Άνθρωπος καλλιεργημένος, ευγενής και κατασταλαγμένος, στον οποίο το ελληνικό τραγούδι χρωστά μερικές από τις πιο ιδιαίτερες στιγμές του.
Μαζί με τους στιχουργούς και τους ποιητές του διαγράφει μια ανεξάρτητη διαδρομή στα μουσικά μας πράγματα, «στήνοντας» ηχοτοπία ζηλευτά και αναγνωρίσιμα. Σταθμός αυτής της διαδρομής, η επόμενη Τετάρτη (20/9) στο Κηποθέατρο Παπάγου με μουσικούς συνοδοιπόρους την Ελένη Τσαλιγοπούλου και τους Boğaz. Εξ αυτής της αφορμής, συνέντευξη με το σπουδαίο Νίκο Ξυδάκη.
Πως προέκυψε η φετινή συνεργασία σας με την Ελένη Τσαλιγοπούλου και πως αντιμετωπίζετε τη νέα σας αυτή σύμπραξη μετά από χρόνια; Τι θα περιλαμβάνει αυτή η βραδιά στο κηποθέατρο Παπάγου;
Από μία πρόταση των Boğaz και της Ελένης Τσαλιγοπούλου να δούνε με τον δικό τους τρόπο ξανά τα τραγούδια. Την Ελένη την άκουσα πρώτη φορά στον Σείριο. Στις παραστάσεις του Μάνου Χατζιδάκι το 1987 που συμμετείχα κι εγώ πρώτη φορά στην σκηνή. Μου άρεσε πως αντηχούσαν οι καταβολές της στην φωνή της. Από το Δημοτικό τραγούδι από τους ψαλμούς. Και λίγο αργότερα για αυτό την κάλεσα στην πρώτη μου προσωπική συναυλία στην Ελευσίνα. Έπειτα ήμουν ως παραγωγός στον πρώτο της δίσκο με τον Γιώργο Ανδρέου. Συμμετείχε στις παραστάσεις στο Γυάλινο και στον ομώνυμο δίσκο τραγούδησε τον Ηριδανό και όλο, λίγο - πολύ, συναντιόμασταν. Τώρα το έφερε ο χρόνος να είναι η πιο ολοκληρωμένη μας συνεργασία. Και με την Ελένη και την φωνή της ζούνε μία δεύτερη ζωή αυτά τα τραγούδια.
Πόσο διαφοροποιείται ο γνώριμος ήχος, αλλά και το ύφος των τραγουδιών σας από το παίξιμο των Boğaz;
Εκ πρώτης όψεως υπάρχει μία συγγένεια. Τα παιδιά όμως με τον πιο ηλεκτρικό ήχο δίνουν έναν πολύ ωραίο τόνο. Και μία ατμόσφαιρα υπαινικτική που πιστεύω πως ταιριάζει στο μουσικό κλίμα και στον λόγο αυτών τραγουδιών. Δεν εκβιάζουν τον εκσυγχρονισμό τους. Είναι μία πιο εκφραστική προσέγγιση. Ξανακερδίζουν την Αθωότητα εκείνη που λέω πως είχα κι εγώ την στιγμή που τα έγραφα. Και για αυτό γίνομαι ένας ευδαίμων ακροατής επί σκηνής των ίδιων μου των τραγουδιών.
Με τη συναυλία αυτή ολοκληρώνεται ο κύκλος των κοινών σας εμφανίσεων ή να αναμένουμε και συνέχεια;
Συζητάμε για κάποιες επιλεκτικές συναυλίες τον χειμώνα.
Πόσο σημαντικό είναι για έναν συνθέτη ο ερμηνευτής του να είναι ταυτόχρονα και μουσικός;
Ακόμα καλύτερα στο βαθμό που καλλιεργεί την μουσική του αίσθηση και την αντίληψη του τί τραγουδάει και ερμηνεύει.
