Μια συλλογή διηγημάτων που οι ήρωες τους στο φινάλε, άλλοτε με οργή και πίκρα, άλλοτε με απογοήτευση και παράπονο, άλλοτε σαν ξόρκι κι άλλοτε σαν ανεκπλήρωτη προσδοκία αναφωνούν: Γιατί, Ρε Γαμώτο; Φυσικά όλες οι ιστορίες του Χαψιάδη έχουν μουσικό κέντρο βάρους, όπως συνέβαινε με το αυτοβιογραφικό πόνημά του Η Zωή Mου Tραγούδι, Tο Tραγούδι Zωή και με το μυθιστόρημά του Άγγελος Δραπέτης Απ’ Τον Ουρανό, που προηγήθηκαν.
Ο Χαψιάδης μπορεί να εγκατέλειψε την Αθήνα και την μουσική βιομηχανία, ζώντας απομονωμένος στο χωριό του, τα Κοίλα Φερρών του Νομού Έβρου, αλλά το τραγούδι ήταν, είναι και θα είναι ο παντοτινός έρωτάς του. Τρόπος και στάση ζωής του. Άλλωστε αναφερόμαστε σε έναν από τους πιο γνωστούς στιχουργούς που αναδείχθηκαν στο λαϊκό τραγούδι τα νεότερα χρόνια.
Στη δεκαετία του ’80 έως και το λυκαυγές του ’90 ο Χαψιάδης σημείωνε απανωτά σουξέ συνεργαζόμενος με κορυφαίους συνθέτες, όπως ο Χρήστος Νικολόπουλος –με τον οποίο και συνδεθεί το πιο αξιόμαχο, σε όγκο και αξία, μέρος του έργου του–, ο Τάκης Σούκας, ο Θανάσης Πολυκανδριώτης, o Nίκος Καρανικόλας, ο Τάκης Μουσαφίρης, ο Θόδωρος Καμπουρίδης κ.ά. Τα τραγούδια αυτά ερμήνευσαν καλλιτέχνες πρώτης γραμμής όπως οι Στέλιος Καζαντζίδης, Γιώτα Λύδια, Μανώλης Αγγελόπουλος, Στράτος Διονυσίους, Ρίτα Σακελλαρίου, Μιχάλης Μενιδιάτης, Γιάννης Πάριος, Γιώργος Νταλάρας, Χάρις Αλεξίου, Γλυκερία, Πασχάλης Τερζής και άλλοι γνωστοί και διαλεκτοί. Ορισμένοι τίτλοι μιλούν από μόνοι τους: Μία είναι η ουσία, Φαντασία μου πλανεύτρα, Κάποια κάπου κάποτε, Ευτυχώς στη ζωή που υπάρχεις κι εσύ, Πήγα σε μάγισσες, Χίλιες φορές κ.ά.
Έχεις εγκαταλείψει την στιχοπλοκή ή κάνεις ένα συγγραφικό διάλειμμα;
Σήμερα τα τραγούδια τα βλέπουν, δεν τα ακούνε. Το βιντεοκλίπ είναι σκέτη καταστροφή. Κάποιος σκηνοθέτης επιβάλλει στον ακροατή να γίνει και θεατής της δικής του αισθητικής, που συχνά δεν έχει καμία σχέση με το ίδιο το τραγούδι και τους ανθρώπους που το δημιούργησαν. Γι’ αυτό είμαι πάντα μαγεμένος με το ραδιόφωνο. Δεν μου επιβάλλει κανένας πώς θα εισπράξω το στίχο, τη μουσική, την ερμηνεία. Τα βιβλία μου, ίσως να είναι ότι πιο ουσιαστικό θα έχω αφήσει στο χώρο του τραγουδιού.
