Ο Ορφέας Περίδης σχεδιάζει το «μετά» του, ένα σεργιάνι στην επαρχία και βέβαια υπογράφει ως δημιουργός ένα σημαντικό «κομμάτι» του νέου δίσκου του Μανώλη Λιδάκη που ολοκληρώνεται αυτόν τον καιρό.
Να μιλήσουμε πρώτα για τις «φρέσκες» παραστάσεις σου…
Στο Plus του Σταυρού του Νότου λοιπόν, θα παρουσιάσω 3-4 καινούρια τραγούδια. Δυστυχώς, δεν έχω πολλά, γύρω στα 6 έχω γράψει ως τώρα και περιμένω να ολοκληρωθεί ένα υλικό που θα καλύψει έναν δίσκο.
Γιατί λες «δυστυχώς»;
Δυστυχώς γιατί δεν είμαι παραγωγικός, αν και μπορεί να μην είναι και δυστυχία αυτό, αλλά εν πάση περιπτώσει το σύνηθες είναι κάθε 2-3 χρόνια να βγάζεις ένα δίσκο… Εγώ έχω κλείσει τρία χρόνια, αλλά έχω έξι τραγούδια, δεν έχω δώδεκα! (γελάει) Κάποια απ’ αυτά λοιπόν, θα τα παρουσιάσω στο Σταυρό του Νότου Plus μαζί με μια επιλογή από τα εννιά CD που έχω κάνει. Μαζί μου θα είναι τέσσερις μουσικοί, ο Κώστας Σταυρόπουλος στο ακουστικό κοντραμπάσο που παίζει και πιάνο, ο Αλέξανδρος Ιακώβου στο βιολί που τραγουδάει κιόλας, η Εύη Κανέλλου που παίζει κρουστά και τύμπανα κι ένας κιθαρίστας, ο Θοδωρής Δαμουράκης που παίζει και λαούτο. Αυτοί είμαστε!
Ήθελες να βγεις να παίξεις μουσική και να επικοινωνήσεις με τον κόσμο; Σου είχε λείψει;
Ναι, ασφαλώς! Με μεγάλη μου χαρά θέλω να παίξω τα καινούρια τραγούδια! Από τότε που ξεκίνησα, από το ’93, είκοσι χρόνια τώρα, θέλω κάθε φορά να παρουσιάζω κάτι καινούριο. Επειδή όμως, τα τραγούδια δεν αλλάζουν, απλώς η ερμηνεία τους αλλάζει, αισθανόμουν ότι δεν είχα να προσφέρω τίποτα διαφορετικό, θα έβγαινα και θα ‘λεγα αυτά τα γνωστά τραγούδια… Κάθε φορά μου γεννιόταν η επιθυμία να παρουσιάσω κάτι νέο, μα μια καινούρια φωνή, μα ένα καινούριο τραγούδι, μα μια καινούρια ενορχήστρωση, κάτι! Γι’ αυτό κι έχω τώρα μεγάλη χαρά!
Φαντάζομαι θα «πετάς» και πολύ «πράμα!»
Επόμενο είναι να πετάς. Εγώ ζω για το τραγούδι, αυτή είναι η δουλειά μου, την ευχαριστιέμαι πάρα πολύ και είναι μια άλλη γλώσσα για να επικοινωνώ.
Γιατί γράφεις κάποιος ένα τραγούδι;
Το γράφεις κατ’ αρχήν γιατί είναι μια εσωτερική ανάγκη δική σου, να εκφράσεις κάτι που νιώθεις.
Όμως φαντάζομαι αισθάνεσαι και το «βάρος» της δημιουργίας και γι’ αυτό έχεις αυτή την «καθυστέρηση», ας πούμε, σε σχέση με άλλους συνοδοιπόρους που ενδεχομένως είναι πιο παραγωγικοί;
Φαντάζομαι καθένας έχει τις δικές του ταχύτητες και τη δική του αποτελεσματικότητα. Εγώ χρειάζομαι 2-3 χρόνια, μπορεί και παραπάνω για να δημιουργήσω ένα CD. Άλλος μπορεί να το κάνει σε έξι μήνες, να είναι σε τέτοια φάση ζωής, δηλαδή, που να μπορεί να «πετάξει» δώδεκα τραγούδια σε ένα εξάμηνο. Σε μένα δεν έχει συμβεί ποτέ.
