Απόστολος Καλδάρας - Λευτέρης Παπαδόπουλος: «Βυζαντινός Εσπερινός» με Νταλάρα & Αλεξίου

(ΑΚΟΥΣΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΔΙΣΚΟ) Ανάλυση των μουσικών δρόμων με τη συμβολή του Γιώργου Νταλάρα και του μουσικού Πέτρου Πετράκη.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Οκτώβρης 1973 και στις προθήκες των δισκοπωλείων φιγουράρει η νέα δημιουργία του Απόστολου Καλδάρα, ο οποίος μετά την τεράστια επιτυχία της «Μικράς Ασίας» σε στίχους Πυθαγόρα, συνεργάζεται με το Λευτέρη Παπαδόπουλο και γράφουν το δίσκο «Βυζαντινός Εσπερινός».

Τραγουδούν, όπως και στη «Μικρά Ασία», ο Γιώργος Νταλάρας και η Χάρις Αλεξίου, σε μια από τις πρώτες δισκογραφικές της συμμετοχές.

Στο εσώφυλλο ο συνθέτης σημειώνει:

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» είναι ένα έργο που από καιρό, μπορώ να πω, σκεφτόμουνα να γράψω. Όπως θα καταλάβει ο ακροατής το έργο αυτό είναι γέννημα διασταυρώσεως, αν επιτρέπεται η έκφραση, ήχων της βυζαντινής οχταήχου. Αυτό έγινε σκόπιμα, διότι διαφορετικά θα προέκυπταν μελωδίες οι οποίες θα είχαν το εκκλησιαστικό ύφος. Αυτό νομίζω το απέφυγα.

Στοιχεία μουσικής δυτικού τύπου λείπουν τελείως από το έργο. Για αυτό ως επί το πλείστον και η σύνθεση της ορχήστρας που παίρνει μέρος στην εκτέλεση των τραγουδιών αποτελείται από όργανα που κατά την γνώμη μου ταιριάζουν πιο πολύ στο κλίμα μέσα στο οποίο κινήθηκα (σαντούρι, λαούτο, κλαρίνο κλπ). Από την διασταύρωση λοιπόν αυτή των ήχων της βυζαντινής οχταήχου, με τις απαραίτητες για τον σκοπό μου φθορές, βγήκαν δώδεκα δρόμοι (τρόποι) τους οποίους μέχρι σήμερα χρησιμοποιεί και το γνήσιο δημοτικό μας τραγούδι. Θα ήθελα να τονίσω ότι κάθε τραγούδι του «Βυζαντινού Εσπερινού» είναι γραμμένο σε ξεχωριστό δρόμο, επιπλέον δε, έχει το καθένα από αυτά και το δικό του ξεχωριστό - ρυθμό.

Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα κομμάτια εκ των οποίων το ένα οργανικό. Οι στίχοι ανήκουν στον Λευτέρη Παπαδόπουλο που κι εκείνος δούλεψε όσο μπόρεσε για την επιτυχία του έργου. Τέλος, δεν μπορώ να μη συγχαρώ τον Γιώργο Νταλάρα και τη Χάρι Αλεξίου που σ’ αυτό το έργο δώσανε τον καλύτερο τους εαυτό.

Ευχαριστώ πρώτον την εταιρεία MINOS που δεν λογαριάζει κόπους και έξοδα για την παραγωγή αυτού του δίσκου. Ευχαριστώ τον φίλο μου Αχιλλέα Θεοφίλου που βάφτισε το δίσκο με το γενικό τίτλο «Βυζαντινός Εσπερινός», και για κάθε προσφορά του ως καλλιτεχνικού διευθυντή της εταιρείας. Ευχαριστώ όλους γενικά τους καλλιτέχνες που πήραν μέρος στην ηχογράφηση του δίσκου αυτού. Επίσης το ηχολήπτη Γιώργο Κωνσταντόπουλο και τους βοηθούς του Μίμη Καννή και Γιώργο Τζάννε, που κι αυτοί διαθέσανε όλη την τεχνική τους για την καλύτερη απόδοση του δίσκου. Τέλος δεν ξεχνώ να ευχαριστήσω τους ανθρώπους εκείνου που μόχθησαν για την δημιουργία του φακέλου και που δεν είναι άλλοι από τον Γιώργο Λεφεντάριο (επιμέλεια) και Χρήστο Νταλάρα (μακέτες).