Πώς βλέπεις να εξελίσσεται η κατάσταση στο χώρο της δισκογραφίας και γενικότερα στην τραγουδοποιία;
Πιστεύω ότι θα συμβούν καθοριστικές αλλαγές. Θα κλείσουν οι εταιρείες και ίσως αυτό να είναι σωτήριο για το ελληνικό τραγούδι. Θα έχουμε ανεξάρτητες παραγωγές που θα παρουσιάζονται μέσω του διαδικτύου. Εκεί κάθε τραγούδι θα αποκτά την αξία του με το σπαθί του. Θα σου πω κάτι που το έζησα κυριολεκτικά. Πριν από έξι - επτά χρόνια έκανα μια επιτυχία, το Ακροβατώ, με έναν τραγουδιστή πεσμένο τότε, τον Βαλάντη. Στο συγκεκριμένο cd είχα μόνο ένα τραγούδι στα δεκαέξι συνολικά. Κάποιος συνθέτης είχε σε επτά τραγούδια, και μουσική και στίχο, και πήρε δεκατέσσερις φορές περισσότερα λεφτά από μένα χωρίς ν’ ακουστεί ούτε ένα από αυτά. Και το χειρότερο, δεν χτύπησε ούτε ένα τηλέφωνο, από την εταιρεία, να με ρωτήσουν αν έχω κι άλλα. Μάλλον θα σκέφτηκαν: Καλά, αυτόν τον είχαμε πεθάνει, είχε το θράσος να ζωντανέψει;
Ο Χαψιάδης μπορεί να εγκατέλειψε την Αθήνα και την μουσική βιομηχανία, ζώντας απομονωμένος στο χωριό του, τα Κοίλα Φερρών του Νομού Έβρου, αλλά το τραγούδι ήταν, είναι και θα είναι ο παντοτινός έρωτάς του. Τρόπος και στάση ζωής του. Άλλωστε αναφερόμαστε σε έναν από τους πιο γνωστούς στιχουργούς που αναδείχθηκαν στο λαϊκό τραγούδι τα νεότερα χρόνια.
Στη δεκαετία του ’80 έως και το λυκαυγές του ’90 ο Χαψιάδης σημείωνε απανωτά σουξέ συνεργαζόμενος με κορυφαίους συνθέτες, όπως ο Χρήστος Νικολόπουλος –με τον οποίο και συνδεθεί το πιο αξιόμαχο, σε όγκο και αξία, μέρος του έργου του–, ο Τάκης Σούκας, ο Θανάσης Πολυκανδριώτης, o Nίκος Καρανικόλας, ο Τάκης Μουσαφίρης, ο Θόδωρος Καμπουρίδης κ.ά. Τα τραγούδια αυτά ερμήνευσαν καλλιτέχνες πρώτης γραμμής όπως οι Στέλιος Καζαντζίδης, Γιώτα Λύδια, Μανώλης Αγγελόπουλος, Στράτος Διονυσίους, Ρίτα Σακελλαρίου, Μιχάλης Μενιδιάτης, Γιάννης Πάριος, Γιώργος Νταλάρας, Χάρις Αλεξίου, Γλυκερία, Πασχάλης Τερζής και άλλοι γνωστοί και διαλεκτοί. Ορισμένοι τίτλοι μιλούν από μόνοι τους: Μία είναι η ουσία, Φαντασία μου πλανεύτρα, Κάποια κάπου κάποτε, Ευτυχώς στη ζωή που υπάρχεις κι εσύ, Πήγα σε μάγισσες, Χίλιες φορές κ.ά.
Έχεις εγκαταλείψει την στιχοπλοκή ή κάνεις ένα συγγραφικό διάλειμμα;
Σήμερα τα τραγούδια τα βλέπουν, δεν τα ακούνε. Το βιντεοκλίπ είναι σκέτη καταστροφή. Κάποιος σκηνοθέτης επιβάλλει στον ακροατή να γίνει και θεατής της δικής του αισθητικής, που συχνά δεν έχει καμία σχέση με το ίδιο το τραγούδι και τους ανθρώπους που το δημιούργησαν. Γι’ αυτό είμαι πάντα μαγεμένος με το ραδιόφωνο. Δεν μου επιβάλλει κανένας πώς θα εισπράξω το στίχο, τη μουσική, την ερμηνεία. Τα βιβλία μου, ίσως να είναι ότι πιο ουσιαστικό θα έχω αφήσει στο χώρο του τραγουδιού.
