Ο Κώστας Φασουλάς, ένας από τους σημαντικούς σύγχρονούς μας στιχουργούς, έχει υπογράψει ως τώρα πάνω από 180 τραγούδια σε συνεργασία με πολλούς από τους σημαντικότερους συνθέτες και ερμηνευτές.
Την Παρασκευή 18 Ιανουαρίου στις 21:30 ο IANOS διοργανώνει μουσική παράσταση αφιερωμένη στον Κώστα Φασουλά και το έργο του. Συμμετέχουν: Γιώργος Ανδρέου, Καλλιόπη Βέττα, Αλέξανδρος Εμμανουηλίδης, Παντελής Θαλασσινός, Μανώλης Λιδάκης, Κώστας Λειβαδάς, Γιάννης Μήτσης, Γιώτα Νέγκα, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Βασίλης Σκουλάς, Μπάμπης Στόκας. Μουσική επιμέλεια: Χρυσόστομος Καραντωνίου.
Με αυτή την αφορμή, ο Κώστας Φασουλάς ξεδιπλώνει τη σκέψη του πάνω σε όσα τον ρωτήσαμε.
Μίλησέ μας για το αφιέρωμα του Ιανού. Τι θ’ ακούσουμε;
Είναι μια συνάντηση με ανθρώπους που έχω συνεργαστεί. Είναι οι καλεσμένοι μου στην ονομαστική γιορτή των τραγουδιών μου. Το δώρο τους είναι η θερμή ανταπόκριση στη δική μου πρόσκληση. Το πρόγραμμα του αφιερώματος θα έχει τη ροή και το σχεδίασμα μιας ραδιοφωνικής εκπομπής. Θα ακουστούν για πρώτη φορά τραγούδια μου που δεν έχουν δισκογραφηθεί κι αυτό ίσως είναι το φανερό μυστικό αυτής της συνάντησης.
Πώς είναι η αίσθηση να σε τιμούν για το έργο σου;
Παράξενα όμορφη. Θέλω να πιστεύω ότι περίπου κουμαντάρω και ίσως ισορροπώ μέσα στην πανάρχαια ανάγκη του ανθρώπου να συναντηθεί με τον έπαινο. Ίσως και να είναι το μεγαλύτερο θεριό για τον άνθρωπο, μετά το φόβο.
Συμβαίνει καμιά φορά καλλιτέχνες να τιμώνται ή και να αναγνωρίζονται μόνο μετά θάνατον. Γιατί;
Δεν είναι αποκλειστικά και μόνο στοιχείο του καιρού μας αυτό. Φαντάσου ότι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του μεσοπολέμου, ο Γιώργος Σαραντάρης, μετά από τόσες δεκαετίες, ανακαλύπτεται και το έργο του αναγνωρίζεται. Όμως, τρανότερο παράδειγμα αυτής της πραγματικότητας είναι ο Καρυωτάκης. Δύσκολος, λοιπόν, ο γρίφος και το αίνιγμα της ερώτησής σου. Να φταίει άραγε που εμείς οι άνθρωποι αδυνατούμε αξιολογήσουμε και να εκτιμήσουμε στο χρόνο του την αξία ενός έργου; Να φταίει η απουσία προσοχής για κάτι σημαντικό, ή μήπως η ίδια η στάση του δημιουργού, που ενόσω ζει, αρνείται να ενδώσει σε επαιτείες αναγνώρισης; Άλυτο το αίνιγμα, άλυτος κι ο γρίφος.
Ο ίδιος, τον δικό σου αγαπημένο, Μάνο Ελευθερίου, επέλεξες να τον τιμήσεις εν ζωή, αφιερώνοντάς του ένα τραγούδι σου, τις «Λάθος διευθύνσεις». Τι υπήρξε για σένα ο Μάνος Ελευθερίου;
Ο Μάνος με τίμησε ως συνομιλητή και ως φίλο. Η υψηλή, ανθρώπινη ευγένειά του, η απόστασή του από την αλαζονεία και την αυτοαναφορικότητα, η υπονόμευση κάθε «κινδύνου» που θα μπορούσε να ενοχλήσει την αθόρυβη πλεύση του κι αυτός ο πολιτισμός της καθημερινότητας του, είναι μερικά από στοιχεία που συνθέτουν τον σημαντικό αυτό Έλληνα. Είχα έντονη την αγωνία, αν θα του αρέσει το τραγούδι που του αφιέρωσα. Όταν το άκουσε, με κοίταξε με το γνωστό αινιγματικό του βλέμμα και κάπως με καθησύχασε, όταν μου είπε γελώντας «Στο τέλος θα με κάνεις να αγαπήσω αυτόν που περιγράφεις».