Η τραγουδοποιία στη χώρα μας, για κάποιο(υς) λόγο(υς), εκπροσωπείται περισσότερο από άνδρες δημιουργούς. Λιγότερες είναι οι γυναίκες δημιουργοί. Αντίθετα, οι τραγουδίστριες είναι όσες και οι τραγουδιστές. Έχετε κάποια εξήγηση για αυτό το γεγονός;
Στην μουσική σύνθεση είναι λίγες οι γυναίκες όντως γενικότερα όμως. Ίσως να είναι οι ίδιες ένα είδος Μουσικής και να μην αισθάνονται την βαθύτερη ανάγκη να την γράφουν κιόλας. Γιατί σε όλα τ΄ άλλα διαπρέπουν. Τώρα για το ισοζύγιο ανδρών γυναικών ας ασχοληθούν οι κοινωνιολόγοι ή η ψυχανάλυση. Αν και μερικά τέτοια φαινόμενα μοιάζουν και ανεξήγητα.
Παλαιότερα, οι δημιουργοί σχηματίζαν ντουέτα και κάνανε έναν ολοκληρωμένο δίσκο με έναν ερμηνευτή ή και περισσότερους. Πλέον, αυτό έχει αντιστραφεί. Ο ερμηνευτής είναι ένας και οι δημιουργοί περισσότεροι. Που οφείλεται αυτό κατά την άποψή σας; Εσείς, έχετε προτίμηση σε ένα από τα δύο αυτά σχήματα;
Δυστυχώς δεν μπορώ να μπω σε τέτοιους υπολογισμούς. Εάν μία φωνή ψάχνει την επιτυχία κοιτάει να βρει ένα τραγούδι από εδώ άλλο από εκεί. Εμένα με ενδιαφέρει εάν κάποια φωνή δεν θα πει τυχαία κάτι. Και εάν θα είναι ένας ήρωας ένα πρόσωπο πειστικό που ανήκει στον κόσμο των τραγουδιών που ερμηνεύει. Ή όπως ένας ηθοποιός βρίσκεται στον σωστό ρόλο. Πιστεύω πως οι φωνές στα τραγούδια όπως συμβαίνει και με τους έρωτες δεν μπορεί είναι αναρίθμητες, είναι λίγες.
Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης, και του τραγουδιού ειδικότερα, σε εποχές δύσκολες, σε εποχές κρίσης;
Μπορεί να είναι ένα καλό παράδειγμα ότι η δημιουργική εργασία, η δημιουργικότητα δεν χάνεται και στις πιο κρίσιμες στιγμές. Και μόνο που γράφεις ένα τραγούδι εν μέσω κρίσης είναι σημαντικό κι ελπιδοφόρο. Δεν είναι ανάγκη το υλικό και το θέμα του να είναι η Κρίση. Είδα σε ένα βίντεο τον ωραίο εκείνον μουσικό το Lou Reed να λέει πως την εποχή που έπεσαν οι δίδυμοι πύργοι στην Αμερική ηχογραφούσε ένα τραγούδι στο στούντιο. Κι ένιωθε -λέει- πως δεν ήταν απλώς ένα τραγούδι αλλά «μία καρδιά που εξακολουθεί να κτυπάει».
Ο Ράινε Μαρία Ρίλκε, στα «Γράμματα σε ένα νέο ποιητή», έλεγε πως το χειρότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην τέχνη είναι η κριτική. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη; Σας έχει τύχει να διαβάσετε αποθεωτική κριτική μιας εμφάνισής σας που, κατά τη γνώμη σας, δεν ήταν καλή και το αντίθετο;
Δεν νιώθω και μεγάλη συμπάθεια στην κριτική, αλλά κάποιοι άνθρωποι που ξέρουν γιατί μιλάνε μπορεί η οξυδέρκεια και η ευαισθησία τους να σου δείξει κάτι. Από εκεί και πέρα δεν νομίζω πως χρειάζεσαι να σου πει κάποιος ότι δεν είσαι ο Ρίλκε της μουσικής. Ή ποια στιγμή σου είναι ατυχής. Το μόνο που θυμάμαι είναι πως γράφτηκε ότι η μελοποίηση του Καβάφη από εμένα ήταν ένα ατύχημα, ενώ εγώ δεν τον έχω μελοποιήσει!