Πώς βλέπεις να εξελίσσεται η κατάσταση στο χώρο της δισκογραφίας και γενικότερα στην τραγουδοποιία;
Πιστεύω ότι θα συμβούν καθοριστικές αλλαγές. Θα κλείσουν οι εταιρείες και ίσως αυτό να είναι σωτήριο για το ελληνικό τραγούδι. Θα έχουμε ανεξάρτητες παραγωγές που θα παρουσιάζονται μέσω του διαδικτύου. Εκεί κάθε τραγούδι θα αποκτά την αξία του με το σπαθί του. Θα σου πω κάτι που το έζησα κυριολεκτικά. Πριν από έξι - επτά χρόνια έκανα μια επιτυχία, το Ακροβατώ, με έναν τραγουδιστή πεσμένο τότε, τον Βαλάντη. Στο συγκεκριμένο cd είχα μόνο ένα τραγούδι στα δεκαέξι συνολικά. Κάποιος συνθέτης είχε σε επτά τραγούδια, και μουσική και στίχο, και πήρε δεκατέσσερις φορές περισσότερα λεφτά από μένα χωρίς ν’ ακουστεί ούτε ένα από αυτά. Και το χειρότερο, δεν χτύπησε ούτε ένα τηλέφωνο, από την εταιρεία, να με ρωτήσουν αν έχω κι άλλα. Μάλλον θα σκέφτηκαν: Καλά, αυτόν τον είχαμε πεθάνει, είχε το θράσος να ζωντανέψει;
Μοιραία δηλαδή βρίσκεσαι αποτραβηγμένος από τα δισκογραφικά δρώμενα;
Αποτραβηγμένος δεν υπήρξα ποτέ. Διωγμένος από τους μηχανισμούς της δισκογραφίας ναι, όπως και όλοι μας. Πού είναι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος –αυτός ο ογκόλιθος του λόγου–, ο Τάκης Σούκας, ο Θανάσης Πολυκανδριώτης; Σε πόσους δίσκους συμμετέχουν, πόσες προτάσεις δέχονται; Και δεν μιλάω μόνο για τώρα, αλλά και για τα προηγούμενα χρόνια.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος εξακολουθεί να δίνει παρών.
Διακριτικότατα και σαφώς όχι στο βαθμό που θα έπρεπε για έναν δημιουργό της αξίας του. Το μεγαλύτερο έγκλημα είναι ότι οι εταιρείες, στην απεγνωσμένη θέση που βρέθηκαν, σκάβοντας μόνες τους το λάκκο όπου έπεσαν, στο βωμό του γρήγορου κέρδους, κατέστρεψαν χωρίς μέτρο και γνώση και το μουσικό πλούτο που είχαν στις αποθήκες τους. Κατήργησαν εκπληκτικούς δίσκους και δώσαν υλικό σε εφημερίδες και περιοδικά σε ευτελή τιμή.
Το περίεργο είναι ότι όλα αυτά έγιναν σε χρόνους ρεκόρ.
Εγώ το είχα προβλέψει από το 1990. Τρόμαξα όταν μπήκε στη ζωή μας η λεγόμενη ελεύθερη ραδιοφωνία και τηλεόραση. Από την πρώτη στιγμή δείξανε τις προθέσεις τους. Παραγκωνισμός του λαϊκού τραγουδιού, υπέρτατη προβολή του σκυλάδικου. Και εξηγούμαι: Όταν υπήρχε η ΕΡΤ με τα δύο κανάλια της, ο Πανταζής, π.χ., δεν μπορούσε να περάσει. Στα ιδιωτικά όμως ραδιόφωνα και τηλεοράσεις, όποιος έχει χρήμα και δημόσιες σχέσεις μπορεί και να εμφανίζεται καθημερινά. Στην αρχή αυτή η κατάσταση βόλεψε τις δισκογραφικές εταιρείες, γιατί είχαν περισσότερα μέσα για να προβάλουν το υλικό τους. Γρήγορα όμως έγιναν δέσμιοι των ραδιοφώνων και των καναλιών και έφτασαν σε αδιέξοδο. Θυμάμαι χαρακτηριστικά κάποιον παραγωγό να μου λέει: Ωραίο το τραγούδι, αλλά θα το παίξει o Λάμψη;
Στη δεκαετία όμως που αναφέρεσαι έχουμε και αξιόλογες καταθέσεις.