Συγχαρητήρια στην κ. Ρούλα Μάτσα που κέντησε τόσο όμορφα επάνω σε λινάτσα το «Βυζαντινός Εσπερινός»…

Απόστολος Καλδάρας

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εποχής οι πωλήσεις μέσα σε δυόμιση μήνες έφτασαν τα 20.168 αντίτυπα. (1) Ηχογραφήθηκε στα στούντιο της Columbia. Ηχολήπτης ο Γιώργος Κωνσταντόπουλος και βοηθοί οι Μίμης Καννής και Γιώργος Τζάννες. Η παραγωγή έγινε από τον Αχιλλέα Θεοφίλου για την Minos, ενώ το εξώφυλλο είναι κέντημα της Ρούλας Μάτσα, πάνω σε λινάτσα. Στα μειονεκτήματα της πρώτης έκδοσης αλλά και της επανέκδοσης σε cd, η μη καταγραφή των μουσικών, σύνηθες φαινόμενο εκείνης της εποχής.

Με τη βοήθεια του Γιώργου Νταλάρα όμως, ο οποίος δέχθηκε πολύ ευχαρίστως, να «ξεκλειδώσει» το συρτάρι της μνήμης του για το παρόν κείμενο, παραθέτουμε τα ονόματα των μουσικών. Κι επειδή ήδη έχουν περάσει 38 ολόκληρα χρόνια και η καταγραφή έγινε με μοναδική βοήθεια τη μνήμη του Γιώργου Νταλάρα, θα θέλαμε να ζητήσουμε συγνώμη προκαταβολικά, αν το όνομα κάποιου μουσικού έχει παραλειφθεί…

Όπως μας επισήμανε λοιπόν ο τραγουδιστής, αν και τα τραγούδια ήταν λαϊκά, ο Καλδάρας, ο οποίος είχε και την ευθύνη της ενορχήστρωσης και διεύθυνσης ορχήστρας, δεν έδωσε τον πρώτο ρόλο στα μπουζούκια και χρησιμοποίησε πρωτίστως άλλα όργανα. Σαντούρι έπαιξε ο Τάσος Διακογιώργης, τσέλο ο Σωτήρης Ταχιάτης, βιολί σε κάποια κομμάτια, όπως το «Απτάλικο» και το «Κάπου χαράζει», ο Γιώργος Κόρος, σε κάποια άλλα ο Παντελής Δεσποτόπουλος, φλάουτο ο Mάνθος Χαλκιάς, μπάσο ο Διονύσης (Νύσσος) Πανταζής, τσέμπαλο ο Κίμων Βασιλάς, ντραμς ο Βαγγέλης Μεθυμάκης, κρουστά ο Σπύρος Λιβιεράτος ή «Καζάνας», πιάνο ο Χάρης Καλέας, κιθάρα ο Τώνης Άγας, 12χορδη ο Σωτήρης Μαρίνος, ηλεκτρική κιθάρα ο Τίτος Καλλίρης και ούτι σε κάποια τραγούδια έπαιξε ο ίδιος ο Καλδάρας. Τέλος, μπουζούκια έπαιξαν σε μερικά κομμάτια ο Χρήστος Νικολόπουλος με το Θανάση Πολυκανδριώτη, ο οποίος έπαιξε και λαούτο και σε κάποια άλλα ο Χρήστος Ψαρρός με το Δημήτρη Χιονά.

Με την καθοριστική συνεργασία του Γιώργου Νταλάρα και σ’ αυτό το σημείο, παραθέτουμε τη λίστα των τραγουδιών, μαζί με τους τόνους, τους λαϊκούς «δρόμους» (μακάμια) και τους ρυθμούς τους.

1) Εκεί που σμίγει η Δύση κι η Ανατολή (Γ. Νταλάρας)
Τόνος: Μι μινόρε (Em)
Δρόμος: Νιαβέντ (Nihavent), αλλάζει στο ρεφραίν σε Αρμονικό μινόρε
Ρυθμός: 5/8, αλλάζει στο ρεφραίν σε 6/8
Χρόνος: Πεντάσημος (σε μορφή 3+2), αλλάζει στο ρεφραίν σε εξάσημο (μορφή 3+3)

2) Βάρα νταγερέ (Χ. Αλεξίου)
Τόνος: Λα μινόρε (διατονικό) (Am)
Ρυθμός: Ζωναράδικος
Χρόνος: Εξάσημος 6/8 (μορφή 3+3)

