Μίλτος Πασχαλίδης – «Η γραμμή μεταξύ αλληλεγγύης – συμπαράστασης & λαϊκισμού, είναι πολύ λεπτή»

(ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ – Α’ ΜΕΡΟΣ) «Τώρα χαμένος στων ονείρων μου το χάρτη, όλο ρωτάω πώς τα ‘φερε έτσι η ζωή, αυτοί που φύγανε να με καλούν σε πάρτι κι αυτοί που ζούνε να μου λείπουν πιο πολύ»
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
27 του Σεπτέμβρη 2014, στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ο Μίλτος Πασχαλίδης παρουσιάζει μια ιδιαίτερη μουσική παράσταση, ορμώμενος από το στίχο αυτό του Άλκη Αλκαίου. Εν μέσω προβών, ξέκλεψε λίγο χρόνο και ήρθε στα γραφεία του Ogdoo Music Group. Ο Μίλτος είναι από τις περιπτώσεις εκείνες των καλλιτεχνών, που μια συνέντευξη μαζί τους δίνει «τροφή» για σκέψη. «Μου περισσεύανε λέξεις» λέει όταν τον ρωτάω πώς του προέκυψε η συγγραφή. Και τις λέξεις αυτές δε φείδεται να τις μοιραστεί με ευστοχία, είτε υπό μορφή τραγουδιών, είτε βιβλίων, είτε χαλαρής, φιλικής κουβέντας.

Τίτλος της παράστασης «Αυτοί μου λείπουν πιο πολύ». Τι θα παρουσιάσεις;
Η φράση «αυτοί μου λείπουν πιο πολύ» είναι του Άλκη, απ’ το «Ιπτάμενο Χαλί» που έχει μελοποιήσει ο Λαυρέντης (Μαχαιρίτσας) κι έχει πει σε πρώτη εκτέλεση ο Γιώργος Νταλάρας. Λέει, λοιπόν σ’ ένα στίχο «τώρα χαμένος στων ονείρων μου το χάρτη, όλο ρωτάω πώς τα ‘φερε έτσι η ζωή, αυτοί που φύγανε να με καλούν σε πάρτι κι αυτοί που ζούνε να μου λείπουν πιο πολύ». Για μένα είναι συγκλονιστική ματιά. Με αφορμή αυτό το στίχο και κάτι κουβέντες μεταμεσονύχτιες που κάναμε με τον Ηλία (Μπενέτο), μου ‘ρθε μια ιδέα, επειδή στο Μέγαρο ήθελα να παίξω κάτι πρωτότυπο, που δεν το είχα ξανακάνει. Αυτή, λοιπόν, θα είναι μια παράσταση που στηρίζεται σε πρόσωπα που έχουν φύγει την τελευταία δεκαετία και που ήταν πολύ κεντρικά στη ζωή μου. Ο Μάνος Ξυδούς, ο Μητροπάνος, ο Άλκης Αλκαίος συν ένας, ο Τόκας, με τον οποίο πάντα λέγαμε να κάνουμε ένα δίσκο, αλλά δεν προλάβαμε. Δεν είναι αφιέρωμα σ’ αυτούς, γιατί για καθέναν τους θα χρειαζόμουν να τραγουδάω δυο μερόνυχτα. Είναι η σχέση μου μαζί τους, τα τραγούδια που φτιάξαμε μαζί και κάποια με τα οποία αλληλοεπικαλυπτόμεθα, δηλαδή ο Μητροπάνος έχει πει του Ξυδούς, ο Ξυδούς έχει πει δικά μου, εγώ έχω συνεργαστεί με όλους, με τον Άλκη κατά μείζονα λόγο, καθώς ήμασταν 17 χρόνια φίλοι, κι έτσι είναι μια παράσταση στην οποία θα μπλέξω τραγούδια τους με δικά μου, με κύριο άξονα τη μνήμη.

Υπάρχει κάποιος άλλος λόγος, εκτός όσων μου είπες, που διάλεξες αυτούς τους τέσσερις; Γιατί έχουμε χάσει κι άλλους σπουδαίους…
Ήταν φίλοι μου. Προφανώς μου λείπει κι ο Χατζιδάκις, σαν πρόσωπο, και ο Ξυλούρης και ο Λοΐζος – ίσως περισσότερο απ’ όλους – αλλά δεν ήταν προσωπικές απώλειες.

