τους στόχους μιας σύγχρονης Βιβλιοθήκης, που προάγει την καλλιέργεια, τη γνώση και τον εν γένει πολιτισμό, στα πλαίσια μιας αμφίδρομης ζωτικής σχέσης με την κοινωνία, το σκεπτόμενο άνθρωπο. Στον άξιο βάρδο, λοιπόν, η πρώτη μας συναυλία και περσεύουν τα «γιατί»:
Γιατί η μουσική είναι τέχνη με αρχέτυπη προέλευση κι αποτελεί την κινητήρια δύναμη του πολιτισμού. Έκφανση αυτής της μουσικής αποτελεί κι η λαϊκή μουσική, το λαϊκό τραγούδι. Είναι αδιανόητο να μιλάς για στροφή της Βιβλιοθήκης στην κοινωνία, το λαό, αν δε μάθεις να σέβεσαι και να τιμάς τον πολιτισμό του και εν προκειμένω, το λαϊκό μουσικό πολιτισμό του. Στους στυλοβάτες και σκαπανείς αυτού του πολιτισμού, αναμφίβολα, συγκαταλέγεται κι ο «μεγαλειώδης κι αδευτέρωτος» – κατά το Μάνο Λοΐζο – Στέλιος Καζαντζίδης. Αποτελεί λάθος ασύγγνωστο να απομονώνεις το τραγούδι από τον πολιτισμό και την πνευματικότητα, όπως και να καθορίζεις τα όρια του πνεύματος και του πολιτισμού, αφού το γνήσιο λαϊκό τραγούδι – πριν εκφυλιστεί στη σύγχρονη πραγματικότητα – δεν απευθύνεται μόνο στο θυμικό, αλλά καταγράφει την Ιστορία και τον πολιτισμό των ανθρώπων, στο χρόνο και τόπο, άρα ενδύεται, αυτεξούσια, κοινωνικότητα και πνευματικότητα.
Γιατί το τραγούδι εκφράζει την εποχή του. Είναι ένα κομμάτι της ίδιας της ζωής, μια αστέρευτη, αντικειμενική, αυθεντική πηγή Ιστορίας, παράδοσης, πολιτισμού. Ο Στέλιος κατέγραψε κι απαύγασε ανεξίτηλα με τη φωνή του τη σύγχρονη εποχή – κορυφαίες ιστορικές στιγμές προσφυγιά και μετανάστευση – για τούτο και θεωρείται, αυτοδίκαια, απ’ τους θεμελιωτές του λαϊκού μουσικού πολιτισμού μας… Το «Μανούλα θα φύγω στα ξένα» αποτελεί, κατά το Μάνο Λοΐζο, ίσως, το πιο εναργές πολιτικό λαϊκό τραγούδι.
Γιατί ο Στέλιος Καζαντζίδης είχε «θεόθεν» την αντίληψη και καλλιέργεια, να προσεγγίσει ερμηνευτικά την τελειότητα. «Δεν είναι το μέταλλο που έχει στη φωνή ο Στέλιος, αλλά η καρδιά που έχει μέσα του. Αυτό το “σκεύος” έχει μέσα του ήχους και φωνές αιώνων. Το να βρεις τραγουδιστές σαν το Στέλιο είναι μία φορά στα χίλια χρόνια. Ο Στέλιος έχει το χάρισμα του Απόλλωνα και του Διονύσου», θα δηλώσει εκστασιασμένος ο μεγάλος Μίκης. Στο ίδιο μήκος κύματος κι οι: Χατζιδάκις, Μαρκόπουλος, Λεοντής, Λοΐζος, Άκης Πάνου, Σαββόπουλος, Μπιθικώτσης κι άλλοι επαΐοντες, «ων ουκ έστι αριθμός». Μόνο ο Καζαντζίδης έμελλε και μπορούσε να εκφράσει καλλιτεχνικά – λόγω της δωρεάς της χάρης – αυτό που απαράμιλλα ζωγράφισε ο Ελύτης, στο ποίημά του «Λακωνικόν», και αφορά στη «συγκατοίκηση ήλιου-θανάτου», που πηγάζει στην παράδοση, διατρέχοντας αιώνες αλογάριαστους. Στη Βιβλιοθήκη μας υπάρχει πλήθος βιβλιογραφικών αναφορών για τη συμβολή του Στέλιου στο λαϊκό μουσικό πολιτισμό και την προαγωγή της πνευματικότητας.
