Μετά «πάσης ειλικρίνειας», ο Νότης Μαυρουδής καταθέτει τις σκέψεις του πάνω στο εμπορικό τραγούδι:
Το ερώτημα, παρόλο που είναι κοινότοπο, τίθεται συχνά σε παρέες, ετέθη άμεσα και από τον ιστότοπο tvxs προσελκύοντας και τη δική μου προσοχή. Είναι -κατά κάποιον τρόπο-άμεσα επαγγελματικό «μυστικό».
Ιδιαίτερα την εποχή της μεγάλης κερδοφορίας, από τα κατά περιόδους σουξέ και της δυναμικής του star system, τότε που η ΑΕΠΙ, ως κραταιός οργανισμός διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων οργάνωσε τους εισπρακτικούς της μηχανισμούς και τους ελέγχους των χρηστών εισπράττοντας από πολλές πηγές, τότε που υπήρχαν δισκάδικα και εταιρείες δίσκων, το ερώτημα, μήπως και υπάρχει «μυστικό» στο να φτιαχτεί (να κατασκευαστεί είναι η πιο σωστή λέξη) εμπορικό τραγούδι, ήταν επιτακτικό για πολλούς τραγουδοποιούς!
Αυτό, για όλους όσοι έψαχναν (και ψάχνουν) το… τέχνασμα, το κόλπο, για να… υιοθετήσουν κι αυτοί το «μυστικό» και να βγάλουν… φράγκα. Κοινώς, κυρίως μεγάλο κέρδος σε ζεστό χρήμα!
Μμμμμ, το θέμα δεν είναι απλό. Εκτός των άλλων, «κρύβει» μια μεγάλη και ορατή παγίδα η οποία εγκλωβίζει την εξέλιξη του ελληνικού τραγουδιού.
Ως άνθρωπος που κουβαλάει σχεδόν εξήντα (60) χρόνια τραγουδιστικής ενασχόλησης στην πλάτη του, λέω να μπω στο θέμα βασιζόμενος στην προσωπική μου διαδρομή και εμπειρία.
Αν προσπαθήσουμε να συνεννοηθούμε γύρω από τα «ορατά» στοιχεία, αυτά τα οποία φαίνονται (δηλαδή ακούγονται), θα παρατηρήσουμε πως ένα εμπορικό σουξέ,
- θα πρέπει να έχει ευκολότατη και συντομότατη μελωδία.
- να πλασάρεται με τον πιο απλό τρόπο.
- ο-η τραγουδιστής-τρια να είναι ωραίος ή ωραία (κυρίως… sexy),
- να εκπέμπουν γοητεία,
- να έχουν σκηνική ακτινοβολία,
- να υπάρχουν από πίσω ισχυρές διαφημιστικές πλάτες,
- Παραγωγή,
- έξυπνη και εντυπωσιακή ενορχήστρωση,
- να πιάνει τον σφυγμό των σύγχρονων ραδιοτηλεοπτικών Μέσων,
- να ακολουθεί το ρεύμα ελαφρότητας και ανεμελιάς της εποχής και κυρίως να ακολουθεί πιστά τους άγραφους νόμους της αγοράς.
Αφού στοχεύεις στην επιτυχία θα πρέπει να λαμβάνεις πολύ σοβαρά υπόψη τούς κανόνες, οι οποίοι πρυτανεύουν στο δούναι και λαβείν. Θα πρέπει να χωθείς στο… λούκι τής καταναλωτικής κουλτούρας και να εξοικειωθείς με τα αμέτρητα τραγουδάκια τής καταναλωτικής ροής τέτοιων ελαφρών προϊόντων. Θα έλεγα πως είναι αναγκαίο ακόμα και να γνωρίζεις τον κόσμο που εκφράζεται από αυτή την πλευρά τής αισθητικής επιλογής εάν θελήσεις να ενταχθείς.
Εύκολο είναι αυτό; να πρέπει δηλαδή να «προσχωρήσεις» σε έναν τέτοιο κόσμο αν η δική σου πνευματική-αισθητική μήτρα δεν έχει σχέση; Ωστόσο, μόνο αν είσαι μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον και την αισθητική των σουξέ και της ελαφρότητας, μπορείς να το κάνεις.
