Η Μαρία Φαραντούρη είναι μια πηγαία και διαχρονική ερμηνεύτρια. Συνέδεσε το όνομά της με τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη που αγκάλιασαν την Ελλάδα και τους Έλληνες, αλλά και όλο τον πλανήτη, με την πανανθρώπινη δυναμική, αλλά και λυρική ψυχή και ψίχα τους.
Παράλληλα όμως η Φαραντούρη ταξίδεψε στις γειτονιές του Μάνου Λοΐζου, του Μάνου Χατζιδάκι, του Νίκου Γκάτσου, του Μπέρτολτ Μπρεχτ, του Ζουλφί Λιβανελί, του Λούτσιο Ντάλα, του Λευτέρη Παπαδόπουλου, του Θάνου Μικρούτσικου, της Ελένης Καραΐνδρου, της τζαζ και των τραγουδοποιών και όχι μόνο.
Παράλληλα όμως η Φαραντούρη ταξίδεψε στις γειτονιές του Μάνου Λοΐζου, του Μάνου Χατζιδάκι, του Νίκου Γκάτσου, του Μπέρτολτ Μπρεχτ, του Ζουλφί Λιβανελί, του Λούτσιο Ντάλα, του Λευτέρη Παπαδόπουλου, του Θάνου Μικρούτσικου, της Ελένης Καραΐνδρου, της τζαζ και των τραγουδοποιών και όχι μόνο.
Μέσα απ’ την ρωμαλέα και αισθαντική συνάμα περπατησιά της μας χάρισε αξεπέραστες διαδρομές, πανέμορφα μικρά και μεγάλα τοπία.
Η Μαρία Φαραντούρη και τα έργα που χάραξε με τις δημιουργικές ερμηνείες της κατέκτησαν τη διαχρονικότητα «νταηλίκι». Δίχως τερτίπια, τεχνάσματα και εφέ. Με το μεδούλι της αλήθειας και της τέχνης τους.
Λίγο πριν ξεκινήσει τις παραστάσεις της στον Παρνασσό μαζί με τους αδελφούς Καλογεράκη και δεξιοτέχνες μουσικούς, όπου «Όλα αρχίζουν ξανά», την επισκέφτηκα στο σπίτι της.
Άνθρωπος γλυκός, ευγενής, συνεπής, με φλόγα στα μάτια και στην ψυχή όπως και στο τραγούδισμά της…
Τι θα ακούσουμε στον Παρνασσό;
Στον Παρνασσό των ποιητών σκέφτηκα να παρουσιάσω στιγμές από την εργογραφία μου βασισμένες στην ποίηση. Μαζί μου θα είναι οι αδελφοί Καλογεράκη, νέοι τραγουδοποιοί, που όμως με έχουν εκπλήξει ευχάριστα και τους νιώθω κοντά μου.
Τι εννοείτε;
Σέβονται το παρελθόν και δημιουργούν στο παρόν με γνώση αλλά και φρεσκάδα, με τη ζωντάνια της νιότης τους. Μου τους σύστησε ο Παρασκευάς Καρασούλος και αμέσως τους ξεχώρισα. Μελοποιούν ποιητές ξένους και Έλληνες με ξεχωριστό τρόπο. Έχουν δικό τους μουσικό τρόπο. Σημερινό αλλά με χαρακτήρα. Ακόμα και οι επιλογές που έχουν κάνει από τα έργα του Πεσσόα, του Ρουμί, του Νερούδα, του Μπρεχτ, του Γκανά, του Δημάκη… είναι ιδιαίτερες. Υπάρχει μια λεπτή ειρωνεία στην γραφή τους αλλά και τρυφερότητα. Και έρωτας και επικαιρότητα! Ο Μπρεχτ άλλωστε έχει βαθιά κοινωνική ματιά… Με άγγιξαν πολύ αυτά τα παιδιά με τις μπαλάντες τους. Δίνουν έναν καινούργιο τόνο.
Μιλάτε με πολλή αγάπη γι’ αυτούς.
