Πριν την κυκλοφορία του δίσκου, στην αναγγελία, η «πρόταση» μάλλον έμοιαζε «χαμένη από χέρι». Η έκδοση του «Θα ‘θελα αυτήν την μνήμη να την πω» δείχνει να δικαιώνει τα «θέλω» των συντελεστώ της, αλλά και την ουσία του εγχειρήματος.
Κι αυτό γιατί μέχρι και τις μέρες μας, ο Καβάφης, παρά τις πολλαπλές μελοποιήσεις του, έμοιαζε «ατραγούδητος». Τα έργα που στηρίζονταν στον λόγο του, θαρρείς και εγκλωβίζονταν από το μεγαλείο του ποιητή.
Κορυφαίοι μελωδοί παρουσίασαν ολοκληρωμένα ακροάματα υψηλής αισθητικής, τέχνης και τεχνικής, αλλά το αποτέλεσμα δύσκολα έμπαινε στα χείλη του κόσμου.
Η μονάκριβη απόπειρα του Χρήστου Νικολόπουλου στα «Γκρίζα» με την Ελευθερία Αρβανιτάκη έδειξε πως τα πολύτιμα του Αλεξανδρινού, μέσα στην πυκνή πολυπλοκότητά τους, έχουν την ίδια ώρα το χάρισμα να αφήσουν τα επίσημά τους και να ντυθούν τα καθημερινά τους στην άμεση φόρμα των τραγουδιών…
Το στοίχημα του Κορκολή κερδίζεται γιατί κατορθώνει με τη δική του ταυτότητα, να παραδώσει έναν κύκλο τραγουδιών που υπηρετώντας το απαιτητικό μέστωμα του Καβάφη, διεισδύει στο μεδούλι των μηνυμάτων και των εικόνων του, και μεταφέρει την ουσία και αξία της ακριβής απλότητάς του.
Αυτή που ορισμένοι μπορούν να δουν πίσω απ’ το βαρύ γυαλί, κι ακόμη λιγότεροι είναι σε θέση να μεταμορφώσουν σε τραγούδι υψηλής μαστοριάς, που θέλγει και δεν διώχνει τους «αμύητους» ακροατές.
Αντίθετα, τους κεντρίζει και τους εντάσσει στη κοσμογονία του, κάνοντάς τους κοινωνούς του πλούτου και της δύναμης της αλήθειας του, όσο σκληρή και τραγική κι αν είναι αυτή.
Άλλωστε η συνειδητοποίηση του τέλους, υπογραμμίζει την χαρά της ζωής.
Ορισμένες από αυτές τις σκέψεις, τρεμόπαιζαν στο μυαλό μου, έχοντας ακούσει αποσπάσματα του έργου του Κορκολή πάνω στον Καβάφη, κι ενώ πήγαινα να τον συναντήσω στο χώρο του.
Ακολούθησε η συζήτηση μας:
Μετά τον Μίκη ο Καβάφης. Αν δεν ήξερε κανείς το βιογραφικό σου θα έλεγε ότι επιζητάς τη λάμψη που δίνουν τα μεγάλα ονόματα για να δώσεις μια επιπλέον επίφαση στις απόπειρές σου;
Κάθε άλλο. Δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία στην τέχνη. Είναι ανάγκες προσωπικές και ο Μίκης αλλά και Καβάφης. Είν’ η αγάπη, η εκτίμηση και ο σεβασμός για το έργο τους.
Γιατί λοιπόν ο Αλεξανδρινός;
Δεν τον ανακάλυψα τώρα τον ποιητή. Τον γνώριζα από μικρό παιδί, χωρίς φυσικά να μπορώ να τον κατανοήσω. Να καταλάβεις η περίφημη Δανάη, που ήταν κολλητή της Νόνας μου, της γιαγιά μου δηλαδή, της έκανε δώρο την 528η έκδοση των έργων του Καβάφη, με αφιέρωση. Το κειμήλιο υπήρχε στο σπίτι και μάλιστα ήταν απαγορευμένο για μένα. Μεγαλώνοντας λοιπόν τον διάβασα, τον μελέτησα, τον έψαξα όσο μπορούσα.