Τι σας έχει «κεντρίσει» το ενδιαφέρον από καινούργια τραγούδια ή νεότερους δημιουργούς και ερμηνευτές;
Κοιτάξτε ασφαλώς και υπάρχουν καλά τραγούδια και νέοι μουσικοί. Καμιά φορά είναι σαν να λείπει εκείνο το μυστήριο της μουσικής που δεν ξέρεις από που προήλθε. Αναγνωρίζεις δηλαδή κάπως εύκολα την πηγή, την επιρροή. Την πατρότητά τους όπως παρατήρησε και κάποιος.
Ένας εξαιρετικός στίχος του Άλκη Αλκαίου λέει: «Τώρα χαμένος στων ονείρων μου το χάρτη, όλο ρωτάω πως τα ‘φερε έτσι η ζωή, αυτοί που φύγανε να με καλούν σε πάρτυ κι αυτοί που ζούνε να μου λείπουν πιο πολύ». Αντιστρέφοντάς τον: σας λείπουν οι «παλιοί» που έφυγαν; Υπάρχουν νέοι που να σας «καλούν σε πάρτυ»;
Νομίζω από τις απώλειες, από την αίσθηση της απώλειας, κατορθώνεις να φτιάξεις κάτι. Η απώλεια σου δίνει την φωνή. Υπάρχει ένα πολύ ωραίο ποίημα του Διονύση Καψάλη με τον τίτλο ΡΕΖΕΝΤΑ, το γνωστό παλιό τραγούδι, που μιλάει για αυτήν την σχέση με τα πρόσωπα που χάνουμε, που μας λείπουν. Τώρα οι νέοι και οι ζωντανοί δεν έχει σημασία εάν με καλούν σε πάρτυ. Είναι όμως αρκετοί που με καλούν σε προσωπικές και κατ’ ιδίαν συναντήσεις.
Καταλαγιάζει ο δημιουργικός οίστρος με την πάροδο των χρόνων; Εσείς γράφετε ακόμα;
Ασφαλώς και γράφω γιατί να διακόψω; Τελευταία μάλιστα βρίσκομαι σε μία περίοδο και μία διάθεση πριν γράψω τα πρώτα μου τραγούδια .
Μαζί με τους στιχουργούς και τους ποιητές του διαγράφει μια ανεξάρτητη διαδρομή στα μουσικά μας πράγματα, «στήνοντας» ηχοτοπία ζηλευτά και αναγνωρίσιμα. Σταθμός αυτής της διαδρομής, η επόμενη Τετάρτη (20/9) στο Κηποθέατρο Παπάγου με μουσικούς συνοδοιπόρους την Ελένη Τσαλιγοπούλου και τους Boğaz. Εξ αυτής της αφορμής, συνέντευξη με το σπουδαίο Νίκο Ξυδάκη.
Πως προέκυψε η φετινή συνεργασία σας με την Ελένη Τσαλιγοπούλου και πως αντιμετωπίζετε τη νέα σας αυτή σύμπραξη μετά από χρόνια; Τι θα περιλαμβάνει αυτή η βραδιά στο κηποθέατρο Παπάγου;
Από μία πρόταση των Boğaz και της Ελένης Τσαλιγοπούλου να δούνε με τον δικό τους τρόπο ξανά τα τραγούδια. Την Ελένη την άκουσα πρώτη φορά στον Σείριο. Στις παραστάσεις του Μάνου Χατζιδάκι το 1987 που συμμετείχα κι εγώ πρώτη φορά στην σκηνή. Μου άρεσε πως αντηχούσαν οι καταβολές της στην φωνή της. Από το Δημοτικό τραγούδι από τους ψαλμούς. Και λίγο αργότερα για αυτό την κάλεσα στην πρώτη μου προσωπική συναυλία στην Ελευσίνα. Έπειτα ήμουν ως παραγωγός στον πρώτο της δίσκο με τον Γιώργο Ανδρέου. Συμμετείχε στις παραστάσεις στο Γυάλινο και στον ομώνυμο δίσκο τραγούδησε τον Ηριδανό και όλο, λίγο - πολύ, συναντιόμασταν. Τώρα το έφερε ο χρόνος να είναι η πιο ολοκληρωμένη μας συνεργασία. Και με την Ελένη και την φωνή της ζούνε μία δεύτερη ζωή αυτά τα τραγούδια.
