Κώστας Διάκος: Ο δικηγόρος του διαβόλου

(PHOTOS) Μια συνέντευξη με τον δικηγόρο της κάνναβης, αλλά και των κεραιών κινητής τηλεφωνίας, που διαπρέπει ως εργατολόγος.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Από τα τσικό του Παναθηναϊκού, όπου έδωσε τις πρώτες παιδικές του μάχες στο γήπεδο και στις αλάνες, πέρασε στη Νομική Αθηνών και στον Μαοϊσμό σε μια εποχή έντονης πολιτικοποίησης και πολιτικών ζυμώσεων. Σαν παιδί ανήσυχο έζησε τον Μάη του ’68 στο Παρίσι και ήταν υποκινητής πολλών δράσεων αντιδικτατορικής πάλης.

Ο Κώστας Διάκος συναναστράφηκε σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Ζαν Πωλ Σατρ, η Σιμόν ντε Μπουβουάρ, ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ στη Γαλλία, αλλά και ο Νικόλας Άσιμος στην Ελλάδα. Η αίσθηση περί δικαίου οδήγησε στην εξειδίκευσή του στα δικαιώματα των εργαζομένων και διαπρέπει ως εργατολόγος. Έβαλε σε κίνδυνο τη ζωή του αναλαμβάνοντας δίκες στις οποίες οι κατηγορούμενοι δύσκολα εύρισκαν υπεράσπιση.

Αν παρακολουθήσει κανείς δίκη του, θα διαπιστώσει πόσο μαχητικός είναι, διαθέτοντας δικηγορικό fair play και παίζοντας στα δάκτυλα τα εργατικά θέματα. Όμως δεν είναι μόνο αυτό. Είναι επίσης ο δικηγόρος της κάνναβης, αλλά και των κεραιών κινητής τηλεφωνίας. Οι οικολογικές του ανησυχίες από μικρό παιδί έχουν εκφραστεί μέσα από τη δράση του στους Οικολόγους Πράσινους και παλιότερα στους Οικολόγους Εναλλακτικούς. Μέχρι και υποψήφιος περιφερειάρχης Αττικής ήταν με την Αττική Οικολογική Απάντηση. Με την εξουσία έχει μια συνειδητή απόσταση, διατηρώντας το αίσθημα ελευθερίας και ελέγχου σε αυτή, που είχε από τα ανήσυχα χρόνια του.
diakos9
Ο Κώστας Διάκος έχει ένα δικό του στυλ, εσωτερικής καύσεως. Άτακτος πάσης φύσεως. Αδιαμφισβήτητα ένας πολύ ενδιαφέρον άνθρωπος που στη ζωή του άλλαξε τόσα πολλά μέρη που την κάνουν να μοιάζει σαν μυθιστόρημα. Τον συνάντησα στο δικηγορικό του γραφείο στην Πλατεία Ομονοίας, εκεί που βρίσκεται από το 1975. Φυσικά το γραφείο του έχει ένα γαλλικό στυλ. Έχει ατμόσφαιρα και την αίγλη των παλιών γραφείων που μόνο στο κέντρο της Αθήνας θα συναντήσεις. Η φωτογραφία της μεγάλης δίκης του 1996 για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου με 120 κατηγορούμενους, αλλά κι ένα πορτραίτο της Κ. Μαυρίδου φιλοτεχνημένο στις Φυλακές Κορυδαλλού το 1980 ως μουστακαλής, άλλωστε το παρατσούκλι του στην παρανομία επί χούντας ήταν «Μουστάκιας». Έτσι τον γνώρισε και η Μελίνα Μερκούρη κι ας είχαν πολιτικές διαφορές. Στον τοίχο του έχει κι ένα περίεργο χαρτί ως επίτροπος του δημοψηφίσματος για την Προσωρινή Κυβέρνηση Ερυθραίας. Ως την ΒΑ Αφρική και τα παράλιας της Ερυθράς Θάλασσας έχει φθάσει η φήμη του. Από πού να τον πιάσεις και τι να πρωτοπείς μαζί του. Δώσαμε λοιπόν την ανάλογη διάσταση στην κουβέντα μας πηγαίνοντας στο πατάρι του «Βενέτη» στην Ομόνοια για να μιλήσουμε για παραδοσιακά πράγματα και άλλα…
diakos20
Μπάλα παίζατε;
Αν έπαιζα μπάλα; Φυσικά. Τέλη δεκαετίας του ’50, αρχές ’60 είχα παίξει και στα τσικό του Παναθηναϊκού. Μετά έπαιξα στην Αναγέννηση Καρδίτσας. Εξτρέμ αριστερό. Ώσπου ένας αμυντικός του Άρη Πτολεμαΐδας μου έδωσε το πόδι στο χέρι και με «τραβάει» μέχρι σήμερα με μηνίσκους και κακοποιήσεις στο γόνατό μου. Ο προπονητής μου έλεγε ότι έχω μέλλον… Είχαμε φτιάξει κι έναν μαθητικό όμιλο φιλάθλων στην Καρδίτσα, πρωτοποριακό στην εποχή του, κάτι σαν τις μετέπειτα θύρες των φανατικών οπαδών. Στις επαρχιακές πόλεις δεν υπήρχε αυτό. Στην Λάρισα οργανώθηκαν οι φίλαθλοι όταν ενοποιήθηκαν τα τοπικά σωματεία την περίοδο της δικτατορίας. Η Καρδίτσα τότε ανήκε στην ΕΠΣ Θεσσαλίας.

Να υποθέσω ότι είστε Παναθηναϊκός εφ’ όσον παίξατε στα τσικό του…
Παναθηναϊκός εκ γενεών. Ο θείος μου ήταν ταμίας στον Παναθηναϊκό επί εποχής Νικολαΐδη. Ο αδερφός της μητέρας μου ήταν και ποδοσφαιριστής και αθλητής στον Παναθηναϊκό. Η μητέρα μου φορούσε κασκόλ και της προέκυψε πρόβλημα στην οδό Τσόχα από έναν Ολυμπιακό που της το τράβηξε! Κι εγώ χτύπησα το κεφάλι του στα κάγκελα της Λεωφόρου Αλεξάνδρας όταν έβαλε γκολ ο Καμάρας και προκριθήκαμε στο Γουέμπλεϋ νικώντας τον Ερυθρό Αστέρα Βελιγραδίου με 3-0. Είμαι μόνιμος φίλαθλος κι έχω επάνω μου τώρα την χρυσή κάρτα. Φοιτητής ήμουν ακόμη όταν μάζεψα δέκα δραχμές και πήρα μία μετοχή της αρχικής ΠΑΕ, όταν είχε γίνει ρύθμιση να παίρνουν μετοχές οι φίλαθλοι της ομάδας.

Αναφέρατε μέσα από το ποδόσφαιρο πολλές περιοχές. Πού γεννηθήκατε;
Αυτό είναι μια ιστορία για… αγρίους. Γεννήθηκα στην Κύπρο. Στο Βαρώσι, στην Αμμόχωστο. Ο πατέρας μου είναι Κύπριος, γεννημένος στην Τευτερά. Ήταν καθηγητής στο γυμνάσιο και εξαιρετικός αθλητής στίβου στα 100 μέτρα που έχασε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο, ως Έλληνας αθλητής, από ένα πρόβλημα στον δικέφαλο, την εποχή που οι Κύπριοι αθλητές συμμετείχαν στην ελληνική εθνική ομάδα. Γιώργος Διάκος. Όσον αφορά τον μαιευτήρα μου ήταν Τουρκοκύπριος. Δυστυχώς το Βαρώσι σήμερα είναι κατεχόμενο, στο σπίτι μου μένουν άλλοι. Με κάλεσαν να πάω, δεν θέλω. Δεν είναι μόνο πολιτικό το θέμα, είναι και συναισθηματικό. Περιμένω ν’ αλλάξει το καθεστώς και μάλιστα έκανα μια πρόταση που έτυχε της έγκρισης των Ευρωπαίων Πρασίνων, αλλά και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Αμμόχωστος να γίνει η πρώτη οικολογική πόλη της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Ζητούσα να φύγουν όλοι οι στρατοί, να υπάρξει ένα τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα παρακολουθεί την τρέχουσα εγκληματικότητα και ν’ αποδείξουν οι δύο κοινότητες οι μπορούν να συμβιώσουν σε μία πόλη με μεγάλο λιμάνι και τεράστια πολιτιστική ιστορία που θα είναι πρότυπο για όλη τη ΝΑ Μεσόγειο. Η πρόταση έγινε δεκτή και φτάσαμε στην πραγματοποίησή της πριν περίπου δύο χρόνια, αλλά δυστυχώς οι εξελίξεις που προέκυψαν μέσα από τον ενδοκοινοτικό διάλογο και όπως κατέληξε με την αδιαλλαξία της Τουρκίας η πρόταση πάγωσε αν και είχε ανθίσει πολύ. Υπήρχε ολόκληρο σχέδιο μέχρι να είναι οικολογική, να έχει ανακύκλωση, τα σπίτια να είναι βιοκλιματικά και άλλα. Τα σπίτια αυτά έχουν μείνει στατικά από το 1974 και χρειαζόταν πολλή δουλειά για την αναβάθμιση της πόλης κάτι που έδινε εργασία σε πολλούς. Είναι η μόνη πόλη στην Κύπρο, κατά το Σύνταγμα, που έχει Ελληνοκύπριο και Τουρκοκύπριο δήμαρχο. Στις άλλες πόλεις βγαίνει δήμαρχος κατά πλειοψηφία. Στην προσπάθεια που έκανα, είχα τη συναίνεση και των δύο δημάρχων.
diakos6
Παιδικά χρόνια στην Κύπρο

