Μια κουβέντα με το χειμαρρώδη Θάνο Μικρούτσικο δε μπορεί παρά να είναι απολαυστική, πόσο μάλλον όταν ο ίδιος μιλάει για πρώτη φορά για τη νέα δισκογραφική του εργασία, που ολοκληρώνεται σε λίγο καιρό.
Είχα την τύχη - και την τιμή - ν’ ακούσω στο στούντιο, όπου τον συνάντησα, τέσσερα από τα νέα τραγούδια του δίσκου «Στην ομίχλη των καιρών», παίρνοντας μια πρώτη γεύση, από το υλικό που περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον.
Ο Θάνος Μικρούτσικος γράφει μουσικές σε 12 τραγούδια, τα εφτά εκ των οποίων υπογράφει στιχουργικά η Λίνα Νικολακοπούλου, τα δύο ο νέος - στη στιχουργική - Γιάννης Δούκας, ενώ το δίσκο ανοίγει ο Άλκης Αλκαίος και κλείνει ο Μάνος Ελευθερίου. Περιλαμβάνεται, επίσης, ένα παραδοσιακό κομμάτι.
Με τη φωνή της ολοκληρώνει το αποτέλεσμα η Μαριάννα Πολυχρονίδη, όμως σε δύο τραγούδια θ’ ακούσουμε τη φωνή του Θάνου Μικρούτσικου. Μια επιπλέον έκπληξη του δίσκου, ο Γιώργος Νταλάρας στις δεύτερες φωνές ενός τραγουδιού. Τις ενορχηστρώσεις υπογράφει ο ίδιος ο Θάνος Μικρούτσικος, σε συνεργασία με το Θύμιο Παπαδόπουλο.
Ο Θάνος Μικρούτσικος, στη συνέντευξη αυτή, εξηγεί τους τρεις λόγους για τους οποίους νιώθει ευτυχής με την «Ομίχλη των καιρών», μοιράζεται μαζί μας κάποιες άγνωστες ιστορίες πίσω από τα τραγούδια του και προτείνει την τέχνη ως όπλο ενάντια στην κατήφεια.
Μιλήστε μου για την «Ομίχλη των καιρών».
Θα σου μιλήσω ειλικρινά. Μετά από τόσα χρόνια δουλειάς και μετά από τόσες επιτυχίες, είτε με την έννοια τραγουδιών που τραγουδήθηκαν από τον κόσμο, όπως είναι η «Ρόζα», το «Πάντα γελαστοί», η «Πιρόγα» ή από παλιότερες δουλειές, όπως είναι ο Καββαδίας που έχει περάσει από τρεις γενιές, δεν έχω κανένα λόγο να μην είμαι απολύτως ειλικρινής. Θέλω, λοιπόν, να σου πω ότι σήμερα αισθάνομαι πάρα πολύ ευτυχισμένος, παρ’ όλη την απόλυτη κατάρρευση της δισκογραφίας, που έκανα αυτή τη δουλειά. Είμαι πολύ ευχαριστημένος με τον εαυτό μου, αλλά κυρίως είμαι ευχαριστημένος για κάποιους λόγους που θα στους πω έναν προς έναν.
Ο πρώτος λόγος είναι η τραγουδίστρια. Η Μαριάννα Πολυχρονίδη είχε ασχοληθεί με το τραγούδι, χωρίς να έχει κάνει δισκογραφία, είχε σπουδάσει στο γυμνάσιο μουσική, αλλά την κέρδισε το θέατρο. Πήγε στο Εθνικό κι έκανε μια σημαντική καριέρα και ως ηθοποιός στο θέατρο, ενώ έγινε γνωστή σε πολύ μικρή ηλικία γιατί έπαιξε σε κάποιες αξιοπρεπείς τηλεοπτικές σειρές, οι οποίες είχαν πολύ μεγάλη επιτυχία και τη γνωστοποίησαν στο ευρύτερο κοινό. Χωρίς να αφήσει το τραγούδι, ταυτόχρονα έκανε εμφανίσεις, όχι όμως δισκογραφία. Από κάποια στιγμή και μετά, νομίζω γύρω στο 2010 – 2011, είχε προτιμήσει να εμφανίζεται σε μουσικό θέατρο και καθώς οι μεγάλες παραγωγές γίνονταν τότε στο Badminton, την άκουσα στο «Βιολιστή στη στέγη» κι αμέσως τη σημείωσα, ότι ήταν μια εξαιρετική τραγουδίστρια, βεβαίως σε ένα άλλο είδος τραγουδιού. Όταν μου είπε ο Θέμης Μουμουλίδης όταν κάναμε τον Καββαδία ότι θα είναι κι εκείνη, χάρηκα πολύ κι αμέσως της έδωσα δυο τραγούδια. Ήταν μεγάλη έκπληξη ότι, χωρίς καθοδήγηση στις πρόβες αρχικά, άρχισε να τα λέει με έναν τρόπο πολύ προσωπικό, ο οποίος με ενθουσίασε. Σιγά - σιγά, στη διάρκεια των πρώτων παραστάσεων, λέω αυτή η κοπέλα έχει κάτι πάρα πολύ σπουδαίο, το οποίο δεν έχει βγει προς τα έξω. Και μου το επιβεβαίωσε η Αρετή Τοπουζίδου, η σύζυγος του Θύμιου Παπαδόπουλου, που είναι μακράν η καλύτερη δασκάλα φωνητικής.
