Εδώ και έξι δεκαετίες, ο Νότης Μαυρουδής διαγράφει μια πολύπλευρη πορεία στη μουσική, ως συνθέτης, ως δεξιοτέχνης της κλασικής κιθάρας και ως δάσκαλος, ενώ έχει ασχοληθεί με την αρθρογραφία, τη συγγραφή, τις εκδόσεις, το ραδιόφωνο και την παραγωγή.
«Ό,τι περνάει από το μυαλό μου είναι Μουσική» λέει ο ίδιος και δεν σταματά ποτέ την ενασχόλησή του μαζί της. Γιατί να το κάνει άλλωστε; Κατά πώς φαίνεται, ο Νότης Μαυρουδής έχει ακόμα πολλά να προσφέρει στο χώρο.
Με αφορμή την κυκλοφορία της τελευταίας του δισκογραφικής εργασίας από τις Εκδόσεις IANOS με γενικό τίτλο «Άγρυπνο φεγγάρι», που περιλαμβάνει μελοποιημένα ποιήματα και άλλο υλικό, ο Νότης Μαυρουδής μάς μιλά για τη δημιουργία.
Έχοντας πάνω από 50 χρόνια δημιουργίας στο ενεργητικό σας, ξεκινώντας τη δεκαετία του ’60, όταν μεγαλούργησαν πολλοί άνθρωποι του πνεύματος, αλλά συνέβησαν και σημαντικά πράγματα σε όλους τους τομείς, ποιος είναι ο ρόλος της εποχής καθενός στην έμπνευση και τη δημιουργία; Με άλλα λόγια, μήπως οι σημερινοί, νέοι δημιουργοί είναι λίγο «άτυχοι»;
ΝΜ: Προφανώς αναφέρεστε σε ένα νεότερο κοινό το οποίο παρακολουθεί και αισθάνεται τα κοινωνικά κινήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, τόσο στα κινήματα του ’60, όσο και στα σημερινά, της εποχής μας, υπάρχουν κινήματα με την αντίστοιχη δυναμική για όποιον διαθέτει ευαίσθητες κεραίες και μπορεί να αντιληφθεί. Βεβαίως τα παλαιά κινήματα (εκείνα του ‘60) στηρίζονταν στη διαμόρφωση ενός μεταπολεμικού νεότερου κόσμου με ποιοτική ζωή, μετά τους εμφύλιους σπαραγμούς, τις φυλακές και τις εξορίες, τα μεγάλα κύματα αστυφιλίας προς τις κεντρικές πόλεις, καθώς και άλλα βαθύτερα προβλήματα ελευθεριών, έκαναν ώστε να δημιουργηθούν και κινήματα πολιτιστικών δράσεων με σημαντικότατες προσωπικότητες και συλλογικότητες. Σήμερα, η μετανάστευση και όλα τα προσφυγικά ρεύματα από κοντινές εμπόλεμες χώρες, «συμβάλλουν» στο ρατσιστικό πρόβλημα για όσους (πολλούς) είναι κοντόφθαλμοι. Μνημόνια υπαρκτά και μη, πληθωρισμός, φτωχοποίηση, επανεμφάνιση ακροδεξιών φασιστικών κινημάτων, ανασφάλεια και αγωνία για το μέλλον, καθώς και άλλα πολλά, μπορούν να αποτελέσουν μια «μαγιά» για σκέψεις, συμπεράσματα και αντιδράσεις… Δεν λείπουν ποτέ οι αφορμές. Από εμάς εξαρτάται η δημιουργία νέων κινημάτων πολιτισμού.