Αν δε νιώσεις τη χαρά της συγκίνησης, τη χημεία, ότι εδώ μπορεί να γεννηθεί ένα μικρό θαύμα, δε μπορείς να προχωρήσεις σε μια συνεργασία. Στην πορεία μου πορεύτηκα ερμηνεύοντας το λόγο των ποιητών. Ακόμα και με τους στιχουργούς, υπήρχε πάντα μια ποιητική ματιά. Κατά καιρούς μου φέρνουν πολλοί αναγνωρισμένοι αλλά και νεότεροι καλλιτέχνες να ακούσω έργα τους βασισμένα στην ποίηση. Κάποια είναι εξαιρετικά, κάποια όχι και τόσο. Αυτό που με εντυπωσίασε στους αδελφούς Καλογεράκη είναι ο απλός, άμεσος και μεστός όμως τρόπος τους. Ο Μίκης όταν έγραψε πάνω σε ποίηση, πλησίασε τον πολύ κόσμο. Ήταν μουσουργός αλλά έμαθε τους λαϊκούς δρόμους, πήγε στον Χιώτη, στον Παπαδόπουλο και τον Καρνέζη, μετά έβαλε τον Μπιθικώτση, τον Καζαντζίδη… Έτσι πέρασε τους ποιητές στις μάζες. Αυτό το ανάλαφρο έχουν και οι Καλογεράκηδες.
Δεν είναι βαρύγδουποι.
Κάθε άλλο. Ξέρεις πόσοι μου έρχονται με Σεφέρη, με το έναν με τον άλλον.
Δανείζονται τα ονόματα για να δώσουν επίφαση στις συνθέσεις τους.
Συμβαίνει συχνά. Πρέπει να επιλέγεις με συνείδηση και να έχεις και την ανάλογη μόρφωση. Να ξέρεις τι μελοποιείς.
Και γιατί!
Ακριβώς.
Με τη φλόγα που μιλάτε φαντάζομαι πως θα περάσετε όμορφα στον Παρνασσό, κι εσείς, και το κοινό;
Αυτές οι συμπράξεις με κινητοποιούν… μου δίνουν έρεισμα να κάνω πράγματα, να επικοινωνήσω με τον κόσμο. Γιατί δεν είμαι τραγουδίστρια της βιομηχανίας. Άρα εδώ στην Ελλάδα πρέπει να υπάρχει μια κατάλληλη αφορμή.
Στο εξωτερικό;
Εκεί γεμίζω στάδια με τα κλασικά έργα. Είναι διαφορετική η προσέγγιση απ’ ότι εδώ.
Δηλαδή;
Δεν μπορώ να πάω εύκολα σε μια μουσική σκηνή. Είμαι κάπως διστακτική. Ο κόσμος θέλει να διασκεδάσει, να μιλάει με τους φίλους του… και πάνε στους νεότερους, στην εποχή τους. Και πολύ σωστά κάνουν. Σε μένα έρχονται άνθρωποι που αγαπούν το Μάνο, το Μίκη…
Μα εσείς κάνατε και διαφορετικά πράγματα;
Ναι… γι’ αυτό και κάνω τις εξαιρέσεις μου. Και μετά τον Παρνασσό θα ακολουθήσουν κι άλλες εμφανίσεις μου, με τις συντεταγμένες όμως που με ορίζουν δίχως να λέω όχι και σε εκπλήξεις. Και δισκογραφικά έχω φιλόδοξα σχέδια… με την έννοια ότι τα προετοιμάζω αρκετό καιρό… Αλλά έχουμε καιρό γι’ αυτά. Αυτό που προέχει είναι ο Παρνασσός όπου εκτός από τους αδελφούς Καλογεράκη θα είμαι και με σολίστες μουσικούς με τους οποίους συνεργάζομαι για μεγάλα διαστήματα.
Δικοί σας άνθρωποι…
Με ξέρουν, τους ξέρω, έχουμε την ίδια αισθητική. Ο Τάκης Φαραζής στο πιάνο, πνευστά ο David Lynch, κόντρα μπάσο ο Κώστας Κωνσταντίνου. Στον Παρνασσό επίσης θα τραγουδήσω Bob Dylan και Leonard Cohen. Φόρος τιμή στο νομπελίστα αλλά και στον ποιητή τραγουδοποιό που έφυγε.
Ποια τραγούδια;
Το «Hallelujah» του Cohen. Του Dylan ίσως το «Mr. Tambourine Man». Παλιά στο εξωτερικό στα προγράμματά μου τραγουδούσα αρκετά του Dylan. «A Hard Rain's A-Gonna Fall» και άλλα. Θα δω...
Σας ακούω ορεξάτη και γεμάτη;
Δεν παραπονιέμαι.