Πιστεύετε ότι είναι και θέμα προσωπικότητας ενός ερμηνευτή το πώς θα βγουν οι δυνατότητές του προς τα έξω και αν θα βγουν;
Κοίταξε, η Μαριάννα ενεπλάκη στο θέατρο κι αυτό, αν θέλεις, φρενάρισε την όλη ιστορία. Από την άλλη μεριά, μερικά πράγματα όταν είναι πολύ σημαντικά, για να βγουν προς τα έξω θέλουν και την κατάλληλη καθοδήγηση. Μπορεί ένας τραγουδιστής να έχει πολύ ταλέντο, πολύ καλή φωνή, αλλά να μην έχει βρει ούτε το υλικό, ούτε εκείνον τον άνθρωπο που μαζί του θα «αναδειχθεί». Ένα παράδειγμα είναι ο Μητροπάνος. Ο Μητροπάνος βεβαίως ξεκίνησε εκπληκτικά με το Δήμο Μούτση στον «Άγιο Φεβρουάριο». Αλλά τότε ήταν πολύ μικρός κι ακόμα ασχημάτιστη η φωνή του. Ακολούθησε μια πορεία που έβγαζε ότι είναι σπουδαίος τραγουδιστής, δεν έβγαζε όμως όλες τις δυνατότητες. Οι δυνατότητες άρχισαν να βγαίνουν όταν έκανε τους δυο δίσκους με τον Τόκα. Κι αμέσως μετά «Στου αιώνα την παράγκα». Εκεί δεν έχουμε το τανκ «Μητροπάνος»; Άρα, λοιπόν, ένας τραγουδιστής μπορεί να έχει ταλέντο, να κρύβει μέσα του πολλά πράγματα, αλλά να μην είναι κατάλληλο το ρεπερτόριο που του δίνεται σε μια δεδομένη στιγμή. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Μαριάννα είχε και το θέμα ότι την ενδιέφερε πολύ το θέατρο.
Αλλά τελικά, βρεθήκατε…
Βρεθήκαμε το Φλεβάρη, της είπα λοιπόν πως έχω την εντύπωση ότι μέσα της κρύβει πολύ σημαντικά πράγματα, καλυμμένα με ένα τσόφλι. Με απόλυτη ειλικρίνεια θα σου πω ότι δεν περίμενα πως το τσόφλι θα άρχιζε να σπάει τόσο γρήγορα. Γιατί αυτή η διαδικασία, το τσόφλι που λέω, είναι μια διαδικασία δύο τριών χρόνων. Αυτά γίνανε όλα σε οκτώ μήνες. Θα μου πεις, έχει σπάσει το τσόφλι; Όχι ακόμα εντελώς. Τώρα άκουσες τέσσερα τραγούδια σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, που λίγο πολύ έχουν σχεδόν την ίδια ρίζα. Όταν ακούσεις ολόκληρο το δίσκο, θα δεις ότι η Μαριάννα έχει πολλά πρόσωπα, πολύ σημαντικά. Η πρώτη μου, λοιπόν, μεγάλη χαρά ήταν ότι βρήκα ένα πρόσωπο και το «αποκαλύπτω», το οποίο έχει πρωτογενή χαρακτηριστικά και δυνατότητες, παρ’ όλη την κατάρρευση της δισκογραφίας, να σηματοδοτήσει κάτι εντελώς καινούριο στο ζήτημα της φωνής. Κλείνοντας μ’ αυτό, θέλω να σου πω ότι είμαι ένας ευτυχισμένος άνθρωπος στη μουσική, δεδομένου ότι έκανα δίσκους με τη Χαρούλα Αλεξίου, με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου, με το Δημήτρη Μητροπάνο, με το Μανώλη Μητσιά, με το Γιώργο Νταλάρα, με το Χρήστο Θηβαίο, με το Γιάννη Κότσιρα… Όλους αυτούς που ήταν πολύ σημαντικά πρόσωπα και με την ευκαιρία τους ευχαριστώ, δεν τους «δημιούργησα» εγώ. Συνέβαλα, αλλά δεν τους δημιούργησα. Εκείνους που δημιούργησα, ή καλύτερα αποκάλυψα, ήταν η Μαρία Δημητριάδη, που νομίζω τέτοια δραματική φωνή δεν πέρασε ποτέ απ’ τον τόπο, ήταν ο Γιάννης Κούτρας που πριν από τη «Μουσική πράξη του Μπρεχτ» και τον Καββαδία, δεν ήταν γνωστός… Τότε, το 78-79 έκανε ένα τέτοιο μπαμ που όλοι λέγανε «από πού προέκυψε τέτοιου τύπου φωνή»… Η Ρίτα (Αντωνοπούλου) η οποία έκανε μια πολύ σημαντική εμφάνιση, με το «καλημέρα σας» το 2006 και τώρα η Μαριάννα Πολυχρονίδη. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις αισθάνομαι ακόμα περισσότερο ευτυχής.
Ο δεύτερος λόγος που είμαι ευτυχισμένος είναι ότι τα κείμενα, και τα 12, είναι πολύ υψηλών προδιαγραφών. Υπάρχει ένα τραγούδι του Άλκη Αλκαίου, που είναι ο συνοδοιπόρος μου στο τραγούδι, ένα του πολύ μεγάλου Μάνου Ελευθερίου και δυο τραγούδια του νεότερου της παρέας, του Γιάννη Δούκα. Πρόκειται για ένα νέο, δε θα έλεγα στιχουργό, αλλά άνθρωπο των γραμμάτων, γιο της Μάρως Δούκα, που είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις που παρά την ένδοξη μαμά, την καλύτερη πεζογράφο που έχουμε, έχει ήδη τον προσωπικό του τρόπο και τα δυο κείμενά του που μελοποίησα είναι εξαιρετικά. Αλλά, πάνω απ’ όλα η Λίνα Νικολακοπούλου. Με τη Λίνα είχα ξανακάνει τη δουλειά «Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια» με τη Χαρούλα, αλλά επίσης τη ξέρουμε από άλλα αριστουργήματα που έχει γράψει, «η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα», με τον Κραουνάκη, αλλά και με άλλους. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η Λίνα «σιώπησε» συνειδητά κι αποφάσισε να κάνει άλλα πράγματα. Όταν της τηλεφώνησα και της ζήτησα ν’ αρχίσουμε να δουλεύουμε μαζί, μου στέλνει τα πέντε πρώτα κείμενα και σοκαρίστηκα… Αυτή η διακοπή την οδήγησε σε μια τέτοια ωριμότητα και σ’ ένα τέτοιο προσωπικό ψάξιμο, που έχει κάνει κείμενα τόσο πολύ ουσιαστικά, τόσο πολύ βγαλμένα από μέσα της… Πάντοτε ήταν σπουδαία, πάντοτε εξέφραζε ένα κοινό αίσθημα, αλλά αυτή τη στιγμή, νομίζω, σαν να ακουμπάει το βάθος των πραγμάτων. Κι επίσης, δε θα ξεχάσω ότι όταν τη φώναξα σπίτι και της έπαιξα εγώ τα πέντε πρώτα τραγούδια που έστειλε και μελοποίησα, καθόταν σε απόσταση τριών μέτρων κι έβαλε τα κλάματα! Μετά από καριέρα εκατοντάδων τραγουδιών απόλυτης επιτυχίας! Σαν να βρεθήκαμε οι δυο μας τη στιγμή που έπρεπε να βρούμε ο ένας τον άλλο. Κι αυτό με κάνει ευτυχισμένο και θεωρώ ότι ξεκινάω με τη Λίνα εκ νέου.