ΝΜ: Προφανώς αναφέρεστε σε ένα νεότερο κοινό το οποίο παρακολουθεί και αισθάνεται τα κοινωνικά κινήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, τόσο στα κινήματα του ’60, όσο και στα σημερινά, της εποχής μας, υπάρχουν κινήματα με την αντίστοιχη δυναμική για όποιον διαθέτει ευαίσθητες κεραίες και μπορεί να αντιληφθεί. Βεβαίως τα παλαιά κινήματα (εκείνα του ‘60) στηρίζονταν στη διαμόρφωση ενός μεταπολεμικού νεότερου κόσμου με ποιοτική ζωή, μετά τους εμφύλιους σπαραγμούς, τις φυλακές και τις εξορίες, τα μεγάλα κύματα αστυφιλίας προς τις κεντρικές πόλεις, καθώς και άλλα βαθύτερα προβλήματα ελευθεριών, έκαναν ώστε να δημιουργηθούν και κινήματα πολιτιστικών δράσεων με σημαντικότατες προσωπικότητες και συλλογικότητες. Σήμερα, η μετανάστευση και όλα τα προσφυγικά ρεύματα από κοντινές εμπόλεμες χώρες, «συμβάλλουν» στο ρατσιστικό πρόβλημα για όσους (πολλούς) είναι κοντόφθαλμοι. Μνημόνια υπαρκτά και μη, πληθωρισμός, φτωχοποίηση, επανεμφάνιση ακροδεξιών φασιστικών κινημάτων, ανασφάλεια και αγωνία για το μέλλον, καθώς και άλλα πολλά, μπορούν να αποτελέσουν μια «μαγιά» για σκέψεις, συμπεράσματα και αντιδράσεις… Δεν λείπουν ποτέ οι αφορμές. Από εμάς εξαρτάται η δημιουργία νέων κινημάτων πολιτισμού.
Ποια είναι η κύρια υποχρέωση ενός δημιουργού;
ΝΜ: Να παρατηρεί ως παρατηρητής σε φάρο. Να κοιτάζει το πέλαγος, πέρα, μακριά. Κάτι θα δει, κάτι θα βρει που θα του χαλάει την αρμονία. Ο δημιουργός θα πρέπει να ασχολείται κατά κύριο λόγο με αυτό ακριβώς. Την αρμονία! Δεν αναφέρομαι στην αρμονία της μουσικής, αλλά του κόσμου. Από ‘κει θα αντλήσουμε την ουσία και τις σκέψεις της δημιουργικής διαμόρφωσης…
ΝΜ: Να παρατηρεί ως παρατηρητής σε φάρο. Να κοιτάζει το πέλαγος, πέρα, μακριά. Κάτι θα δει, κάτι θα βρει που θα του χαλάει την αρμονία. Ο δημιουργός θα πρέπει να ασχολείται κατά κύριο λόγο με αυτό ακριβώς. Την αρμονία! Δεν αναφέρομαι στην αρμονία της μουσικής, αλλά του κόσμου. Από ‘κει θα αντλήσουμε την ουσία και τις σκέψεις της δημιουργικής διαμόρφωσης…
Κατά πόσο μπορεί σήμερα να βιοπορίζεται ένας μουσικός ή ένας δημιουργός από αυτή του την ιδιότητα;
ΝΜ: Είναι όντως δύσκολη εποχή με πολλά… θύματα. Νέοι μουσικοί ταλαντούχοι που η δύσκολη ζωή τους απομάκρυνε από την μελέτη και την έρευνα για καλλιέργεια περισσότερη. Η μουσική είναι τέχνη γοητευτική, η επιβίωση όμως από αυτήν είναι δύσκολη. Εάν επιλέξεις να ζεις από τη μουσική, σήμερα, με τις παρούσες συνθήκες στη χώρα μας, θα πρέπει να είσαι έτοιμος για κάθε ενδεχόμενο.
ΝΜ: Είναι όντως δύσκολη εποχή με πολλά… θύματα. Νέοι μουσικοί ταλαντούχοι που η δύσκολη ζωή τους απομάκρυνε από την μελέτη και την έρευνα για καλλιέργεια περισσότερη. Η μουσική είναι τέχνη γοητευτική, η επιβίωση όμως από αυτήν είναι δύσκολη. Εάν επιλέξεις να ζεις από τη μουσική, σήμερα, με τις παρούσες συνθήκες στη χώρα μας, θα πρέπει να είσαι έτοιμος για κάθε ενδεχόμενο.