Ποιοι θα είναι μαζί σου στο Μέγαρο;
Στο Μέγαρο θα είναι η ορχήστρα μου με προεξάρχοντα το φίλο συνεργάτη κι ενορχηστρωτή, τον σπουδαίο αυτό μουσικό Θύμιο Παπαδόπουλο, ο οποίος είναι ένα πολυεργαλείο πνευστών, σίγουρα ο σπουδαιότερος πνευστός στην Ελλάδα. Θα είναι η Μιρέλα Πάχου, θα παίξει ακορντεόν και πιάνο και θα τραγουδήσει κι εκείνη στην παράσταση αυτή και επίσης η τριάδα, η «παλιοσειρά» που παίζει μαζί μου όλα αυτά τα χρόνια, ο Δημήτρης Μουτάφης στο μπάσο, ο Ηλίας Δουμάνης στα τύμπανα και ο Δημήτρης Σινογιάννης στις ηλεκτρικές κιθάρες. Θα υπάρξουν και παρουσίες φίλων – συναδέλφων τραγουδοποιών, οι οποίοι θα συμπράξουν στη σκηνή, αλλά δε θέλω να τους ανακοινώσω, θα τους αφήσω έκπληξη για το κοινό!

Διαβάζοντας τα βιβλία σου, παρατήρησα ότι εκτιμάς ιδιαίτερα την αντρική φιλία, αν και όπως γράφεις στον «Επόπτη» δεν υπάρχουν βιογραφικά στοιχεία.
Δεν υπάρχουν, αλλά οι ιστορίες που περιγράφουμε είναι αυτά που βλέπουμε, αν δεν είναι δικές μας, είναι αυτές που έχουν συμβεί γύρω μας. Εγώ τουλάχιστον δε μπορώ να γράψω επινοημένα. Αυτά που ζω κι αυτά που έχω δει γράφω.
DSC 0010
Ακόμα κι από τις ζωντανές σου εμφανίσεις, αυτή την αίσθηση αποκομίζω σχετικά με την αντρική φιλία.
Αλήθεια, δεν το είχα παρατηρήσει αυτό. Ισχύει, όμως, την εκτιμώ πάρα πολύ. Έχεις δίκιο, ισχύει! Και ο Μπιλ με το Σταυράκη στον «Επόπτη» έχουν αυτή τη σχέση, εγώ με τον Άλκη στο «Αγύριστο Κεφάλι» επίσης, εγώ με το Χρήστο επί σκηνής… ναι!

Σ’ έχει απογοητεύσει ποτέ η φιλία;
Φυσικά μ’ έχει απογοητεύσει. Πιθανόν να έχω απογοητεύσει κι εγώ. Δε μπορώ να πω ότι σε όλες μου τις σχέσεις υπήρξα υπόδειγμα φιλίας. Μπορεί να έχω απογοητεύσει κάποιους, όπως με έχουν απογοητεύσει. Αλλά, γενικά τη φιλία μεταξύ ανδρών την έχω πολύ ψηλά στην ιεραρχία των ανθρώπινων σχέσεων.

Με το Μητροπάνο ήσασταν φίλοι;
Κοίταξε, δεν ήμασταν, με την έννοια ότι δεν κάναμε παρέα. Αλλά είχαμε βαθιά αγάπη κι εκτίμηση ο ένας για τον άλλο. Δεν είχαμε καθημερινότητα, όπως είχα με τον Άλκη, ας πούμε, που μιλάγαμε δυο φορές την εβδομάδα ή βρισκόμασταν μια φορά το μήνα ή μια φορά στις δεκαπέντε… Και τηρουμένων των αναλογιών αυτό ήταν και πολύ για τον Άλκη που δεν έβγαινε απ’ το σπίτι. Με το Μητροπάνο, δυνητικά θα μπορούσαμε να είμαστε και φίλοι.

Μπορεί να υπάρξει, δηλαδή, φιλία στο χώρο μας…
Μεταξύ ανδρών μπορεί! Τώρα μεταξύ γυναικών δε ξέρω! Είσαστε πιο ανταγωνιστικά όντα, πιο συγκρουσιακά… Εμείς είμαστε λιγότερο. Αν γλιτώσεις από τον ανταγωνισμό εντός σου, αν το νικήσεις αυτό, οι σχέσεις στη δουλειά μας είναι πολύ εύκολες. Και σε όλες τις δουλειές, ισχύει αυτό βέβαια, απλά στη δική μας είναι λίγο πιο οξυμένα τα πράγματα, λόγω της προβολής. Παρ’ όλα αυτά, εγώ έχω φίλους από τον εργασιακό μου χώρο. Άντρες!