Υπάρχει κι ένας τρίτος λόγος που είμαι ευτυχής μ’ αυτό το δίσκο. Ο τρόπος που τα ηχογραφήσαμε. Έγινε σχετικά πολύ σύντομα, θα έλεγα συντομότερα από όλες τις άλλες μου δουλειές. Όχι για λόγους οικονομικούς. Έτσι κι αλλιώς, είτε ξοδέψεις λίγα, είτε ξοδέψεις πολλά, σήμερα ποτέ ένας δίσκος δε βγάζει τα έξοδά του. Είπα στο Θύμιο (Παπαδόπουλο) πριν ξεκινήσουμε ότι θέλω να μην κάνουμε «μαγκιές». Να βρούμε την ουσία κάθε τραγουδιού και ουσιαστικά να το «χτίσουμε» ενορχηστρωτικά με αυτό που θέλει κάθε τραγούδι, χωρίς να ξεπέσουμε σε κοινοτοπίες. Αυτοί λοιπόν οι τρεις λόγοι, η Μαριάννα, η Λίνα και το σύνολο των στιχουργών και ο τρόπος που κάναμε τη δουλειά, με κάνουν ευτυχισμένο. Η εποχή μας είναι βάρβαρη, η δισκογραφία είναι ανύπαρκτη και παρ’ όλα αυτά, εγώ μ’ ένα τέτοιο υλικό, νιώθω ευτυχής. Τώρα, το πώς θα φτάσει στον κόσμο; Προφανώς σιγά - σιγά μέσω live, ή αν τα ραδιόφωνα και τα ιντερνετικά λειτουργήσουν και το αγαπήσουν. Μέχρι στιγμής, δεν το έχουν ακούσει, η πρώτη είσαι που το ακούς από Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, αλλά φίλοι που έχουν ακούσει - και δεν εννοώ οι αγαπημένοι μου ή η γυναίκα μου - έχουν ξετρελαθεί με τα στοιχεία που σου ανέπτυξα προηγουμένως.
Μπορούμε να προσδιορίσουμε χρονικά την κυκλοφορία του υλικού;
Θα ήθελα να κυκλοφορήσει προ των Χριστουγέννων, όχι για να μη χαθεί η ανύπαρκτη αγορά, αλλά για να μπορέσω ν’ αρχίσω να το παίζω το πρώτο εξάμηνο του 2017.
Θάνο, έχετε κι άλλους στίχους του Άλκη Αλκαίου;
Όπως έχω ξαναπεί, έχω μελοποιήσει 120 τραγούδια του κι έχουν εκδοθεί μάξιμουμ τα 70. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι τα 50 θα ήταν προς έκδοση. Κάποια πράγματα που έγιναν το ’79, το ’80, τόσο από πλευράς κειμένων, όσο και μουσικής, μπορεί να μην πρέπει πια να βγουν.
Γνωρίζατε ότι το «Δωσ’ μου μια μέρα αληθινή» σε στίχους Άλκη Αλκαίου, που είπε ο Γιάννης Κότσιρας στον προηγούμενο δίσκο του, που έκανε μαζί σας, το έχει μελοποιήσει και ο Μάριος Τόκας;
Το έμαθα. Ο Αλκαίος, αγαπημένος μου φίλος, μου έβγαλε την Παναγία μέχρι να τον πείσω ν’ αρχίσει να συνεργάζεται με κάποιους. Επί χρόνια έλεγε «Εγώ γράφω για σένα» και το είχε δηλώσει και στην τηλεόραση, στη μοναδική του εμφάνιση ότι γράφει μόνο για το Θάνο Μικρούτσικο. Τον είχα πιέσει πάρα πολύ, σε πρώτη φάση είχαμε τσακωθεί κιόλας, που δεν έδινε στίχους σε άλλους. Κάποια στιγμή το κατανόησε. Η πρώτη φορά ήταν το «Πρωινό τσιγάρο» του Νότη Μαυρουδή. Δεν δεχόταν να το ακούσει! Του είπα «ειλικρινά, δε θα ξαναμελοποιήσω ούτε μισό στίχο σου, αν δε δώσεις άδεια για να βγει»! Ήταν ένα αριστούργημα, απλά! Μ’ αυτό ξεκίνησε και σιγά - σιγά, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’80 άρχισε να δίνει κάποια πράγματα. Απλώς, επειδή μου τα είχε στείλει όλα, κάποια μπερδεύτηκε ίσως και τα έστειλε κι αλλού. Δεν ήταν μόνο αυτό το τραγούδι.
Έτσι κι αλλιώς εκείνη η μελοποίηση δεν εκδόθηκε ποτέ.
Θες να σου πω ένα άλλο τραγούδι που είχε εκδοθεί; Του είπα μάλιστα, τότε, «Δε ξέρω τι θα κάνεις, εγώ θα το βάλω στο δίσκο μου με τη δική μου μελοποίηση». Το «Λούνα πάρκ» με το Μητροπάνο!
Δεν το ‘ξερα αυτό, πείτε μου!