Παρότι είστε φειδωλή, δεν σας βλέπουμε σε κανάλια, σε κοσμικές συνάξεις, δεν ακούμε δηλώσεις σας στα ραδιόφωνα, ο κόσμος σας αγαπάει και σας ακολουθεί.
Ίσως γιατί αναγνωρίζει τα μεγάλα τραγούδια, τους μεγάλους μας συνθέτες και ποιητές, που έχουν γράψει τη μουσική μας ιστορία.
Δεν λοξοδρομήσατε ποτέ.
Γιατί να το κάνω. Με αυτούς μεγάλωσα, με αυτούς πορεύτηκα. Το έργο αυτό με εκφράζει και με συγκινεί από μικρό παιδί. Μουσική και ποίηση. Τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Καμπανέλλη τους είχα δίπλα μου…
Σήμερα γιατί το τραγούδι δεν ενώνεται με τα αιτήματα των καιρών;
Εύστοχη παρατήρηση… Οι πολιτικοποιημένοι νέοι γέννησαν το πολιτικοποιημένο τραγούδι. Ο κόσμος είχε ανάγκη για δημοκρατία και ειρήνη. Βγαίναμε από το παρακράτος και μετά από μια Χούντα. Οι νέοι δίναν μάχες, ήταν πρωτεργάτες παντού. Η στάση τους, οι αγώνες τους είχαν αντίχτυπο στις τέχνες. Τα τελευταία 20 χρόνια κυριάρχησε η εικόνα και το εφήμερο…
Μα και τώρα «χαμός» γίνεται…
Έχει προηγηθεί ο εφησυχασμός, η αδράνεια, η μαλθακότητα. Μας έχει αποβλακώσει το μειλίχιο τέρας… Ο δήθεν πολιτισμός που αποβλακώνει τον άνθρωπο. Ακόμα και το διαδίκτυο είναι ένας μοναχικός δρόμος…
Το χρησιμοποιείτε όμως;
Είναι μέρος της δουλειάς μας και της ενημέρωσής μας. Υπάρχει ευκολία, εξυπηρέτηση αλλά είναι χαοτικό. Σαν να αφήνεις μποτίλια στο πέλαγος και να ελπίζεις να βρεις αποδέκτη.
Σας φοβίζει κάτι;
Πάντα πατούσα στη γη. Δεν με φοβίζει το τέλος. Γι’ αυτό και δεν έχω ανάγκη από ψεύτικα βοηθήματα. Έχω τη δουλειά μου που είναι και το πάθος μου, τα βιβλία μου, τους ανθρώπους μου
Όσα συμβαίνουν γύρω μας;
Είναι μια ανατροπή. Παλιά ξέραμε ότι υπήρχε η Δικτατορία και κάποια στιγμή θα πέσει και θα έρθει η Δημοκρατία. Τώρα όλα είναι αβέβαια και σκοτεινά. Μαζεύονται τα σύννεφα γύρω και δεν ξέρεις τι θα ακολουθήσει. Για να αναπνεύσει το σύστημα έχουν ανακατέψει όλο τον κόσμο, με τους πολέμους και τα τραγικά επακόλουθα που έχουν. Πιστεύω να επικρατήσουν… οι νοήμονες, ακόμα και τους συστήματος.
Έχει κι αυτό αρχές;
Μέσα σε αυτό είναι το κακό, και το λιγότερο κακό, και το καλό ακόμη. Η ιστορία έχει ζιγκ ζαγκ…
Είμαστε όμως στην κάτω πλευρά της γραμμής.
Είναι προσχεδιασμένο εδώ και χρόνια αυτό που συμβαίνει. Πρέπει να αντιδράσουμε και να διαμαρτυρηθούμε. Να μην είμαστε μαριονέτες.
Τι τραγούδια ακούτε;
Τζαζ, πολύ. Τον Μάλαμα. Δωρικός. Πήγα και στο Σταυρό του Νότου.