Πώς βρεθήκατε τελικά στην Ελλάδα;
Ο πατέρας μου μπλέχτηκε με την ΝΟΚ Α κατά της αποικιοκρατίας των Εγγλέζων. Στις αθλητικές επιδείξεις στο σχολείο πήρε μια ελληνική σημαία και την έστησαν μέσα στο φτιαγμένο σήμα της Κύπρου. Τον φώναξε τότε ο ύπατος αρμοστής και του είπε διάλεξε: ή πας στην Ελλάδα ή θα μπεις σε διαδικασία ποινικής δίωξης. Επέλεξε την επιστροφή στην Ελλάδα. Κι από εκεί αρχίζει άλλη οδύσσεια από περιοχή σε περιοχή. Ο πατέρας μου δεν είχε ποτέ τα μέσα να έρθει στην Αθήνα. Ήταν μονίμως εκτός Αθηνών ως καθηγητής. Στην Αθήνα γνώρισε τη μητέρα μου, Ελλαδίτισσα. Έκανε δύο θητείες, η μία στην Ικαρία και ήταν ο πρώτος γυμναστής που κέρδισε τους Σαμιώτες, δύο νησιά σε μεγάλη κόντρα. Ύστερα μετατέθηκε στα Βάγια των Θηβών. Όταν τελείωσε ο πόλεμος και πήγαινε σε ένα κλίμα προς τον εμφύλιο και επειδή η αδερφή μου ήταν μικρή, επέλεξε τη μεταφορά της οικογένειας ξανά στην Κύπρο, παίρνοντας την άδεια από το υπουργείο παιδείας. Έτσι γυρίσαμε πολλές πόλεις και κάτσαμε στην Καρδίτσα. Εκεί πήγα στη Δευτέρα δημοτικού και φύγαμε όταν τελείωσα το Πανεπιστήμιο. Μπορεί η πατρίδα μου εν Ελλάδι να είναι η Αθήνα, εδώ ήταν το σπίτι της μητέρας μου, ο παππούς ήταν δύο γενιές Αθηναίος, όμως θεωρώ τον εαυτό μου οιονεί Καρδιτσιώτη. Είχα κατέβει ως πρωτοετής φοιτητής της Νομικής στο τοπικό σύλλογο Καρδιτσιτών «Ο Καραϊσκάκης» και βγήκα πρώτος σε ψήφους και ψαχνόταν όλη η Ένωση Κέντρου να μάθει ποιος είναι αυτός που ψήφισαν. Έτσι ξεκίνησε η κινηματική μου ανησυχία, που είχε ώριμο έδαφος από τη συνδικαλιστική μου δράση στο γυμνάσιο, που ταρακουνούσε τα νερά της πόλης και σε επίπεδο προσωπικής συμπεριφοράς. Βγαίναμε δηλαδή στην πλατεία με τις φιλενάδες μας, το οποίο ήταν αδιανόητο για μια επαρχιακή πόλη. Είχα εξαιρετικούς βαθμούς στο σχολείο, αλλά τέσσερις κοσμίες διαγωγές καθώς έπαιζε ρόλο και η εξωσχολική συμπεριφορά. Σε μια εποχή που ήταν υποχρεωτικό το πηλίκιο και αν βλέπαμε και κανέναν καθηγητή στο δρόμο που ήταν μυστήριος έπρεπε να χαιρετάμε όπως οι στρατιώτες. Εγώ με την παρέα μου πολλές φορές δεν φοράγαμε πηλίκιο στις βόλτες μας…
diakos7
Ως παιδί τι αίσθηση είχατε περί δικαίου και αδίκου;
Αυτό ήταν που με οδήγησε στη Νομική. Είχα μια πολύ έντονη ευαισθησία στο θέμα αυτό που προέκυψε από οικογενειακές καταβολές. Η μητέρα μου κι ο πατέρας μου ήταν ιδιαίτερα δημοκρατικοί απέναντί μας. Όταν ένας καθηγητής ζήτησε ν’ αποβληθώ εντελώς από το λύκειο, ο πατέρας μου παρ’ ότι καθηγητής πήγε και καθάρισε. Η αιτία ήταν ότι περνούσα με το ποδήλατό μου από το σπίτι του καθηγητή Παπαλεξανδρή που μας έκανε λατινικά, χωρίς να ξέρω ότι μένει εκεί, και γύρισα κι είπα σε ένα συμμαθητή μου: αν είναι ένας καθηγητής που δεν τον χωνεύω, είναι ο Παπαλεξανδρής! Και το άκουσε.

Η εγκατάσταση στην Αθήνα σε τι φάση σας βρίσκει;
Πρωτοετή στη Νομική. Χρονιά 1966 -67. Μέσα σε λίγους μήνες έγινε δικτατορία. Έτσι την υποτροφία που πήρα, δεν την πήρα ποτέ. Για την πρώτη δόση απαιτείτο να είχα κοσμιοτάτη διαγωγή στο απολυτήριο λυκείου και δεν την είχα. Δεν ήταν και λίγα δώδεκα χιλιάρικα… Πήγα τον παπά της ενορίας που δεν με πολυχώνευε γιατί δεν έγινα παπαδάκι όπως ήθελε η μάνα μου - ο λόγος ήταν ότι ντρεπόμουν να φορώ τα ρούχα που ήταν σαν φορέματα - τον οποίον έπεισαν διάφοροι γνωστοί ότι είμαι καλό παιδί κι έτσι μαζεύτηκε το συμβούλιο καθηγητών και διόρθωσε τη διαγωγή μου. Κι εκεί που ήταν να πάρω και τις δύο δόσεις μαζί έγινε το πραξικόπημα. Τότε άνοιξαν άλλοι φάκελοι και δεν πήρα ποτέ την υποτροφία… άτακτος πάσης φύσεως.

Πού μένατε τότε;
Στο πατρικό σπίτι του παππού μου, στην οδό Ξενοκράτους στο Κολωνάκι. Αυτό το σπίτι το έδωσε στη μάνα μου, προίκα. Τώρα μένω στην περιοχή αυτή, στην οδό Κλεομένους. Τότε το Κολωνάκι λεγόταν Κατσικάδικα γιατί είχε κατσίκες!