Περιέργως από τον συρφετό ξέφυγε μια σχολή, η σχολή τραγουδοποιών: Μάλαμας, Περίδης, Θαλασσινός, που γράψανε πολύ ωραία πράγματα. Αλλά αυτοί είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας, που ευθύνεται για το πλήρες αδιέξοδο του τραγουδιού αυτή τη στιγμή. Γιατί, από την ώρα που εμφανίστηκαν αυτές οι μουσικές ακαδημίες της πλάκας, να μην πω του κώλου στην κυριολεξία, το να γράφεις πια τραγούδια δεν έχει κανένα νόημα. Το τραγούδι είναι φυσικό επακόλουθο της ζωής που κάνει ο νεοέλληνας, ο οποίος κατάντησε έρμαιο των μεσημεριάτικων εκπομπών τηλεοράσεως και των δήθεν μουσικών εκπομπών τους. Ίσως τώρα με την κρίση, να αλλάξουν τα δεδομένα, αν και δεν το πολυπιστεύω. Έκανε ποτέ ιδιωτική τηλεόραση αφιέρωμα στον Μάρκο Βαμβακάρη, ή τον Τσιτσάνη, ή τον Μίκη, ή τον Μάνο; Μοναδικοί άνθρωποι που εμφανίστηκαν με αξιώσεις είναι η Σεμίνα Διγενή, ο Σπύρος Παπαδόπουλος και βέβαια ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, που όπως πάντα έκανε εξαιρετική δουλειά. Δεν φτάνουν όμως μόνο αυτοί. Εδικά στις δύσκολες μέρες που περνάμε.
Η σημερινή πραγματικότητα είναι αναστρέψιμη;
Το εύχομαι. Κυριαρχεί αυτό που λέει η στιχουργός Λίνα Νικολακοπούλου: τραγούδια για το τίποτα γραμμένα. Αποκαρδιώθηκαν καταπληκτικοί συνθέτες και στιχουργοί, που βλέπουν τις εταιρείες να μη θέλουν τα τραγούδια τους, και σχεδόν σταμάτησαν να γράφουν. Άλλωστε κορυφαίος σήμερα στη δισκογραφία θεωρείται ο άνθρωπος που έγραφε τραγούδια για τον Φλωρινιώτη, τον Λορέντζο και τη Μαριάνθη Κεφάλα. Το τραγούδι δεν εξελίχθη, διεφθάρη. Γίναν οι κλίκες μέσα στις εταιρείες, επιλέχτηκαν κάποιοι συνθέτες και στιχουργοί να γράφουν όλα τα τραγούδια εκείνοι. Στα χίλια τραγούδια που γράφουν, ζήτημα είναι αν βγουν δέκα. Ξέρεις τι απαντούσε ο Μπιθικώτσης όταν του έλεγαν «αυτός είναι ωραίος συνθέτης»; Ποια είναι η επιτυχία του; Πόσα τραγούδια έχει γράψει; Και μετά συμπλήρωνε: Μα κι ένας κυνηγός, αν πυροβολεί όλη τη μέρα στον ουρανό, κάποιο πουλάκι θα περάσει…
Μήπως είσαι τόσο απόλυτος λόγω της πικρίας που ενδεχομένως να αισθάνεσαι για τον παραγκωνισμό σου;
Κάθε άλλο. Μπήκα στο τραγούδι όπως το είχα ονειρευτεί. Με τις πιο ιδανικές συνθήκες. Έγραφα τραγούδια με έναν άνθρωπο που ήταν φίλος μου και τον θαύμαζα προτού συνεργαστούμε,τον Χρήστο Νικολόπουλο. Και γράφαμε τα τραγούδια της ψυχής μας. Η μεγάλη μου απογοήτευση ήρθε πριν από έξι χρόνια, όταν συνεργάστηκα ξανά με τον Νικολόπουλο γράφοντας όλους τους στίχους του δίσκου Δική Μου Η Χαρά με συμμετοχή έντεκα γνωστών τραγουδιστών στα πρότυπα της μεγάλης επιτυχίας του Όταν Έρχονται Οι Φίλοι Μου, στα τέλη του ’80. Οι άνθρωποι που ξέρουν από καλά τραγούδια μίλησαν με κολακευτικά σχόλια για τη δουλειά μας, αλλά, ενώ ο δίσκος κυκλοφόρησε με χορηγία του Sfera, δεν τον έπαιξε ούτε ο ίδιος ο σταθμός, γιατί τον θεώρησαν πολύ λαϊκό.