Πως φτάνουμε στη «Μνήμη»;
Όταν κάναμε την παράσταση «Με τα φτερά της ποίησης» στο Ηρώδειο με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη για την Ένωση «Μαζί για το παιδί», εκείνη μου πρότεινε να μελοποιήσω Καβάφη, δίνοντάς μου ένα απ’ τα λιγότερο γνωστά ποιήματά του… Προέκυψε κάτι τρυφερό αλλά ιδιαίτερο. Παράλληλα, εντελώς αυθόρμητα, συζητώντας με το διευθυντής της Panic, το Γιώργο Αρσενάκο, στο ερώτημα, τι κάνουμε μετά τους δύο χρυσούς δίσκους με το Μίκη και τους ποιητές, καταθέτει την δική του πρόταση, που δεν είναι άλλη, απ’ το να μελοποιήσω Καβάφη. Μπορεί σε αυτήν την εταιρεία να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα αλλά δεν φανταζόμουν καν ότι ο Γιώργος θα ήταν κι εκείνος λάτρης του ποιητή…
Δεν το φοβήθηκες;
Άρχισα πρώτα να μελετάω τη ζωή και το έργο του. Όχι όμως μέσα από τα στερεότυπα βιογραφικά. Πήγα σε λεπτομέρειες και μικρές στιγμές του, και σε αναλύσεις, για να βγάλω τη δική μου ματιά για τον ποιητή και τον άνθρωπο. Αυτή η προσέγγιση με είχε βοηθήσει και στην απόδοση του κονσέρτου του Ραχμάνινοφ. Μην τα πολυλογώ, η διαδικασία αυτή κράτησε έξι μήνες.
Σε τι σε βόηθησε;
Κάθε λέξη, ανάλογα τη στιγμή, τη σκοπιά, τη διάθεση που την κοιτάς, έχει και άλλο νόημα. Ο Καβάφης έχει δημιουργήσει τη δική του γραφή. Ακόμα και οι στίξεις και τα κόμματα, θυμίζουν ζωγραφική. Κάπως έτσι κάποια στιγμή οι μελωδίες άρχισαν να ρέουν από μόνες του. Μέχρι και στα μακρόσυρτα έργα του, θαρρείς και οι λέξεις έμοιαζαν με νότες. Αν δεν είχα το κασετοφωνάκι να καταγράψω τις μουσικές σκέψεις μου, θαρρώ πως θα συνέβαινε εκείνο που λέει ο ίδιος, πως η έμπνευση μια στιγμή σου χτυπά την πόρτα, κι αν δεν της ανοίξεις, χάνεται…
Όταν ξανάκουσες τα τραγούδια έμεινες ικανοποιημένος απ’ το αποτέλεσμα;
Εγώ κατάθεσα την ψυχή μου, δίχως να κάνω την παραμικρή παραποίηση. Είχα μια αγωνία για το πώς θα τα υποδεχτούν και οι άλλοι. Έτσι τα παρουσίασα σε ανθρώπους που έχω απόλυτη εμπιστοσύνη και που γνωρίζουν το έργο του Καβάφη. Ενθουσιάστηκαν!
Πέρασες δηλαδή τις εξετάσεις;
Αυτό το αισθάνθηκα όταν παρουσιάσαμε το έργο για πρώτη φορά στο Καβάφεια 2017 στην Όπερα του Καΐρου. Εκεί στην πλατεία, είναι οι σύνεδροι. Τόση αγωνία δεν είχα αισθανθεί ποτέ στη ζωή μου. Απ’ το πρώτο τραγούδι, το «Μακριά» το χειροκρότημα ήταν πλατύ. Ακολουθεί το «Επέστρεφε». Τα χειροκροτήματα εμπλουτίζονται με «Μπράβο!». Κι όλα αυτά σε ένα παγωμένο στην αρχή ακροατήριο! Στο «Ένας γέρος» σηκώνονται όρθιοι και με χαρά φωνάζουν: «Επιτέλους τραγουδιέται ο Καβάφης». Κάναμε τρία ανκόρ. Το ίδιο και στην Αλεξάνδρεια. Και αργότερα στον Ιανό! Εκεί δέχθηκα και τα αγκαλιάσματα σπουδαίων ανθρώπων που γνωρίζουν σε βάθος τον ποιητή.