Πότε και πώς δραστηριοποιείστε πολιτικά;
Όταν ήμουν μαθητής κινούμουν στο χώρο ενός προοδευτικού κέντρου περί τον Γεώργιο Παπανδρέου. Στη συνέχεια μπλέχτηκα στους Λαμπράκηδες. Μετά ήρθαμε στην Αθήνα και προέκυψε η χούντα. Επειδή μου είχε ζητήσει ο πατέρας μου να κάνω φροντιστήρια τα καλοκαίρια, πέτυχα τα Ιουλιανά. 1965. Εκεί ήταν η πρώτη ένταση. Τότε διαπίστωσα πολλά πράγματα και ριζοσπαστοποιήθηκα πολιτικά. Ήμουν στις τελευταίες τάξεις του λυκείου. Είδα πώς αλλάζουν οι πρωθυπουργοί, πώς φτιαχνόντουσαν οι πλειοψηφίες, το ξύλο που έπεφτε, προέκυψε η δολοφονία του Λαμπράκη εξού και η νεολαία με τον Θεοδωράκη μπροστά. Άρχισα να βλέπω όλα αυτά που χαρακτηρίζανε την Ελλάδα ως μια ξενοκρατούμενη χώρα χωρίς να της δίνουν τις ιδεολογικές και πολιτικές βάσεις που προκύπτουν από τον μαρξισμό, που μιλά για τον ιμπεριαλισμό, το τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού κλπ. Υπήρχαν τα ανάκτορα που ουσιαστικά έκαναν κουμάντο. Η δικτατορία έδωσε και πρακτική αιτιολογία στη δραστηριότητά μου κι εκεί άρχισαν οι πρώτες κουβέντες. Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι το 1968 η πρώτη αντίδραση απέναντι στη χούντα έγινε στη Νομική Σχολή Αθηνών και ήμουν εγώ από τους πρωτεργάτες. Μια επιτροπή φοιτητών είχαμε ένα αίτημα φοιτητικό το οποίο πήρε γρήγορα πολιτικές διαστάσεις κι έτσι αρχίσαμε να διαδηλώνουμε. Έτσι έγιναν οι πρώτες γνωριμίες και αρχίσαμε να συζητάμε. Εκεί αρχίζει να μπαίνει στον ιδεολογικό προβληματισμό μου ο Μαοϊσμός. Τότε άρχισα να έχω επαφές με κάποιους ανθρώπους και από την Καρδίτσα που ήταν στο χώρο αυτό.
diakos25
Κοινή συνέντευξη τύπου με τον Αντρέα Παπανδρέου για θέματα περιβάλλοντος (1991)

Πώς ήταν τότε ο Μαοϊσμός;
Τότε ο Μαοϊσμός δεν είχε την έννοια που είχε στο Παρίσι. Στην Ελλάδα είχε την έννοια της συνεπούς αριστεράς. Το ΚΚΕ Μ-Λ ήταν το κόμμα της συνεπούς αριστεράς. Υπήρχε η αριστερά που για πολλούς, και για μας τότε, ήταν οι Σοβιετόφιλοι, τους οποίους θεωρούσαμε ρεβιζιονιστές, υπό την έννοια και πως συμπεριφερόταν η Σοβιετική Ένωση, αλλά και του τρόπου που η Σοβιετική Ένωση προσπαθούσε να στηρίξει τον σοσιαλισμό διεθνώς, αλλά διαπίστωνε κανείς ότι κοιτούσε απλά τα συμφέροντα της χώρας της ανεξάρτητα από άλλα πράγματα. Από την άλλη πλευρά υπήρχε και η αριστερά της Ελλάδας, η οποία δεν είχε διασπαστεί. Μετά τον πόλεμο στην Ελλάδα έχουμε τη θέση εκτός νόμου του ΚΚΕ, άρα μια σειρά από θεσμούς που χρησιμοποιούνται πια από την αριστερά ως θεσμοί επικοινωνιακοί με τον πολίτη, με βασικό πυρήνα την τοπική αυτοδιοίκηση, ανεξαρτήτως εκ των υστέρων τοποθέτησής τους. Δεν μπορεί να ξεχαστεί ότι στην Αθήνα τρεις δήμαρχοι μεταπολεμικά και μέχρι τη χούντα ήταν αριστεροί. Στηριχθήκανε βέβαια από την ΕΔΑ. Ο Κατσώκας, στρατιωτικός που ήταν πιο κεντρώος που τον στήριξε η αριστερά, ο Τσουκαλάς κι άλλος ένας. Στον Μαοϊσμό, πριν τη δικτατορία, υπήρχε μια πολύ σοβαρή παράταξη και σε αριθμό και σε ποιότητα, η λεγόμενη ΠΠΣΠ (Προοδευτική Πανελλαδική Σπουδαστική Παράταξη) που έβγαζε το Σπουδαστικό Κόσμο, το περιοδικό. Παράλληλα υπήρχε ένα κόμμα που αποτελούνταν από διάφορες ομάδας: μαρξιστικές ελληνικές, μαρξιστικές λενινιστικές, η ΟΜΛΕ. Υπήρχε δίωξη αυτών των ανθρώπων στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης.

Τα πρώτα σκιρτήματα του Μαοϊσμού στην Ελλάδα πότε εντοπίζονται;
Το 1960. Δεν εμφανίστηκε ως Μαοϊσμός, βρήκε την έκφρασή του μετά, όπως ακριβώς έγινε με τον Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. Πρώτα τσακωθήκανε μεταξύ τους οι Έλληνες του ΚΚΕ και έκαναν το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού το οποίο συγκροτημένη άποψη πλήρως ευρωκομμουνισμού, απέκτησε μετά τη διάσπασή του. Βέβαια, εκείνη την εποχή πάρα πολύ δύσκολα μπορούσες να πεις άποψη εντός φορέα. Πριν φύγω για τη Γαλλία είχα πάρα πολύ έντονους αυτούς τους προβληματισμούς και είχα επαφές με ανθρώπους που δεν ήταν μαοϊκών απόψεων, όπως ο Γιώργος Σταματάκης, η Καρυστιάνη, ο Στέφανος Τζουμάκας, ο Αλαβάνος με τον μεγάλο αδερφό του οποίου ήμασταν στο ίδιο έτος στη Νομική. Αυτοί δεν ήταν μαοϊκοί, αλλά ήμασταν ένα πράμα. Στηνόντουσαν κουβέντες στα μπαράκια, όπως το Au Revoir ή στα υπόγεια βιβλιοπωλεία, όπως αυτό της Πρωτοπορίας. Το Au Revoir υπάρχει μέχρι σήμερα και εγκαταστάθηκαν εκεί οι Οικολόγοι Πράσινοι σε μια πολύ μικρή απόσταση. Πήγα και βρήκα και το φίλο μου, τον Νικόλα που είναι τώρα λίγο - πολύ ο ιδιοκτήτης και γνωριζόμασταν από τότε. Με αυτή την παρέα στήνονταν σιγά - σιγά δράσεις που είχαν σχέση με διάφορα πολιτικά κόμματα. Αυτές οι δράσεις είχαν ιδεολογική αναφορά σε πολιτικά κόμματα που αν αφαιρέσεις το χώρο του ΚΚΕ όλες οι υπόλοιπες ήταν σε χαλαρή σχέση με το κόμμα το οποίο υποστήριζαν ιδεολογικά. Ο Δημοκρατικός Αγώνας, ο Ρήγας Φεραίος… Με το ΕΚΚΕ που ήταν κοντινό - δικό μας (ΚΚΕ Μ-Λ), ψιλοπλακωνόμασταν κιόλας ποιος είναι πιο Μαοϊκός. Μιλάμε για μετά τη δικτατορία. Το ΕΚΚΕ διαμορφώθηκε στην περίοδο της δικτατορίας. Υπήρχε η ΟΜΛΕ, το κόμμα που έκφραζε όλους. Ήταν ο Γιάννης Κωτσέας, ο Ιορδανίδης, ο Παπαδόπουλος, ο Σπύρος Γάκης, ο Γιώργος Προβελέγγιος, ο Κώστας Μπαλαφέκας, όλοι αξιόλογα στελέχη των νέων αριστερών της τελευταίας εποχής προ-δικτατορίας. Όλοι αυτοί έφτιαξαν την ΟΜΛΕ και κάποιοι από εμάς διαπιστώνοντας ότι το πράγμα πρέπει να κινηθεί μάλλον απ’ έξω προς τα μέσα - σωστά ή λάθος αυτό είναι ένα ερώτημα που παραμένει - ένα μεγάλο μέρος εξ αυτών βγήκαν στο εξωτερικό και έφτιαξαν το λεγόμενο ΑΜΕΕ (Αντι-ιμπεριαλιστικό Μέτωπο Ελλήνων Εξωτερικού). Με τα γεγονότα που συνέβησαν εδώ, είχα την τύχη να βρεθώ στον Μάη του ’68 στο Παρίσι. Με έστειλε εκεί ο πατέρας μου για να… καταλαγιάσω! Μην τυχόν και με μαζέψει η χούντα και με στείλει φαντάρο ή οτιδήποτε άλλο… Έτσι βρίσκομαι στο Παρίσι, τέλη Απριλίου αρχές Μαΐου του 1968.