Γιατί ο Στέλιος Καζαντζίδης είναι ένας κλασσικός καλλιτέχνης με την έννοια της διαχρονικότητας κι αθανασίας των μηνυμάτων του. Τούτος ο «λαϊκός επαναστάτης» ζει και παραμένει ακλόνητος στο θρόνο του, όσο η «αφήγησή» του (ζωή, αγάπη, έρωτας, θάνατος, μακρινή μητέρα, πόνος, νοσταλγία, εκμετάλλευση, αδικία, ανισότητα, εξουσία, σύστημα, ήθος, τιμιότητα, μάνα, πατέρας, αδελφός, συνάνθρωπος κλπ.), δεν έχασε το νόημα, τη βαρύτητα, την ιερότητά της. Όσο, κοντολογίς, υπάρχουν άνθρωποι κι όσο η Ιστορία θα επαναλαμβάνεται σαν φάρσα ή τραγωδία… «Πικρό σαν δηλητήριο/ είναι το διαβατήριο/ μα όταν ζεις χωρίς ελπίδα/ όπου γης είναι πατρίδα». Πενήντα χρόνια πέρασαν από τότες κι είναι σαν να μην πέρασε λεπτό…
Γιατί ο Στέλιος Καζαντζίδης, τούτος ο μεγάλος «Ανατολικός» είναι – κατά το Γιώργο Χρονά – ένας κλασσικός τραγικός που μέσα του «κουβαλούσε» τους μεγάλους της αρχαιότητας (Σοφοκλή, Αισχύλο κ.ά.). Πώς αλλιώς, χάριν παραδείγματος, να ερμηνεύσεις το γεγονός πως σε μέρες σημιτικής ευωχίας και εικονικής πραγματικότητας είχε τη «θεία δύναμη» να διαισθανθεί, να προβλέψει, να προφητεύσει στο τελευταίο τραγούδι του – το κύκνειο άσμα του– πως «έρχονται χρόνια δύσκολα»; Υπήρξε, κύρια, ο απρόσκλητος, ταπεινός μοιρολογητής του κοινωνικού άλγους, των παθών μας, μιας και το θλιμμένο τραγούδι, το πονεμένο, παρηγορεί, εξορκίζει τον πόνο, τον μεταλλάσσει σε τραγούδι-μοιρολόι. «Η τέχνη – κατά τον ηθοποιό Λευτέρη Βογιατζή – είναι οδύνη, αλλά και ενθουσιασμός». Αυτός ήταν ο Καζαντζίδης, αυτή η ουσία του, ο πηλός του.
Γιατί τούτος ο τραγουδιστής, ο περιούσιος και πεφιλημένος των θεών, ήταν τα τραγούδια του… «Είμαι τραγούδι/ είμαι λαός/ δεν είμαι σκλάβος κανενός». Αυτός ήταν, εκεί τον έβρισκες, εκεί τον συναντούσες. Εκεί τον συνάντησε, επανειλημμένα κι ο περιβόητος Φρανκ Σινάτρα. Υπήρξαν, βλέπεις, αμφότεροι, απ’ το σπανιότατο στην υφήλιο είδος των «λυρικών βαρύτονων». Πόσοι, αλήθεια, το γνωρίζουν;
Θα θέλαμε, τέλος, να κλείσουμε με την αδόκιμη, αλλά απόλυτη αποστροφή του εκδότη-διευθυντή της «Αλήθειας» Γιάννη Τζούμα: «Άμα δεν καταλαβαίνεις πως ο Καζαντζίδης είναι πολιτισμός, δεν καταλαβαίνεις τίποτα. Τελεία και παύλα»… Τελεία και παύλα, λοιπόν …
Από τον πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου Δ/ρα Χρίστο Στεργ. Μπελλέ με αφορμή τη συναυλία που θα δοθεί στην Χίο, υπό τη σκέπη της Βιβλιοθήκης «Κοραής», με τραγούδια που ερμήνευσε ο Στέλιος Καζαντζίδης την Τετάρτη 22 Αυγούστου, με τη συμμετοχή των Γιώργου Μαργαρίτη, Πίτσας Παπαδοπούλου, Βασίλη Λέκκα, Γιώτας Νέγκα καθώς και δεξιοτεχνών μουσικών όπως ο Μανώλης Καραντίνης και ο Γιώργος Παγιάτης.