Μόλις κυκλοφόρησε μια ακόμη δουλειά σας με τίτλο «Άγρυπνο φεγγάρι» όπου μελοποιήσατε Έλληνες ποιητές του 19ου & 20ου αιώνα. Με ποιο κριτήριο τους επιλέξατε;
ΝΜ: Το κριτήριο δεν είναι άλλο από την ταύτισή μου με τον ποιητικό λόγο και τις εποχές που έγραψαν οι Ποιητές στο Άγρυπνο Φεγγάρι (Βάρναλης, Βιζυηνός, Καρυωτάκης, Λαπαθιώτης, Πολυδούρη, Σαραντάρης, Σεφέρης). Όταν λέω «κριτήριο» αναφέρομαι στην αίσθηση που νιώθω από τον γραπτό λόγο του κάθε Ποιητή. Μην ξεχνάμε πως αναφερόμαστε σε μεγάλες προσωπικότητες του 19ου και 20ού αιώνα· στυλοβάτες - γλωσσοπλάστες της εποχής η οποία σημάδεψε την ελληνική γλώσσα, καθώς και το βαθύτερο ήθος της δύσκολης εποχής που έζησαν, όσο έζησαν, οι Ποιητές.
ΝΜ: Το κριτήριο δεν είναι άλλο από την ταύτισή μου με τον ποιητικό λόγο και τις εποχές που έγραψαν οι Ποιητές στο Άγρυπνο Φεγγάρι (Βάρναλης, Βιζυηνός, Καρυωτάκης, Λαπαθιώτης, Πολυδούρη, Σαραντάρης, Σεφέρης). Όταν λέω «κριτήριο» αναφέρομαι στην αίσθηση που νιώθω από τον γραπτό λόγο του κάθε Ποιητή. Μην ξεχνάμε πως αναφερόμαστε σε μεγάλες προσωπικότητες του 19ου και 20ού αιώνα· στυλοβάτες - γλωσσοπλάστες της εποχής η οποία σημάδεψε την ελληνική γλώσσα, καθώς και το βαθύτερο ήθος της δύσκολης εποχής που έζησαν, όσο έζησαν, οι Ποιητές.
Για ποιο λόγο στους περισσότερους δίσκους σας, όπως και σε αυτόν, επιλέγετε πολλούς ερμηνευτές και όχι έναν;
ΝΜ: Είναι μια ερώτηση που μου αρέσει ιδιαιτέρως. Όντως, μου αρέσει να κάνω πολυσυμμετοχικούς δίσκους και αυτό πράττω πίσω από μια προσωπική μου θεώρηση πως οι περισσότερες φωνές – ερμηνείες – ψυχές – καταθέσεις, συγκεντρώνουν περισσότερο ενδιαφέρον και ποικίλουν, αντί να στέκονται γύρω από έναν ερμηνευτή, ο οποίος θα μονοπωλήσει το στιλ και την μανιέρα του. Παλαιότερα, τα 12 (συνήθως) τραγούδια με έναν τραγουδιστή δεν έκαναν τίποτ’ άλλο από την επιβολή του τρόπου του τραγουδιστή. Οι πολλές συμμετοχές στο Άγρυπνο Φεγγάρι, με τους έξι ερμηνευτές: Βενετσάνου, Θηβαίο, Θωΐδου, Ιωαννίδη, Μάλαμα, Τσαϊρέλη και την χορωδία του Σταύρου Μπερή, προσφέρουν την ευκαιρία να φανεί το έργο και το ύφος του δημιουργού. Οι ερμηνευτές (και είμαι πολύ τυχερός που συμμετέχουν στον δίσκο μου) εξυπηρετούν το έργο και όχι την δική τους αποκλειστική σφραγίδα. Εγώ, διάλεξα τους ερμηνευτές με βάση την απόδοση του κλίματος του κάθε τραγουδιού. Αυτή την συνταγή την υλοποιώ από την δεκαετία του ’80.