Εκεί τι κλίμα βρήκατε αρχικά;
Βρίσκω όλους τους Έλληνες. Τον Μάκη Καβουριάρη, τον Κώστα Βεργόπουλο, τον Κώστα Ζουράρη. Εγώ όντως μικρότερός τους παρακολουθούσα τι γίνεται και μιλούσα και μαζί τους. Εκεί οι μαοϊκοί μου προβληματισμοί πήραν ουσιαστικότερο περιεχόμενο. Προς μία εναλλακτική αριστερά η οποία θα μπορούσε να ξεπεράσει τις αγκυλώσεις της γραφειοκρατίας που είχε η αριστερά την περίοδο εκείνη. Έμενα στο 16Ο κοντά στην Πανεπιστημιούπολη στο Πόρτο Ορλεάν. Κάθε χώρα έφτιαξε ένα σπίτι, σε μια τεράστια έκταση, μια πόλη ολόκληρη, με 122 σπίτια, καθένα μια χώρα του ΟΗΕ. Είχαμε το ελληνικό σπίτι, αλλά εγώ έμενα στο δανέζικο. Στο Παρίσι υπάρχει ο σύλλογος των Ελλήνων φοιτητών, που είναι από τους πιο παλιούς συλλόγους, και γι’ αυτό η ονομασία του είναι γραμμένη στα αρχαιοελληνικά. Ο σύλλογος λέγεται ΕΠΕΣ (Ένωσις Εν Παρρησίες Σπουδαστών Ελλάδος). Ώσπου έγινε το μπουμ!

Τι θυμάστε από τον περίφημο Μάη του ’68;
Εκεί ήταν η άρνηση των κοινωνικών δεδομένων. Δεν έμπαινε θέμα εάν συμφωνείς με τον σοσιαλισμό ή τον καπιταλισμό. Εκεί έμπαινε, κατά τη γνώμη μου, το θέμα αν συμφωνείς με αυτό τον τρόπο ζωής ή άλλον. Γι’ αυτό και υπήρχε μια αντίθεση σε αυτούς που εξεγέρθηκαν και το ΚΚ της Γαλλίας που έκανε και το τάπωμα της εξέγερσης, να ‘ρθει στρατός στο Παρίσι και να μπουν μέσα τα τανκς και να τα διαλύσουν. Είχε κοινά χαρακτηριστικά με το Πολυτεχνείο αυτό. Δεν έβλεπες όπλο. Δεν κυκλοφοράγανε όπλα. Η άμυνα ήταν με πέτρες, με συνθήματα, με διαδηλώσεις. Θα έλεγα ότι είχε έντονο ειρηνικό χαρακτήρα. Αυτό πραγματικά με ικανοποιούσε. Είχα την εκτίμηση ότι αυτό το πράγμα έπειθε. Δεν είναι τυχαίο που όταν έγινε η πρώτη διαδήλωση του Καρτιέ Λατέν, μετά τον Μάη του ’68 κι ενώ είχαν απαγορευτεί οι διαδηλώσεις, βγαίναν από τα μπαλκόνια οι Γάλλοι και μας πετάγανε τριαντάφυλλα και γαρύφαλλα. Δηλαδή έβλεπες τη σύνδεση της κοινωνίας με την πρωτοπορία της. Δεν ήταν σύνδεση κινημάτων και εκπροσώπων της, ήταν μια σύνδεση «είναι δικοί μας» λέγαμε εμείς, «είναι δικοί μας» έλεγαν αυτοί. Και γι’ αυτό ο Μάης του ’68, κατά την άποψή μου, έχει νικήσει. Μπορεί να μην άλλαξε το πολιτικό σύστημα, αλλά άλλαξε την κοινωνία. Αλλιώς συμπεριφερόταν ο σύζυγος στη σύζυγο, αλλιώς ο πατέρας στο παιδί, αλλιώς ήταν οι σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλλα, ήταν άλλη η αντιμετώπιση κάποιων ειδικότερων εξαρτήσεων, ήταν διαφορετικό πώς αντιμετωπιζόντουσαν οι σεξουαλικές επιλογές. Όλα αυτά άνοιξαν τον Μάη, είτε ως συζήτηση, είτε ως εφαρμογή, είτε ως αποδοχή. Κι αυτά δεν μπόρεσε να τα μαζέψει το καθεστώς. Αυτό αποδεικνύει, κατά τη γνώμη μου, ότι το καθεστώς για να πέσει δεν χρειάζεται να γίνει υποχρεωτικά κάποια σύγκρουση ένοπλη. Αρκεί να είναι μια πολύ σκληρή σύγκρουση, αλλά να είναι ιδεολογική - πολιτική. Γι’ αυτό με εκφράζει αυτό που είπε ο Μαντέλα όταν τον ρώτησαν ποια είναι η άποψή του για την revolution (επανάσταση), εγώ είμαι με την evolution (εξέλιξη). Η μεγαλύτερη revolution είναι η evolution γιατί στην evolution συμμετέχει ο πολίτης ξέροντας συνειδητά, κάνοντας λάθη κάνοντας σωστά, ενώ στην revolution έχεις την ανάθεση της ένοπλης σύγκρουσης και η ανάθεση γεννά εξουσία η οποία είναι σκληρή. Δεν υπήρξε εξουσία μετά από επανάσταση, από τον Ροβεσπιέρο μέχρι τον Στάλιν, που να μην έχει αυτό το πρόσωπο.
diakos17
Η μοναδική αφίσα που διέσωσε από το Μάη του ’68 καθώς όλο το υλικό καταστράφηκε για λόγους ασφαλείας

Φαντάζομαι κάθε μέρα του Μάη θα ήταν μεγάλη, γεμάτη μέρα…
Βέβαια. Υπήρχαν ραδιοφωνικοί σταθμοί, υπήρχαν ομάδες περιφρούρησης, υπήρχε ένα κέντρο στην Σορβόννη. Στον Μάη είχε εμπλακεί ένα κομμάτι πολιτικών κομμάτων, εξωκοινοβουλευτικών. Έντονα τέτοια κομμάτια ήταν τα τροτσκιστικά, δύο - τρία πολύ γερά. Ο ένας ήταν ο Κριβίν, γενικός γραμματέας του ΚΚ που πέρασε στον Τροτσκισμό. Από εκεί και πέρα υπήρχαν κομμάτια μαοϊκά, αλλά και κομμάτια που είχαν μέσα τους την αυτονομία. Δεν πέρναγε εύκολα ο Μπακούνιν. Πέρναγε όμως εύκολα το εναλλακτικό ατομικό. Ενώ αντίθετα οι αναρχικοί της Ισπανίας είχαν την πολιτική του αναρχισμού στην ισπανική επανάσταση του 1936. Γύρισα στην Ελλάδα τον Ιούλιο του ’69 κα τον Σεπτέμβριο έδωσα τις εξετάσεις για να τελειώσω το Πανεπιστήμιο χωρίς να με ενδιαφέρει τι βαθμό θα πάρω, σε χρόνο μηδέν. Όταν τελείωσε ο Μάης, μετά την ήττα, ξαναπήγα στο Παρίσι το 1970. Στο Πολυτεχνείο δεν ήμουν εδώ, ήμουν στη Γαλλία ως πολιτικός πρόσφυγας…