Βεβαίως! Το είχε μελοποιήσει ο Χριστόφορος Κροκίδης και το είχε δώσει στο Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Επίσης, το «Κιφ» το είχα μελοποιήσει 7 χρόνια πριν από τον Τόκα. Θέλω να πω ότι υπήρξαν αυτά. Αλλά, είμαι θετικός. Αν πάρει κάποιος να μελοποιήσει ένα κείμενο, όχι του Καββαδία, επειδή είναι σήμα κατατεθέν, ένα οποιοδήποτε άλλο, ας πει κι εκείνος τη δική του εκδοχή, δε με ενοχλεί. Έχω όμως προηγηθεί σε όλα του Αλκαίου, γιατί μου τα έστελνε όλα. Μετά από χρόνια μπορεί να τα έστελνε κι αλλού, δεδομένου ότι δεν τα είχα κάνει σε δίσκο ή μπορεί και να το είχε ξεχάσει πως τα είχα. Συγκεκριμένα πάντως, το «Δωσ’ μου μια μέρα αληθινή» μου το έδωσε στην Πάργα την επόμενη μέρα που το έγραψε και το έκανα αμέσως, αλλά μου έλειπε ένα ρεφραίν. «Ωχ πού να γράφω ρεφραίν τώρα…» μου λέει. Μετά από καιρό, του το ξαναλέω και προσθέτω ότι θα βάλω άλλον να γράψει ρεφραίν. «Ω» μου λέει, «μην το συζητάς, εκτός αν είναι ο Οδυσσέας Ιωάννου». Έτσι όταν έγινε ο δίσκος του Κότσιρα, βάλαμε το κομμάτι τιμής ένεκεν, καθώς είχε πεθάνει πριν 2 χρόνια, αφού είχα πει στον Οδυσσέα το και το. Έτσι έγινε αυτή η μίξη.
Στη διαδρομή σας των τόσων χρόνων, σας έχει τύχει να νιώσετε απογοήτευση από πρόσωπα και πράγματα και να πείτε «τα παρατάω»;
Είμαι πολύ σκληρό καρύδι, Κίκα. Επίσης, κι αυτό δεν είναι αξιολογικό, είμαι ένας άνθρωπος που κάνω πολύ διαφορετικά πράγματα. Ως εκ τούτου κι απογοήτευση να είχα από ένα χώρο, έχω αμέσως τον επόμενο χώρο, που τρέχω και γράφω. Δηλαδή, έγραφα κλασσική μουσική, παιζόμουν στο εξωτερικό, παίχτηκα στην Ελλάδα, ακόμα κι αν είχα κάποια στιγμή - σίγουρα θα είχα - κάποια απογοήτευση από κάποιο πρόσωπο, δεν τα έβαψα μαύρα. Είμαι και σαν χαρακτήρας μαχητής.
Και φαντάζομαι πως δε θα μπορούσατε να σταματήσετε κιόλας να κάνετε αυτό που κάνετε.
Αν σταματήσω, θα πεθάνω. Και το λέω πάρα πολύ σοβαρά. Όχι με την έννοια ότι είμαι ένας μονόχνοτος άνθρωπος - είμαι με τη Μαρία 23 χρόνια, έχω τέσσερα παιδιά, έχω πολλούς φίλους, μου αρέσουν τα ταξίδια, την προηγούμενη εβδομάδα ήμουν στην Ισπανία, διαβάζω, έχω πολλά ωραία πράγματα στη ζωή μου, αλλά το οξυγόνο είναι η μουσική. Το οξυγόνο είναι η σχέση με τον κόσμο, όχι λαϊκίστικα, επί της ουσίας. Θέλω να είμαι στην πρώτη γραμμή, όσο δε γίνομαι γραφικός. Αυτό ελπίζω να μη γίνει ποτέ.
Αυτό ισχύει και για τους τραγουδιστές;
Οι τραγουδιστές έχουν ένα μειονέκτημα. Δε μπορούν να είναι το ίδιο ενεργοί από τα 18 ως τα 80, επειδή είναι το «όργανο». Δηλαδή, τα 50 χρόνια όποιος τα καβατζάρει είναι μύθος. Άρα υπάρχει «φινάλε» στους τραγουδιστές και η σωστή διαχείριση, που κάποιοι την έχουν κάνει, ενώ κάποιοι άλλοι όχι, είναι αυτή που τους δίνει ακόμα χρόνο. Το χρόνο ως τραγουδιστής πρέπει να τον καταναλώνεις με έξυπνο τρόπο. Υπάρχουν τραγουδιστές που αν τους βγάλεις απ’ τη σκηνή θα πεθάνουν. Αυτό ισχύει και για όλους τους ανθρώπους γενικότερα. Ο πατέρας μου μέχρι τα 69 του δεν έμοιαζε πάνω από 50. Όταν σταμάτησε τη δουλειά του στα 71, στο σπίτι είχα ένα γέρο!
Για το κλείσιμο πείτε μου πώς προτείνετε να αντιμετωπίσουμε την «ομίχλη των καιρών».
Αυτό δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. Ό,τι μας συμβαίνει σήμερα δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. Απλώς, το πρώτο μέλημα είναι να μη μας πάρει κι άλλο από κάτω. Πρέπει να αντιδράσουμε, γιατί πρέπει να ζήσουμε. Και να αντιδράσουμε όλοι μαζί. Δεν είναι ν’ αντιδράσει καθένας χωριστά, στο καβούκι του. Το δεύτερο είναι ότι ναι, χωρίς να έχεις να φας, χωρίς να έχουν να φάνε τα παιδιά σου, χωρίς να έχεις τα στοιχειώδη, πώς μπορεί να σου πει ο άλλος ότι πρέπει να ζεις. Όμως, αυτή είναι η πάλη. Πρέπει να παλέψεις για να κατορθώσεις να έχεις τα απαιτούμενα, αλλά από εκεί και πέρα, να βιώνεις την καθημερινότητά σου και να ζεις τη ζωή σου επί της ουσίας. Εγώ, όπως κι εσύ που κάνεις αυτή τη δουλειά, αν έχουμε ένα επιπρόσθετο όπλο, είναι η μουσική, είναι ο τρόπος να κινηθούμε γύρω από τα πράγματα που γεννιόνται, γιατί η τέχνη, η μουσική, το θέατρο, ο κινηματογράφος, η ποίηση, η λογοτεχνία, είναι το χνάρι του ανθρώπου πάνω στη γη. Δε μπορούμε να το αφήσουμε να χαθεί.