Ποια είναι η γνώμη σου για τη συμμετοχή σε συναυλίες αλληλεγγύης;
Πηγαίνω σε όλες. Αυτό που μας ζητείται εμάς είναι έλασσον. Αν μπορώ να πάρω την κιθάρα μου, να πάω να πω πέντε τραγούδια και να ανακουφίσω τον πόνο ανθρώπων, είτε να πάρουνε λεφτά για ρούχα ή τρόφιμα, είτε να δείξω ότι με έναν ηθικό τρόπο στηρίζω πρωτοβουλίες ή ανθρώπους που δοκιμάζονται, ε αυτό είναι το πιο εύκολο απ’ όλα. Δεν είναι και καμιά ηρωική πράξη. Δε φαντάζομαι ότι υπάρχουν συνάδελφοι που το αρνούνται. Όσες φορές δεν έχω πάει σε κάποια ανάλογη εκδήλωση που με καλέσανε, είτε αφορά μετανάστες ή μειονότητες, είτε αφορά κοινωνικά ζητήματα ή συνανθρώπους που δοκιμάζονται με οποιοδήποτε τρόπο, ήταν γιατί είχα μια άλλη υποχρέωση εκείνη τη μέρα.
DSC 0001
Έγινε κι αυτή η μεγάλη συναυλία στο Σύνταγμα για τη δολοφονία του Φύσσα…
Είχα προσκληθεί, αλλά δεν κατάφερα να πάω λόγω άλλης υποχρέωσης. Στην προηγούμενη συναυλία μας όμως με το Θηβαίο, στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, τελευταία μας νότα ήταν για τον Παύλο. Παίξαμε το «Ακορντεόν» του Λοΐζου και ήταν πάρα πολύ ωραίο που από κάτω ήταν 10000 κόσμος και βροντοφώναζε «δε θα περάσει ο φασισμός». Το καθ’ αυτό γεγονός της δολοφονίας ενός νέου ανθρώπου μας ξεπερνάει. Αυτή, όμως, ήταν μια εν ψυχρώ δολοφονία, από το χέρι ενός φασίστα, ο οποίος προφανώς με την κάλυψη της οργάνωσής του, θεώρησε ότι «εμείς τώρα που είμαστε στη Βουλή, γαμάμε και δέρνουμε». Αυτό, αν η ελληνική κοινωνία δεν έχει τη συνείδηση να το καταλάβει και να το απομονώσει για να το νικήσει… αλίμονο μας. Ο φασισμός δε νικιέται με νόμους, ούτε στα δικαστήρια. Ο φασισμός νικιέται στην καθημερινή πρακτική μέσα μας κι έξω μας.

Είναι θέμα παιδείας;
Είναι και παιδείας. Και καλλιέργειας, και καταβολών απ’ το σπίτι. Είναι πάρα πολλά πράγματα. Λέει ο Χικμέτ στο «Μονάκριβή μου» απ’ τα «Γράμματα στην αγαπημένη μου» που έχει μελοποιήσει ο Λοΐζος κι εξεδόθη μετά θάνατόν του «οι πεθαμένοι δεν απασχολούν πιότερο από ένα χρόνο τους ανθρώπους στον 20ο αιώνα». Εύχομαι να μη συμβεί αυτό με το Φύσσα. Εύχομαι οι άνθρωποι να θυμούνται τι ήταν αυτό που συνέβη, πώς συνέβη και πώς θα μπορέσουμε να το αποτρέψουμε. Και δε μιλάω για τους οικείους του, τους οποίους τους στιγμάτισε για πάντα. Μιλάω για την ελληνική κοινωνία. Ελπίζω να μη ξεχαστεί.

Πιστεύεις σ’ αυτό που λένε ότι η μνήμη είναι η περιουσία μας;
Έτσι κι αλλιώς! Και η προσωπική μνήμη, αλλά και η συλλογική.

