφορά στις Ρίζες Και Χρώματα:
«Σε συναυλίες τραγούδησα και νησιώτικο και θρακιώτικο και ηπειρώτικο. Μόνο κρητικό και ποντιακό δεν είπα. Εκτός από δυο κομμάτια του Καλδάρα που ερμήνευσα, που το ένα είχε βάση κρητική και το άλλο ποντιακή. Ήταν από το δίσκο Ρίζες και χρώματα». (2)
Τα τραγούδια Για να ‘ρθω στη Σαλονίκη και Λεβεντομάνα ηχογραφήθηκαν το 1979 από τον Μιχάλη Βιολάρη και συμπεριλήφθηκαν στον προσωπικό του δίσκο «Τα τραγούδια του ήλιου» που κυκλοφόρησε από τη Lyra. Όσον αφορά την πορεία του δίσκου στο χρόνο, πρόκειται για μια ακόμα δουλειά του Καλδάρα που έγινε γνωστή μόνο στα «στέκια των μυημένων» του λαϊκού τραγουδιού. Είναι δε χαρακτηριστικό πως η εταιρεία που τον εξέδωσε, δεν μπήκε καν στον κόπο να τον επανακυκλοφορήσει σε ψηφιακή μορφή (είχε άραγε τόσο σημαντικότερα πράγματα να βγάλει;), ανεβάζοντας τις μετοχές του, στο «χρηματιστήριο» των παλιών ηχογραφημάτων.
1: Πέτρου Δραγουμάνου Ελληνική Δισκογραφία 1950-2010
2: Συνέντευξη της Ξανθίππης Καραθανάση στο Θωμά Κοροβίνη για το περιοδικό Λαϊκό Τραγούδι (τεύχος 18-Νοέμβριος, Δεκέμβριος 2006)
Στη δεύτερη φωτογραφία οι δημιουργοί του δίσκου.