Έτυχε να γνωρίσετε στο Παρίσι προσωπικότητες που συναναστραφήκατε γενικότερα;
Ένας που είχε πολύ θετική άποψη για τον Μαοϊσμό ήταν ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ. Στον Μάη ήταν από αυτούς που σήκωναν το βιβλιαράκι του Μάο Τσε Τουνγκ. Μετά τον Μάη έφτιαξε μια ομάδα η οποία προσπαθούσε να συζητήσει πολιτικά. Σε αυτή την ομάδα μπλέχτηκα κι εγώ. Ήταν πάρα πολύ ενδιαφέροντες οι διάλογοι, αλλά και οι συμμετέχοντες. Σκηνοθέτες, γνωστοί του γαλλικού νέου κύματος, τραγουδιστές, διάφοροι. Ήταν ένας χώρος που λεγόταν La Cause du Peuple (υπόθεση του λαού), ένας κομματικός σχηματισμός, θα ‘λεγα, ο οποίος έβγαζε και την εφημερίδα La Cause du Peuple (1968-72), ήταν οι Μαοϊκοί. Ήταν χώρος συναντήσεων, διαλέξεων, συζητήσεων που πολλές φορές γινόντουσαν και εκτός γραφείων. Εκεί συναντούσα, μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων, τον σκηνοθέτη Ζαν Λυκ Γκοντάρ, την υπαρξίστρια Γαλλίδα τραγουδίστρια Francoise Hardy και φυσικά τον Ζαν Πωλ Σαρτρ και τη σύντροφό του Σιμόν ντε Μπουβουάρ. Οι συζητήσεις με βοήθησαν πάρα πολύ να καταλήξω σε κάποια συμπεράσματα για τον εαυτό μου. Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ με έσπρωξε να διαβάσω το βιβλίο «Η Ελευθερία του Γκαροντί» και διαβάζοντάς το κατέληξα στο συμπέρασμα ότι αν δεν τα έχεις βρει με τον εαυτό σου και δεν ελευθερωθείς ατομικά, δεν μπορείς να είσαι ελεύθερος, ούτε προς τα έξω. Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που με ταρακούνησε. Η ήττα έφερε μια τεράστια γκάμα γραμματολογίας. Βιβλία πολλά, δοκίμια, ποιήματα με δοκιμιακό χαρακτήρα κι εκεί άρχισαν να εμφανίζονται με πολύ πιο έντονο τρόπο τα animation με πολιτικό περιεχόμενο, όχι Ντόναλντ και Μίκυ Μάους, και πολλά από αυτά που ήθελαν να παίξουν το ρόλο της επιστημονικής φαντασίας τα βλέπω τώρα με πολλή θλίψη. Η επιστημονική φαντασία όταν ήρθε στην Ελλάδα πολλά περιοδικά το έπαιξαν αυτό και ειδικότερα η Βαβέλ. Αξίζει να διαβάσει κανείς τα animation εκείνης της εποχής και να δει την εποχή που ζούμε τώρα. Είναι η ίδια. Αν πας σήμερα στο Παρίσι εκεί που είναι το Νιγί είναι οι πλούσιοι, υπάρχουν φοβερά πάρκα και ιδιωτική αστυνομία, ενώ αν πας στο Καρτιέ Λατέν και προς τις όχθες του Σηκουάνα, δεν έχεις πια το γραφικό φαινόμενο του κλοσάρ, έχεις κόσμο που πεινάει. Και βλέπεις τους δύο κόσμους, δύο ειδών ανθρώπους, κάτι που οι νεώτεροι οφείλουν να το πάρουν σοβαρά υπ’ όψη τους. Αυτό μεθοδεύεται και ιδεολογικά πια. Η περίφημη ιδέα του κατώτατου εισοδήματος είναι μέσα στο επικοινωνιακό τερτίπι. Δεν θα υπάρχει κανείς άνθρωπος που να μη μπορεί να τρώει, αλλά δεν θα έχει την ευκαιρία να γίνει ότι ο άλλος. Περνάει η κοινωνική αλληλεγγύη μέσα από τη φιλανθρωπία, την χρηματιστηριακή φιλανθρωπία.
La cause du peuple logo
Στις συζητήσεις αυτές υπήρχε η αποτίμηση του Μάη;
Υπήρξε η εκτίμηση ότι κακώς ήμασταν τόσο χαλαροί και δεν έπρεπε να εγκαταλείψουμε την αριστερή αντίληψη οργάνωσης και υπήρχε και η άλλη άποψη που έλεγε ότι αυτός ο δημοκρατικός ελιτισμός έφτιαξε αναξιόπιστη την αριστερά. Αυτό λειτουργούσε. Ήταν ουσιαστική αντιπαράθεση. Και γι’ αυτό πολλά κομμάτια του Μάη οργανώθηκαν σε αριστερές ομάδες που λειτουργούσαν ως ανταγωνιστικές στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά. Με βάση το εκλογικό σύστημα να εκφράζεται και κοινοβουλευτικά αυτό το οικοσύστημα. Αλλά και αυτοί που δεν εκφραζόντουσαν μέσα στη βουλή είχαν ένα πολύ υψηλό ποσοστό.

Ήρθατε κάποια στιγμή στην Ελλάδα μεταξύ 1970-74 που ήσασταν στην Γαλλία;
Ήρθα για ένα από τα δύο δημοψηφίσματα που έγιναν για το Σύνταγμα. Ή το 1971 ή το 1972. Ψήφισα Όχι και με φώναξε στο γραφείο του στην οδό Μπουμπουλίνας, ο περιβόητος Μπάμπαλης, ο οποίος είδε και διαπίστωσε ότι δύσκολα απαντούσα τι γνώμη έχω για την 21η Απριλίου. Του είπα ότι ο καθένας έχει τις προσωπικές του απόψεις και τις κρατά για τον εαυτό του. Άντε γ…. παλιο-κομμουνιστή, μου είπε τότε. Από τη μία μου έλεγε ότι μπράβο γιατί η Ελλάδα έχει ανάγκη από επιστήμονες που σπουδάζουν στο εξωτερικό και από την άλλη με έβριζε, έτσι ξαφνικά. Μια έτσι, μια αλλιώς. Πρέπει να παρακολουθούσαν τα τμήματα και ξέρανε. Έψαχναν να βρουν που οφείλονται τα όχι, που ήταν πολύ λίγα. Είδαν έναν που έχει έρθει από τη Γαλλία με εμπειρίες και με φώναξαν. Μου είπε λοιπόν ότι δεν θα φύγω από την Ελλάδα εάν δεν μου δώσει άδεια. Πήγα στον πατέρα μου και τον παρακάλεσα να μου βγάλει εισιτήριο στο όνομα Διάκος, όπου δεν έγραφε δίπλα το μικρό όνομα. Τότε δεν είχες ταυτότητα, είχες διαβατήριο. Έτσι το εισιτήριο έγραφε σκέτο Διάκος και με το διαβατήριό μου πήρα την Al Italia πήγα στο Μιλάνο, τρένο, σπίτι μου στη Γαλλία. Πάντως κάποια στιγμή οι χουντικοί μετά - κι αυτό είναι το θέμα - την εξέγερση του Νοεμβρίου στο Πολυτεχνείο, μπουκάρανε στο ελληνικό προξενείο στη Γαλλία, κάψανε αρχεία, κάψανε βιβλία. Ο ρουφιάνος της χούντας στο Παρίσι ήταν ο Ζήσης. Στο μεταξύ ήμουν υπεύθυνος στο ελληνικό σπίτι, στο Περμανάνς, που ήταν η επιτροπή που παρακολουθούσε συνέχεια τις εξελίξεις και ενημέρωνε. Είχαμε κατεβάσει όλους τους πίνακες από τους τοίχους και είχαμε κολλήσει φελλό και επειδή κάναμε τα τηλεφωνήματά μας στην Ελλάδα παρανόμως μεν αλλά χωρίς να πληρώνουμε δε, με το κουταλάκι που λέμε, στέλναμε παιδιά που είχαν ανοσοποιηθεί από την επίθεση και παίρναμε αποκόμματα εφημερίδων και τα κολλάγαμε στον τοίχο. Και μέσα σ’ όλα αυτά γνώρισα ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ, κατά την άποψη μου, τη Μελίνα Μερκούρη, στη διάρκεια μια διαδήλωσης, η πρώτη διαδήλωση που προανέφερα ότι έγινε στο Καρτιέ Λατέν, μετά τον Μάη. Το θέμα είχε πάρει μεγάλη έκταση μέσα από τις εφημερίδες. Όταν φθάσαμε στη Λα Φοντέν ήρθε κι η Μελίνα εκεί όπου έπεσαν όλα τα κανάλια επάνω της. Εγώ τσαντίστηκα γιατί είχαμε κάνει μια ολόκληρη δουλειά με μια μεγάλη ομάδα και ξαφνικά φαινόταν ότι το έπαιρνε όλο αυτό το ένα πρόσωπο. Το κατήγγειλα με λίγο άσχημο τρόπο και είπα κάποιες κουβέντες που δεν λέγονται συνήθως στη γενική συνέλευση της ΕΠΕΣ.
diakos14
Με το φυλλάδιο της υποψηφιότητας του ως υποψήφιος περιφερειάρχης Αττικής, το 2010, με την Αττική Οικολογική Απάντηση και μότο «Η ζωή δεν χρεοκοπεί».