Τους δίσκους του;
Ναι. Ξέρω τη σφραγίδα του. Επίσης τον Αλκίνοο, που είναι πολύ κοντά μου, με την λυρικότητά του. Φαίνεται ο χαρακτήρας του καθενός στα έργα του Μίκη που διάλεξαν να ερμηνεύσουν στο δίσκο που συνέβαλλα κι εγώ για να πραγματοποιηθεί…
Η δική σας σφραγίδα;
Αυτή του Μίκη… του Μάνου. Δεν είμαι ποπ, δεν είμαι ροκ, δεν είμαι λαϊκή… παρ’ ότι τα αγαπάω τα λαϊκά. Σε πολλά προγράμματά μου έχω τραγούδια του Τσιτσάνη, του Βαμβακάρη, του Δερβενιώτη…
Ο αγαπημένος σας λαϊκός;
Όλους, ο καθένας έχει κάτι δικό του. Είναι οι Άγιοι. Δε μπορείς να πεις ότι ο Άγιος Πέτρος είναι καλύτερος απ’ τον Άγιο Παύλο.
Ο ερμηνευτής;
Είναι το μέσο… κάθε συνθέτης βρίσκει τη φωνή που θα υπηρετήσει όσο γίνεται καλύτερα το έργο του. Όπως ο Μπιθικώτσης στα τραγούδια του Μίκη που είχαν κλασική δομή.
Σας άρεσε;
Ασφαλώς! Εξαιρετική φωνή, άρθρωση, είχε μια κλασικότητα περίεργη.
Ο Καζαντζίδης;
Είναι τόσο μεγάλοι κι οι δύο! Μ’ άρεσε περισσότερο ως φωνή… Ο όγκος φωνής του, το συναίσθημά του. Αυτά τα τραγούδια της εργατιάς που έλεγε. Ήμασταν και γειτονόπουλα στη Νέα Ιωνία. Και η Λύδια ήταν γειτόνισσά μας. Τι υπέροχη φωνή. Σαν χάδι.
Έχω υπογράψει τη βιογραφία της. Την προλογίζει ο Μίκης.
Τι όμορφα που είπε το Κοιμήσου αγγελούδι μου… Από τις μεγαλύτερες ερμηνεύτριες. Στο σημερινό σύγχρονο λαϊκό τραγούδι δεν μπορείς να διακρίνεις ποιος τραγουδάει.
Βαριά ευχαριστώ που χρωστάτε;
Στον μέντορά μου. Σε όσους με αγγίξανε στην ψυχή, στο μυαλό και με επηρέασαν. Στη μητέρα μου που με εμψύχωνε… όταν έπρεπε.
Οι ακραίες φωνές σας τρομάζουν;
Είναι επικίνδυνες στην εποχή της μετα-αλήθειας. Της απατηλής πραγματικότητας δηλαδή που χτίζεται μέσα από επαναλαμβανόμενα ψέματα. Με ανησυχεί που πληθαίνουν σε όλο τον κόσμο.
Γιατί η Αριστερά όποτε παίρνει την ευκαιρία της χύνει την καρδάρα;
Οι καιροί είναι δύσκολοι και ταραγμένοι. Δύσκολο να διαχειριστείς αυτές τις κρίσιμες καταστάσεις. Αριστερά για μένα είναι ευαισθησία, δικαιοσύνη, σεβασμός, ειρήνη, ελευθερία, ισότητα, αγώνες για μια καλύτερη κοινωνία. Η Αριστερά κατοικεί μέσα μας.
Η Μαρία Φαραντούρη και τα έργα που χάραξε με τις δημιουργικές ερμηνείες της κατέκτησαν τη διαχρονικότητα «νταηλίκι». Δίχως τερτίπια, τεχνάσματα και εφέ. Με το μεδούλι της αλήθειας και της τέχνης τους.
Λίγο πριν ξεκινήσει τις παραστάσεις της στον Παρνασσό μαζί με τους αδελφούς Καλογεράκη και δεξιοτέχνες μουσικούς, όπου «Όλα αρχίζουν ξανά», την επισκέφτηκα στο σπίτι της.
Άνθρωπος γλυκός, ευγενής, συνεπής, με φλόγα στα μάτια και στην ψυχή όπως και στο τραγούδισμά της…
Τι θα ακούσουμε στον Παρνασσό;
Στον Παρνασσό των ποιητών σκέφτηκα να παρουσιάσω στιγμές από την εργογραφία μου βασισμένες στην ποίηση. Μαζί μου θα είναι οι αδελφοί Καλογεράκη, νέοι τραγουδοποιοί, που όμως με έχουν εκπλήξει ευχάριστα και τους νιώθω κοντά μου.