Έχεις την ίδια ανάγκη επικοινωνίας με αυτή που ένιωθες στα χρόνια του ’90;
Τα χρόνια αυτά, δεν με αφορούσαν τέτοια ζητούμενα. Είχα ας πούμε, γύρω στα 30 κομμάτια μαζεμένα, εκ των οποίων έπρεπε να διαλέξω τα 12- 13. Είχα όλη την άνεση να κάνω επιλογή και να είμαι και πάρα πολύ γενναιόδωρος. Να βάλω όλα όσα εγώ θεωρούσα καλά τραγούδια. Τα υπόλοιπα ή θα τα πέταγα ή θα τα φύλαγα για το επόμενο CD. Έτσι, είχα περισσή λαχτάρα να εκδώσω γιατί είχα αυτή την αγωνία την ερμηνευτική αλλά και την αγωνία της επικοινωνίας. Όταν μπήκα σε μια ροή και ξεκίνησα να εκδίδω ένα CD κάθε 2-3 χρόνια, άρχισα να ηρεμώ και μέσα μου και να βρίσκω ένα «δρόμο» και εκφραστικό και επαγγελματικό, γιατί κακά τα ψέματα, μέχρι να αρχίσω να βγάζω δίσκους και να τραγουδάω στα μαγαζιά για να βγάζω το ψωμί μου, δούλευα σαν καθηγητής κλασικής κιθάρας και σαν κιθαρίστας σε λαϊκά μαγαζιά.
Απολάμβανες το παίξιμο και την παρουσία στα λαϊκά κέντρα;
Το απολάμβανα, μου άρεσε… Βέβαια, ξέρεις, υπήρξαν και στιγμές που είχες δεν είχες κέφι, το έκανες. Δε θα ξεχάσω μια φορά που με πήρε ο ύπνος, κι έπαιζε κανονικά το χέρι με την κινητική μνήμη, αλλά εγώ κοιμόμουν! Μέχρι που με ξύπνησε ένα γαρύφαλλο που έφαγα στη μούρη! Ένιωσα μεγάλη ντροπή! (γελάει) Αυτό έγινε στο «Περιβόλι τ’ ουρανού» και είχα τη μεγάλη τιμή εκείνη τη χρονιά να συνοδεύω τον Κώστα Παπαδόπουλο στο μπουζούκι με μια πολύ ωραία ορχήστρα. Αισθανόμουν ότι ήμουν πολύ λίγος εγώ εκεί πέρα… Ήταν κι απ’ τα πρώτα μου βήματα, καταλαβαίνεις…
Ο Κώστας ο Παπαδόπουλος έχει την πιο γλυκιά πενιά… Έχει γράψει λίγα, αλλά εξαιρετικά τραγούδια και ο ίδιος ισχυρίζεται, τότε που τα λέγαμε, ότι και πολλές εισαγωγές από γνωστά τραγούδια που έχει ηχογραφήσει με γνωστούς συνθέτες είναι δικές του… Το κάνανε αυτό παλιά, βέβαια, ήταν μέρος των υποχρεώσεων των εκτελεστών.
Έχει αλλάξει κάτι από τότε μέχρι σήμερα ως προς τη σχέση σου με το κοινό;
Να σου πω, δεν έχω εντοπίσει κάποια μεγάλη αλλαγή. Ο κόσμος είναι έτσι όπως τον ήξερα. Συμμετέχει τραγουδώντας και με απογειώνει αυτό… Τις περισσότερες φορές εκεί που πρέπει να ακούσει, ακούει, άρα δεν έχω εντοπίσει να αλλάζει κάτι με τα χρόνια.
