Το «Άσμα Ασμάτων» του Λευτέρη Παπαδόπουλου με τη μουσική του Κώστα Μυλωνά

Ο λόγος στον ποιητή: Δεν είχα σκεφτεί ποτέ να «μεταφράσω» το «Άσμα Ασμάτων». Μ’ έσπρωξε σ’ αυτό η Ειρήνη Παπά, που …
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 

ονειρευόταν να μελοποιηθεί το ποίημα και να παρουσιαστεί στη σκηνή από την ίδια, δύο τραγουδιστές και χορό (πού να ‘ξερε ότι στους αρχαίους χρόνους απαγορευόταν να τραγουδιέται το «Άσμα» και ο Ραβή Ιωχανάν Μπεν Νουρή έλεγε πως όποιος στρογγυλεύει τη φωνή του, διαβάζοντάς το, δεν έχει μερίδιο στη μέλλουσα ζωή...).
Άρχισα να μεταφράζω το «Άσμα» το Μάη του 1985. Το έργο, σε μια πρώτη μορφή, το τελείωσα στις 24 του ίδιου μήνα. Έκτοτε και ίσαμε σήμερα, που πήρε την οριστική του μορφή, το «πάλευα», το άφηνα, το ξανάπιανα. Μεγάλο ρόλο στο να αποφασίσω να το βγάλω σε βιβλίο έπαιξε ο ποιητής Θανάσης Νιάρχος. Ο ίδιος έριξε και την ιδέα να το εικονογραφήσει ο Αλέκος Φασιανός.

Ευχαριστώ την Ειρήνη, το Θανάση, τον Αλέκο και τον εκδότη Θανάση Καστανιώτη για τη συγκίνηση που μου ‘δωσαν όταν πήραν στα χέρια τους τα χειρόγραφά μου, τα διάβασαν και είπαν όλοι τον καλό τους λόγο. Μα πιο πολύ ευχαριστώ τη γυναίκα μου, Ράια Μουζενίδη, που αγάπησε βαθιά αυτό το έργο και το’ χε στο ζεστό κόρφο της, από την αρχή, σαν μικρό παιδί.

Οκτώβρης 1994
Λευτέρης Παπαδόπουλος
(1)

Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησαν δυο μελοποιημένες εκδοχές της μετάφρασης του Λευτέρη Παπαδόπουλου, πάνω στο πιο ερωτικό ποίημα όλων των εποχών, το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα. Η πρώτη έγινε από ένα νέο συνθέτη το Μάριο Στρόφαλη και εκδόθηκε από τη Legend και η δεύτερη από έναν «βετεράνο» , τον Κώστα Μυλωνά και κυκλοφόρησε από τον Καθρέφτη. Σε πρόσφατη συνέντευξη που μου παραχώρησε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος για το περιοδικό Πολίτης Κ, αναφέρθηκε σχετικά:

Λ.Π: Το «Άσμα Ασμάτων» το ’χω μεταφράσει εδώ και πολλά χρόνια… Μου το ζήτησε η Ειρήνη Παπά, το πήρε και το έπαιξε στην Ιταλία. Ήμουνα κι εγώ παρών. Από κει και πέρα σ ’αυτό το έργο αποπειράθηκαν διάφοροι να κάνουν μουσική κι έκανε κι ένας νέος συνθέτης, πολύ καλός, που μου άρεσε η μουσική του, ο Μάριος Στρόφαλης. Ήρθε εδώ το ’παιξε, το ξανάπαιξε, διορθώσαμε κι εντέλει το κάναμε cd , αλλά όχι cd για να υπάρχουν κάποια τραγούδια απ ’αυτό. Πήραμε όλη την παράσταση, γιατί αυτό ανέβηκε και στο θέατρο με σκηνοθεσία της γυναίκας μου , η οποία είναι η Ράια Μουζενίδου... Ποντία… Είχε επιτυχία και το βγάλαμε σε δίσκο.

E ρ: Είχε απήχηση ο δίσκος;

Λ.Π: Δεν είναι τραγούδια για να μπορέσουνε να έχουνε απήχηση. Είχε περιορισμένη αλλά πολύ σημαντική απήχηση για τα δεδομένα του δίσκου. Ξαναβγήκε τώρα με μουσική του Κώστα Μυλωνά, ο οποίος είναι ένας παλιός, πολύ καλός συνθέτης της δεκαετίας του ’60. Άλλες απαιτήσεις όμως έχει το ένα κι άλλες το άλλο. Η μουσική του Στρόφαλη είναι πιο εκλαϊκευμένη, πιο εύκολη για να τραγουδηθεί ενώ του Μυλωνά είναι πιο κλασική, για να παιχθεί δηλαδή στο Μέγαρο Μουσικής κλπ.