Τι εννοείτε;
Σέβονται το παρελθόν και δημιουργούν στο παρόν με γνώση αλλά και φρεσκάδα, με τη ζωντάνια της νιότης τους. Μου τους σύστησε ο Παρασκευάς Καρασούλος και αμέσως τους ξεχώρισα. Μελοποιούν ποιητές ξένους και Έλληνες με ξεχωριστό τρόπο. Έχουν δικό τους μουσικό τρόπο. Σημερινό αλλά με χαρακτήρα. Ακόμα και οι επιλογές που έχουν κάνει από τα έργα του Πεσσόα, του Ρουμί, του Νερούδα, του Μπρεχτ, του Γκανά, του Δημάκη… είναι ιδιαίτερες. Υπάρχει μια λεπτή ειρωνεία στην γραφή τους αλλά και τρυφερότητα. Και έρωτας και επικαιρότητα! Ο Μπρεχτ άλλωστε έχει βαθιά κοινωνική ματιά… Με άγγιξαν πολύ αυτά τα παιδιά με τις μπαλάντες τους. Δίνουν έναν καινούργιο τόνο.
Μιλάτε με πολλή αγάπη γι’ αυτούς.
Αν δε νιώσεις τη χαρά της συγκίνησης, τη χημεία, ότι εδώ μπορεί να γεννηθεί ένα μικρό θαύμα, δε μπορείς να προχωρήσεις σε μια συνεργασία. Στην πορεία μου πορεύτηκα ερμηνεύοντας το λόγο των ποιητών. Ακόμα και με τους στιχουργούς, υπήρχε πάντα μια ποιητική ματιά. Κατά καιρούς μου φέρνουν πολλοί αναγνωρισμένοι αλλά και νεότεροι καλλιτέχνες να ακούσω έργα τους βασισμένα στην ποίηση. Κάποια είναι εξαιρετικά, κάποια όχι και τόσο. Αυτό που με εντυπωσίασε στους αδελφούς Καλογεράκη είναι ο απλός, άμεσος και μεστός όμως τρόπος τους. Ο Μίκης όταν έγραψε πάνω σε ποίηση, πλησίασε τον πολύ κόσμο. Ήταν μουσουργός αλλά έμαθε τους λαϊκούς δρόμους, πήγε στον Χιώτη, στον Παπαδόπουλο και τον Καρνέζη, μετά έβαλε τον Μπιθικώτση, τον Καζαντζίδη… Έτσι πέρασε τους ποιητές στις μάζες. Αυτό το ανάλαφρο έχουν και οι Καλογεράκηδες.
Δεν είναι βαρύγδουποι.
Κάθε άλλο. Ξέρεις πόσοι μου έρχονται με Σεφέρη, με το έναν με τον άλλον.
Δανείζονται τα ονόματα για να δώσουν επίφαση στις συνθέσεις τους.
Συμβαίνει συχνά. Πρέπει να επιλέγεις με συνείδηση και να έχεις και την ανάλογη μόρφωση. Να ξέρεις τι μελοποιείς.
Και γιατί!
Ακριβώς.
Με τη φλόγα που μιλάτε φαντάζομαι πως θα περάσετε όμορφα στον Παρνασσό, κι εσείς, και το κοινό;
Αυτές οι συμπράξεις με κινητοποιούν… μου δίνουν έρεισμα να κάνω πράγματα, να επικοινωνήσω με τον κόσμο. Γιατί δεν είμαι τραγουδίστρια της βιομηχανίας. Άρα εδώ στην Ελλάδα πρέπει να υπάρχει μια κατάλληλη αφορμή.
Στο εξωτερικό;
Εκεί γεμίζω στάδια με τα κλασικά έργα. Είναι διαφορετική η προσέγγιση απ’ ότι εδώ.
Δηλαδή;
Δεν μπορώ να πάω εύκολα σε μια μουσική σκηνή. Είμαι κάπως διστακτική. Ο κόσμος θέλει να διασκεδάσει, να μιλάει με τους φίλους του… και πάνε στους νεότερους, στην εποχή τους. Και πολύ σωστά κάνουν. Σε μένα έρχονται άνθρωποι που αγαπούν το Μάνο, το Μίκη…
Μα εσείς κάνατε και διαφορετικά πράγματα;
Ναι… γι’ αυτό και κάνω τις εξαιρέσεις μου. Και μετά τον Παρνασσό θα ακολουθήσουν κι άλλες εμφανίσεις μου, με τις συντεταγμένες όμως που με ορίζουν δίχως να λέω όχι και σε εκπλήξεις. Και δισκογραφικά έχω φιλόδοξα σχέδια… με την έννοια ότι τα προετοιμάζω αρκετό καιρό… Αλλά έχουμε καιρό γι’ αυτά. Αυτό που προέχει είναι ο Παρνασσός όπου εκτός από τους αδελφούς Καλογεράκη θα είμαι και με σολίστες μουσικούς με τους οποίους συνεργάζομαι για μεγάλα διαστήματα.