Τι θέμα είχε η διαδήλωση;
Μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου γινόντουσαν φασαρίες, άλλαξε το καθεστώς, ήρθε στην Ελλάδα ο Ιωαννίδης και ήταν μια συμπαράσταση αντιδικτατορική για συμπαράσταση στους Έλληνες κρατούμενους φοιτητές, μαθητές, τραγουδιστές, για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου, όλα αυτά. Έπρεπε να δώσουμε μια συνέχεια στην εξέγερση του Πολυτεχνείου που ήταν πάρα πολύ δύσκολη με βάση το καθεστώς. Έτσι γινόντουσαν διάφορες διαδηλώσεις. Σε μία που κάναμε μαζί με τους Γάλλους είχε φθάσει τους 50.000. Κάναμε μια άλλη με όλους τους αντι-ιμπεριαλιστές που ήταν όλες οι χώρες του τρίτου κόσμου. Μια από αυτές ήταν κι εκείνη που ξεκίνησε από την πανεπιστημιούπολη και κατέληξε στη Λα Φοντέν. Εκεί λοιπόν μίλησα άσχημα, προσπάθησαν να με ηρεμήσουν οι σύντροφοι και συναγωνιστές και κάποια στιγμή ήρθε η ίδια η Μελίνα και μου λέει: Τσαγανό, τσαγανό. Τι τσαγανό; Την αλήθεια λέω και μιλάω πάντα πολιτικά. Τότε με ρώτησε ποιος είμαι, τι κάνω, τι σπουδάζω και ψιλοκορόιδευε που ήμουν δικηγόρος. Από εκεί κάναμε κάποιες φιλικές συζητήσεις που είχαν σχέση με την πολιτική, αλλά και φιλοσοφικές σχέσεις. Όταν γύρισα στην Ελλάδα το 1974 πίσω από τον Καραμανλή κι ενώ στο μεταξύ είχε γίνει η εισβολή στην Κύπρο, έγινα δικηγόρος. Να σημειωθεί ότι οργάνωσα στο Παρίσι κοινή διαδήλωση Ελλήνων, Κυπρίων και Τούρκων κατά της εισβολής στην Κύπρο. Στη Γαλλία είχα μακριά μαλλιά κι ένα μεγάλο μουστάκι. Ως δικηγόρος λοιπόν στην Ελλάδα υπεράσπιζα τις κοπέλες από το Άρμα Θέσπιδας οι οποίες δεν πληρωνόντουσαν και παρ’ ότι είχα κουρευτεί, είχα αφήσει μούσι, είχα βάλει γραβάτα - αδιανόητο για το Διάκο γραβάτα εκεί στο Παρίσι - γυρνάει η Μελίνα και μου λέει «εσύ δεν είσαι ο μουστάκιας;», αυτό ήταν το παρατσούκλι μου στη Γαλλία. Συγκινήθηκε και γενικώς μπορώ να πω ότι ήταν ένας άνθρωπος που με την κουβέντα που έκανα μαζί του, πήρα πολλά πράγματα. Θεωρώ ότι στη σύγχρονή μας εποχή δύο ήταν οι γυναίκες που γνώρισα και είχαν το Γ με κεφαλαίο. Η μία ήταν η Σιμόν ντε Μπουβουάρ που ήταν η σύντροφος του Ζαν Πωλ Σαρτρ και η δεύτερη η Μελίνα Μερκούρη. Ο λόγος της ήταν γυναικείος, δεν ήταν ένας λόγος άχρωμος ή αρρενοτραφής.
diakos16
Ο «μουστάκιας»

Πού δουλεύατε αρχικά ως δικηγόρος στην Αθήνα;
Κατ’ αρχήν δούλευα στο θείο μου και στη συνέχεια μια θεία μου που ήταν συμβολαιογράφος παραιτείται λόγω συνταξιοδότησης και παίρνω το γραφείο στην Πλατεία Ομονοίας 12, το 1975. Εκεί που είναι μέχρι σήμερα το δικηγορικό γραφείο μου «Η Θέμις». Προηγουμένως είχα πάει φαντάρος στην Κύπρο.

Πώς νοιώθατε που από την παρανομία περάσατε στην υπεράσπιση του νόμου;
Δεν ήμουν τόσο με την υπεράσπιση του νόμου, ήμουν με τη χρήση του νόμου για την υπεράσπιση του δικαίου.

Η εξειδίκευσή σας ως εργατολόγος;
Είναι μέσα σ’ αυτό. Ήταν φυσιολογικό γιατί όλες μου οι παραστάσεις, όλες μου οι εκτιμήσεις, όλες μου οι απόψεις ήταν μέσα στο χώρο της εργατικής τάξης, στον χώρο της εργασίας. Γνώριζα και τους συνδικαλιστές που είχαμε βρεθεί σε όλες τις διαδηλώσεις. Έτσι ασχολήθηκα με το εργατικό δίκαιο. Ήταν σαν φυσικό επακόλουθο. Παρ’ ότι είμαι στην αριστερά δεν είμαι μόνο σε αυτά. Είχα πάντα κάποιες αναζητήσεις και σε άλλα επίπεδα. Ιδίως στα δικαιωματικά επίπεδα σχετικά με τα δικαιώματα. Η αριστερά πολλές φορές δεν δεχόταν κάποια δικαιώματα τα οποία μπορεί να έχει ο άνθρωπος. Το ότι ήμουν παράταιρος για πολλούς αριστερούς χώρους όπως το γεγονός ότι υπερασπίζω την αποποινικοποίηση της κάνναβης, όπως επίσης ήμουν παράταιρος από πολλούς αριστερούς χώρους επειδή υπεράσπιζα το δικαίωμα της ισότητας των γυναικών. Να ξεκαθαρίσουμε ότι η αριστερά δεν ήταν αντίθετη στην ισότητα των γυναικών, αλλά ο τρόπος που το έλεγε ήταν το 2300, τότε θα γινόταν επανάσταση. Οι γυναίκες όμως ζούσαν και ζούσαν με τρόπο πάρα πολύ άσχημο, όπως και οι εργαζόμενοι. Ατομικώς σκέφτηκα ότι μπορώ να βοηθήσω αυτούς τους εργαζόμενους με τη νομική μου επιστήμη εκεί που πρέπει, οι γυναίκες πρέπει να έχουν ελευθερία, δεν μπορείς έναν ασθενή να τον μετατρέπεις σε ποινικό εγκληματία, δεν μπορείς να μιλάς για επαναφορά φυλακισμένου στην κοινωνία και την ίδια στιγμή να έχει άποψη διαχείρισης της φυλάκισης ως δουλεία και κάτι τέτοια πράγματα που με βγάζανε από το χώρο της αριστεράς σιγά - σιγά κι έφτανα πιο κοντά στο χώρο της αναρχίας. Άλλωστε υπάρχει ένα προτέρημα που μπορεί κανείς να το πει και ελάττωμα. Σε κανέναν από τους πολιτικούς χώρους δεν πήγα στην εξουσία. Δεν υπήρξα ποτέ μέλος της κεντρικής επιτροπής. Δεν υπήρξα ποτέ μέλος πολιτικού γραφείου γιατί ήθελα να διατηρώ τη δική μου ελευθερία. Είμαι στους Οικολόγους Πράσινους που ως γνωστό είναι στην κυβέρνηση μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ, όμως εγώ αποστασιοποιήθηκα πολύ σύντομα, όταν είδα πώς λειτουργεί το κράτος. Με τους Οικολόγους Πράσινους μία φορά μόνο κατέβηκα με όρους εκλογής, στις εθνικές εκλογές. Σε όλες τις άλλες κατέβηκα σε θέσεις που δεν είναι εκλόγιμες.
diakos26
Η πρώτη κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των Οικολόγων Εναλλακτικών στην Ελληνική Βουλή (1989)