Απέκτησες πιστούς ακροατές; Γνωρίζεις κάποιους από αυτούς;
Κοίταξε, με τον καιρό σίγουρα έχει μαζευτεί ένας μικρός πυρήνας, ας το πούμε έτσι. Υπάρχει και μας επιτρέπει να υπάρχουμε κι εμείς…
Όλα αυτά τα πρωτόγνωρα και ζόρικα που βιώνουμε σήμερα, θα βγουν στο τραγούδι; Θα μπορέσει να τα ενσωματώσει, να τα υπογραμμίσει και να τα εκφράσει;
Πάντα το έκανε αυτό το τραγούδι! Πιστεύω ότι το τραγούδι ακολουθεί την κοινωνία, το κοινωνικό γίγνεσθαι. Η κατάσταση που βιώνουμε είναι ιδιαίτερη, γιατί είναι μοναδική. Κι άλλες χώρες έχουν κρίση, αλλά κάθε λαός έχει τη δική του προσωπικότητα και περνάει τις δικές του δοκιμασίες κι έχει τις δικές του αντιδράσεις. Αυτό, ας πούμε, με την αιθαλομίχλη, που ανάβει ο κόσμος τα ξύλα στα τζάκια για να ζεσταθεί, δε νομίζω ότι το κάνει μόνο για να ζεσταθεί. Μου μπήκε στο μυαλό ότι το κάνει και για να διαμαρτυρηθεί! Είναι ένας τρόπος διαμαρτυρίας, θα πνιγούμε όλοι, ρε κερατάδες, ας πούμε! Μπορεί να έχει και μια μορφή εκδίκησης αυτό, και αυτοεκδίκησης ξέρεις! Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα…
Ελπίζεις σε καλύτερες μέρες;
Κοίταξε, άμα δεν ελπίζεις δεν υπάρχει και λόγος να ζεις. Εγώ είμαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος, αγαπάω τη ζωή και πιστεύω πως η ζωή είναι λεχώνα και γεννάει, όπως έλεγε ο Ρασούλης. Όλο και κάτι θα προκύψει, κάτι άλλο θα γεννηθεί, κάτι θα συμβεί και απρόβλεπτα θα μας χτυπήσει την πόρτα. Έτσι νομίζω. Δε μπορούν να προβλέπουν τα πάντα. Οι αντιδράσεις ενός λαού, είναι απρόβλεπτες. Ήξερε κανείς ότι θα χάναμε αυτό το παιδί, το Γρηγορόπουλο και θα καιγόταν η Αθήνα;
Θα περίμενε ίσως κανείς μέσα σε όλη αυτή τη μαυρίλα η ελπίδα να άνθιζε σε πολλές μεριές και από διαφορετικά βιλαέτια και να τη βλέπαμε και να την αγκαλιάζαμε όλοι. Την ίδια ώρα που πάμπολλοι συμπολίτες μας κυριολεκτικά αγωνίζονται με νύχια και με δόντια να σταθούν στα «πόδια» τους ή έστω και να περπατήσουν «μπουσουλώντας» άλλοι κερδίζουν και ξοδεύουν τα χιλιάρικα με τη σέσουλα. Κοιτάζοντας εικόνες πληρότητας και χλιδής στα λαμέ νυχτερινά κέντρα ή παρατηρώντας το airplay των ραδιοφώνων με κάνουν να αναρωτιέμαι μήπως τελικά ζούμε –ζούνε σ’ άλλη χώρα;
Πιστεύω, επειδή το παθαίνω χρόνια τώρα, ότι κάπου κάτι κάνουμε λάθος, όλοι. Κάποια εκτίμηση έχω κάνει λάθος και γεμίζω με αντιφατικές σκέψεις. Έχω κάνει λάθος στο ότι δεν εκτίμησα σωστά την κατάσταση στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα. Ποιοι είναι οι Έλληνες και τελικά, υπάρχουν δύο Ελλάδες; Ασφαλώς υπάρχουν δύο Ελλάδες, μην υπάρχουν και τρεις! Δεν έχουμε εκτιμήσει σωστά την κατάσταση. Κι αναρωτιόμαστε πώς ξεπήδησε το ακροδεξιό στοιχείο στην Ελλάδα. Μα υπήρχε! Υπάρχουν, ακροδεξιοί, βασιλικοί, οι οποίοι ζουν μαζί μας.
Εσύ ποια Ελλάδα αγαπάς; Πώς θα την ήθελες;
Θα ήθελα να είναι όλοι σαν κι εμένα (γελάει). Θα ήθελα να είναι η Ελλάδα λίγο πιο πολιτισμένη, λίγο πιο εγγράμματη, να λαχταράει ο κόσμος για μια καλύτερη, δικαιότερη κοινωνία, δηλαδή όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που συγκροτούν αυτό που λέμε προοδευτικό κίνημα. Αυτό θα ήθελα να είναι πιο έντονο στην Ελλάδα. Επίσης, θα ήθελα όλα αυτά τα μουσικά σκουπίδια, να είχαν λιγότερη δουλειά απ’ ότι έχουν. Αλλά, φαίνεται ότι επειδή κάνω λάθος εκτίμηση, βρίσκομαι σε άλλη πραγματικότητα, γι’ αυτό και πληγώνομαι από τα νούμερα που βλέπω, από τα αποτελέσματα των εκλογών, των δημοσκοπήσεων κι όλα αυτά. Έχω κάτι άλλο στο μυαλό μου, το οποίο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Μάλλον ομοιοπαθείς είμαστε…
Ομοιοπαθείς είμαστε, και μάλιστα δεν πιστεύω ότι είμαστε και μειοψηφία. Είμαστε μια σιωπηλή πλειοψηφία. Πλην όμως, αυτή η σιωπή δε βγάζει πουθενά. Αλλά και τι να κάνεις… Δεν είμαστε αδιάφοροι, αλλά επειδή είμαστε σοβαροί δε βγαίνουμε να τα σπάσουμε. Μακριά από μας κι ο λαϊκισμός και η βία γενικότερα.