Πόσο διαφοροποιείται ο γνώριμος ήχος, αλλά και το ύφος των τραγουδιών σας από το παίξιμο των Boğaz;
Εκ πρώτης όψεως υπάρχει μία συγγένεια. Τα παιδιά όμως με τον πιο ηλεκτρικό ήχο δίνουν έναν πολύ ωραίο τόνο. Και μία ατμόσφαιρα υπαινικτική που πιστεύω πως ταιριάζει στο μουσικό κλίμα και στον λόγο αυτών τραγουδιών. Δεν εκβιάζουν τον εκσυγχρονισμό τους. Είναι μία πιο εκφραστική προσέγγιση. Ξανακερδίζουν την Αθωότητα εκείνη που λέω πως είχα κι εγώ την στιγμή που τα έγραφα. Και για αυτό γίνομαι ένας ευδαίμων ακροατής επί σκηνής των ίδιων μου των τραγουδιών.
Με τη συναυλία αυτή ολοκληρώνεται ο κύκλος των κοινών σας εμφανίσεων ή να αναμένουμε και συνέχεια;
Συζητάμε για κάποιες επιλεκτικές συναυλίες τον χειμώνα.
Πόσο σημαντικό είναι για έναν συνθέτη ο ερμηνευτής του να είναι ταυτόχρονα και μουσικός;
Ακόμα καλύτερα στο βαθμό που καλλιεργεί την μουσική του αίσθηση και την αντίληψη του τί τραγουδάει και ερμηνεύει.
Η τραγουδοποιία στη χώρα μας, για κάποιο(υς) λόγο(υς), εκπροσωπείται περισσότερο από άνδρες δημιουργούς. Λιγότερες είναι οι γυναίκες δημιουργοί. Αντίθετα, οι τραγουδίστριες είναι όσες και οι τραγουδιστές. Έχετε κάποια εξήγηση για αυτό το γεγονός;
Στην μουσική σύνθεση είναι λίγες οι γυναίκες όντως γενικότερα όμως. Ίσως να είναι οι ίδιες ένα είδος Μουσικής και να μην αισθάνονται την βαθύτερη ανάγκη να την γράφουν κιόλας. Γιατί σε όλα τ΄ άλλα διαπρέπουν. Τώρα για το ισοζύγιο ανδρών γυναικών ας ασχοληθούν οι κοινωνιολόγοι ή η ψυχανάλυση. Αν και μερικά τέτοια φαινόμενα μοιάζουν και ανεξήγητα.
Παλαιότερα, οι δημιουργοί σχηματίζαν ντουέτα και κάνανε έναν ολοκληρωμένο δίσκο με έναν ερμηνευτή ή και περισσότερους. Πλέον, αυτό έχει αντιστραφεί. Ο ερμηνευτής είναι ένας και οι δημιουργοί περισσότεροι. Που οφείλεται αυτό κατά την άποψή σας; Εσείς, έχετε προτίμηση σε ένα από τα δύο αυτά σχήματα;
Δυστυχώς δεν μπορώ να μπω σε τέτοιους υπολογισμούς. Εάν μία φωνή ψάχνει την επιτυχία κοιτάει να βρει ένα τραγούδι από εδώ άλλο από εκεί. Εμένα με ενδιαφέρει εάν κάποια φωνή δεν θα πει τυχαία κάτι. Και εάν θα είναι ένας ήρωας ένα πρόσωπο πειστικό που ανήκει στον κόσμο των τραγουδιών που ερμηνεύει. Ή όπως ένας ηθοποιός βρίσκεται στον σωστό ρόλο. Πιστεύω πως οι φωνές στα τραγούδια όπως συμβαίνει και με τους έρωτες δεν μπορεί είναι αναρίθμητες, είναι λίγες.
Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης, και του τραγουδιού ειδικότερα, σε εποχές δύσκολες, σε εποχές κρίσης;
Μπορεί να είναι ένα καλό παράδειγμα ότι η δημιουργική εργασία, η δημιουργικότητα δεν χάνεται και στις πιο κρίσιμες στιγμές. Και μόνο που γράφεις ένα τραγούδι εν μέσω κρίσης είναι σημαντικό κι ελπιδοφόρο. Δεν είναι ανάγκη το υλικό και το θέμα του να είναι η Κρίση. Είδα σε ένα βίντεο τον ωραίο εκείνον μουσικό το Lou Reed να λέει πως την εποχή που έπεσαν οι δίδυμοι πύργοι στην Αμερική ηχογραφούσε ένα τραγούδι στο στούντιο. Κι ένιωθε -λέει- πως δεν ήταν απλώς ένα τραγούδι αλλά «μία καρδιά που εξακολουθεί να κτυπάει».
Ο Ράινε Μαρία Ρίλκε, στα «Γράμματα σε ένα νέο ποιητή», έλεγε πως το χειρότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην τέχνη είναι η κριτική. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη; Σας έχει τύχει να διαβάσετε αποθεωτική κριτική μιας εμφάνισής σας που, κατά τη γνώμη σας, δεν ήταν καλή και το αντίθετο;
Δεν νιώθω και μεγάλη συμπάθεια στην κριτική, αλλά κάποιοι άνθρωποι που ξέρουν γιατί μιλάνε μπορεί η οξυδέρκεια και η ευαισθησία τους να σου δείξει κάτι. Από εκεί και πέρα δεν νομίζω πως χρειάζεσαι να σου πει κάποιος ότι δεν είσαι ο Ρίλκε της μουσικής. Ή ποια στιγμή σου είναι ατυχής. Το μόνο που θυμάμαι είναι πως γράφτηκε ότι η μελοποίηση του Καβάφη από εμένα ήταν ένα ατύχημα, ενώ εγώ δεν τον έχω μελοποιήσει!
Τι σας έχει «κεντρίσει» το ενδιαφέρον από καινούργια τραγούδια ή νεότερους δημιουργούς και ερμηνευτές;
Κοιτάξτε ασφαλώς και υπάρχουν καλά τραγούδια και νέοι μουσικοί. Καμιά φορά είναι σαν να λείπει εκείνο το μυστήριο της μουσικής που δεν ξέρεις από που προήλθε. Αναγνωρίζεις δηλαδή κάπως εύκολα την πηγή, την επιρροή. Την πατρότητά τους όπως παρατήρησε και κάποιος.
Ένας εξαιρετικός στίχος του Άλκη Αλκαίου λέει: «Τώρα χαμένος στων ονείρων μου το χάρτη, όλο ρωτάω πως τα ‘φερε έτσι η ζωή, αυτοί που φύγανε να με καλούν σε πάρτυ κι αυτοί που ζούνε να μου λείπουν πιο πολύ». Αντιστρέφοντάς τον: σας λείπουν οι «παλιοί» που έφυγαν; Υπάρχουν νέοι που να σας «καλούν σε πάρτυ»;
Νομίζω από τις απώλειες, από την αίσθηση της απώλειας, κατορθώνεις να φτιάξεις κάτι. Η απώλεια σου δίνει την φωνή. Υπάρχει ένα πολύ ωραίο ποίημα του Διονύση Καψάλη με τον τίτλο ΡΕΖΕΝΤΑ, το γνωστό παλιό τραγούδι, που μιλάει για αυτήν την σχέση με τα πρόσωπα που χάνουμε, που μας λείπουν. Τώρα οι νέοι και οι ζωντανοί δεν έχει σημασία εάν με καλούν σε πάρτυ. Είναι όμως αρκετοί που με καλούν σε προσωπικές και κατ’ ιδίαν συναντήσεις.
Καταλαγιάζει ο δημιουργικός οίστρος με την πάροδο των χρόνων; Εσείς γράφετε ακόμα;
Ασφαλώς και γράφω γιατί να διακόψω; Τελευταία μάλιστα βρίσκομαι σε μία περίοδο και μία διάθεση πριν γράψω τα πρώτα μου τραγούδια .