Είχα την τύχη - και την τιμή - ν’ ακούσω στο στούντιο, όπου τον συνάντησα, τέσσερα από τα νέα τραγούδια του δίσκου «Στην ομίχλη των καιρών», παίρνοντας μια πρώτη γεύση, από το υλικό που περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον.
Ο Θάνος Μικρούτσικος γράφει μουσικές σε 12 τραγούδια, τα εφτά εκ των οποίων υπογράφει στιχουργικά η Λίνα Νικολακοπούλου, τα δύο ο νέος - στη στιχουργική - Γιάννης Δούκας, ενώ το δίσκο ανοίγει ο Άλκης Αλκαίος και κλείνει ο Μάνος Ελευθερίου. Περιλαμβάνεται, επίσης, ένα παραδοσιακό κομμάτι.
Με τη φωνή της ολοκληρώνει το αποτέλεσμα η Μαριάννα Πολυχρονίδη, όμως σε δύο τραγούδια θ’ ακούσουμε τη φωνή του Θάνου Μικρούτσικου. Μια επιπλέον έκπληξη του δίσκου, ο Γιώργος Νταλάρας στις δεύτερες φωνές ενός τραγουδιού. Τις ενορχηστρώσεις υπογράφει ο ίδιος ο Θάνος Μικρούτσικος, σε συνεργασία με το Θύμιο Παπαδόπουλο.
Ο Θάνος Μικρούτσικος, στη συνέντευξη αυτή, εξηγεί τους τρεις λόγους για τους οποίους νιώθει ευτυχής με την «Ομίχλη των καιρών», μοιράζεται μαζί μας κάποιες άγνωστες ιστορίες πίσω από τα τραγούδια του και προτείνει την τέχνη ως όπλο ενάντια στην κατήφεια.
Μιλήστε μου για την «Ομίχλη των καιρών».
Θα σου μιλήσω ειλικρινά. Μετά από τόσα χρόνια δουλειάς και μετά από τόσες επιτυχίες, είτε με την έννοια τραγουδιών που τραγουδήθηκαν από τον κόσμο, όπως είναι η «Ρόζα», το «Πάντα γελαστοί», η «Πιρόγα» ή από παλιότερες δουλειές, όπως είναι ο Καββαδίας που έχει περάσει από τρεις γενιές, δεν έχω κανένα λόγο να μην είμαι απολύτως ειλικρινής. Θέλω, λοιπόν, να σου πω ότι σήμερα αισθάνομαι πάρα πολύ ευτυχισμένος, παρ’ όλη την απόλυτη κατάρρευση της δισκογραφίας, που έκανα αυτή τη δουλειά. Είμαι πολύ ευχαριστημένος με τον εαυτό μου, αλλά κυρίως είμαι ευχαριστημένος για κάποιους λόγους που θα στους πω έναν προς έναν.
Η Μαριάννα Πολυχρονίδη
Ο πρώτος λόγος είναι η τραγουδίστρια. Η Μαριάννα Πολυχρονίδη είχε ασχοληθεί με το τραγούδι, χωρίς να έχει κάνει δισκογραφία, είχε σπουδάσει στο γυμνάσιο μουσική, αλλά την κέρδισε το θέατρο. Πήγε στο Εθνικό κι έκανε μια σημαντική καριέρα και ως ηθοποιός στο θέατρο, ενώ έγινε γνωστή σε πολύ μικρή ηλικία γιατί έπαιξε σε κάποιες αξιοπρεπείς τηλεοπτικές σειρές, οι οποίες είχαν πολύ μεγάλη επιτυχία και τη γνωστοποίησαν στο ευρύτερο κοινό. Χωρίς να αφήσει το τραγούδι, ταυτόχρονα έκανε εμφανίσεις, όχι όμως δισκογραφία. Από κάποια στιγμή και μετά, νομίζω γύρω στο 2010 – 2011, είχε προτιμήσει να εμφανίζεται σε μουσικό θέατρο και καθώς οι μεγάλες παραγωγές γίνονταν τότε στο Badminton, την άκουσα στο «Βιολιστή στη στέγη» κι αμέσως τη σημείωσα, ότι ήταν μια εξαιρετική τραγουδίστρια, βεβαίως σε ένα άλλο είδος τραγουδιού. Όταν μου είπε ο Θέμης Μουμουλίδης όταν κάναμε τον Καββαδία ότι θα είναι κι εκείνη, χάρηκα πολύ κι αμέσως της έδωσα δυο τραγούδια. Ήταν μεγάλη έκπληξη ότι, χωρίς καθοδήγηση στις πρόβες αρχικά, άρχισε να τα λέει με έναν τρόπο πολύ προσωπικό, ο οποίος με ενθουσίασε. Σιγά - σιγά, στη διάρκεια των πρώτων παραστάσεων, λέω αυτή η κοπέλα έχει κάτι πάρα πολύ σπουδαίο, το οποίο δεν έχει βγει προς τα έξω. Και μου το επιβεβαίωσε η Αρετή Τοπουζίδου, η σύζυγος του Θύμιου Παπαδόπουλου, που είναι μακράν η καλύτερη δασκάλα φωνητικής.