3) Για πάρε γύφτο σφυρί κι αμόνι (Γ. Νταλάρας)
Τόνος: Ρε μινόρε (Dm), αλλάζει στο ρεφραίν σε Φα ματζόρε (F) και καταλήγει σε Ρε μινόρε (Dm)
Δρόμος: Σαμπάχ (Sabah), αλλάζει σε διατονικό μινόρε στο ρεφραίν
Ρυθμός: Ζεϊμπέκικος
Χρόνος: 9/8 (μορφή 8/8 + 10/8)

4) Καμπάνα του εσπερινού (Χ. Αλεξίου)
Τόνος: Σι μπεμόλ (Σι ύφεση) (Bb)
Δρόμος: Χιτζάζ (hitzaz)
Ρυθμός:8/8
Χρόνος: Οχτάσημος (μορφή 3+3+2)

5) Για πάρε μάνα (Γ. Νταλάρας)
Τόνος: Ρε (D)
Δρόμος: Χουσεϊνί (Houseini)
Ρυθμός: Καρσιλαμάς (αργός)
Χρόνος: 9/4 (μορφή 2+2+2+3)

6) Απτάλικο (Ορχηστρικό)
Τόνος: Ρε μινόρε (Dm)
Δρόμος: Κιουρντί (kiournti) (qurdi)
Ρυθμός: Απτάλικος
Χρόνος: 9/8 (μορφή 10/8 + 8/8)

7) Αχ και να 'μουνα το παλικάρι (Γ. Νταλάρας)
Τόνος: Μι ματζόρε (Ε), γίνεται Λα ματζόρε (Α) και καταλήγει σε Ντο δίεση μινόρε (C#m)
Ρυθμός: Χασάπικο που εναλλάσεται σε τσιφτετέλι, το οποίο επιταχύνεται θυμίζοντας «κουκαράτσα»
Χρόνος: 4/4

8) Με βρήκε ο χάρος (Γ. Νταλάρας)
Τόνος: Ντο μινόρε (Cm), γυρίζει σε Σολ δίεση μινόρε (G#m) και καταλήγει σε Mι ύφεση ματζόρε (Εb)
Δρόμος: Σαμπάχ (Sabah) που καταλήγει σε Πειραιώτικο
Ρυθμός: Καρσιλαμάς (αργός)
Χρόνος: Eννιάσημος 9/4 (μορφή 2+2+2+3)

9) Στην ξενιτιά (Χ. Αλεξίου)
Τόνος: Λα ματζόρε (A) καταλήγει σε Λα μινόρε (Α m)
Δρόμος: Ταμπαχανιώτικος* που καταλήγει σε Νιαβέντ
Ρυθμός: Μπάλος (στην εισαγωγή και ρεφραίν) και στο κουπλέ γίνεται χαμπανέρα. (Ταμπαχανιώτικος)
Χρόνος: 4/4

*Ο «Ταμπαχανιώτικος», δεν είναι επίσημη ονομασία, αλλά ένας από τους χαρακτηρισμούς που έχουν δώσει οι μουσικοί στο συγκεκριμένο «δρόμο» και ρυθμό, για να συνεννοούνται μεταξύ τους. Έχει άμεση σχέση με το «ραστ» και το «χουζάμ». Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι κάτι σαν μια κωδικοποιημένη ονομασία.

10) Κάπου χαράζει (Γ. Νταλάρας)
Τόνος: Ντο ματζόρε (C)
Δρόμος: Ραστ (Rast), εναλλάσσεται με Χουζάμ (Ηuzam)
Ρυθμός: Aργή παραλλαγή Ζωναράδικου
Χρόνος: Eξάσημος 6/4

11) Τα χεράκια μου δεμένα (Χ. Αλεξίου)
Τόνος: Σι μινόρε (Β m) (διατονικό)
Ρυθμός: 5/8
Χρόνος: Πεντάσημος (μορφή 3+2)

12) Η Παναγιά (Γ. Νταλάρας και χορωδία)
Δρόμος: Φα δίεση μινόρε (F#m) (διατονικό)
Ρυθμός: 4/4
Στην επανέκδοση του δίσκου σε cd από τη σειρά «Οι 100 μεγάλες ηχογραφήσεις του αιώνα» τον Οκτώβρη του 2002 ο Λευτέρης Παπαδόπουλος γράφει:

Ο Απόστολος Καλδάρας, αυτός ο πολύ σπουδαίος λαϊκός συνθέτης, στην δεκαετία του '70, που είχε αρχίσει η κυριαρχία του δίσκου μακράς διάρκειας (LP), αντί να μαζεύει κάθε φορά δώδεκα σκόρπια τραγούδια, να τα «στεγάζει» κάτω από έναν τίτλο και να βγάζει στη συνέχεια ένα LP, όπως έκαναν οι περισσότεροι συνάδελφοι του, ακολουθούσε αντίστροφο δρόμο: έβρισκε έναν τίτλο που προσφέρονταν για το γράψιμο δώδεκα, τουλάχιστον τραγουδιών, και με βάση αυτό τον τίτλο προχωρούσε στην οργάνωση της δουλειάς του.

Με την λογική αυτή, ο Καλδάρας έφτιαξε τη «Μικρά Ασία» και με την ίδια λογική, μου πρότεινε, την ίδια εποχή να γράψω ένα LP με τίτλο «Ελληνισμός». Μάλιστα για τον «Ελληνισμό» μου είχε πει ότι είχε συνθέσει μερικές μελωδίες, κι ακόμα πως είχε γράψει «μερικά σχεδιάσματα» στίχων.

Τελικά αυτός ο δίσκος δεν έγινε, γιατί πίστευα - και πιστεύω - ότι δεν μπορείς, μέσα σε δώδεκα τραγούδια, να κλείσεις την ιστορία, την ζωή τους θρύλους, τον αγώνα μιας χώρας κι ενός λαού. Και το ίδιο πίστευα - και πιστεύω - και για τους δίσκους «Αλβανία» και «Μικρά Ασία». Είναι τεράστια τα μεγέθη του «αλβανικού έπους» και της «Μικρασιατικής καταστροφής» για να περιοριστούν στα όρια δίσκων. Για τις δυο αυτές μεγάλες στιγμές της ελληνικής ιστορίας γράφτηκαν εκατοντάδες βιβλία και πάλι πάμε μπουσουλώντας στο σκοτάδι. Η «Μικρά Ασία», όμως, είχε μια άνευ προηγουμένου επιτυχία. Πράγμα που σημαίνει ότι ο ελληνικός λαός, και δη οι πρόσφυγες και τα παιδιά τους, είχαν ανάγκη απ’ αυτόν τον δίσκο, απ’ αυτά τα τραγούδια. Πολύ περισσότερο που τα τραγούδια ήταν εξαίρετα και από στίχο και από μελωδία και είχαν την τύχη να τα ερμηνεύσουν δύο έξοχοι τραγουδιστές: ο Γιώργος Νταλάρας και η νεαρή τότε, αλλά πολλά υποσχόμενη, Χάρις Αλεξίου- η οποία βέβαια δικαίωσε τις προσδοκίες όλων μας και με το παραπάνω!

Ο «Βυζαντινός Εσπερινός» έχει ένα καμπανιστό τίτλο (του Αχιλλέα Θεοφίλου), αλλά αυτός ο τίτλος ούτε «Μικρά Ασία» είναι ούτε «Ελληνισμός». Και επιπλέον είναι ένα σπουδαίο ντοκουμέντο πάνω στου «δρόμους» του λαϊκού τραγουδιού. Θα μιλήσω διεξοδικότερα για αυτό το ζήτημα παρακάτω. Εδώ να πω μερικά πράγματα σχετικά με την προϊστορία του δίσκου: Ο Καλδάρας, μετά την επιτυχία της «Μικράς Ασίας», θέλησε να κάνει και τον «Βυζαντινό Εσπερινό» με στίχους του Πυθαγόρα («Ομάδα που κερδίζει, δεν την αλλάζεις»). Ο Πυθαγόρας μάλιστα του είχε προτείνει να ερμηνεύσει το δίσκο ο Καζαντζίδης, ο οποίος είχε βολιδοσκοπηθεί από τον ίδιο (ήσαν στενοί φίλοι) και είχε πει «ναι». Συνέβη όμως, κάτι απροσδόκητο: για λόγους που δεν γνωρίζω, Καλδάρας και Πυθαγόρας… τσακώθηκαν! Έτσι ναυάγησε η συνεργασία τους. Επόμενο ήταν να ναυαγήσει και η συνεργασία Καλδάρα - Καζαντζίδη, γιατί όπως είπα ο Πυθαγόρας ήταν ο συνδετικός κρίκος για να πραγματοποιηθεί η δουλειά. Έτσι ο κλήρος για το γράψιμο των στίχων έπεσε σε μένα: ήρθε ένα μεσημέρι στον Χολαργό, στο σπίτι μου, ο Απόστολος, μαζί με την Αλεξίου, μου είπε ότι είχε γράψει δώδεκα τραγούδια για ένα έργο που θα λεγόταν «Βυζαντινός Εσπερινός», μου εξήγησε τι είχε συμβεί με τον Πυθαγόρα και με παρακάλεσε να αναλάβω εγώ τα περαιτέρω. Τηλεφώνησα αμέσως στον Πυθαγόρα- ήταν φίλος μου- του είπα τα καθέκαστα και τον ρώτησα αν μου επέτρεπε να γράψω το «Βυζαντινό Εσπερινό». «Μα το συζητάς; Άλλωστε, εγώ δεν είχα γράψει ούτε ένα τραγούδι! Δικός σου ο δίσκος και καλή επιτυχία!»