Το βασικό αισθητικό πλαίσιο και μουσικό υλικό το συναντά κανείς αν παρακολουθήσει ξανά τα διάφορα θεάματα της Γιουροβίζιον, καθώς και τα άλλα αντίστοιχα οπτικοακουστικά θεάματα των ελληνικών καναλιών, και της περιρρέουσας ραδιοφωνικής πραγματικότητας.
Να επιστρέψω όμως στο ερώτημα του tvsx:
«Μήπως τελικά ένα πετυχημένο εμπορικά τραγούδι δεν είναι τόσο θέμα έμπνευσης, ταλέντου και προσπάθειας; Μήπως όλα εξαρτώνται από το αν ακολουθείται κάποια σωστή, προκαθορισμένη συνταγή;»
Δεν χωράει αμφιβολία πως ό,τι βρίσκουμε έτοιμο ως μπούσουλα, είναι το παγκοσμιοποιημένο αποτέλεσμα των ελληνικών και ξένων μουσικών βιομηχανιών. Η λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση της μουσικής» έχει προβάλει άνισα τα πιο κοντινά, προς το αγγλοσαξονικό μουσικό ιδίωμα τραγουδιστικά ελαφρά είδη.
Η αγορά όπως γνωρίζουμε, έχει τη δική της «φιλοσοφία» και λογική, διαμορφώνοντας κανόνες και αφετηρίες. Όποιος τις αμφισβητεί θα σπάσει τα μούτρα του. Ο δημοφιλής Φοίβος, είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα. Η τραγουδιστική του παραγωγή, προσαρμοσμένη σ’ αυτούς τους προαναφερόμενους κανόνες-μοντέλα, τον οδήγησε να δημιουργήσει πολλά πανομοιότυπα σουξέ. Ίσως ο μόνος… νεοτερισμός του να ήταν οι Έλληνες ερμηνευτές και η ελληνική γλώσσα. Κατά τ’ άλλα οι απομιμήσεις σύγχρονων και δημοφιλών μοντέλων αμερικάνικων, αγγλικών, ισπανικών τραγουδιών, συνέτεινε στην επιτυχία και των δικών του…
Χρειάζεται λοιπόν «έμπνευση» και «ταλέντο» το εμπορικό σουξέ; Εκφράζω τη γνώμη πως ασφαλώς και εμπεριέχονται αυτά τα δυο στοιχεία, αλλά προσαρμοσμένα στον ειδικό μουσικό χώρο, με τους κανόνες και τις ιδιαιτερότητές του. Δεν θα ισχυριζόμουν πως κάτι τέτοιο είναι και τόσο απλό. Χρειάζεται οπωσδήποτε ο κατάλληλος… κατασκευαστής (δυσκολεύομαι να αναφερθώ σε συνθέτη), ο οποίος μέσα από τη…. φαντασία των απαραίτητων, γι’ αυτή τη δουλειά, computers και άλλων τέτοιων εργαλείων, θα ακολουθήσει τη γραμμή κατασκευής τέτοιων τραγουδιών. «Υπάρχει προκαθορισμένη συνταγή»; Ασφαλώς και υπάρχει! Πάνω σε αυτή τη συνταγή φτιάχνεται ένα τέτοιο ηλεκτρονικό σουξέ.