Πιστεύετε ότι είναι και θέμα προσωπικότητας ενός ερμηνευτή το πώς θα βγουν οι δυνατότητές του προς τα έξω και αν θα βγουν;
Κοίταξε, η Μαριάννα ενεπλάκη στο θέατρο κι αυτό, αν θέλεις, φρενάρισε την όλη ιστορία. Από την άλλη μεριά, μερικά πράγματα όταν είναι πολύ σημαντικά, για να βγουν προς τα έξω θέλουν και την κατάλληλη καθοδήγηση. Μπορεί ένας τραγουδιστής να έχει πολύ ταλέντο, πολύ καλή φωνή, αλλά να μην έχει βρει ούτε το υλικό, ούτε εκείνον τον άνθρωπο που μαζί του θα «αναδειχθεί». Ένα παράδειγμα είναι ο Μητροπάνος. Ο Μητροπάνος βεβαίως ξεκίνησε εκπληκτικά με το Δήμο Μούτση στον «Άγιο Φεβρουάριο». Αλλά τότε ήταν πολύ μικρός κι ακόμα ασχημάτιστη η φωνή του. Ακολούθησε μια πορεία που έβγαζε ότι είναι σπουδαίος τραγουδιστής, δεν έβγαζε όμως όλες τις δυνατότητες. Οι δυνατότητες άρχισαν να βγαίνουν όταν έκανε τους δυο δίσκους με τον Τόκα. Κι αμέσως μετά «Στου αιώνα την παράγκα». Εκεί δεν έχουμε το τανκ «Μητροπάνος»; Άρα, λοιπόν, ένας τραγουδιστής μπορεί να έχει ταλέντο, να κρύβει μέσα του πολλά πράγματα, αλλά να μην είναι κατάλληλο το ρεπερτόριο που του δίνεται σε μια δεδομένη στιγμή. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Μαριάννα είχε και το θέμα ότι την ενδιέφερε πολύ το θέατρο.
Αλλά τελικά, βρεθήκατε…
Βρεθήκαμε το Φλεβάρη, της είπα λοιπόν πως έχω την εντύπωση ότι μέσα της κρύβει πολύ σημαντικά πράγματα, καλυμμένα με ένα τσόφλι. Με απόλυτη ειλικρίνεια θα σου πω ότι δεν περίμενα πως το τσόφλι θα άρχιζε να σπάει τόσο γρήγορα. Γιατί αυτή η διαδικασία, το τσόφλι που λέω, είναι μια διαδικασία δύο τριών χρόνων. Αυτά γίνανε όλα σε οκτώ μήνες. Θα μου πεις, έχει σπάσει το τσόφλι; Όχι ακόμα εντελώς. Τώρα άκουσες τέσσερα τραγούδια σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, που λίγο πολύ έχουν σχεδόν την ίδια ρίζα. Όταν ακούσεις ολόκληρο το δίσκο, θα δεις ότι η Μαριάννα έχει πολλά πρόσωπα, πολύ σημαντικά. Η πρώτη μου, λοιπόν, μεγάλη χαρά ήταν ότι βρήκα ένα πρόσωπο και το «αποκαλύπτω», το οποίο έχει πρωτογενή χαρακτηριστικά και δυνατότητες, παρ’ όλη την κατάρρευση της δισκογραφίας, να σηματοδοτήσει κάτι εντελώς καινούριο στο ζήτημα της φωνής. Κλείνοντας μ’ αυτό, θέλω να σου πω ότι είμαι ένας ευτυχισμένος άνθρωπος στη μουσική, δεδομένου ότι έκανα δίσκους με τη Χαρούλα Αλεξίου, με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου, με το Δημήτρη Μητροπάνο, με το Μανώλη Μητσιά, με το Γιώργο Νταλάρα, με το Χρήστο Θηβαίο, με το Γιάννη Κότσιρα… Όλους αυτούς που ήταν πολύ σημαντικά πρόσωπα και με την ευκαιρία τους ευχαριστώ, δεν τους «δημιούργησα» εγώ. Συνέβαλα, αλλά δεν τους δημιούργησα. Εκείνους που δημιούργησα, ή καλύτερα αποκάλυψα, ήταν η Μαρία Δημητριάδη, που νομίζω τέτοια δραματική φωνή δεν πέρασε ποτέ απ’ τον τόπο, ήταν ο Γιάννης Κούτρας που πριν από τη «Μουσική πράξη του Μπρεχτ» και τον Καββαδία, δεν ήταν γνωστός… Τότε, το 78-79 έκανε ένα τέτοιο μπαμ που όλοι λέγανε «από πού προέκυψε τέτοιου τύπου φωνή»… Η Ρίτα (Αντωνοπούλου) η οποία έκανε μια πολύ σημαντική εμφάνιση, με το «καλημέρα σας» το 2006 και τώρα η Μαριάννα Πολυχρονίδη. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις αισθάνομαι ακόμα περισσότερο ευτυχής.
Οι συνδημιουργοί
Ο δεύτερος λόγος που είμαι ευτυχισμένος είναι ότι τα κείμενα, και τα 12, είναι πολύ υψηλών προδιαγραφών. Υπάρχει ένα τραγούδι του Άλκη Αλκαίου, που είναι ο συνοδοιπόρος μου στο τραγούδι, ένα του πολύ μεγάλου Μάνου Ελευθερίου και δυο τραγούδια του νεότερου της παρέας, του Γιάννη Δούκα. Πρόκειται για ένα νέο, δε θα έλεγα στιχουργό, αλλά άνθρωπο των γραμμάτων, γιο της Μάρως Δούκα, που είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις που παρά την ένδοξη μαμά, την καλύτερη πεζογράφο που έχουμε, έχει ήδη τον προσωπικό του τρόπο και τα δυο κείμενά του που μελοποίησα είναι εξαιρετικά. Αλλά, πάνω απ’ όλα η Λίνα Νικολακοπούλου. Με τη Λίνα είχα ξανακάνει τη δουλειά «Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια» με τη Χαρούλα, αλλά επίσης τη ξέρουμε από άλλα αριστουργήματα που έχει γράψει, «η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα», με τον Κραουνάκη, αλλά και με άλλους. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η Λίνα «σιώπησε» συνειδητά κι αποφάσισε να κάνει άλλα πράγματα. Όταν της τηλεφώνησα και της ζήτησα ν’ αρχίσουμε να δουλεύουμε μαζί, μου στέλνει τα πέντε πρώτα κείμενα και σοκαρίστηκα… Αυτή η διακοπή την οδήγησε σε μια τέτοια ωριμότητα και σ’ ένα τέτοιο προσωπικό ψάξιμο, που έχει κάνει κείμενα τόσο πολύ ουσιαστικά, τόσο πολύ βγαλμένα από μέσα της… Πάντοτε ήταν σπουδαία, πάντοτε εξέφραζε ένα κοινό αίσθημα, αλλά αυτή τη στιγμή, νομίζω, σαν να ακουμπάει το βάθος των πραγμάτων. Κι επίσης, δε θα ξεχάσω ότι όταν τη φώναξα σπίτι και της έπαιξα εγώ τα πέντε πρώτα τραγούδια που έστειλε και μελοποίησα, καθόταν σε απόσταση τριών μέτρων κι έβαλε τα κλάματα! Μετά από καριέρα εκατοντάδων τραγουδιών απόλυτης επιτυχίας! Σαν να βρεθήκαμε οι δυο μας τη στιγμή που έπρεπε να βρούμε ο ένας τον άλλο. Κι αυτό με κάνει ευτυχισμένο και θεωρώ ότι ξεκινάω με τη Λίνα εκ νέου.