Διακριτικότατα και σαφώς όχι στο βαθμό που θα έπρεπε για έναν δημιουργό της αξίας του. Το μεγαλύτερο έγκλημα είναι ότι οι εταιρείες, στην απεγνωσμένη θέση που βρέθηκαν, σκάβοντας μόνες τους το λάκκο όπου έπεσαν, στο βωμό του γρήγορου κέρδους, κατέστρεψαν χωρίς μέτρο και γνώση και το μουσικό πλούτο που είχαν στις αποθήκες τους. Κατήργησαν εκπληκτικούς δίσκους και δώσαν υλικό σε εφημερίδες και περιοδικά σε ευτελή τιμή.
Το περίεργο είναι ότι όλα αυτά έγιναν σε χρόνους ρεκόρ.
Εγώ το είχα προβλέψει από το 1990. Τρόμαξα όταν μπήκε στη ζωή μας η λεγόμενη ελεύθερη ραδιοφωνία και τηλεόραση. Από την πρώτη στιγμή δείξανε τις προθέσεις τους. Παραγκωνισμός του λαϊκού τραγουδιού, υπέρτατη προβολή του σκυλάδικου. Και εξηγούμαι: Όταν υπήρχε η ΕΡΤ με τα δύο κανάλια της, ο Πανταζής, π.χ., δεν μπορούσε να περάσει. Στα ιδιωτικά όμως ραδιόφωνα και τηλεοράσεις, όποιος έχει χρήμα και δημόσιες σχέσεις μπορεί και να εμφανίζεται καθημερινά. Στην αρχή αυτή η κατάσταση βόλεψε τις δισκογραφικές εταιρείες, γιατί είχαν περισσότερα μέσα για να προβάλουν το υλικό τους. Γρήγορα όμως έγιναν δέσμιοι των ραδιοφώνων και των καναλιών και έφτασαν σε αδιέξοδο. Θυμάμαι χαρακτηριστικά κάποιον παραγωγό να μου λέει: Ωραίο το τραγούδι, αλλά θα το παίξει o Λάμψη;
Στη δεκαετία όμως που αναφέρεσαι έχουμε και αξιόλογες καταθέσεις.
Περιέργως από τον συρφετό ξέφυγε μια σχολή, η σχολή τραγουδοποιών: Μάλαμας, Περίδης, Θαλασσινός, που γράψανε πολύ ωραία πράγματα. Αλλά αυτοί είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας, που ευθύνεται για το πλήρες αδιέξοδο του τραγουδιού αυτή τη στιγμή. Γιατί, από την ώρα που εμφανίστηκαν αυτές οι μουσικές ακαδημίες της πλάκας, να μην πω του κώλου στην κυριολεξία, το να γράφεις πια τραγούδια δεν έχει κανένα νόημα. Το τραγούδι είναι φυσικό επακόλουθο της ζωής που κάνει ο νεοέλληνας, ο οποίος κατάντησε έρμαιο των μεσημεριάτικων εκπομπών τηλεοράσεως και των δήθεν μουσικών εκπομπών τους. Ίσως τώρα με την κρίση, να αλλάξουν τα δεδομένα, αν και δεν το πολυπιστεύω. Έκανε ποτέ ιδιωτική τηλεόραση αφιέρωμα στον Μάρκο Βαμβακάρη, ή τον Τσιτσάνη, ή τον Μίκη, ή τον Μάνο; Μοναδικοί άνθρωποι που εμφανίστηκαν με αξιώσεις είναι η Σεμίνα Διγενή, ο Σπύρος Παπαδόπουλος και βέβαια ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, που όπως πάντα έκανε εξαιρετική δουλειά. Δεν φτάνουν όμως μόνο αυτοί. Εδικά στις δύσκολες μέρες που περνάμε.