Ακούς τραγούδια καινούρια που να σου αρέσουν;
Ακούω κατά καιρούς, λίγα βέβαια, αλλά υπάρχουνε.
Όταν βγήκατε δυναμικά στο προσκήνιο οι συνοδοιπόροι σου κι εσύ στη δεκαετία του ’90, φύσηξε ένα «αεράκι» και κάνατε μια ειρηνική «επανάσταση» στην τραγουδοποιία που είχε αντίκτυπο και στην κοινωνία. Μετά όμως, απρόσμενα, κόπασε ο αέρας, ενώ κάποιος θα περίμενε το ανάποδο. Κι ενώ υπήρξε μεγάλη και αξιοπρόσεκτη σπορά, δεν έφερε διαχρονικά ανάλογη συνέχεια και συγκομιδή.
Θα σου έλεγα ότι αν δεις τη δική μου πορεία, για να μη μιλήσω για άλλους, θα δεις ότι έχω φτιάξει εννέα CD, από τα οποία βγήκαν πέντε τραγούδια. Πέντε είναι! Το «Αχ, να σε δω», το «Ζηλεύει η νύχτα», το «Κάτι μου κρύβεις», το «Γιατί πολύ σ’ αγάπησα», το «Για πού το ‘βαλες καρδιά μου». Αυτά είναι, πέντε τραγούδια τα οποία θεωρήθηκαν επιτυχίες. Έχω γράψει εβδομήντα. Πάντα, τα καλά τραγούδια, αν είναι καλά ή τέλος πάντων ας αφήνουμε τη σεμνοτυφία στην άκρη και λέμε, ωραία, πέντε τραγούδια τα πέτυχες, πάντα λοιπόν, τα καλά τραγούδια είναι λίγα. Δεν έρχονται με καταρρακτώδεις ρυθμούς ή με το κιλό. Έρχονται πάντα με το σταγονόμετρο. Έτσι ήταν ανέκαθεν, έτσι και τώρα.
Πάντα με τον τρόπο το δικό μου, σχολιάζω αυτό που ζούμε σήμερα και θέλω να δώσω μια προοπτική. Κυκλοφορούσαμε τα προηγούμενα χρόνια με Cayenne. Τώρα θα κυκλοφορούμε με ποδήλατο. Ωραία είναι και με ποδήλατο! Αυτό θέλει να πει ο καινούριος δίσκος.
Η διαδρομή αξίζει και τα τοπία.
Ακριβώς… και ο αγώνας για κάτι καλύτερο, για όσα αγαπάς, σέβεσαι, εκτιμάς και πιστεύεις.
Σκοπεύεις να κάνεις κάτι άλλο μετά τις εμφανίσεις σου στο Σταυρό του Νότου Plus;
Ναι θα κάνουμε κάποιες εμφανίσεις στην περιφέρεια, ετοιμάζουμε κι ένα δίσκο με τη Βάσω Αλλαγιάννη και το Σωκράτη Μάλαμα για το Μανώλη Λιδάκη, αυτά!
Ξεχωριστός δίσκος πρέπει να είναι αυτός!
Ναι, διότι, κυρίως η Αλλαγιάννη είχε τραγούδια από τότε που ήταν νέοι με το Ρασούλη. Τραγούδια που, πώς ας πούμε, βγάζανε απ’ το συρτάρι τα τραγούδια της «Εκδίκησης της γυφτιάς», αλλά κάποιο ξέπεσε κι έμεινε μέσα! Τραγούδια που έχουν το φως και την ποιότητα που είχαν αυτά της «Εκδίκησης»!