Η υλοποίηση της ηχογράφησης ήταν δύσκολη υπόθεση;
Σε ταπεινό στούντιο γράψαμε τις «βάσεις», αλλά με πολλή αγάπη, και ψυχή. Συνοδοιπόροι ο Αντώνης Παπαβομβολάκης (παραγωγή και ηχοληψία) και ο αδελφός του Δημήτρης. Και μετά γυρίσαμε όλη την Ελλάδα με Ωδεία και Συμφωνικές. 300 και ανθρώπους και καλλιτέχνες που πρόσφεραν απλόχερα την καρδιά και την τέχνη τους. Λάρισα, Βόλος, Πάτρα, Χανιά. Γεννήθηκαν τραγούδια σημερινά, με ποιητικό λόγο… που «γράφουν» και στις ραδιοσυχνότητες. Το έντεχνο τραγούδι των καλών ημερών, των μεγάλων στιγμών είχε αυτή τη λογική. Θυμάμαι τις λατέρνες να παίζουν τα τραγούδια του Μίκη και του Σεφέρη, του Ελύτη και του Ρίτσου.
Η πρόθεσή σου ήταν αυτή;
Ναι. Στόχος και σκοπός μου ήταν τα τραγούδια να παιχτούν από το ραδιόφωνο. Αυτό είναι η «λατέρνα» των καιρών μας. Όταν παρουσιάσαμε το έργο σε διευθυντές σταθμών και ακούσαμε την ερώτηση: «Ποιο θα είναι το πρώτο single»… χαμογέλασα από ικανοποίηση. Καβάφης και single! Να ακούγεται τα «Ένας γέρος» στα ταξί! Στις πρόβες της Συμφωνικής της ΕΡΤ για την παράσταση που θα δοθεί στο Νιάρχος, συνηθίζουν να καλούν σχολεία. Όταν οι πιτσιρικάδες απ’ την Πετρούπολη ξέσπασαν σε χειροκροτήματα γέμισε η καρδιά μου. Και ήρθαν και με ρωτάγανε για τους στίχους… που γράφτηκαν 100 χρόνια πριν. Γιατί ο Καβάφης είναι πάντα επίκαιρος. Η ποίησή του χτυπάει στο κέντρο της ψυχής. Και το τραγούδι επεξηγεί το μήνυμά της.
Γιατί διάλεξες τη Σοφία Μανουσάκη και όχι μια πιο «ψημένη» ερμηνεύτρια;
Την Σοφία την επέλεξα. Όταν έχει πει Θεοδωράκη συγκλονιστικά και έχει συγκριθεί με ιερά τέρατα και έχει δεχθεί τα ακριβά σχόλια της Μαρίας Φαραντούρη για τις επιδόσεις της, τι άλλο να προσθέσω εγώ; Υπάρχει καλύτερο σχολείο;
Δεν έπαιξε ρόλο το ότι είναι συνεργάτιδά σου;
Είμαι πολύ απαιτητικός, σε βαθμό εκνευριστικό. Την διάλεξα για τη φωνή της. Γιατί είναι νέος άνθρωπος και αυτό ζητούσα στο συγκεκριμένο έργο. Και τέλος, γι αυτό που και άλλοι λένε, πως κατανοεί και δίνει όσα το τραγούδι μεταφέρει.
Τι υποδοχή έχει το έργο. Τις ενδείξεις έχεις;
Μέχρι στιγμής, τις καλύτερες και απ’ τους πιο «σκληρούς» κριτές.
Μου φαίνεται πως μετά το Μίκη θα είναι μια ακόμη «τομή» στην πορεία σου. Γιατί παρά τα γαλόνια σου, η σπουδή σου στον Μίκη, νομίζω σου άνοιξε άλλες ατραπούς.