Τι ρόλο έπαιξε στη ζωή σου η γνωριμία με τον Μάνο Χατζιδάκι;
Ο ενθουσιασμένος έφηβος (δηλαδή εγώ), κάποτε στα Ανώγεια, που αγνοεί τον κίνδυνο της κριτικής ματιάς του Χατζιδάκι, θα πέσει τελικά στα μαλακά, με μια επισήμανση μπροστά σε εκείνο το μπλε τετράδιο, με τα απροσδιόριστης καταγωγής ποιητικά (;) του κείμενα. Ο λόγος του Χατζιδάκι ακαριαίος: «Αυτά που γράφεις κρύβουν στίχους για τραγούδια. Βρες τα».
Από το νέο δίσκο που ετοιμάζεις μαζί με τον Χρυσόστομο Καραντωνίου για τον Μανώλη Λιδάκη, έχει ήδη ξεχωρίσει το πρώτο τραγούδι. Έχοντας ακούσει τη δουλειά στην πρωτόλεια μορφή της, ξέρω ότι η συνέχεια θα είναι ακόμα καλύτερη. Τι έχεις να μας πεις για τα νέα τραγούδια;
Έχοντας κατά νου πολύτιμες, νομίζω, απορίες για τη λαϊκότητα του τραγουδιού στις μέρες μας, έδωσα θάρρος στο ένστικτο της γραφής μου, να δω αυτό πού θα με πάει. Εμπιστεύομαι το ένστικτο, γιατί γοητεύεται με το γκρεμό. Σε αφήνει να τολμήσεις και ελαττώνει με τρόπο σοφό απορίες και ερωτηματικά. Ο εξαιρετικά ταλαντούχος Χρυσόστομος Καραντωνίου φαίνεται να βρήκε τον κώδικα του δικού μου μυστηρίου, μέσα από μια εμπνευσμένη μουσική κατάθεση. Κι όλα αυτά, τα άλυτα και τα λυμένα, στα «χέρια» ενός μεγάλου ερμηνευτή, του Μανώλη Λιδάκη.
Διαβάζω ότι τώρα ολοκληρώνεις μια μελέτη για το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Γιώργου Σεφέρη, του Γιώργου Σαραντάρη και του Τάσου Λειβαδίτη. Περί τίνος πρόκειται;
Ανήκουν στους ποιητές που αγαπώ. Είχα σκεφτεί να εκδώσω αυτές τις μελέτες πριν από λίγο καιρό. Όμως ολοένα και πληθαίνουν τα στοιχεία της έρευνάς μου, στοιχεία που ανανεώνουν την καταγραφή της ποιητικής τους πορείας και ταυτόχρονα μεταθέτουν την έκδοση αυτών των εργασιών.
Σε μια παλαιότερη κουβέντα μας, είχαμε συμφωνήσει πως η κοινωνία μας σήμερα είναι πολύ θυμωμένη. Ποιο το «χρέος» του καλλιτέχνη και όσων έχουν δημόσιο λόγο απέναντί της;
Υιοθετώ την πασίγνωστη θέση ότι η τέχνη δεν αλλάζει τον κόσμο. Μα πιο πολύ αποδέχομαι την άποψη ότι τον προετοιμάζει για ένα καλύτερο αύριο. Η αξία της τέχνης εστιάζεται στην αθωότητά της. Κι αυτό που λέμε συγκίνηση από αυτήν ακριβώς την αθωότητα εκπορεύεται. Για μένα η συγκίνηση είναι πολιτική πράξη. Κι αυτό γιατί ευεργετεί πνευματικά και ψυχικά τον άνθρωπο, ενώ ταυτόχρονα αφαιρεί με τρόπο μαεστρικό όλα εκείνα τα αρνητικά στοιχεία, ανάμεσα τους και το θυμό…
Την Παρασκευή 18 Ιανουαρίου στις 21:30 ο IANOS διοργανώνει μουσική παράσταση αφιερωμένη στον Κώστα Φασουλά και το έργο του. Συμμετέχουν: Γιώργος Ανδρέου, Καλλιόπη Βέττα, Αλέξανδρος Εμμανουηλίδης, Παντελής Θαλασσινός, Μανώλης Λιδάκης, Κώστας Λειβαδάς, Γιάννης Μήτσης, Γιώτα Νέγκα, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Βασίλης Σκουλάς, Μπάμπης Στόκας. Μουσική επιμέλεια: Χρυσόστομος Καραντωνίου.
