Τι σημαίνει λαϊκό τραγούδι;

Όμως δεν καταφέρνω να αποσπάσω πειστικές, τουλάχιστον όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, απαντήσεις. Σπουδαίοι καλλιτέχνες, δημιουργοί, ερμηνευτές και μουσικοί, στέκονται συχνά με έκδηλη αμηχανία απέναντι στο ερώτημα-γρίφο, η λύση του οποίου μάλλον είναι κάτι εντελώς προσωπικό. Κάτι που ο καθένας, ναι μεν κουβαλά μέσα του, αλλά μάλλον αδυνατεί να το εντάξει σε νόρμες και κανόνες.

Πιθανόν την ίδια απορία να έχουν κι όσοι κατά καιρούς, προσδοκούν από μένα να δώσω την ορθή απάντηση στο ίδιο ερώτημα. Πριν από αρκετά χρόνια «λαϊκό» και «λαϊκός» ήταν τίτλοι τιμής που αποδίδονταν απ’ το κοινό στους εκλεκτούς καλλιτέχνες που μιλούσαν στον ενικό της καρδιάς του ως ειλικρινείς εκπρόσωποι του ψυχισμού και των πόθων του. Σήμερα όμως που οι λέξεις και οι ορισμοί, έτσι κι αλλιώς, έχουν χάσει μεγάλος μέρος της σημασίας τους, το «λαϊκός», φανερά ή συγκαλυμμένα τείνει να γίνει συνώνυμο του ξεπερασμένος, αντιεμπορικός και περιχαρακωμένος. Παρ’ όλα αυτά, όποιον τραγουδιστή κι αν ρωτήσεις, είτε εμφανίζεται στο Μέγαρο και σε μουσικές σκηνές, είτε στις μεγάλες πίστες της Ιεράς Οδού και Πειραιώς, είτε ακόμα στα κλαμπ της παραλίας και στα μπουζουκάδικα των προαστίων, τι είδος τραγουδιού πρεσβεύει, θα σου απαντήσει με καμάρι: «Είμαι λαϊκός τραγουδιστής». Ορισμένοι δε ξεπερνούν τα εσκαμμένα και αυτοανακηρύσσονται υπερασπιστές της κατηγορίας τους. Δύσκολα βγάζεις άκρη αφού οι περισσότεροι κάθε άλλο παρά λαϊκοί είναι, τόσο στην τέχνη και την τεχνική, όσο και στην ψυχοσύνθεση και τις επιδιώξεις τους.

Για μένα λαϊκό τραγούδι είναι αυτό που πάνω απ’ όλα στηρίζεται στον άμεσο, περιεκτικό στίχο. Αυτόν που περιγράφει καθημερινές στιγμές, μικρές χαρές και λύπες, έρωτες, ήττες, αγωνίες κι οράματα, διάθεση για μιαν άλλη, καλύτερη ζήση, προβληματισμούς πάνω στ’ ανθρώπινα, στη γέννηση και στο τέλος, ακόμα και με μεταφυσική ματιά. Όλα αυτά πρέπει να επενδύονται από συνταιριαστή μουσική, αντίστοιχης αισθητικής κι απλότητας, ομορφιάς κι αξίας, που θα παντρεύεται ιδανικά με το λόγο, δίνοντας έμφαση στα μηνύματά του, προεκτείνοντας παράλληλα το νόημα και τη δυναμική του.

Συγχρόνως το τραγούδι που προκύπτει θα πρέπει να αποδίδεται αναλόγως από τους μουσικούς και μάλιστα με επιλογές και τρόπους σύμφωνους με το χάρισμα και την ιδιοσυγκρασία τους, που θα πλουτίζουν ακόμη περισσότερο το σώμα αλλά και το πνεύμα του τραγουδιού. Ο ερμηνευτής καλείται να απογειώσει όλα αυτά τα συστατικά, να υπογραμμίσει κάθε λεπτομέρεια και με το ξεχωριστό ειδικό του βάρος να συγκινήσει, να «πουλήσει», να περάσει το τραγούδι στα χείλη, την ψυχή και το «είναι» του ακροατή.

Δύσκολη υπόθεση το λαϊκό τραγούδι, γι’ αυτό κι ανέκαθεν δακτυλοδεικτούμενοι όσοι γνώρισαν σε βάθος τα μυστικά και τους κώδικες έκφρασής του. Σαφώς και δεν πρέπει να ταυτίζουμε απαραίτητα το λαϊκό με το μπουζουκοτράγουδο, ή τέλος πάντων αυτό που έχει τα μπουζούκια σαν κεντρικό πυρήνα. Όμως ακόμα και στο έντεχνο –με την ουσία της λέξης– τραγούδι, αυτά που δικαιώθηκαν στην εποχή τους αλλά και στα χρόνια, σε ένα μεγάλο βαθμό, τέτοιας κοπής τραγούδια ήταν. Ακόμα και με τους τραγουδοποιούς συμβαίνει κάτι αντίστοιχο… Στα καλύτερα τους δανείζονται στοιχεία ή κοπιάρουν αυτούσια τα μπαούλα από την απύθμενη λαϊκή προίκα.

Πόσοι ποιητές αλήθεια δεν ζήλεψαν τους ζωγραφιστούς στίχους-εικόνες-φιλοσοφία-αλήθειες απ’ Το τελευταίο βράδυ μου; Πόσοι μαέστροι τη μελωδία του και πόσοι σπουδαγμένοι μουσικοί, βαρύτονοι και τενόροι την απόδοσή του…

Δυο πόρτες έχει η ζωή 
άνοιξα μια και μπήκα. 
Σεργιάνισα ένα πρωινό 
κι ώσπου να ’ρθει το δειλινό 
από την άλλη βγήκα.

Όλα είναι ένα ψέμα 
μια ανάσα, μια πνοή. 
Σαν λουλούδι κάποιο χέρι 
θα μας κόψει μια αυγή.