Η περίεργη συμπαντική και ευλογημένη συνομωσία που συνέβη για να συναντηθώ με τον μέγιστο Μίκη και να μοιραστώ στιγμές μαζί του, μου άλλαξε τη ζωή.. Νιώθω πλήρης.
Και θεωρώ πως ήρθε την κατάλληλη στιγμή για σένα;
Ήταν ένας κεραυνός για μένα η επαφή μου με το συμφωνικό έργο του. Στον Μίκη βρήκα ένα καινούριο μονοπάτι. Είχα παίξει με τις μεγαλύτερες συμφωνικές του κόσμου, με κορυφαίους μαέστρους, σε σπουδαία έργα και αγνοούσα το θησαυρό του Θεοδωράκη. Ο οποίος βέβαια στο εξωτερικό είναι γνωστός και θαυμάζεται.
Εξαιρετική η ποιότητα έκδοσης και του Μίκη και της «Μνήμης».
Η εταιρεία μου δίνει την ευκαιρία να υλοποιώ με τον τρόπο που θέλω αλλά και αρμόζει τις συγκεκριμένες εργασίες. Και πιστεύει σε αυτές.
Απ’ το εξωτερικό, ποια είναι τα μηνύματα;
Θετικά.
Ο δρόμος που χαράζεις σε αποκόβει απ’ την λιγότερο «ποιητική» τραγουδοποιία;
Όχι. Ακολουθώ αυτό που αγαπώ. Και για τη Γιώτα Νέγκα έγραψα με το Νίκο Μωραΐτη, και με τη Ζουγανέλη θα κυκλοφορήσει τραγούδι μου. Η μουσική για μένα είναι μία και με γοητεύει το γεγονός που στις παραστάσεις μου βλέπω ολοένα και περισσότερους νέους ανθρώπους. Το θέμα είναι τη δίνεις και με πόση αλήθεια. Και νομίζω πως με τη Σοφία, και με τη σοβαρότητα που κι εκείνη δείχνει, έχουμε πετύχει πράγματα. Χωρίς χημεία δε μπορώ να λειτουργήσω. Και με την Άλκηστη, και τη Γαλάνη και το Μητροπάνο, έτσι πορεύτηκα.. Δεν δουλεύω με ανθρώπους που δεν πάω… ή δεν με πάνε! Έχω απορρίψει πολλές προτάσεις που ο άλλος δεν μου πήγαινε σαν χαρακτήρας. Και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να ήταν και λάθος μου… αλλά δεν γίνεται αλλιώς.
Οι καιροί είναι δύσκολοι, τι ρόλο μπορεί να παίξουν εργασίες σαν αυτή;
Εγώ ακούω πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Καλλιτέχνες που έχουν μέσα τους πολλά να πουν. Ο χρόνος είναι ο κριτής.
Το Νικολόπουλο, πως τον είδες στα «Γκρίζα»;
Εξαιρετική στιγμή. Και τραγουδήθηκε. Όταν το άκουσα δεν μπορούσα να φανταστώ το συνθέτη. Ο Νικολόπουλος είναι σπουδαίος και αγνός.
Με διαφορετικές αφετηρίες και προσλαμβάνουσες, στα χνάρια του κινήθηκες, για την αμεσότητα μιλάω του έργου.
Η μελοποίηση ήταν πρωτογενής έμπνευση. Στην ενορχήστρωση φρόντισα να λειτουργήσω μινιμαλιστικά χωρίς να είμαι μινιμαλιστής. Για να βγει η φωνή, η ποίηση. Σεβάστηκα πρώτα το ποίημα, μετά το σολιστικό όργανο, τη φωνή, και μετά το υπόλοιπο. Αν δεν υπήρχαν τα τρία αυτά επίπεδα, θα είχε χαθεί το παιχνίδι. Στα ορχηστρικά επίσης, η φωνή αντικαθίσταται απ’ το πιάνο. Ξέρεις πόσο ωραία αισθάνθηκα, όταν ένας ταξιτζής μου είπε για το «Ένας γέρος»: Άκουσα ένα απ’ τα καινούργια σου…
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από την έκδοση «Θα ‘θελα αυτήν την μνήμη να την πω»
Κι αυτό γιατί μέχρι και τις μέρες μας, ο Καβάφης, παρά τις πολλαπλές μελοποιήσεις του, έμοιαζε «ατραγούδητος». Τα έργα που στηρίζονταν στον λόγο του, θαρρείς και εγκλωβίζονταν από το μεγαλείο του ποιητή.