Από την άλλη μέρα στρώθηκα στο γράψιμο. Και πρέπει να πω ότι κουράστηκα πολύ να φέρω εις πέρας το έργο μου, γιατί ο Καλδάρας ήταν βασανιστικός στο θέμα των στίχων. Πολλές φορές είχε έμμονες ιδέες. Και από τις έμμονες ιδέες δεν ξεκολλάει κανείς εύκολα. Εν πάση περιπτώσει… Πιστεύω ότι από την άποψη της μουσικής, ο «Βυζαντινός Εσπερινός» είναι ένα ιστορικό έργο. Γιατί καθένα από τα δώδεκα κομμάτια του είναι γραμμένο σε διαφορετική κλίμακα (δρόμο). Έτσι όποιος έχει αυτό τα cd έχει στην διάθεσή του και όλους τους «δρόμους» του λαϊκού τραγουδιού, πουθενά αλλού δεν βρίσκονται συγκεντρωμένοι! Πρέπει να ακούσει κάποιος εκατοντάδες τραγούδια, για να μαζέψει σπέρματά τους αποδώ κι αποκεί! Θα πρέπει να σημειώσω ότι αυτόν το συλλεκτικό, πλέον δίσκο, που τα τραγούδια του ερμηνεύουν συγκλονιστικά ο Νταλάρας και η Αλεξίου, το εξώφυλλο είναι ένα κέντημα της Ρούλας Μάτσα πάνω σε λινάτσα. Ένα αριστούργημα!

Όλα τα τραγούδια έχουν την ιδιαιτερότητα τους. Ρυθμική, μελωδική η και στιχουργική. Θα μπορούσαμε, μιλώντας μουσικά, να ξεχωρίσουμε κάποια απ’ αυτά: Το «Εκεί που σμίγει η δύση κι η ανατολή» είναι, πολύ απλά, ένα μεγάλο, κλασικό τραγούδι. Ο απόλυτος συνδυασμός μελωδίας, στίχου, ερμηνείας και ενορχήστρωσης. Ένα τραγούδι που μάλλον έχει αδικηθεί στις ζωντανές εμφανίσεις του τραγουδιστή. Το 1983 ο Νταλάρας τραγουδά το κουπλέ του, μαζί με την 1η στροφή απ’ το «Για πάρε γύφτο» σε τηλεοπτικό αφιέρωμα της ΕΡΤ στο συνθέτη.

Το «Βάρα νταγερέ» για τον επαναστατικό ρυθμό του και τις υπέροχες νότες του στο ρεφραίν. Το τραγούδι συμπεριλαμβάνεται το 2008 τραγουδισμένο από τη Γλυκερία στο cd «Θα Πιω Απόψε Το Φεγγάρι», με τη ζωντανή ηχογράφηση του αφιερώματος του Γιώργου Νταλάρα στο Λευτέρη Παπαδόπουλο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στο ίδιο cd ακούγεται και το «Για πάρε γύφτο», στο οποίο είναι ασύλληπτη η εναλλαγή των δρόμων, ειδικά στο κουπλέ (και περισσότερο στο σημείο «και κάτσε φτιάξε μια φυλακή»). Νομίζω πως δεν υπάρχει αντίστοιχο «πέρασμα» σε κανένα άλλο τραγούδι του ελληνικού πενταγράμμου… Εμείς τουλάχιστον δεν το έχουμε συναντήσει. Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα στιγμή του δίσκου. Ο Καλδάρας παραδίδει μαθήματα σύνθεσης… Το 1990 ηχογραφείται και από τον Ανδρέα Καρακότα στο δίσκο «Αφιέρωμα Στον Απόστολο Καλδάρα».