ΝΜ: Είναι μια ερώτηση που μου αρέσει ιδιαιτέρως. Όντως, μου αρέσει να κάνω πολυσυμμετοχικούς δίσκους και αυτό πράττω πίσω από μια προσωπική μου θεώρηση πως οι περισσότερες φωνές – ερμηνείες – ψυχές – καταθέσεις, συγκεντρώνουν περισσότερο ενδιαφέρον και ποικίλουν, αντί να στέκονται γύρω από έναν ερμηνευτή, ο οποίος θα μονοπωλήσει το στιλ και την μανιέρα του. Παλαιότερα, τα 12 (συνήθως) τραγούδια με έναν τραγουδιστή δεν έκαναν τίποτ’ άλλο από την επιβολή του τρόπου του τραγουδιστή. Οι πολλές συμμετοχές στο Άγρυπνο Φεγγάρι, με τους έξι ερμηνευτές: Βενετσάνου, Θηβαίο, Θωΐδου, Ιωαννίδη, Μάλαμα, Τσαϊρέλη και την χορωδία του Σταύρου Μπερή, προσφέρουν την ευκαιρία να φανεί το έργο και το ύφος του δημιουργού. Οι ερμηνευτές (και είμαι πολύ τυχερός που συμμετέχουν στον δίσκο μου) εξυπηρετούν το έργο και όχι την δική τους αποκλειστική σφραγίδα. Εγώ, διάλεξα τους ερμηνευτές με βάση την απόδοση του κλίματος του κάθε τραγουδιού. Αυτή την συνταγή την υλοποιώ από την δεκαετία του ’80.
Πόσο μεγαλύτερη είναι η «ευθύνη» ενός συνθέτη που μελοποιεί ποίηση έναντι των υπολοίπων που μελοποιούν στίχους;
ΝΜ: Δεν ξέρω αν η «ευθύνη» είναι μεγαλύτερη· εκείνο που γνωρίζω είναι πως τόσο ο ποιητικός λόγος, όσο και ο στιχουργικός, απαιτούν ρόλο ευθύνης στον συνθέτη. Μπορεί ο ποιητικός λόγος να χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση, να βρεις το μέτρο του, να δουλέψεις ενδεχομένως δίχως ρίμες, αλλά και η στιχουργική σε κλείνει σε άλλα στεγανά. Αρκεί να βρίσκεις τρόπους ελιγμών και προσαρμογής σε ό,τι σε οδηγεί σε μια ομαλή σύνθεση. Δίχως ιδιαίτερες δυσκολίες στην μουσική ανάγνωση. Επαναλαμβάνω: δεν υπάρχει δύσκολο και εύκολο. Το θέμα είναι η διαχείριση του λόγου, των λέξεων, των νοημάτων, να γίνεται προσιτή και σαφής στον ακροατή.
ΝΜ: Δεν ξέρω αν η «ευθύνη» είναι μεγαλύτερη· εκείνο που γνωρίζω είναι πως τόσο ο ποιητικός λόγος, όσο και ο στιχουργικός, απαιτούν ρόλο ευθύνης στον συνθέτη. Μπορεί ο ποιητικός λόγος να χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση, να βρεις το μέτρο του, να δουλέψεις ενδεχομένως δίχως ρίμες, αλλά και η στιχουργική σε κλείνει σε άλλα στεγανά. Αρκεί να βρίσκεις τρόπους ελιγμών και προσαρμογής σε ό,τι σε οδηγεί σε μια ομαλή σύνθεση. Δίχως ιδιαίτερες δυσκολίες στην μουσική ανάγνωση. Επαναλαμβάνω: δεν υπάρχει δύσκολο και εύκολο. Το θέμα είναι η διαχείριση του λόγου, των λέξεων, των νοημάτων, να γίνεται προσιτή και σαφής στον ακροατή.
Μιλήστε μας και για το βιβλίο σας «Μετά πάσης ειλικρινείας» που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Τι ακριβώς καταθέτετε εκεί και ποια «ανάγκη» σας οδήγησε στην ειλικρινή αυτή κατάθεση;
ΝΜ: Το νέο μου βιβλίο με τίτλο «Μετά πάσης ειλικρινείας» (Εκδ. Άπαρσις, 2019) είναι το πέμπτο βιβλίο που έχω εκδώσει. Και αυτό ασχολείται με κοινωνικά, μουσικά, πολιτιστικά, ανθρώπινα θέματα της καθημερινότητας. Είναι κάτι σαν ένα προσωπικό ανθολόγιο ή ημερολόγιο το οποίο ακτινογραφεί την καθημερινότητά μας από υπαρκτά γεγονότα. Καμία μυθοπλασία. Όλα στο φως και Μετά πάσης ειλικρινείας, όπως λέει και ο τίτλος.