Εσύ έχεις κάνει σπουδές φιλοσοφίας και μαθηματικών. Η συγγραφή πώς σου προέκυψε;
Μου περισσεύανε λέξεις! Μου περισσεύανε λέξεις από τους στίχους! Γενικά, μ’ ενδιαφέρει κάθε μορφής αφήγηση. Μ’ αρέσουν οι ιστορίες, μου αρέσει να ακούω ιστορίες, μ’ αρέσει να λέω ιστορίες. Εύχομαι κι ελπίζω αυτές που λέω να έχουν ένα στοιχειώδες ενδιαφέρον και να μη βαριέται ο κόσμος. Αν είχα κάνει σπουδές, θα με ενδιέφερε και η κινηματογραφική αφήγηση. Και τα τραγούδια μου, αν τα προσέξει κανείς, ιστορίες αφηγούνται. Δε μου αρέσουν τα θολά τραγούδια, που μιλάνε με αφηρημένο τρόπο, για αφηρημένα πράγματα. Είμαι παλιομοδίτης. Ο μεταμοντερνισμός στην αφήγηση δε με αφορά, παρ’ όλο που ο «Επόπτης» είναι αφήγημα μέσα στο αφήγημα, που σημαίνει έχει στοιχεία μιας πιο σύγχρονης αντιμετώπισης της αφήγησης. Με ενδιέφερε και με ενδιαφέρει να δοκιμαστώ. Τον «Επόπτη» τον έγραφα δέκα χρόνια και δεν αποφάσιζα να τον εκδώσω. Τον εξέδωσα μετά το «Δυο νύχτες στο Σαράντι», όταν δεν έφαγα ντομάτες στην πρώτη μου απόπειρα συγγραφής και το κυριότερο, δεν άκουσα – πράγμα που θα με συνέτριβε – ότι «έλα μωρέ, τι θέλει αυτός και μπλέκεται, επειδή είναι αναγνωρίσιμος θέλει να το παίξει και συγγραφέας;». Επειδή, λοιπόν, δεν το πολυάκουσα αυτό, πήρα θάρρος κι εξέδωσα και τα υπόλοιπα.
DSC 0059
Γράφεις και κάτι άλλο;
Ναι, συνεχίζω και γράφω. Έχω στο μυαλό μου μια ιστορία. Μια ιδέα, η οποία είναι πολύ ισχυρή εντός μου, μ’ αρέσει πάρα πολύ και μένει να με βάλει κάτω, να κάτσω να γράψω. Θα κρατήσει πολύ το γράψιμο αυτού του βιβλίου, είναι μεγάλο project. Εκτός από το σκαρίφημα της ιστορίας που έχω, δε ξέρω ούτε τι θα κάνουνε οι ήρωες, ούτε πού θα τελειώσει… Για μένα, τα καλά κείμενα είναι αυτά που εσύ που τα γράφεις, δε ξέρεις πού πάνε. Αν ήξερα το τέλος από τώρα, να σου πω, δε θα το έγραφα, θα βαριόμουν.

Το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον, γιατί ιστορίες μπορεί να έχουμε όλοι στο μυαλό μας, αλλά δε μπορούμε και να τις γράψουμε.
Είναι θέμα τεμπελιάς, δεν εργάζεσαι όσο σκληρά πρέπει αν δε μπορείς να τις γράψεις. Στην πραγματικότητα είναι μια άρνηση να αναμετρηθείς με τον εαυτό σου και να δουλέψεις σκληρά πάνω σ’ αυτό. Υποστηρίζω ότι και στη μουσική, αλλά και στις περισσότερες τέχνες, πλην των εικαστικών που δεν τις ξέρω, δηλαδή στις αφηγηματικές τέχνες, το ταλέντο είναι ένα 5%. Το υπόλοιπο 95% είναι σκληρή εργασία και θάρρος! Το θάρρος πού έγκειται; Στο να πετάς! Πριν από μερικά χρόνια ο Μάνος Ελευθερίου, ο οποίος έγραφε το βιβλίο που πλέον έχει βγει, για το Βαμβακάρη, μου είπε «Είμαι ευτυχής αγοράκι μου»! Του λέω «γιατί;». «Πέταξα 200 σελίδες»! Αυτό μόνο ένας μεγάλος καλλιτέχνης μπορεί να το πει. Ένας καλλιτέχνης ο οποίος κατανοεί ότι η οικονομία αυτού που θέλει να γράψει χρειάζεται να μην κάτσει στ’ αυγά του και να πει «εγώ αυτές τις 200 σελίδες τις αγαπάω, γιατί μόχθησα να τις γράψω, είναι δικές μου και μ’ αρέσουνε». Θέλει πολύ μεγάλο θάρρος να πεις «τι βλακείες κάθομαι και γράφω, πέτα το! Δεν πάει να σπατάλησα χρόνο; Και τι πάει να πει, αφού δεν είναι καλό!» Λοιπόν, κατ’ εμέ, το μεγαλύτερο κομμάτι της εργασίας στην τέχνη μας είναι δουλειά και θάρρος. Να μην αγαπάς κάτι επειδή είναι δικό σου. Να το αγαπάς μόνο αν είναι της προκοπής.