Κατά τ’ άλλα, ας μην μπερδευόμαστε. Οι συνθέτες που έμειναν ως μορφές δημιουργών με πολλά δημοφιλή ελληνικά τραγούδια (Γιαννίδης, Αττίκ, Σουγιούλ, Βαμβακάρης, Τσιτσάνης, Καλδάρας, Ζαμπέτας, Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Λοΐζος, Κουγιουμτζής, Πάνου, Σπανός, Νικολόπουλος, Σαββόπουλος, Μάλαμας, Μαχαιρίτσας, κ.λπ.), ως φαίνεται διέθεταν και διαθέτουν την… αισθητική αντίληψη ενός κόσμου που αναμένει… Αυτό είναι το απαιτούμενο αυθεντικό ταλέντο. Δεν τηρεί κανόνες, συνταγές και προκατασκευασμένα μοντέλα, ούτε προαπαιτούμενα για να στηρίξει το υλικό του. Ενδεχομένως ζυμώθηκε, ψήθηκε, εξασκήθηκε με την «τριβή» του μέσα από την μουσική του εξάσκηση και την δράση του προς τον «κόσμο του» επί χρόνια. Αυτό, κατά πάσα πιθανότητα, συνέβαλε στην οξύνοια και την εγρήγορση συνειδητού και υποσυνείδητου, που τον οδηγεί στην άμεση αισθητική επαφή με το κοινό.
Ίσως υπάρχει ανάγκη να ασχοληθεί κάποιος κατάλληλος μουσικοψυχαναλυτής, ώστε να αποκαλύψει τους σχετικούς αισθητικούς και συναισθηματικούς επικοινωνιακούς δρόμους και γέφυρες.
Όλα είναι επικοινωνία και συσχετισμοί.
Πριν την εποχή τής δισκογραφίας, η οποία αποτύπωσε και διατήρησε στην παγκόσμια μνήμη τα έργα μουσικών θρύλων, υπήρξαν μεγάλοι Συνθέτες, των οποίων το έργο (sonata, suita, concertο, pavana, passacaglia, aria, madrigali, mottetto, tarantella, Συμφωνικά έργα, Όπερες, κλπ.) συνέπαιρνε μεγάλα κοινωνικά σύνολα. Οι σκέψεις για «συνταγές» και άλλες τέτοιου είδους ονειροφαντασίες ήταν άνευ αντικρίσματος.
Το τέλος τού 20ού αιώνα ήταν ιδιαιτέρως κερδοφόρο, για μεγάλη μερίδα των ανθρώπων της δισκογραφίας. Ιδιαίτερα για όσους επιδίωκαν και διεκδικούσαν μια «φόρμουλα», «συνταγή» επιτυχίας, αποκόμισαν υπερκέρδη!
Σήμερα, στην εποχή μας, της μεγάλης ηλεκτρονικής πλέον κατανάλωσης, στην απίστευτη αυτή εποχή τής ανεξέλεγκτης κλοπής πνευματικών προϊόντων από το διαδίκτυο, τα δισκογραφικά πράγματα έχουν αλλάξει τόσο, ώστε να πρέπει να ξανασκεφτούμε με διαφορετικό τρόπο τους κανόνες και την δυσάρεστη, αλλά αναπόφευκτη, πραγματικότητα. Η εποχή τής μηχανιστικής ζωής και σκέψης, όπως και της τεχνητής νοημοσύνης, είναι εδώ, παρούσα και συγχρόνως ανεξερεύνητη…
Τον λόγο πλέον έχει η τεχνολογική φιλοσοφία και οι πολλαπλές μας εξαρτήσεις από την κυρίαρχη μηχανική και ηλεκτρονική αντίληψη της ζωής. Οι πολλοί είναι με αυτή την πλευρά. Όσοι απέμειναν με την παλαιότερη αντίληψη, δίχως τα κυρίαρχα μέσα των υπολογιστών να ρίχνουν την σκιά τους στο δημιουργικό κομμάτι τής ζωής, θα διαπιστώνουν τις περιοδικές ουτοπίες. Εκείνοι οι οποίοι βρίσκονται με το ένα πόδι στο παρελθόν και το άλλο στον 21ο αιώνα, θα προσπαθούν να κρατάνε το καλαμάκι για το απαραίτητο οξυγόνο…
Όποιος θέλει να φτιάξει τραγούδια επιτυχίες, ας σοβαρευτεί. Όπως οι περισσότεροι εργάτες των Τεχνών. Ας σκύψει να κοιτάξει το βάθος τής Τέχνης και να δουλέψει, αν μπορεί. Τότε μόνο, ενδέχεται να «συναντηθεί» με ένα κοινό των ονείρων και το αντιφέγγισμα της διαχρονικότητας...