ΝΜ: Το νέο μου βιβλίο με τίτλο «Μετά πάσης ειλικρινείας» (Εκδ. Άπαρσις, 2019) είναι το πέμπτο βιβλίο που έχω εκδώσει. Και αυτό ασχολείται με κοινωνικά, μουσικά, πολιτιστικά, ανθρώπινα θέματα της καθημερινότητας. Είναι κάτι σαν ένα προσωπικό ανθολόγιο ή ημερολόγιο το οποίο ακτινογραφεί την καθημερινότητά μας από υπαρκτά γεγονότα. Καμία μυθοπλασία. Όλα στο φως και Μετά πάσης ειλικρινείας, όπως λέει και ο τίτλος.
Το διαδίκτυο, τελικά, είναι εχθρός ή σύμμαχος της μουσικής;
ΝΜ: Δεν νιώθω καμία απολύτως έχθρα με το διαδίκτυο! Αντιθέτως, πιστεύω πως ήταν μια… ευλογία από τον αντιδιαδικτυακό θεούλη. Είναι ένας φιλικά προσκείμενος μηχανισμός που αναπτύσσεται και κατακτά ανθρώπους, χώρες, ηπείρους, βάζοντάς τους συνεχώς, ακατάπαυστα ερωτήματα και διλήμματα. Σχέσεις των παιδιών με το διαδίκτυο, με το «επικίνδυνο» internet, με την μεγάλης διαρκείας χρήση του, με τα spam, τα faces και άλλα τόσα… Μα, πάντα, κάθε νέο πράγμα, διατρέχει κινδύνους και περιπτωσιολογίες. Το διαδίκτυο και οι ηλεκτρονικές ανακαλύψεις έρχονται με ραγδαίους ρυθμούς για να μείνουν και να στεριώσουν στην αιωνιότητα και η Μουσική ωφελείται τα μάλα…
ΝΜ: Δεν νιώθω καμία απολύτως έχθρα με το διαδίκτυο! Αντιθέτως, πιστεύω πως ήταν μια… ευλογία από τον αντιδιαδικτυακό θεούλη. Είναι ένας φιλικά προσκείμενος μηχανισμός που αναπτύσσεται και κατακτά ανθρώπους, χώρες, ηπείρους, βάζοντάς τους συνεχώς, ακατάπαυστα ερωτήματα και διλήμματα. Σχέσεις των παιδιών με το διαδίκτυο, με το «επικίνδυνο» internet, με την μεγάλης διαρκείας χρήση του, με τα spam, τα faces και άλλα τόσα… Μα, πάντα, κάθε νέο πράγμα, διατρέχει κινδύνους και περιπτωσιολογίες. Το διαδίκτυο και οι ηλεκτρονικές ανακαλύψεις έρχονται με ραγδαίους ρυθμούς για να μείνουν και να στεριώσουν στην αιωνιότητα και η Μουσική ωφελείται τα μάλα…
Έχετε υπηρετήσει τη μουσική ως συνθέτης, εκτελεστής, καθηγητής, καλλιτεχνικός διευθυντής, παραγωγός δίσκων, ραδιοφωνικός παραγωγός, και εκδότης μουσικού περιοδικού. Ποια ιδιότητα πιστεύετε ότι σας ταιριάζει περισσότερο;
ΝΜ: Όλες, δίχως καμία εξαίρεση! Δεν έχω κάνει τίποτα αν δεν έχει μουσική βάση, θεμέλιο, αφορμή, αιτία. Ό,τι περνάει από το μυαλό μου είναι Μουσική, πολλές φορές μεταμφιεσμένη σε κάτι άλλο. Είμαι ευτυχής για τα τόσα χρόνια μουσικής ενασχόλησης. Και, νομίζω πως είμαι πολύ… πλούσιος· πάμπλουτος, θα έλεγα δίχως αναστολή. Γνώρισα σημαντικές προσωπικότητες. Συνομίλησα μαζί τους. Με πολλούς απ’ αυτούς, συνεργάστηκα. Συμμετείχα σε συλλογικές κινήσεις μουσικές, κοινωνικές, πολιτικές. Απέτυχα σε πολιτικές επιλογές και αυτό με τιμά ιδιαιτέρως, αφού κατάφερα να διατηρήσω την αυτονομία σκέψης και επιλογών. Έκανα αμέτρητες συναυλίες και εμφανίσεις, έκανα δισκογραφία με τελευταίο παράδειγμα το Άγρυπνο Φεγγάρι, το οποίο και θα παρουσιάσω την Παρασκευή, στις 31 Μαΐου στον Ιανό στις 8.30 μμ. (σ.σ. η εκδήλωση θα μεταδοθεί ζωντανά στο παρακάτω link).