Πόσο οικολογική είναι η κυβερνητική πολιτική που διαμοιράζει την δημόσια περιουσία (βλ. Ελληνικό, πάρκο Τρίτση σε εγκατάλειψη κλπ.);
Όλη αυτή η ιστορία περί επενδύσεων και μη επενδύσεων είναι ανάλογα τις δυνατότητες στις οποίες συμπίπτει η ελληνική πτώχευση. Η σημερινή ελληνική πτώχευση εξυπηρετεί πέραν όλων των άλλων και μια σωβινιστικότητα αυτών των ξένων δυνάμεων απέναντι στην Ελλάδα και το λέω συνειδητά. Εγώ που έχω κυκλοφορήσει χρόνια στο εξωτερικό στο λέω ειλικρινά, στο εξωτερικό όταν βγαίναμε στο ποιος στην Ευρώπη είχαν επιθετικότητα απέναντί μας. Έντονη επιθετικότητα. Εάν βρισκόταν ένας ηγέτης που έπαιρνε κάποια ρίσκα μπορούσαμε να έχουμε καλά αποτελέσματα ή να μπούμε σε μια διαδικασία συγκρουσιακή με πολλά ρίσκα που θα μπορούσε να οδηγήσει και στην αποδυνάμωση του ρόλου των ξένων στην Ελλάδα. Δεν υπήρξε τέτοιος ηγέτης. Κάτι πήγε να γίνει με την αριστερά στην αρχή, τρίξαν τα δόντια τους οι άλλοι και με έναν ελληνικό λαό συντηρητικό όπου ένας άνθρωπος που σηκώνει την ελληνική σημαία για τη Μακεδονία, παραδείγματος χάριν, θα μπορεί να είναι από αυτούς που βάζει τις φωτιές, το λέω για να γίνει κατανοητή η νοοτροπία του πατριωτισμού. Δεν τους ενδιαφέρει ο τόπος, τους ενδιαφέρει η θεωρία, το άσχετο, το παλιό. Κι εγώ λέω ότι η Μακεδονία ήταν ελληνική τότε, είναι ένα πράγμα αυτό κι είναι ένα άλλο πράγμα όταν αγαπάς τον τόπο σου, τα βουνά της, τα λαγκάδια της, τα δέντρα της, τη θάλασσά της, τις παραλίες της, τα νησιά της, να αγαπάς τον διπλανό σου με τον οποίο βρίζεσαι, τσακώνεσαι, αυτό είναι πατριωτισμός. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα εδώ. Και αυτό καθοδηγημένα επικοινωνιακά από τους ξένους στην αρχαία μας ιστορία. Μιλούσα με έναν συνταγματολόγο και του έλεγα τις απόψεις μου και μου είπε να κοιτάξω το Σύνταγμα της Επιδαύρου, είναι πόνημα για το εξωτερικό. Δεν έχει συντάξει άλλο κράτος στο εξωτερικό τέτοιο. Είχε δίκιο. Αλλά εάν αυτό το σύνταγμα έχει σχέση με τους κοτσαμπάσηδες, τους κλέφτες και τους αρματωλούς που μπήκαν στην επανάσταση που καθοδηγούσαν προς μία κατεύθυνση, δεν έχει καμία σχέση μ’ αυτό.

Οι πρόσφατες φωτιές ανοίγουν πόρτα σε επιχειρηματικά συμφέροντα (δασολόγια, κτηματολόγια)…
Ναι, αλλά να ξέρεις ότι ο μέσος Έλληνας είναι οικολόγος. Σ’ αυτές τις πυρκαγιές και σ’ αυτές τις πλημμύρες όταν χρειάστηκε να λειτουργήσει ο δεξιός του λοβός που είναι το συναίσθημα, λυπήθηκε. Άρα ο Έλληνας είναι και πατριώτης. Αυτές οι πυρκαγιές δεν είναι οι πρώτες. Έχουμε πέντε ρήματα εδώ: Καίω, χωρίζω (αυτό που κάηκε), πουλάω, αγοράζω, χτίζω και το επιστέγασμα; Το επιστέγασμα είναι ένας εξαιρετικός πολιτικός ανά πέντε έως επτά χρόνια που νομιμοποιεί τα αυθαίρετα. Αυτό είναι η μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας.
diakos23
Στο φεστιβάλ Balkanabis Expo στην Τεχνόπολη

Οι γενικότερες ανησυχίες σας έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητες επάνω στη δουλειά σας;
Έχω καταλήξει σ’ ένα συμπέρασμα. Έτσι όπως εξελίσσεται η κοινωνία ο ρόλος του δικηγόρου όπως προσδιορίζεται και θεσμικά στην Αρχαία Ελλάδα κι όπως στη συνέχεια μετά τη Γαλλική Επανάσταση προσπάθησε να εκφραστεί σε επίπεδο θεσμικό - πολιτικό, κινδυνεύει πάρα πολύ. Ειδικότερα στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό έχει γίνει ήδη πιο γρήγορα. Η αντιμετώπιση του ανθρώπου ως αντικείμενο οικονομίας είναι λάθος. Όπως απαιτούμε από έναν γιατρό να μην αντιμετωπίζει τον ασθενή του ως ένα οργανισμό, αλλά ως άνθρωπο, κατά τον ίδιο τρόπο θεωρώ ότι και στη δικηγορία ο σωστός δικηγόρος πρέπει να αντιμετωπίζει τον πελάτη του ως άνθρωπο γιατί έρχεται να του πει κομμάτι της κοινωνικής του ζωής, όποια κι αν είναι αυτή, και δεν είναι κομμάτι προς αγοροπωλησία. Αυτό με οδήγησε να βάλω ένα σλόγκαν στο δικηγορικό μου γραφείο και να πω: Ελεύθερη κοινωνική εργατική ανεξάρτητη δικηγορία: Πρώτα ο άνθρωπος. Με αυτή τη λογική έχουμε ανοίξει κάποιους τομείς στο γραφείο που ασχολούνται με αυτά τα αντικείμενα. Το θέμα της κάνναβης και το θέμα των κεραιών κινητής τηλεφωνίας. Στο θέμα της κάνναβης έγιναν πολύ σοβαρά βήματα μετά από καιρό και αξίζει τον κόπο να τα βοηθήσουμε να ξεπεραστούν. Η κάνναβη λειτουργεί θετικά θεραπευτικά, ενώ έχει τη δυνατότητα μέσα από την καλλιέργειά της μας δώσει πολύ μεγάλη γκάμα προϊόντων. Άλλωστε για τους Οικολόγους η κάνναβη είναι εναλλακτικό ενεργειακό προϊόν: βγαίνει, παράγει και δεν χάνεται. Δεν πετάγεται τίποτα. Όσο για τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας το θέμα είναι πάρα πολύ βαθύ. Εκτιμώ ότι βρισκόμαστε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο στην οποία υπάρχει τεράστια επιστημονική εξέλιξη η οποία είναι απολύτως αντίστοιχη με την κοινωνική εξέλιξη με αποτέλεσμα σε μια πρώτη φάση αυτή η κοινωνική εξέλιξη να χρησιμοποιηθεί ιδιαίτερα αρνητικά σε επίπεδο κοινωνικό. Προς την κατεύθυνση αυτή είναι η προσπάθεια που γίνεται από το γραφείο μας σε ότι έχει σχέση με τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, όχι γιατί είμαστε αντίθετοι με το κινητό τηλέφωνο, ούτε γιατί είμαστε αντίθετοι με τις εταιρίες οι οποίες κάνουν τη δουλειά τους, αλλά γιατί ακριβώς χρειάζεται ένας σχεδιασμός της τοποθέτησης των κεραιών, αφού προηγουμένως λάβουμε υπ’ όψη μας όχι μόνο την ταχύτητα και την καλύτερη αποδοτικότητα του μηχανήματος, αλλά και τη μείωση της πιθανότητας να δημιουργηθούν προβλήματα υγείας και για το περιβάλλον. Αν έχει κάποιος ένα αυτοκίνητο ηλεκτρικό που στο τέλος θα γενικευτεί και είσαι αγρότης μπορεί να μη μπορείς να πηγαίνεις στο Κολωνάκι κι αν θες να πάς στο Κολωνάκι, να το αγοράσεις. Επίσης αυτές οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες της κινητής τηλεφωνίας, μεταξύ άλλων περιπτώσεων, λειτουργούν αρνητικά στο βιολογικό ραντάρ που έχουν οι μέλισσες να πηγαίνουν να παίρνουν τη γύρη στο μελίσσι. Στο μέρος που μπήκαν κεραίες κινητής τηλεφωνίας πελάτισσά μου ανέφερε ότι μειώθηκε κατά 40% η παραγωγή. Η αναπαραγωγή στη φύση θα είναι προβληματική έως αδύνατη. Αυτό αφορά και τον άνθρωπο και τα ζώα. Άρα αυτό πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη. Άρα πρέπει να συμβαδίζει η κοινωνική εξέλιξη με την τεχνολογική εξέλιξη. Αυτό υπήρχε πάντα, αλλά πρόσφατα η ανάπτυξη του νεοφιλελευθερισμού και του καπιταλισμού σε αυτό το επίπεδο άλλαξε τη φυσιογνωμία της έρευνας. Ενώ η έρευνα ήταν ένα επιστημονικό τερτίπι ενός ανθρώπου ο οποίος το έψαχνε και έβρισκε αυτό που έπρεπε να βρει και μετά έρχονταν να το πάρει, τώρα πια όλες οι έρευνες γίνονται από συγκεκριμένες ομάδες σε όλα τα πανεπιστήμια με μόνο στόχο την απόδοση κέρδους.
diakos22
Τι σας εξιτάρει περισσότερο σε μια δίκη;
Όταν διαπιστώνω μια δεδομένη συμπεριφορά από τον δικαστή. Υπάρχουν δύο ειδών δικαστές. Αυτοί οι οποίοι έχουν δεδομένα κάποια πράγματα και απλώς τα ταυτίζουν με την ατομική περίπτωση και υπάρχουν και δικαστές που έχουν άποψη και κοιτάζουν ειδικότερα στη μία περίπτωση για να βγάλουν απόφαση. Η δεύτερη είναι εξιταριστική. Πρόσφατα ένας δικαστής έβγαλε μία απόφαση με την οποία έκρινε ότι όταν προκαλείται βάρος ρύπανσης του περιβάλλοντος μια δραστηριότητα ακόμα και κοινωνική, όπως η παροχή ρεύματος, και προκαλεί προβλήματα στην υγεία και στο περιβάλλον, είναι υποχρεωμένο το κράτος να αποζημιώνει τον πολίτη για τη ζημιά την οποία υπέστη. Εξαιρετική απόφαση. Επίσης πολλές φορές εκνευρίζομαι από συναδέλφους οι οποίοι στην προσπάθειά τους να κερδίσουν μια δίκη ή να αποδείξουν στον πελάτη τους ότι το ‘χουν, επιτίθενται στον συνάδελφο δικηγόρο με όρους προσωπικής αντιδικίας. Όταν ο δικηγόρος μπει στο πετσί του πελάτη για να υπερασπιστεί είναι εκατό τοις εκατό αρνητικό αυτό. Γιατί μπαίνεις σε ένα τρόπο σκέψης και λειτουργίας που δεν είναι δικός σου.