Αν τα όνειρά του, είναι τέτοια…
Νότης Μαυρουδής
Το ερώτημα, παρόλο που είναι κοινότοπο, τίθεται συχνά σε παρέες, ετέθη άμεσα και από τον ιστότοπο tvxs προσελκύοντας και τη δική μου προσοχή. Είναι -κατά κάποιον τρόπο-άμεσα επαγγελματικό «μυστικό».
Ιδιαίτερα την εποχή της μεγάλης κερδοφορίας, από τα κατά περιόδους σουξέ και της δυναμικής του star system, τότε που η ΑΕΠΙ, ως κραταιός οργανισμός διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων οργάνωσε τους εισπρακτικούς της μηχανισμούς και τους ελέγχους των χρηστών εισπράττοντας από πολλές πηγές, τότε που υπήρχαν δισκάδικα και εταιρείες δίσκων, το ερώτημα, μήπως και υπάρχει «μυστικό» στο να φτιαχτεί (να κατασκευαστεί είναι η πιο σωστή λέξη) εμπορικό τραγούδι, ήταν επιτακτικό για πολλούς τραγουδοποιούς!
Αυτό, για όλους όσοι έψαχναν (και ψάχνουν) το… τέχνασμα, το κόλπο, για να… υιοθετήσουν κι αυτοί το «μυστικό» και να βγάλουν… φράγκα. Κοινώς, κυρίως μεγάλο κέρδος σε ζεστό χρήμα!
Μμμμμ, το θέμα δεν είναι απλό. Εκτός των άλλων, «κρύβει» μια μεγάλη και ορατή παγίδα η οποία εγκλωβίζει την εξέλιξη του ελληνικού τραγουδιού.
Ως άνθρωπος που κουβαλάει σχεδόν εξήντα (60) χρόνια τραγουδιστικής ενασχόλησης στην πλάτη του, λέω να μπω στο θέμα βασιζόμενος στην προσωπική μου διαδρομή και εμπειρία.
Αν προσπαθήσουμε να συνεννοηθούμε γύρω από τα «ορατά» στοιχεία, αυτά τα οποία φαίνονται (δηλαδή ακούγονται), θα παρατηρήσουμε πως ένα εμπορικό σουξέ,
- θα πρέπει να έχει ευκολότατη και συντομότατη μελωδία.
- να πλασάρεται με τον πιο απλό τρόπο.
- ο-η τραγουδιστής-τρια να είναι ωραίος ή ωραία (κυρίως… sexy),
- να εκπέμπουν γοητεία,
- να έχουν σκηνική ακτινοβολία,
- να υπάρχουν από πίσω ισχυρές διαφημιστικές πλάτες,
- Παραγωγή,
- έξυπνη και εντυπωσιακή ενορχήστρωση,
- να πιάνει τον σφυγμό των σύγχρονων ραδιοτηλεοπτικών Μέσων,
- να ακολουθεί το ρεύμα ελαφρότητας και ανεμελιάς της εποχής και κυρίως να ακολουθεί πιστά τους άγραφους νόμους της αγοράς.
Αφού στοχεύεις στην επιτυχία θα πρέπει να λαμβάνεις πολύ σοβαρά υπόψη τούς κανόνες, οι οποίοι πρυτανεύουν στο δούναι και λαβείν. Θα πρέπει να χωθείς στο… λούκι τής καταναλωτικής κουλτούρας και να εξοικειωθείς με τα αμέτρητα τραγουδάκια τής καταναλωτικής ροής τέτοιων ελαφρών προϊόντων. Θα έλεγα πως είναι αναγκαίο ακόμα και να γνωρίζεις τον κόσμο που εκφράζεται από αυτή την πλευρά τής αισθητικής επιλογής εάν θελήσεις να ενταχθείς.
Εύκολο είναι αυτό; να πρέπει δηλαδή να «προσχωρήσεις» σε έναν τέτοιο κόσμο αν η δική σου πνευματική-αισθητική μήτρα δεν έχει σχέση; Ωστόσο, μόνο αν είσαι μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον και την αισθητική των σουξέ και της ελαφρότητας, μπορείς να το κάνεις.