Κορυφαίοι μελωδοί παρουσίασαν ολοκληρωμένα ακροάματα υψηλής αισθητικής, τέχνης και τεχνικής, αλλά το αποτέλεσμα δύσκολα έμπαινε στα χείλη του κόσμου.
Η μονάκριβη απόπειρα του Χρήστου Νικολόπουλου στα «Γκρίζα» με την Ελευθερία Αρβανιτάκη έδειξε πως τα πολύτιμα του Αλεξανδρινού, μέσα στην πυκνή πολυπλοκότητά τους, έχουν την ίδια ώρα το χάρισμα να αφήσουν τα επίσημά τους και να ντυθούν τα καθημερινά τους στην άμεση φόρμα των τραγουδιών…
Το στοίχημα του Κορκολή κερδίζεται γιατί κατορθώνει με τη δική του ταυτότητα, να παραδώσει έναν κύκλο τραγουδιών που υπηρετώντας το απαιτητικό μέστωμα του Καβάφη, διεισδύει στο μεδούλι των μηνυμάτων και των εικόνων του, και μεταφέρει την ουσία και αξία της ακριβής απλότητάς του.
Αυτή που ορισμένοι μπορούν να δουν πίσω απ’ το βαρύ γυαλί, κι ακόμη λιγότεροι είναι σε θέση να μεταμορφώσουν σε τραγούδι υψηλής μαστοριάς, που θέλγει και δεν διώχνει τους «αμύητους» ακροατές.
Αντίθετα, τους κεντρίζει και τους εντάσσει στη κοσμογονία του, κάνοντάς τους κοινωνούς του πλούτου και της δύναμης της αλήθειας του, όσο σκληρή και τραγική κι αν είναι αυτή.
Άλλωστε η συνειδητοποίηση του τέλους, υπογραμμίζει την χαρά της ζωής.
Ορισμένες από αυτές τις σκέψεις, τρεμόπαιζαν στο μυαλό μου, έχοντας ακούσει αποσπάσματα του έργου του Κορκολή πάνω στον Καβάφη, κι ενώ πήγαινα να τον συναντήσω στο χώρο του.
Ακολούθησε η συζήτηση μας:
Μετά τον Μίκη ο Καβάφης. Αν δεν ήξερε κανείς το βιογραφικό σου θα έλεγε ότι επιζητάς τη λάμψη που δίνουν τα μεγάλα ονόματα για να δώσεις μια επιπλέον επίφαση στις απόπειρές σου;
Κάθε άλλο. Δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία στην τέχνη. Είναι ανάγκες προσωπικές και ο Μίκης αλλά και Καβάφης. Είν’ η αγάπη, η εκτίμηση και ο σεβασμός για το έργο τους.
Γιατί λοιπόν ο Αλεξανδρινός;
Δεν τον ανακάλυψα τώρα τον ποιητή. Τον γνώριζα από μικρό παιδί, χωρίς φυσικά να μπορώ να τον κατανοήσω. Να καταλάβεις η περίφημη Δανάη, που ήταν κολλητή της Νόνας μου, της γιαγιά μου δηλαδή, της έκανε δώρο την 528η έκδοση των έργων του Καβάφη, με αφιέρωση. Το κειμήλιο υπήρχε στο σπίτι και μάλιστα ήταν απαγορευμένο για μένα. Μεγαλώνοντας λοιπόν τον διάβασα, τον μελέτησα, τον έψαξα όσο μπορούσα.