Ο συνθέτης και συγγραφέας Κώστας Μυλωνάς γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νίκαια του Πειραιά. Μουσική σπούδασε στο Ελληνικό Ωδείο απ όπου αποφοίτησε με άριστα παμψηφεί. Έχει ασχοληθεί με όλα σχεδόν τα είδη της μουσικής, για το θέατρο τον κινηματογράφο, μουσική για πιάνο, κιθάρα, ορχήστρα, κύκλους τραγουδιών καθώς και πολλά μεμονωμένα τραγούδια. Επίσης συνεργάστηκε με την κρατική τηλεόραση και το ραδιόφωνο γράφοντας μουσική σε θεατρικά έργα και λογοτεχνικές σειρές.

Ως συγγραφέας έχει γράψει μελέτες και άρθρα σε διάφορες εφημερίδες ενώ οι τρείς τόμοι της Ιστορίας Του Ελληνικού Τραγουδιού (εκδόσεις Κέδρος), η οποία αποτελεί παρθενική κατάθεση στο χώρο της ιστορικής έρευνας γύρω από το θέμα αυτό, χαρακτηρίσθηκε ως έργο υψίστης λαογραφικής αξίας απ όλα τα μέσα ενημέρωσης και τους αρμόδιους φορείς. Έχει γράψει επίσης δυο πληρέστατες μελέτες, τα βιβλία Μουσική Και Κινηματογράφος και η Μουσική Στον Ελληνικό Κινηματογράφο. (2)

Όσον αφορά το δίσκο με τη μουσική του Κώστα Μυλωνά λοιπόν, η ηχογράφηση έγινε το 1995 στο σπίτι του συνθέτη, o οποίος παίζει και πιάνο, με ένα ημιεπαγγελματικό μαγνητόφωνο από τον ηχολήπτη Σπύρο Καβακόπουλο. Το εξώφυλλο κοσμεί μια ξυλογραφία του Α.Τάσσου από την έκδοση του βιβλίου Άσμα Ασμάτων στην μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη. Τα επτά κομμάτια του δίσκου τραγουδούν ο Τάκης Φάβιος και η Κατερίνα Ανδρέου.

01. Έλα αγαπημένε μου - Κατερίνα Ανδρέο
02. Στρέψε αλλού τα μάτια σου - Τάκης Φάβιος
03. Όμορφη που είσαι αγάπη μου - Τάκης Φάβιος - Κατερίνα Ανδρέου
04. Είναι δυνατή σαν θάνατος η αγάπη - Κατερίνα Ανδρέου
05. Φίλα με μ’ όλα τα φιλιά - Κατερίνα Ανδρέου
06. Μπήκα μέσα στο κήπο μου - Τάκης Φάβιος - Κατερίνα Ανδρέου
07. Αχ μου’χεις κλέψει την καρδιά - Τάκης Φάβιος

Νομίζω πως τα συγκεκριμένα κομμάτια αποτελούν κάποιες από τις πιο λυρικές καταθέσεις που έχουν καταγραφεί στην ελληνική μουσική. Και φαντάζομαι πως με μια μεγαλύτερη ορχήστρα, ίσως με 2-3 όργανα ακόμα, το αποτέλεσμα θα ήταν ακόμα πληρέστερο… Εξαιρετικές ερμηνείες καταθέτουν και οι δυο τραγουδιστές. Το βέβαιο είναι πως δεν πρόκειται για μια «εύκολη» μελωδική προσέγγιση και πως χρειάζονται αρκετές ακροάσεις για την αφομοίωση του υλικού.

Στο ένθετο του cd ο συνθέτης αναφέρει:

Το «Άσμα – Ασμάτων» είναι ένας κύκλος τραγουδιών που το βασικό χαρακτηριστικό του είναι η αρραγής ενότητα ενός ενιαίου μουσικού ύφους που ταυτίζεται με το πνεύμα και τη βαθύτερη ουσία, του αιώνιου και αξεπέραστου αυτού ποιητικού κειμένου. Ενός κειμένου στο οποίο ο έρωτας σ’ όλες τις μορφές του, από την πιο αγνή έως την πιο αισθησιακή, υμνείται και παρουσιάζεται μ’ έναν τρόπο εκθαμβωτικού και ανυπέρβατου ποιητικού κάλλους. Πολλές είναι οι αποδόσεις αυτού του κειμένου στη νεοελληνική γλώσσα: Κ. Φριλίγγος (1912), Γ. Τσουκαλάς (1929), Σ. Νικοκάβουρας (1925), Γ. Ελιγιά (1928), Γ. Βουγίδης (1929), A. Χατζηδάκης (1930), A. Περνάρη (1932), Κ. Καλλίνικος (1938), Ε. Ζαφειρόπουλος (1938), Λ. Χατζηκώστας (1964), Γ. Σεφέρης (1965), Ν. Σκιαδόπουλος (1970). Η μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη, κορυφαία επίδοση νεοελληνικής λογοτεχνικής μετεγγραφής στη δεκαετία του 1960, που εξισορροπεί την ανθρώπινη ερωτική πλευρά με τη θρησκευτική ανάταση, είχε πάρει τα πρωτεία από τη μετάφραση του Γιωσέφ Ελιγιά που μέχρι τότε κρινόταν ως η καλύτερη.

Η θαυμάσια μετάφραση - μετεγγραφή του κειμένου από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, ένα εκ των κορυφαίων στιχουργών του ελληνικού τραγουδιού, στηριγμένη στο δεκαπεντασύλλαβο, έχει την σπάνια αρετή να σε οδηγεί κατ’ ευθείαν στο τραγούδι. Αυτό για τον συνθέτη είναι ευλογία, αλλά και κατάρα μαζί. Ευλογία γιατί παρέχει ευκολίες στη μελοποίηση και κατάρα γιατί αυτές ακριβώς οι ευκολίες παραπέμπουν, τις περισσότερες φορές, σε γνωστές μουσικές λύσεις και άγονες επαναλήψεις χωρίς τη δυνατότητα μιας πιο έντεχνης ανάπτυξης. Όμως, αποδείχθηκε ότι η επιλογή του δεκαπεντασύλλαβου στη δουλειά του Παπαδόπουλου, ήταν ιδανική περίπτωση για να κάνεις τραγούδια με, όσο γίνεται, περισσότερους αποδέκτες. Άλλωστε και η δική μου πρόθεση ήταν να μείνω πιστός στη μετεγγραφή του και ορμώμενος από την ίδια σκοπιά με αυτόν, παρά τις κάποιες έντεχνες μουσικές «χειρονομίες», να γράψω τραγούδια που να έχουν τη ζεστασιά και την αμεσότητα του λαϊκού τραγουδιού. Η μουσική αντλεί το υλικό της από τις περιόδους εκείνες του ελληνικού τραγουδιού –τόσο του έντεχνου όσο και του λαϊκού- που σημάδεψαν την πορεία του. Έτσι σε κάποια τραγούδια υπάρχουν στοιχεία της καντάδας, σε κάποια άλλα ο απόηχος του ιδιώματος της Εθνικής Μουσικής Σχολής και σε άλλα τα σημάδια του λαϊκού τραγουδιού. Ωστόσο, αυτό που τα χαρακτηρίζει είναι ο λυρισμός τους, ταυτόσημος άλλωστε με το λυρισμό του ωραιότερου ερωτικού ποιήματος που γράφτηκε ποτέ σύμφωνα με την άποψη του Λευτέρη Παπαδόπουλου και, φυσικά, τη δική μου. Να σημειώσω την έξοχη ερμηνεία των τραγουδιστών Τάκη Φάβιου και Κατερίνας Ανδρέου στην πρώτη αυτή εκτέλεση. Μολονότι έχω ενορχηστρώσει τα τραγούδια για συμφωνική ορχήστρα, αλλά και για ένα μικρό σύνολο επτά οργάνων, δε μπόρεσα μέχρι τώρα, για οικονομικούς λόγους, να αξιοποιήσω τη δουλειά μου αυτή. Έτσι αυτή η ηχογράφηση, που έγινε μ’ ένα φορητό και όχι επαγγελματικό μαγνητόφωνο στο σπίτι μου το 1995, μόνο με ένα πιάνο, είναι η μοναδική. Τελειώνοντας πρέπει να τονίσω ότι η μουσική των έξι τραγουδιών, από τα επτά που απαρτίζουν τον κύκλο, γράφτηκε στο διάστημα 1968 - 1969. Ήταν για κάποια άλλα τραγούδια με ανάλογο ποιητικό κλίμα που όμως δεν δισκογραφήθηκαν ποτέ.


1. Από τον πρόλογο του βιβλίου του, «Άσμα Ασμάτων» (εκδόσεις Καστανιώτη, 1994). Το κείμενο βρίσκεται και στο ένθετο του cd .
2. www.kostasmilonas.gr


 

 

 

Video

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!