Η σημερινή πραγματικότητα είναι αναστρέψιμη;
Το εύχομαι. Κυριαρχεί αυτό που λέει η στιχουργός Λίνα Νικολακοπούλου: τραγούδια για το τίποτα γραμμένα. Αποκαρδιώθηκαν καταπληκτικοί συνθέτες και στιχουργοί, που βλέπουν τις εταιρείες να μη θέλουν τα τραγούδια τους, και σχεδόν σταμάτησαν να γράφουν. Άλλωστε κορυφαίος σήμερα στη δισκογραφία θεωρείται ο άνθρωπος που έγραφε τραγούδια για τον Φλωρινιώτη, τον Λορέντζο και τη Μαριάνθη Κεφάλα. Το τραγούδι δεν εξελίχθη, διεφθάρη. Γίναν οι κλίκες μέσα στις εταιρείες, επιλέχτηκαν κάποιοι συνθέτες και στιχουργοί να γράφουν όλα τα τραγούδια εκείνοι. Στα χίλια τραγούδια που γράφουν, ζήτημα είναι αν βγουν δέκα. Ξέρεις τι απαντούσε ο Μπιθικώτσης όταν του έλεγαν «αυτός είναι ωραίος συνθέτης»; Ποια είναι η επιτυχία του; Πόσα τραγούδια έχει γράψει; Και μετά συμπλήρωνε: Μα κι ένας κυνηγός, αν πυροβολεί όλη τη μέρα στον ουρανό, κάποιο πουλάκι θα περάσει…
Μήπως είσαι τόσο απόλυτος λόγω της πικρίας που ενδεχομένως να αισθάνεσαι για τον παραγκωνισμό σου;
Κάθε άλλο. Μπήκα στο τραγούδι όπως το είχα ονειρευτεί. Με τις πιο ιδανικές συνθήκες. Έγραφα τραγούδια με έναν άνθρωπο που ήταν φίλος μου και τον θαύμαζα προτού συνεργαστούμε,τον Χρήστο Νικολόπουλο. Και γράφαμε τα τραγούδια της ψυχής μας. Η μεγάλη μου απογοήτευση ήρθε πριν από έξι χρόνια, όταν συνεργάστηκα ξανά με τον Νικολόπουλο γράφοντας όλους τους στίχους του δίσκου Δική Μου Η Χαρά με συμμετοχή έντεκα γνωστών τραγουδιστών στα πρότυπα της μεγάλης επιτυχίας του Όταν Έρχονται Οι Φίλοι Μου, στα τέλη του ’80. Οι άνθρωποι που ξέρουν από καλά τραγούδια μίλησαν με κολακευτικά σχόλια για τη δουλειά μας, αλλά, ενώ ο δίσκος κυκλοφόρησε με χορηγία του Sfera, δεν τον έπαιξε ούτε ο ίδιος ο σταθμός, γιατί τον θεώρησαν πολύ λαϊκό.
Κεντρική φωτό: Με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο
Φωτό 2: Με τον Χρήστο Νικολόπουλο και τον Γιώργο Νταλάρα, στις αρχές της δεκαετίας του ΄80.
Φωτό 3: Με τον Στέλιο Καζαντζίδη και τον Γιάννη Παλαιολόγου, το 1987, στον Δρόμο Της Επιστροφής του πρώτου στην δισκογραφία.