Χρειάζεται μια αντικειμενική ματιά αυτό, που ενδεχομένως να μην την έχουμε όλοι…
Καλά, ζήτα και τη γνώμη ενός φίλου, δεν είναι κακό. Εγώ ζητάω πολύ συχνά. Δείχνω τα κείμενά μου σε ανθρώπους που εκτιμώ, που αγαπώ, που σέβομαι.

Δεν τη φοβάσαι την κριτική; Και καλά την κριτική του ευρέως κοινού, αλλά από έναν φίλο δε σου πέφτει βαριά η κριτική;
Σε πρώιμο στάδιο, όταν κάτι διαμορφώνεται, την επιζητώ την κριτική. Καθόλου δεν τη φοβάμαι. Ανάποδα! Φοβάμαι μήπως αυτά που γράφω δεν αφορούν κανέναν. Γιατί όποιος λέει ότι κάνει τέχνη για τον εαυτό του και δεν τον ενδιαφέρει η γνώμη των άλλων, λέει παπαριές. Φυσικά, δε γράφω για τους άλλους, καθόλου! Γράφω μόνο εγώ κι ο δαίμονάς μου. Αλλά, με ενδιαφέρει βαθύτατα αν αυτό που γράφω αφορά και κάποιον άλλο.  Λοιπόν, στη φάση που γράφω την επιζητώ την κριτική.

Γενικά, δουλεύεις πολύ, απ’ ότι καταλαβαίνω, με τις παραστάσεις σου, τα βιβλία σου, και τώρα ο δίσκος της Μιρέλας!
Ναι, εργάζομαι. Αφού είμαι από τους ευλογημένους ανθρώπους που σε αυτή τη χώρα έχουμε ακόμα δουλειά, κι απ’ τη στιγμή που αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει ένας κόσμος εκεί έξω ο οποίος «ακουμπάει» πάνω σ’ αυτά που γράφουμε, στα τραγούδια μας και δόξα τω Θεώ, απ’ ότι φαίνεται κάποια απ’ αυτά που γράφω αφορούν και κάποιο κόσμο, δεν έχω την πολυτέλεια να μην εργάζομαι. Ας πούμε, αυτή η ιστορία με το Μέγαρο. Είναι μια πάρα πολύ δύσκολη παράσταση η οποία ακροβατεί πάρα πολύ. Κινδυνεύει να γίνει μελό. Δε θα γίνει, δε θα το αφήσω. Αλλά, είναι μια εργασία την οποία τη δουλεύω όλο το καλοκαίρι για μία παράσταση. Αποφάσισα να το κάνω και θα το κάνω με τη μεγαλύτερη δυνατή συνέπεια.

Είπες ότι υπάρχουν άνθρωποι που «ακουμπάνε» πάνω σ’ αυτό που κάνεις. Αυτό είναι ποτέ βάρος;
Πολύ μεγάλο βάρος. Είναι και επιβράβευση, είναι και περηφάνια, είναι και χαρά… Αλλά είναι και βάρος, βέβαια. Δεν έθεσα εγώ εαυτόν φορέα κάποιου μηνύματος, εγώ τα τραγούδια μου γράφω. Αλλά είμαι συνεπής και αυτό μόνο να μου το αναγνωρίσει κανείς μπορεί μετά από 22 χρόνια που κάνω αυτή την εργασία. Το επικίνδυνο σ’ αυτή την περίοδο, τη δυσάρεστη και ζοφερή και δύσκολη που ζούμε, είναι ότι ο κόσμος θέλει να του πεις εσύ αυτά που δε μπορεί να πει ο ίδιος γιατί δεν έχει μικρόφωνο. Και η γραμμή μεταξύ της αλληλεγγύης – συμπαράστασης και του λαϊκισμού, είναι πολύ λεπτή. Μπορείς να καταλήξεις να του λες αυτό που θέλει ν’ ακούσει, πράγμα πάρα πολύ επικίνδυνο. Κι απελθέτω απ’ εμού. Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει ένας κόσμος που έρχεται και βρίσκει παρηγορία και στήριγμα στα τραγούδια μου, ή στο τραγούδι που έχω επιλέξει να υπηρετώ, αλλά απ’ αυτό το σημείο, μέχρι το σημείο να με θεωρήσει πνευματικό ταγό, μακριά από μένα! Όλα έχουν ένα όριο, στο οποίο προσπαθεί καθένας να ισορροπήσει.

Σύντομα ακολουθεί το δεύτερο μέρος της συνέντευξης. Στο βίντεο, ο Μίλτος Πασχαλίδης εγκαινιάζει και απαντά μια ερώτηση «αλλιώς».

Video

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!