Το βασικό αισθητικό πλαίσιο και μουσικό υλικό το συναντά κανείς αν παρακολουθήσει ξανά τα διάφορα θεάματα της Γιουροβίζιον, καθώς και τα άλλα αντίστοιχα οπτικοακουστικά θεάματα των ελληνικών καναλιών, και της περιρρέουσας ραδιοφωνικής πραγματικότητας.
Να επιστρέψω όμως στο ερώτημα του tvsx:
«Μήπως τελικά ένα πετυχημένο εμπορικά τραγούδι δεν είναι τόσο θέμα έμπνευσης, ταλέντου και προσπάθειας; Μήπως όλα εξαρτώνται από το αν ακολουθείται κάποια σωστή, προκαθορισμένη συνταγή;»
Δεν χωράει αμφιβολία πως ό,τι βρίσκουμε έτοιμο ως μπούσουλα, είναι το παγκοσμιοποιημένο αποτέλεσμα των ελληνικών και ξένων μουσικών βιομηχανιών. Η λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση της μουσικής» έχει προβάλει άνισα τα πιο κοντινά, προς το αγγλοσαξονικό μουσικό ιδίωμα τραγουδιστικά ελαφρά είδη.
Η αγορά όπως γνωρίζουμε, έχει τη δική της «φιλοσοφία» και λογική, διαμορφώνοντας κανόνες και αφετηρίες. Όποιος τις αμφισβητεί θα σπάσει τα μούτρα του. Ο δημοφιλής Φοίβος, είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα. Η τραγουδιστική του παραγωγή, προσαρμοσμένη σ’ αυτούς τους προαναφερόμενους κανόνες-μοντέλα, τον οδήγησε να δημιουργήσει πολλά πανομοιότυπα σουξέ. Ίσως ο μόνος… νεοτερισμός του να ήταν οι Έλληνες ερμηνευτές και η ελληνική γλώσσα. Κατά τ’ άλλα οι απομιμήσεις σύγχρονων και δημοφιλών μοντέλων αμερικάνικων, αγγλικών, ισπανικών τραγουδιών, συνέτεινε στην επιτυχία και των δικών του…
Χρειάζεται λοιπόν «έμπνευση» και «ταλέντο» το εμπορικό σουξέ; Εκφράζω τη γνώμη πως ασφαλώς και εμπεριέχονται αυτά τα δυο στοιχεία, αλλά προσαρμοσμένα στον ειδικό μουσικό χώρο, με τους κανόνες και τις ιδιαιτερότητές του. Δεν θα ισχυριζόμουν πως κάτι τέτοιο είναι και τόσο απλό. Χρειάζεται οπωσδήποτε ο κατάλληλος… κατασκευαστής (δυσκολεύομαι να αναφερθώ σε συνθέτη), ο οποίος μέσα από τη…. φαντασία των απαραίτητων, γι’ αυτή τη δουλειά, computers και άλλων τέτοιων εργαλείων, θα ακολουθήσει τη γραμμή κατασκευής τέτοιων τραγουδιών. «Υπάρχει προκαθορισμένη συνταγή»; Ασφαλώς και υπάρχει! Πάνω σε αυτή τη συνταγή φτιάχνεται ένα τέτοιο ηλεκτρονικό σουξέ.
Κατά τ’ άλλα, ας μην μπερδευόμαστε. Οι συνθέτες που έμειναν ως μορφές δημιουργών με πολλά δημοφιλή ελληνικά τραγούδια (Γιαννίδης, Αττίκ, Σουγιούλ, Βαμβακάρης, Τσιτσάνης, Καλδάρας, Ζαμπέτας, Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Λοΐζος, Κουγιουμτζής, Πάνου, Σπανός, Νικολόπουλος, Σαββόπουλος, Μάλαμας, Μαχαιρίτσας, κ.λπ.), ως φαίνεται διέθεταν και διαθέτουν την… αισθητική αντίληψη ενός κόσμου που αναμένει… Αυτό είναι το απαιτούμενο αυθεντικό ταλέντο. Δεν τηρεί κανόνες, συνταγές και προκατασκευασμένα μοντέλα, ούτε προαπαιτούμενα για να στηρίξει το υλικό του. Ενδεχομένως ζυμώθηκε, ψήθηκε, εξασκήθηκε με την «τριβή» του μέσα από την μουσική του εξάσκηση και την δράση του προς τον «κόσμο του» επί χρόνια. Αυτό, κατά πάσα πιθανότητα, συνέβαλε στην οξύνοια και την εγρήγορση συνειδητού και υποσυνείδητου, που τον οδηγεί στην άμεση αισθητική επαφή με το κοινό.