Η «Καμπάνα του Εσπερινού» είναι ένα εξαιρετικό δείγμα του (καθαρού, χωρίς αλλοιώσεις) Χιτζάζ. Είχε παιχτεί εξαιρετικά, το 2007 στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, στο αφιέρωμα στο Λευτέρη Παπαδόπουλο, ερμηνευμένο από την Γλυκερία. Κρίμα που δεν καταγράφηκε δισκογραφικά.

Το «Απτάλικο» είναι ένα ορχηστρικό που ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ να παίζεται ακόμη και σήμερα στα μαγαζιά της νύχτας. Γραμμένο σε δρόμο Κιουρντί (σαν το «Μες την πολλή σκοτούρα μου» του Τσιτσάνη), με το «βαρύ» του ήχου, να ταιριάζει απόλυτα στον ρυθμό.

Σε ότι αφορά τον τελευταίο, ο Καλδάρας δεν χρησιμοποιεί απλά μέτρο 9/8, που θα επαναλαμβανόταν κάθε μέτρο, αλλά 9/4, κάτι που σημαίνει πως τα μέτρα επαναλαμβάνονται μετά από δύο μέτρα. Αντί δηλαδή για την συνήθη μορφή του 9/8, όπου το μέτρο επαναλαμβάνεται κάθε μέτρο: | 9/8 | 9/8 | 9/8 | 9/8… κτλ χρησιμοποιεί 9/4, (ή 18/8) και το στήνει έτσι: [10/8, 8/8] --------- [9/4, 18/8] κ.τ.λ.

Δίνει έτσι ένα πρόσθετο ενδιαφέρον, μιας και ξεφεύγει από το «τετριμμένο» 9/8. Για το μουσικό αυτί, αυτή η εναλλαγή των μέτρων (10/8 + 8/8) αποτελεί πόλο έλξης, μιας και «απαιτεί» μέτρημα για να παιχτεί σωστά. Πάνω σ’ αυτή τη μελωδία, το 1979 ο Λευτέρης Παπαδόπουλος πρόσθεσε στίχους και ο Στράτος Διονυσίου τραγούδησε «Του γιου σου κλέψε το σπαθί», στο δίσκο «Ορθόδοξα», ενώ το 1981 ο Καλδάρας παρουσίασε άλλη μια εκδοχή του τραγουδιού με στίχους δικούς του και ερμηνευτή τον Ηλία Κλωναρίδη στο δίσκο «Η Συνάντηση». Εκεί το κομμάτι είχε τίτλο «Αστραφτοκοπήσαν τα μαχαίρια». Το 2003, το «Απτάλικο» ακούστηκε από την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας στο Ηρώδειο, στη συναυλία του Γιώργου Νταλάρα «Αφιέρωμα Στη Μικρά Ασία» (αλλά έμεινε εκτός του dvd που κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά), ενώ το 2004 το συγκρότημα μπουζουκιών «Δρόμος» το συμπεριέλαβε στον πρώτο του δίσκο με τίτλο το όνομα του.

Το «Με βρήκε ο Χάρος», γραμμένο σε Σαμπάχ - Πειραιώτικο, είναι από τα πιο δύσκολα - ερμηνευτικά - τραγούδια του δίσκου. Έχει πολλά και δύσκολα γυρίσματα πάνω στο σημείο που ενώνονται οι 2 δρόμοι. Ο Νταλάρας υπεράνω κριτικής στα προαναφερθέντα σημεία.