Δικοί σας άνθρωποι…
Με ξέρουν, τους ξέρω, έχουμε την ίδια αισθητική. Ο Τάκης Φαραζής στο πιάνο, πνευστά ο David Lynch, κόντρα μπάσο ο Κώστας Κωνσταντίνου. Στον Παρνασσό επίσης θα τραγουδήσω Bob Dylan και Leonard Cohen. Φόρος τιμή στο νομπελίστα αλλά και στον ποιητή τραγουδοποιό που έφυγε.
Ποια τραγούδια;
Το «Hallelujah» του Cohen. Του Dylan ίσως το «Mr. Tambourine Man». Παλιά στο εξωτερικό στα προγράμματά μου τραγουδούσα αρκετά του Dylan. «A Hard Rain's A-Gonna Fall» και άλλα. Θα δω...
Σας ακούω ορεξάτη και γεμάτη;
Δεν παραπονιέμαι.
Παρότι είστε φειδωλή, δεν σας βλέπουμε σε κανάλια, σε κοσμικές συνάξεις, δεν ακούμε δηλώσεις σας στα ραδιόφωνα, ο κόσμος σας αγαπάει και σας ακολουθεί.
Ίσως γιατί αναγνωρίζει τα μεγάλα τραγούδια, τους μεγάλους μας συνθέτες και ποιητές, που έχουν γράψει τη μουσική μας ιστορία.
Δεν λοξοδρομήσατε ποτέ.
Γιατί να το κάνω. Με αυτούς μεγάλωσα, με αυτούς πορεύτηκα. Το έργο αυτό με εκφράζει και με συγκινεί από μικρό παιδί. Μουσική και ποίηση. Τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Καμπανέλλη τους είχα δίπλα μου…
Σήμερα γιατί το τραγούδι δεν ενώνεται με τα αιτήματα των καιρών;
Εύστοχη παρατήρηση… Οι πολιτικοποιημένοι νέοι γέννησαν το πολιτικοποιημένο τραγούδι. Ο κόσμος είχε ανάγκη για δημοκρατία και ειρήνη. Βγαίναμε από το παρακράτος και μετά από μια Χούντα. Οι νέοι δίναν μάχες, ήταν πρωτεργάτες παντού. Η στάση τους, οι αγώνες τους είχαν αντίχτυπο στις τέχνες. Τα τελευταία 20 χρόνια κυριάρχησε η εικόνα και το εφήμερο…
Μα και τώρα «χαμός» γίνεται…
Έχει προηγηθεί ο εφησυχασμός, η αδράνεια, η μαλθακότητα. Μας έχει αποβλακώσει το μειλίχιο τέρας… Ο δήθεν πολιτισμός που αποβλακώνει τον άνθρωπο. Ακόμα και το διαδίκτυο είναι ένας μοναχικός δρόμος…
Το χρησιμοποιείτε όμως;
Είναι μέρος της δουλειάς μας και της ενημέρωσής μας. Υπάρχει ευκολία, εξυπηρέτηση αλλά είναι χαοτικό. Σαν να αφήνεις μποτίλια στο πέλαγος και να ελπίζεις να βρεις αποδέκτη.
Σας φοβίζει κάτι;
Πάντα πατούσα στη γη. Δεν με φοβίζει το τέλος. Γι’ αυτό και δεν έχω ανάγκη από ψεύτικα βοηθήματα. Έχω τη δουλειά μου που είναι και το πάθος μου, τα βιβλία μου, τους ανθρώπους μου
Όσα συμβαίνουν γύρω μας;
Είναι μια ανατροπή. Παλιά ξέραμε ότι υπήρχε η Δικτατορία και κάποια στιγμή θα πέσει και θα έρθει η Δημοκρατία. Τώρα όλα είναι αβέβαια και σκοτεινά. Μαζεύονται τα σύννεφα γύρω και δεν ξέρεις τι θα ακολουθήσει. Για να αναπνεύσει το σύστημα έχουν ανακατέψει όλο τον κόσμο, με τους πολέμους και τα τραγικά επακόλουθα που έχουν. Πιστεύω να επικρατήσουν… οι νοήμονες, ακόμα και τους συστήματος.