Ίσως υπάρχει ανάγκη να ασχοληθεί κάποιος κατάλληλος μουσικοψυχαναλυτής, ώστε να αποκαλύψει τους σχετικούς αισθητικούς και συναισθηματικούς επικοινωνιακούς δρόμους και γέφυρες.
Όλα είναι επικοινωνία και συσχετισμοί.
Πριν την εποχή τής δισκογραφίας, η οποία αποτύπωσε και διατήρησε στην παγκόσμια μνήμη τα έργα μουσικών θρύλων, υπήρξαν μεγάλοι Συνθέτες, των οποίων το έργο (sonata, suita, concertο, pavana, passacaglia, aria, madrigali, mottetto, tarantella, Συμφωνικά έργα, Όπερες, κλπ.) συνέπαιρνε μεγάλα κοινωνικά σύνολα. Οι σκέψεις για «συνταγές» και άλλες τέτοιου είδους ονειροφαντασίες ήταν άνευ αντικρίσματος.
Το τέλος τού 20ού αιώνα ήταν ιδιαιτέρως κερδοφόρο, για μεγάλη μερίδα των ανθρώπων της δισκογραφίας. Ιδιαίτερα για όσους επιδίωκαν και διεκδικούσαν μια «φόρμουλα», «συνταγή» επιτυχίας, αποκόμισαν υπερκέρδη!
Σήμερα, στην εποχή μας, της μεγάλης ηλεκτρονικής πλέον κατανάλωσης, στην απίστευτη αυτή εποχή τής ανεξέλεγκτης κλοπής πνευματικών προϊόντων από το διαδίκτυο, τα δισκογραφικά πράγματα έχουν αλλάξει τόσο, ώστε να πρέπει να ξανασκεφτούμε με διαφορετικό τρόπο τους κανόνες και την δυσάρεστη, αλλά αναπόφευκτη, πραγματικότητα. Η εποχή τής μηχανιστικής ζωής και σκέψης, όπως και της τεχνητής νοημοσύνης, είναι εδώ, παρούσα και συγχρόνως ανεξερεύνητη…
Τον λόγο πλέον έχει η τεχνολογική φιλοσοφία και οι πολλαπλές μας εξαρτήσεις από την κυρίαρχη μηχανική και ηλεκτρονική αντίληψη της ζωής. Οι πολλοί είναι με αυτή την πλευρά. Όσοι απέμειναν με την παλαιότερη αντίληψη, δίχως τα κυρίαρχα μέσα των υπολογιστών να ρίχνουν την σκιά τους στο δημιουργικό κομμάτι τής ζωής, θα διαπιστώνουν τις περιοδικές ουτοπίες. Εκείνοι οι οποίοι βρίσκονται με το ένα πόδι στο παρελθόν και το άλλο στον 21ο αιώνα, θα προσπαθούν να κρατάνε το καλαμάκι για το απαραίτητο οξυγόνο…
Όποιος θέλει να φτιάξει τραγούδια επιτυχίες, ας σοβαρευτεί. Όπως οι περισσότεροι εργάτες των Τεχνών. Ας σκύψει να κοιτάξει το βάθος τής Τέχνης και να δουλέψει, αν μπορεί. Τότε μόνο, ενδέχεται να «συναντηθεί» με ένα κοινό των ονείρων και το αντιφέγγισμα της διαχρονικότητας...
Αν τα όνειρά του, είναι τέτοια…
Νότης Μαυρουδής