Με αυτή την αφορμή, ο Κώστας Φασουλάς ξεδιπλώνει τη σκέψη του πάνω σε όσα τον ρωτήσαμε.
Μίλησέ μας για το αφιέρωμα του Ιανού. Τι θ’ ακούσουμε;
Είναι μια συνάντηση με ανθρώπους που έχω συνεργαστεί. Είναι οι καλεσμένοι μου στην ονομαστική γιορτή των τραγουδιών μου. Το δώρο τους είναι η θερμή ανταπόκριση στη δική μου πρόσκληση. Το πρόγραμμα του αφιερώματος θα έχει τη ροή και το σχεδίασμα μιας ραδιοφωνικής εκπομπής. Θα ακουστούν για πρώτη φορά τραγούδια μου που δεν έχουν δισκογραφηθεί κι αυτό ίσως είναι το φανερό μυστικό αυτής της συνάντησης.
Πώς είναι η αίσθηση να σε τιμούν για το έργο σου;
Παράξενα όμορφη. Θέλω να πιστεύω ότι περίπου κουμαντάρω και ίσως ισορροπώ μέσα στην πανάρχαια ανάγκη του ανθρώπου να συναντηθεί με τον έπαινο. Ίσως και να είναι το μεγαλύτερο θεριό για τον άνθρωπο, μετά το φόβο.
Συμβαίνει καμιά φορά καλλιτέχνες να τιμώνται ή και να αναγνωρίζονται μόνο μετά θάνατον. Γιατί;
Δεν είναι αποκλειστικά και μόνο στοιχείο του καιρού μας αυτό. Φαντάσου ότι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του μεσοπολέμου, ο Γιώργος Σαραντάρης, μετά από τόσες δεκαετίες, ανακαλύπτεται και το έργο του αναγνωρίζεται. Όμως, τρανότερο παράδειγμα αυτής της πραγματικότητας είναι ο Καρυωτάκης. Δύσκολος, λοιπόν, ο γρίφος και το αίνιγμα της ερώτησής σου. Να φταίει άραγε που εμείς οι άνθρωποι αδυνατούμε αξιολογήσουμε και να εκτιμήσουμε στο χρόνο του την αξία ενός έργου; Να φταίει η απουσία προσοχής για κάτι σημαντικό, ή μήπως η ίδια η στάση του δημιουργού, που ενόσω ζει, αρνείται να ενδώσει σε επαιτείες αναγνώρισης; Άλυτο το αίνιγμα, άλυτος κι ο γρίφος.
Ο ίδιος, τον δικό σου αγαπημένο, Μάνο Ελευθερίου, επέλεξες να τον τιμήσεις εν ζωή, αφιερώνοντάς του ένα τραγούδι σου, τις «Λάθος διευθύνσεις». Τι υπήρξε για σένα ο Μάνος Ελευθερίου;
Ο Μάνος με τίμησε ως συνομιλητή και ως φίλο. Η υψηλή, ανθρώπινη ευγένειά του, η απόστασή του από την αλαζονεία και την αυτοαναφορικότητα, η υπονόμευση κάθε «κινδύνου» που θα μπορούσε να ενοχλήσει την αθόρυβη πλεύση του κι αυτός ο πολιτισμός της καθημερινότητας του, είναι μερικά από στοιχεία που συνθέτουν τον σημαντικό αυτό Έλληνα. Είχα έντονη την αγωνία, αν θα του αρέσει το τραγούδι που του αφιέρωσα. Όταν το άκουσε, με κοίταξε με το γνωστό αινιγματικό του βλέμμα και κάπως με καθησύχασε, όταν μου είπε γελώντας «Στο τέλος θα με κάνεις να αγαπήσω αυτόν που περιγράφεις».