Οι ηχογραφήσεις
Υπάρχει κι ένας τρίτος λόγος που είμαι ευτυχής μ’ αυτό το δίσκο. Ο τρόπος που τα ηχογραφήσαμε. Έγινε σχετικά πολύ σύντομα, θα έλεγα συντομότερα από όλες τις άλλες μου δουλειές. Όχι για λόγους οικονομικούς. Έτσι κι αλλιώς, είτε ξοδέψεις λίγα, είτε ξοδέψεις πολλά, σήμερα ποτέ ένας δίσκος δε βγάζει τα έξοδά του. Είπα στο Θύμιο (Παπαδόπουλο) πριν ξεκινήσουμε ότι θέλω να μην κάνουμε «μαγκιές». Να βρούμε την ουσία κάθε τραγουδιού και ουσιαστικά να το «χτίσουμε» ενορχηστρωτικά με αυτό που θέλει κάθε τραγούδι, χωρίς να ξεπέσουμε σε κοινοτοπίες. Αυτοί λοιπόν οι τρεις λόγοι, η Μαριάννα, η Λίνα και το σύνολο των στιχουργών και ο τρόπος που κάναμε τη δουλειά, με κάνουν ευτυχισμένο. Η εποχή μας είναι βάρβαρη, η δισκογραφία είναι ανύπαρκτη και παρ’ όλα αυτά, εγώ μ’ ένα τέτοιο υλικό, νιώθω ευτυχής. Τώρα, το πώς θα φτάσει στον κόσμο; Προφανώς σιγά - σιγά μέσω live, ή αν τα ραδιόφωνα και τα ιντερνετικά λειτουργήσουν και το αγαπήσουν. Μέχρι στιγμής, δεν το έχουν ακούσει, η πρώτη είσαι που το ακούς από Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, αλλά φίλοι που έχουν ακούσει - και δεν εννοώ οι αγαπημένοι μου ή η γυναίκα μου - έχουν ξετρελαθεί με τα στοιχεία που σου ανέπτυξα προηγουμένως.
Μπορούμε να προσδιορίσουμε χρονικά την κυκλοφορία του υλικού;
Θα ήθελα να κυκλοφορήσει προ των Χριστουγέννων, όχι για να μη χαθεί η ανύπαρκτη αγορά, αλλά για να μπορέσω ν’ αρχίσω να το παίζω το πρώτο εξάμηνο του 2017.
Θάνο, έχετε κι άλλους στίχους του Άλκη Αλκαίου;
Όπως έχω ξαναπεί, έχω μελοποιήσει 120 τραγούδια του κι έχουν εκδοθεί μάξιμουμ τα 70. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι τα 50 θα ήταν προς έκδοση. Κάποια πράγματα που έγιναν το ’79, το ’80, τόσο από πλευράς κειμένων, όσο και μουσικής, μπορεί να μην πρέπει πια να βγουν.
Γνωρίζατε ότι το «Δωσ’ μου μια μέρα αληθινή» σε στίχους Άλκη Αλκαίου, που είπε ο Γιάννης Κότσιρας στον προηγούμενο δίσκο του, που έκανε μαζί σας, το έχει μελοποιήσει και ο Μάριος Τόκας;
Το έμαθα. Ο Αλκαίος, αγαπημένος μου φίλος, μου έβγαλε την Παναγία μέχρι να τον πείσω ν’ αρχίσει να συνεργάζεται με κάποιους. Επί χρόνια έλεγε «Εγώ γράφω για σένα» και το είχε δηλώσει και στην τηλεόραση, στη μοναδική του εμφάνιση ότι γράφει μόνο για το Θάνο Μικρούτσικο. Τον είχα πιέσει πάρα πολύ, σε πρώτη φάση είχαμε τσακωθεί κιόλας, που δεν έδινε στίχους σε άλλους. Κάποια στιγμή το κατανόησε. Η πρώτη φορά ήταν το «Πρωινό τσιγάρο» του Νότη Μαυρουδή. Δεν δεχόταν να το ακούσει! Του είπα «ειλικρινά, δε θα ξαναμελοποιήσω ούτε μισό στίχο σου, αν δε δώσεις άδεια για να βγει»! Ήταν ένα αριστούργημα, απλά! Μ’ αυτό ξεκίνησε και σιγά - σιγά, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’80 άρχισε να δίνει κάποια πράγματα. Απλώς, επειδή μου τα είχε στείλει όλα, κάποια μπερδεύτηκε ίσως και τα έστειλε κι αλλού. Δεν ήταν μόνο αυτό το τραγούδι.
Έτσι κι αλλιώς εκείνη η μελοποίηση δεν εκδόθηκε ποτέ.
Θες να σου πω ένα άλλο τραγούδι που είχε εκδοθεί; Του είπα μάλιστα, τότε, «Δε ξέρω τι θα κάνεις, εγώ θα το βάλω στο δίσκο μου με τη δική μου μελοποίηση». Το «Λούνα πάρκ» με το Μητροπάνο!
Δεν το ‘ξερα αυτό, πείτε μου!