Πως φτάνουμε στη «Μνήμη»;
Όταν κάναμε την παράσταση «Με τα φτερά της ποίησης» στο Ηρώδειο με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη για την Ένωση «Μαζί για το παιδί», εκείνη μου πρότεινε να μελοποιήσω Καβάφη, δίνοντάς μου ένα απ’ τα λιγότερο γνωστά ποιήματά του… Προέκυψε κάτι τρυφερό αλλά ιδιαίτερο. Παράλληλα, εντελώς αυθόρμητα, συζητώντας με το διευθυντής της Panic, το Γιώργο Αρσενάκο, στο ερώτημα, τι κάνουμε μετά τους δύο χρυσούς δίσκους με το Μίκη και τους ποιητές, καταθέτει την δική του πρόταση, που δεν είναι άλλη, απ’ το να μελοποιήσω Καβάφη. Μπορεί σε αυτήν την εταιρεία να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα αλλά δεν φανταζόμουν καν ότι ο Γιώργος θα ήταν κι εκείνος λάτρης του ποιητή…
Δεν το φοβήθηκες;
Άρχισα πρώτα να μελετάω τη ζωή και το έργο του. Όχι όμως μέσα από τα στερεότυπα βιογραφικά. Πήγα σε λεπτομέρειες και μικρές στιγμές του, και σε αναλύσεις, για να βγάλω τη δική μου ματιά για τον ποιητή και τον άνθρωπο. Αυτή η προσέγγιση με είχε βοηθήσει και στην απόδοση του κονσέρτου του Ραχμάνινοφ. Μην τα πολυλογώ, η διαδικασία αυτή κράτησε έξι μήνες.
Σε τι σε βόηθησε;
Κάθε λέξη, ανάλογα τη στιγμή, τη σκοπιά, τη διάθεση που την κοιτάς, έχει και άλλο νόημα. Ο Καβάφης έχει δημιουργήσει τη δική του γραφή. Ακόμα και οι στίξεις και τα κόμματα, θυμίζουν ζωγραφική. Κάπως έτσι κάποια στιγμή οι μελωδίες άρχισαν να ρέουν από μόνες του. Μέχρι και στα μακρόσυρτα έργα του, θαρρείς και οι λέξεις έμοιαζαν με νότες. Αν δεν είχα το κασετοφωνάκι να καταγράψω τις μουσικές σκέψεις μου, θαρρώ πως θα συνέβαινε εκείνο που λέει ο ίδιος, πως η έμπνευση μια στιγμή σου χτυπά την πόρτα, κι αν δεν της ανοίξεις, χάνεται…
Όταν ξανάκουσες τα τραγούδια έμεινες ικανοποιημένος απ’ το αποτέλεσμα;
Εγώ κατάθεσα την ψυχή μου, δίχως να κάνω την παραμικρή παραποίηση. Είχα μια αγωνία για το πώς θα τα υποδεχτούν και οι άλλοι. Έτσι τα παρουσίασα σε ανθρώπους που έχω απόλυτη εμπιστοσύνη και που γνωρίζουν το έργο του Καβάφη. Ενθουσιάστηκαν!
Πέρασες δηλαδή τις εξετάσεις;
Αυτό το αισθάνθηκα όταν παρουσιάσαμε το έργο για πρώτη φορά στο Καβάφεια 2017 στην Όπερα του Καΐρου. Εκεί στην πλατεία, είναι οι σύνεδροι. Τόση αγωνία δεν είχα αισθανθεί ποτέ στη ζωή μου. Απ’ το πρώτο τραγούδι, το «Μακριά» το χειροκρότημα ήταν πλατύ. Ακολουθεί το «Επέστρεφε». Τα χειροκροτήματα εμπλουτίζονται με «Μπράβο!». Κι όλα αυτά σε ένα παγωμένο στην αρχή ακροατήριο! Στο «Ένας γέρος» σηκώνονται όρθιοι και με χαρά φωνάζουν: «Επιτέλους τραγουδιέται ο Καβάφης». Κάναμε τρία ανκόρ. Το ίδιο και στην Αλεξάνδρεια. Και αργότερα στον Ιανό! Εκεί δέχθηκα και τα αγκαλιάσματα σπουδαίων ανθρώπων που γνωρίζουν σε βάθος τον ποιητή.