Έχει κι αυτό αρχές;
Μέσα σε αυτό είναι το κακό, και το λιγότερο κακό, και το καλό ακόμη. Η ιστορία έχει ζιγκ ζαγκ…
Είμαστε όμως στην κάτω πλευρά της γραμμής.
Είναι προσχεδιασμένο εδώ και χρόνια αυτό που συμβαίνει. Πρέπει να αντιδράσουμε και να διαμαρτυρηθούμε. Να μην είμαστε μαριονέτες.
Τι τραγούδια ακούτε;
Τζαζ, πολύ. Τον Μάλαμα. Δωρικός. Πήγα και στο Σταυρό του Νότου.
Τους δίσκους του;
Ναι. Ξέρω τη σφραγίδα του. Επίσης τον Αλκίνοο, που είναι πολύ κοντά μου, με την λυρικότητά του. Φαίνεται ο χαρακτήρας του καθενός στα έργα του Μίκη που διάλεξαν να ερμηνεύσουν στο δίσκο που συνέβαλλα κι εγώ για να πραγματοποιηθεί…
Η δική σας σφραγίδα;
Αυτή του Μίκη… του Μάνου. Δεν είμαι ποπ, δεν είμαι ροκ, δεν είμαι λαϊκή… παρ’ ότι τα αγαπάω τα λαϊκά. Σε πολλά προγράμματά μου έχω τραγούδια του Τσιτσάνη, του Βαμβακάρη, του Δερβενιώτη…
Ο αγαπημένος σας λαϊκός;
Όλους, ο καθένας έχει κάτι δικό του. Είναι οι Άγιοι. Δε μπορείς να πεις ότι ο Άγιος Πέτρος είναι καλύτερος απ’ τον Άγιο Παύλο.
Ο ερμηνευτής;
Είναι το μέσο… κάθε συνθέτης βρίσκει τη φωνή που θα υπηρετήσει όσο γίνεται καλύτερα το έργο του. Όπως ο Μπιθικώτσης στα τραγούδια του Μίκη που είχαν κλασική δομή.
Σας άρεσε;
Ασφαλώς! Εξαιρετική φωνή, άρθρωση, είχε μια κλασικότητα περίεργη.
Ο Καζαντζίδης;
Είναι τόσο μεγάλοι κι οι δύο! Μ’ άρεσε περισσότερο ως φωνή… Ο όγκος φωνής του, το συναίσθημά του. Αυτά τα τραγούδια της εργατιάς που έλεγε. Ήμασταν και γειτονόπουλα στη Νέα Ιωνία. Και η Λύδια ήταν γειτόνισσά μας. Τι υπέροχη φωνή. Σαν χάδι.
Έχω υπογράψει τη βιογραφία της. Την προλογίζει ο Μίκης.
Τι όμορφα που είπε το Κοιμήσου αγγελούδι μου… Από τις μεγαλύτερες ερμηνεύτριες. Στο σημερινό σύγχρονο λαϊκό τραγούδι δεν μπορείς να διακρίνεις ποιος τραγουδάει.
Βαριά ευχαριστώ που χρωστάτε;
Στον μέντορά μου. Σε όσους με αγγίξανε στην ψυχή, στο μυαλό και με επηρέασαν. Στη μητέρα μου που με εμψύχωνε… όταν έπρεπε.
Οι ακραίες φωνές σας τρομάζουν;
Είναι επικίνδυνες στην εποχή της μετα-αλήθειας. Της απατηλής πραγματικότητας δηλαδή που χτίζεται μέσα από επαναλαμβανόμενα ψέματα. Με ανησυχεί που πληθαίνουν σε όλο τον κόσμο.
Γιατί η Αριστερά όποτε παίρνει την ευκαιρία της χύνει την καρδάρα;
Οι καιροί είναι δύσκολοι και ταραγμένοι. Δύσκολο να διαχειριστείς αυτές τις κρίσιμες καταστάσεις. Αριστερά για μένα είναι ευαισθησία, δικαιοσύνη, σεβασμός, ειρήνη, ελευθερία, ισότητα, αγώνες για μια καλύτερη κοινωνία. Η Αριστερά κατοικεί μέσα μας.