Τι ρόλο έπαιξε στη ζωή σου η γνωριμία με τον Μάνο Χατζιδάκι;
Ο ενθουσιασμένος έφηβος (δηλαδή εγώ), κάποτε στα Ανώγεια, που αγνοεί τον κίνδυνο της κριτικής ματιάς του Χατζιδάκι, θα πέσει τελικά στα μαλακά, με μια επισήμανση μπροστά σε εκείνο το μπλε τετράδιο, με τα απροσδιόριστης καταγωγής ποιητικά (;) του κείμενα. Ο λόγος του Χατζιδάκι ακαριαίος: «Αυτά που γράφεις κρύβουν στίχους για τραγούδια. Βρες τα».
Από το νέο δίσκο που ετοιμάζεις μαζί με τον Χρυσόστομο Καραντωνίου για τον Μανώλη Λιδάκη, έχει ήδη ξεχωρίσει το πρώτο τραγούδι. Έχοντας ακούσει τη δουλειά στην πρωτόλεια μορφή της, ξέρω ότι η συνέχεια θα είναι ακόμα καλύτερη. Τι έχεις να μας πεις για τα νέα τραγούδια;
Έχοντας κατά νου πολύτιμες, νομίζω, απορίες για τη λαϊκότητα του τραγουδιού στις μέρες μας, έδωσα θάρρος στο ένστικτο της γραφής μου, να δω αυτό πού θα με πάει. Εμπιστεύομαι το ένστικτο, γιατί γοητεύεται με το γκρεμό. Σε αφήνει να τολμήσεις και ελαττώνει με τρόπο σοφό απορίες και ερωτηματικά. Ο εξαιρετικά ταλαντούχος Χρυσόστομος Καραντωνίου φαίνεται να βρήκε τον κώδικα του δικού μου μυστηρίου, μέσα από μια εμπνευσμένη μουσική κατάθεση. Κι όλα αυτά, τα άλυτα και τα λυμένα, στα «χέρια» ενός μεγάλου ερμηνευτή, του Μανώλη Λιδάκη.
Διαβάζω ότι τώρα ολοκληρώνεις μια μελέτη για το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Γιώργου Σεφέρη, του Γιώργου Σαραντάρη και του Τάσου Λειβαδίτη. Περί τίνος πρόκειται;
Ανήκουν στους ποιητές που αγαπώ. Είχα σκεφτεί να εκδώσω αυτές τις μελέτες πριν από λίγο καιρό. Όμως ολοένα και πληθαίνουν τα στοιχεία της έρευνάς μου, στοιχεία που ανανεώνουν την καταγραφή της ποιητικής τους πορείας και ταυτόχρονα μεταθέτουν την έκδοση αυτών των εργασιών.
Σε μια παλαιότερη κουβέντα μας, είχαμε συμφωνήσει πως η κοινωνία μας σήμερα είναι πολύ θυμωμένη. Ποιο το «χρέος» του καλλιτέχνη και όσων έχουν δημόσιο λόγο απέναντί της;
Υιοθετώ την πασίγνωστη θέση ότι η τέχνη δεν αλλάζει τον κόσμο. Μα πιο πολύ αποδέχομαι την άποψη ότι τον προετοιμάζει για ένα καλύτερο αύριο. Η αξία της τέχνης εστιάζεται στην αθωότητά της. Κι αυτό που λέμε συγκίνηση από αυτήν ακριβώς την αθωότητα εκπορεύεται. Για μένα η συγκίνηση είναι πολιτική πράξη. Κι αυτό γιατί ευεργετεί πνευματικά και ψυχικά τον άνθρωπο, ενώ ταυτόχρονα αφαιρεί με τρόπο μαεστρικό όλα εκείνα τα αρνητικά στοιχεία, ανάμεσα τους και το θυμό…