Η υλοποίηση της ηχογράφησης ήταν δύσκολη υπόθεση;
Σε ταπεινό στούντιο γράψαμε τις «βάσεις», αλλά με πολλή αγάπη, και ψυχή. Συνοδοιπόροι ο Αντώνης Παπαβομβολάκης (παραγωγή και ηχοληψία) και ο αδελφός του Δημήτρης. Και μετά γυρίσαμε όλη την Ελλάδα με Ωδεία και Συμφωνικές. 300 και ανθρώπους και καλλιτέχνες που πρόσφεραν απλόχερα την καρδιά και την τέχνη τους. Λάρισα, Βόλος, Πάτρα, Χανιά. Γεννήθηκαν τραγούδια σημερινά, με ποιητικό λόγο… που «γράφουν» και στις ραδιοσυχνότητες. Το έντεχνο τραγούδι των καλών ημερών, των μεγάλων στιγμών είχε αυτή τη λογική. Θυμάμαι τις λατέρνες να παίζουν τα τραγούδια του Μίκη και του Σεφέρη, του Ελύτη και του Ρίτσου.
Η πρόθεσή σου ήταν αυτή;
Ναι. Στόχος και σκοπός μου ήταν τα τραγούδια να παιχτούν από το ραδιόφωνο. Αυτό είναι η «λατέρνα» των καιρών μας. Όταν παρουσιάσαμε το έργο σε διευθυντές σταθμών και ακούσαμε την ερώτηση: «Ποιο θα είναι το πρώτο single»… χαμογέλασα από ικανοποίηση. Καβάφης και single! Να ακούγεται τα «Ένας γέρος» στα ταξί! Στις πρόβες της Συμφωνικής της ΕΡΤ για την παράσταση που θα δοθεί στο Νιάρχος, συνηθίζουν να καλούν σχολεία. Όταν οι πιτσιρικάδες απ’ την Πετρούπολη ξέσπασαν σε χειροκροτήματα γέμισε η καρδιά μου. Και ήρθαν και με ρωτάγανε για τους στίχους… που γράφτηκαν 100 χρόνια πριν. Γιατί ο Καβάφης είναι πάντα επίκαιρος. Η ποίησή του χτυπάει στο κέντρο της ψυχής. Και το τραγούδι επεξηγεί το μήνυμά της.
Γιατί διάλεξες τη Σοφία Μανουσάκη και όχι μια πιο «ψημένη» ερμηνεύτρια;
Την Σοφία την επέλεξα. Όταν έχει πει Θεοδωράκη συγκλονιστικά και έχει συγκριθεί με ιερά τέρατα και έχει δεχθεί τα ακριβά σχόλια της Μαρίας Φαραντούρη για τις επιδόσεις της, τι άλλο να προσθέσω εγώ; Υπάρχει καλύτερο σχολείο;
Δεν έπαιξε ρόλο το ότι είναι συνεργάτιδά σου;
Είμαι πολύ απαιτητικός, σε βαθμό εκνευριστικό. Την διάλεξα για τη φωνή της. Γιατί είναι νέος άνθρωπος και αυτό ζητούσα στο συγκεκριμένο έργο. Και τέλος, γι αυτό που και άλλοι λένε, πως κατανοεί και δίνει όσα το τραγούδι μεταφέρει.
Τι υποδοχή έχει το έργο. Τις ενδείξεις έχεις;
Μέχρι στιγμής, τις καλύτερες και απ’ τους πιο «σκληρούς» κριτές.
Μου φαίνεται πως μετά το Μίκη θα είναι μια ακόμη «τομή» στην πορεία σου. Γιατί παρά τα γαλόνια σου, η σπουδή σου στον Μίκη, νομίζω σου άνοιξε άλλες ατραπούς.
Η περίεργη συμπαντική και ευλογημένη συνομωσία που συνέβη για να συναντηθώ με τον μέγιστο Μίκη και να μοιραστώ στιγμές μαζί του, μου άλλαξε τη ζωή.. Νιώθω πλήρης.