Τον είχες αγαπήσει αυτό το δίσκο;
Πάρα πολύ! Αλίμονο, τον αγάπησε όλη η Ελλάδα τότε! Ήταν κάτι πραγματικά νέο, στιχουργικά και μουσικά. Είχε αυτή την ευστοχία ο Ξυδάκης! Ξέρεις τι; Έχω την εντύπωση ότι καινούριες μουσικές δεν υπάρχουν. Επειδή σίγουρα δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη, παίρνουμε παλιά μοτίβα και βάζουμε τη δική μας μουσική νότα. Και φυσικά, με τον καινούριο στίχο γίνεται ένα νέο τραγούδι, το οποίο θυμίζει κάτι απ’ τα παλιά, αλλά δεν είναι ούτε αντιγραφή, ούτε κλεμμένο.
Απλώς δηλαδή κεντράρισε ο Ξυδάκης με όσα «κουβαλάει» μέσα του τη στιγμή και το στίχο…
Ναι ναι, το κατάφερε πάρα πολύ καλά. Πέτυχε, με τον καλύτερο τρόπο, άφησε εποχή ο δίσκος αυτός.
Ο ερμηνευτής είναι μεγάλη ιστορία, γιατί πρέπει να έχει την ικανότητα ή ευαισθησία, όπως θες πες το, να καταφέρνει να φτάνει η φωνή του και στο τελευταίο κάθισμα. Αυτό οι μεγάλοι τραγουδιστές το κάνουν.
Πέρα απ’ αυτό, που είναι μαγικό, ο Λιδάκης είναι ένας άνθρωπος ο οποίος σέβεται πάρα πολύ το σολφέζ. Του δίνεις μια μελωδία και την τραγουδάει ακριβώς όπως του τη δίνεις, με ελάχιστες δικές του, προσωπικές πινελιές. Αυτό είναι ιδιαίτερα αξιόλογο. Είναι ένας άνθρωπος, κατ’ αρχήν με πάρα πολύ ωραία φωνή, αλλά και με αντίληψη για τη μουσική, καθώς είναι μουσικός. Παίζει και σέβεται πάρα πολύ το δημιουργό, γεγονός που δεν το συναντάς συχνά.
Όταν γράφεις για άλλους, κινείσαι διαφορετικά; Λαμβάνεις υπόψη τις συνιστώσες του ερμηνευτή;
Προσαρμόζομαι κατά κάποιο τρόπο, αλλά θα το έλεγα αλλιώς. Καλούμαι να γράψω στο δίσκο του Λιδάκη πέντε τραγούδια. Μέσα σ’ αυτά τα πέντε τραγούδια, συνέβη ένα να είναι γραμμένο πάνω του. Τα άλλα τέσσερα είναι σαν να τα έγραφα για μένα. Αυτό μου έχει συμβεί κι άλλη φορά. Το να ακούει μια φωνή που υπάρχει, και πάνω σ’ αυτή να γράφει, είναι σαν μια βοήθεια για το δημιουργό. Όταν έγραφα το «Φεύγω», ένα από τα πρώτα μου τραγούδια, άκουγα κάτι ανάμεσα σε Μητροπάνο και Καζαντζίδη. Του Καζαντζίδη το «ααα» είναι μοναδικό! Αν θες να διδάξεις φωνητική σ’ ένα παιδί που μαθαίνει τραγούδι και θα σε ρωτήσει πώς να προφέρει το «ααα», θα του πεις άκουσε τον Καζαντζίδη, έτσι θα το τραγουδήσεις κι εσύ.
Το «Φεύγω» του ταιριάζει και στιχουργικά. Είχες βρεθεί μαζί του, του το είχες δείξει;
Τότε υπήρχε η δυνατότητα, είχε γίνει μια επαφή και είχε εκφράσει την επιθυμία να το πει. Εγώ, όμως, εκείνη την εποχή έβγαινα και δεν ήθελα να χαρακτηριστώ ούτε σαν πολύ λαϊκός, ούτε σαν πολύ ροκ. Σημασία όμως, έχει το εξής: Εμένα η τύχη μου ήταν άλλη, να το πει ένας άνθρωπος ο οποίος ήταν πιο κοντά σε μένα και όχι μόνο δεν το μετάνιωσα ποτέ, αλλά το θεώρησα και μεγάλη μου τιμή, να το πει τότε ο Νίκος Παπάζογλου.
Κι έτσι ξεκίνησαν όλα και ήρθες ως εδώ… Από ένα Φεύγω…
Κάπως έτσι.