Βεβαίως! Το είχε μελοποιήσει ο Χριστόφορος Κροκίδης και το είχε δώσει στο Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Επίσης, το «Κιφ» το είχα μελοποιήσει 7 χρόνια πριν από τον Τόκα. Θέλω να πω ότι υπήρξαν αυτά. Αλλά, είμαι θετικός. Αν πάρει κάποιος να μελοποιήσει ένα κείμενο, όχι του Καββαδία, επειδή είναι σήμα κατατεθέν, ένα οποιοδήποτε άλλο, ας πει κι εκείνος τη δική του εκδοχή, δε με ενοχλεί. Έχω όμως προηγηθεί σε όλα του Αλκαίου, γιατί μου τα έστελνε όλα. Μετά από χρόνια μπορεί να τα έστελνε κι αλλού, δεδομένου ότι δεν τα είχα κάνει σε δίσκο ή μπορεί και να το είχε ξεχάσει πως τα είχα. Συγκεκριμένα πάντως, το «Δωσ’ μου μια μέρα αληθινή» μου το έδωσε στην Πάργα την επόμενη μέρα που το έγραψε και το έκανα αμέσως, αλλά μου έλειπε ένα ρεφραίν. «Ωχ πού να γράφω ρεφραίν τώρα…» μου λέει. Μετά από καιρό, του το ξαναλέω και προσθέτω ότι θα βάλω άλλον να γράψει ρεφραίν. «Ω» μου λέει, «μην το συζητάς, εκτός αν είναι ο Οδυσσέας Ιωάννου». Έτσι όταν έγινε ο δίσκος του Κότσιρα, βάλαμε το κομμάτι τιμής ένεκεν, καθώς είχε πεθάνει πριν 2 χρόνια, αφού είχα πει στον Οδυσσέα το και το. Έτσι έγινε αυτή η μίξη.
Στη διαδρομή σας των τόσων χρόνων, σας έχει τύχει να νιώσετε απογοήτευση από πρόσωπα και πράγματα και να πείτε «τα παρατάω»;
Είμαι πολύ σκληρό καρύδι, Κίκα. Επίσης, κι αυτό δεν είναι αξιολογικό, είμαι ένας άνθρωπος που κάνω πολύ διαφορετικά πράγματα. Ως εκ τούτου κι απογοήτευση να είχα από ένα χώρο, έχω αμέσως τον επόμενο χώρο, που τρέχω και γράφω. Δηλαδή, έγραφα κλασσική μουσική, παιζόμουν στο εξωτερικό, παίχτηκα στην Ελλάδα, ακόμα κι αν είχα κάποια στιγμή - σίγουρα θα είχα - κάποια απογοήτευση από κάποιο πρόσωπο, δεν τα έβαψα μαύρα. Είμαι και σαν χαρακτήρας μαχητής.
Και φαντάζομαι πως δε θα μπορούσατε να σταματήσετε κιόλας να κάνετε αυτό που κάνετε.
Αν σταματήσω, θα πεθάνω. Και το λέω πάρα πολύ σοβαρά. Όχι με την έννοια ότι είμαι ένας μονόχνοτος άνθρωπος - είμαι με τη Μαρία 23 χρόνια, έχω τέσσερα παιδιά, έχω πολλούς φίλους, μου αρέσουν τα ταξίδια, την προηγούμενη εβδομάδα ήμουν στην Ισπανία, διαβάζω, έχω πολλά ωραία πράγματα στη ζωή μου, αλλά το οξυγόνο είναι η μουσική. Το οξυγόνο είναι η σχέση με τον κόσμο, όχι λαϊκίστικα, επί της ουσίας. Θέλω να είμαι στην πρώτη γραμμή, όσο δε γίνομαι γραφικός. Αυτό ελπίζω να μη γίνει ποτέ.
Αυτό ισχύει και για τους τραγουδιστές;
Οι τραγουδιστές έχουν ένα μειονέκτημα. Δε μπορούν να είναι το ίδιο ενεργοί από τα 18 ως τα 80, επειδή είναι το «όργανο». Δηλαδή, τα 50 χρόνια όποιος τα καβατζάρει είναι μύθος. Άρα υπάρχει «φινάλε» στους τραγουδιστές και η σωστή διαχείριση, που κάποιοι την έχουν κάνει, ενώ κάποιοι άλλοι όχι, είναι αυτή που τους δίνει ακόμα χρόνο. Το χρόνο ως τραγουδιστής πρέπει να τον καταναλώνεις με έξυπνο τρόπο. Υπάρχουν τραγουδιστές που αν τους βγάλεις απ’ τη σκηνή θα πεθάνουν. Αυτό ισχύει και για όλους τους ανθρώπους γενικότερα. Ο πατέρας μου μέχρι τα 69 του δεν έμοιαζε πάνω από 50. Όταν σταμάτησε τη δουλειά του στα 71, στο σπίτι είχα ένα γέρο!
Για το κλείσιμο πείτε μου πώς προτείνετε να αντιμετωπίσουμε την «ομίχλη των καιρών».
Αυτό δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. Ό,τι μας συμβαίνει σήμερα δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. Απλώς, το πρώτο μέλημα είναι να μη μας πάρει κι άλλο από κάτω. Πρέπει να αντιδράσουμε, γιατί πρέπει να ζήσουμε. Και να αντιδράσουμε όλοι μαζί. Δεν είναι ν’ αντιδράσει καθένας χωριστά, στο καβούκι του. Το δεύτερο είναι ότι ναι, χωρίς να έχεις να φας, χωρίς να έχουν να φάνε τα παιδιά σου, χωρίς να έχεις τα στοιχειώδη, πώς μπορεί να σου πει ο άλλος ότι πρέπει να ζεις. Όμως, αυτή είναι η πάλη. Πρέπει να παλέψεις για να κατορθώσεις να έχεις τα απαιτούμενα, αλλά από εκεί και πέρα, να βιώνεις την καθημερινότητά σου και να ζεις τη ζωή σου επί της ουσίας. Εγώ, όπως κι εσύ που κάνεις αυτή τη δουλειά, αν έχουμε ένα επιπρόσθετο όπλο, είναι η μουσική, είναι ο τρόπος να κινηθούμε γύρω από τα πράγματα που γεννιόνται, γιατί η τέχνη, η μουσική, το θέατρο, ο κινηματογράφος, η ποίηση, η λογοτεχνία, είναι το χνάρι του ανθρώπου πάνω στη γη. Δε μπορούμε να το αφήσουμε να χαθεί.