ΝΜ: Όλες, δίχως καμία εξαίρεση! Δεν έχω κάνει τίποτα αν δεν έχει μουσική βάση, θεμέλιο, αφορμή, αιτία. Ό,τι περνάει από το μυαλό μου είναι Μουσική, πολλές φορές μεταμφιεσμένη σε κάτι άλλο. Είμαι ευτυχής για τα τόσα χρόνια μουσικής ενασχόλησης. Και, νομίζω πως είμαι πολύ… πλούσιος· πάμπλουτος, θα έλεγα δίχως αναστολή. Γνώρισα σημαντικές προσωπικότητες. Συνομίλησα μαζί τους. Με πολλούς απ’ αυτούς, συνεργάστηκα. Συμμετείχα σε συλλογικές κινήσεις μουσικές, κοινωνικές, πολιτικές. Απέτυχα σε πολιτικές επιλογές και αυτό με τιμά ιδιαιτέρως, αφού κατάφερα να διατηρήσω την αυτονομία σκέψης και επιλογών. Έκανα αμέτρητες συναυλίες και εμφανίσεις, έκανα δισκογραφία με τελευταίο παράδειγμα το Άγρυπνο Φεγγάρι, το οποίο και θα παρουσιάσω την Παρασκευή, στις 31 Μαΐου στον Ιανό στις 8.30 μμ. (σ.σ. η εκδήλωση θα μεταδοθεί ζωντανά στο παρακάτω link).
Πόση και ποια σχέση μπορεί να έχει η μουσική που επιλέγει κάποιος ν’ ακούσει με το ήθος του;
ΝΜ: Ο κάθε άνθρωπος έχει συναισθηματικές εξαρτήσεις, ακόμα και στη μουσική. Δεν θα επιχειρήσω όμως να κατατάξω συνομοταξίες ανθρώπων με αντίστοιχες μουσικές. Χρειάζεται πολλή προσοχή. Οι Γκεσταπίτες έκαναν τα εγκλήματά τους δίχως τύψεις, ακούγοντας καλές μουσικές… Και μόνο αυτό το μακάβριο παράδειγμα, με αποτρέπει από την παγίδα να υποστηρίξω την αντιστοιχία των τάξεων, των επαγγελμάτων των ανθρώπων με την Μουσική. Γνωρίζω πως με την λήξη των Ιατρικών Συνεδρίων, οι γιατροί επιστήμονες πάνε και γλεντοκοπούν στα σκυλάδικα… Άνθρωποι είναι κι αυτοί…
ΝΜ: Ο κάθε άνθρωπος έχει συναισθηματικές εξαρτήσεις, ακόμα και στη μουσική. Δεν θα επιχειρήσω όμως να κατατάξω συνομοταξίες ανθρώπων με αντίστοιχες μουσικές. Χρειάζεται πολλή προσοχή. Οι Γκεσταπίτες έκαναν τα εγκλήματά τους δίχως τύψεις, ακούγοντας καλές μουσικές… Και μόνο αυτό το μακάβριο παράδειγμα, με αποτρέπει από την παγίδα να υποστηρίξω την αντιστοιχία των τάξεων, των επαγγελμάτων των ανθρώπων με την Μουσική. Γνωρίζω πως με την λήξη των Ιατρικών Συνεδρίων, οι γιατροί επιστήμονες πάνε και γλεντοκοπούν στα σκυλάδικα… Άνθρωποι είναι κι αυτοί…