Και θεωρώ πως ήρθε την κατάλληλη στιγμή για σένα;
Ήταν ένας κεραυνός για μένα η επαφή μου με το συμφωνικό έργο του. Στον Μίκη βρήκα ένα καινούριο μονοπάτι. Είχα παίξει με τις μεγαλύτερες συμφωνικές του κόσμου, με κορυφαίους μαέστρους, σε σπουδαία έργα και αγνοούσα το θησαυρό του Θεοδωράκη. Ο οποίος βέβαια στο εξωτερικό είναι γνωστός και θαυμάζεται.
Εξαιρετική η ποιότητα έκδοσης και του Μίκη και της «Μνήμης».
Η εταιρεία μου δίνει την ευκαιρία να υλοποιώ με τον τρόπο που θέλω αλλά και αρμόζει τις συγκεκριμένες εργασίες. Και πιστεύει σε αυτές.
Απ’ το εξωτερικό, ποια είναι τα μηνύματα;
Θετικά.
Ο δρόμος που χαράζεις σε αποκόβει απ’ την λιγότερο «ποιητική» τραγουδοποιία;
Όχι. Ακολουθώ αυτό που αγαπώ. Και για τη Γιώτα Νέγκα έγραψα με το Νίκο Μωραΐτη, και με τη Ζουγανέλη θα κυκλοφορήσει τραγούδι μου. Η μουσική για μένα είναι μία και με γοητεύει το γεγονός που στις παραστάσεις μου βλέπω ολοένα και περισσότερους νέους ανθρώπους. Το θέμα είναι τη δίνεις και με πόση αλήθεια. Και νομίζω πως με τη Σοφία, και με τη σοβαρότητα που κι εκείνη δείχνει, έχουμε πετύχει πράγματα. Χωρίς χημεία δε μπορώ να λειτουργήσω. Και με την Άλκηστη, και τη Γαλάνη και το Μητροπάνο, έτσι πορεύτηκα.. Δεν δουλεύω με ανθρώπους που δεν πάω… ή δεν με πάνε! Έχω απορρίψει πολλές προτάσεις που ο άλλος δεν μου πήγαινε σαν χαρακτήρας. Και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να ήταν και λάθος μου… αλλά δεν γίνεται αλλιώς.
Οι καιροί είναι δύσκολοι, τι ρόλο μπορεί να παίξουν εργασίες σαν αυτή;
Εγώ ακούω πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Καλλιτέχνες που έχουν μέσα τους πολλά να πουν. Ο χρόνος είναι ο κριτής.
Το Νικολόπουλο, πως τον είδες στα «Γκρίζα»;
Εξαιρετική στιγμή. Και τραγουδήθηκε. Όταν το άκουσα δεν μπορούσα να φανταστώ το συνθέτη. Ο Νικολόπουλος είναι σπουδαίος και αγνός.
Με διαφορετικές αφετηρίες και προσλαμβάνουσες, στα χνάρια του κινήθηκες, για την αμεσότητα μιλάω του έργου.
Η μελοποίηση ήταν πρωτογενής έμπνευση. Στην ενορχήστρωση φρόντισα να λειτουργήσω μινιμαλιστικά χωρίς να είμαι μινιμαλιστής. Για να βγει η φωνή, η ποίηση. Σεβάστηκα πρώτα το ποίημα, μετά το σολιστικό όργανο, τη φωνή, και μετά το υπόλοιπο. Αν δεν υπήρχαν τα τρία αυτά επίπεδα, θα είχε χαθεί το παιχνίδι. Στα ορχηστρικά επίσης, η φωνή αντικαθίσταται απ’ το πιάνο. Ξέρεις πόσο ωραία αισθάνθηκα, όταν ένας ταξιτζής μου είπε για το «Ένας γέρος»: Άκουσα ένα απ’ τα καινούργια σου…
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από την έκδοση «Θα ‘θελα αυτήν την μνήμη να την πω»