Το «Κάπου χαράζει». Εν μέσω δικτατορίας, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, παραπλανά για άλλη μια φορά τους αδίστακτους, αλλά όχι ιδιαίτερα ευφυείς λογοκριτές και δια μέσου της σπαραχτικής ερμηνείας του Γιώργου Νταλάρα τραγουδά «Κάπου χαράζει, διώξε αδερφέ το μαράζι, ξέρω η καρδιά σου σπαράζει, μα θα ‘ρθει λυτρωμός». Επίκαιρο ακόμα και σε εποχές δημοκρατίας…

Το «Τα χεράκια μου δεμένα» έχει μια υπέροχη εισαγωγή. Κάποια στιγμή, ο Καλδάρας κάνει χρήση μιας νότας που, προσωρινά, σε «πετάει» εκτός δρόμου (νομίζεις ότι παίζει «Ουσάκ»), το «διορθώνει» όμως αμέσως μετά. Εδώ φαίνεται για άλλη μια φορά πως έψαχνε πολύ τις νότες στα τραγούδια του, και δεν αρεσκόταν σε απλές μουσικές φόρμες, που επαναλαμβάνονται στα περισσότερα τραγούδια που ακούμε σήμερα.

Το 2006 η Χάρις Αλεξίου συμπεριλαμβάνει το κουπλέ από το «Στην ξενιτιά» στο ζωντανό δίσκο της «Ένα Φιλί Του Κόσμου».

Το ότι επιλέχθηκαν τα παραπάνω τραγούδια, δεν σημαίνει φυσικά, πως υστερούν τα υπόλοιπα… Ο δίσκος κυκλοφορεί από την Peters και στην Αμερική, ενώ τα «Αχ και να ’μουνα το παλικάρι» και «Καμπάνα του εσπερινού» «δραπετεύουν» και σε δισκάκι 45 στροφών (Minos 5511). Την ίδια χρονιά ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά σε δίσκο 45 στροφών, δυο τραγούδια ακόμα, των ίδιων δημιουργών. Το εμβληματικό ζεϊμπέκικο «Αχ ο μπαγλαμάς» και το χασάπικο «Είμαστε το φτωχολόι».

Εν κατακλείδι, νομίζουμε πως πρόκειται για έναν από τους πιο ολοκληρωμένους δίσκους της Ελληνικής δισκογραφίας. Πλούσιος μουσικά, στιχουργικά και ερμηνευτικά. Πολύ σπάνια θα τύχει να δημιουργηθεί δίσκος (ή έστω τραγούδι) που να μην πάσχει σε κάποιον από τους τρεις τομείς… Για το λόγο αυτό δε, θεωρούμε πως τα τραγούδια αυτά χρήζουν άμεσης παρουσίασης τους στο κοινό. Η (μερική έστω) παρουσίαση τους στο Ηρώδειο το 2004 και στο ΜΜΑ-ΜΜΘ το 2006-2007 νομίζουμε πως μας επιβεβαιώνουν. Το γεγονός ότι ο δίσκος απαιτεί πολλή μελέτη για να παιχτεί σωστά από έναν απλό μουσικό (πόσο μάλλον από μια ορχήστρα), ώστε να καταλάβεις τι δρόμους και πώς τους χρησιμοποιεί ο συνθέτης, ίσως να είναι ανασταλτικός παράγοντας (λόγω του ότι θα αναλωθεί πολύς χρόνος σε πρόβες), αλλά η σπουδαιότητα των τραγουδιών είναι τέτοια που χαλαλίζεται ο όποιος κόπος…

Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τον Γιώργο Νταλάρα για την ουσιαστική συμβολή του στη διαμόρφωση αυτής της καταγραφής.

*Ο Πέτρος Πετράκης είναι επαγγελματίας μουσικός. Έχοντας ως κύριο όργανο την κιθάρα, προσπαθεί παράλληλα να εμπλουτίσει τις γνώσεις του και στα υπόλοιπα έγχορδα όργανα (μπουζούκι, τζουρά, ούτι κλπ) σε συνδυασμό με τη μελέτη των λαϊκών «δρόμων».

(1) «Γιώργος Νταλάρας - Το Μουσικό Κουτί» (Επιμέλεια Γιώργου Τσάμπρα - Μinos - Emi 1997)

Φωτογραφίες

2: Το εξώφυλλο της αμερικάνικης έκδοσης του δίσκου
3: Λευτέρης Παπαδόπουλος και Απόστολος Καλδάρας
4: Γιώργος Νταλάρας και Λευτέρης Παπαδόπουλος το 1973
5: Ο Καλδάρας με τη γυναίκα του Λούλα και το Γιώργο Νταλάρα στις 29-1-1990

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!