Μια υπόθεση θεωρητικά χαμένη μπορεί να κερδηθεί;
Βεβαιότατα. Και αντίστροφα. Αυτή είναι και η ομορφιά.

Κινδύνευσε η ζωή σας μέσα από μια δίκη;
Και ξύλο κινδύνευσα να φάω, και απειλήθηκα. Είναι τα αντικείμενα τα οποία διαχειρίζομαι. Εδώ διακυβεύονται κοινωνικές επιλογές, πολιτικές θέσεις, δεν είναι εύκολο. Ένα πράγμα δεν ακούμπησαν μόνο. Τις σχέσεις μου με την τέχνη. Ενώ δεν είμαι ούτε ζωγράφος, ούτε γλύπτης, ούτε μουσικός, ούτε τραγουδιστής, έχω εξαιρετικές σχέσεις με πάρα πολλούς από το καλλιτεχνικό χώρο. Λουκιανός Κηλαηδόνης, πολύ καλός φίλος, Αρλέτα επίσης, περάσαμε τα πολύ δύσκολα χρόνια της δικτατορίας με τον Μανώλη Μητσιά, τη Δήμητρα Γαλάνη, τον Κώστα Θωμαΐδη, εξαιρετικές σχέσεις με το Ελεύθερο Θέατρο, Κοτανίδης, Καμπερίδης, Τυρναίου, Αρζόγλου που με στήριξε όταν κατέβηκα υποψήφιος περιφερειάρχης στην Αττική το 2010 με την Αττική Οικολογική Απάντηση, με τον Θάνο και τον Ανδρέα Μικρούτσικο, τη Μαρία Δημητριάδη, τη Νέλλη Μάνου, και πολλούς άλλους. Θυμάμαι τον Νικόλα Άσιμο που κάναμε παρέα στα Εξάρχεια που τότε ήταν σαν το Καρτιέ Λατέν της Αθήνας, κυρίως μετά τη δικτατορία, γιατί τότε ήταν ζόρικα τα πράγματα σε επίπεδο παρακολούθησης. Υπήρχαν επιλεγμένα μαγαζιά στα οποία για να μιλήσουμε, να κουβεντιάσουμε, ακόμη και να διασκεδάσουμε. Πολλοί από αυτούς που είχαν αυτά τα μαγαζιά ήταν λίγο-πολύ της ομάδας. Δικοί μας. Ο Άσιμος ήταν ωραίος τύπος - περίεργος βέβαια στα τελευταία του - που έκανε ότι ήθελε ελεύθερα. Έγραφε ένα τραγούδι και πήγαινε αν του άρεσε και το τραγουδούσε πάνω σ’ ένα κάρο στην Ομόνοια. Στο Zoom ήταν και ο Λάκης Καρνέζης. Αυτά τα μαγαζιά έκλειναν νωρίς, ενώ τα άλλα στις συνοικίες είχαν πιο χαλαρό ωράριο. Όταν έκλειναν τα πιο μεγάλα μαγαζιά ξεκινούσαμε οι παρέες που μέναμε ως εκείνη την ώρα να τραγουδάμε τις Νύχτες της Μόσχας, Μίκη Θεοδωράκη, μόνοι μας και το ευχαριστιόμασταν. Χωρίς να είμαι στο χώρο αυτό θεωρώ ότι αν θέλεις να γεμίζεις μπαταρίες και με όρους υγείας είναι ό,τι καλύτερο. Ακούω πολλή μουσική, ακόμη και στο γραφείο. Στο σπίτι μου να δεις τι γίνεται, έχω πολλά βινύλια, cd, πολύ μουσικό υλικό. Η μουσική ήταν καλή παρέα στα δύσκολα και σε πολλά γεγονότα που σου διηγήθηκα. Στο Παρίσι όταν ήμουν υπήρχαν κάτι μικρά ατομικά τζουκ μποξ σε κάθε τραπεζάκι σε καφέ και σε μπαρ και με ένα γαλλικό φράγκο επέλεγες το τραγούδι που ήθελες ν’ ακούσεις εκείνη την στιγμή. Είμαστε η γενιά του ’60, η γενιά που άλλαξε πολλά πράγματα. Το σέικ, το τουίστ μας δέσανε γιατί θεωρούνταν αδιανόητα εκείνη την εποχή. Ακόμη και το ταγκό που θεωρείτε ερωτικός χορός την εποχή των γονιών μου το ζευγάρι χόρευε σε μια απόσταση, όπως το βαλς. Τα αλλάξαμε αυτά. Συνδέσαμε τη μουσική με την κίνηση. Μια μουσική που σε οδηγεί σε μια συγκεκριμένη κίνηση την οποία έχεις προεπιλέξει, δεν προκύπτει από τον ρυθμό της μουσικής. Και φτιάχνεις μουσική στο ρυθμό της προεπιλεγμένης κίνησης.
diakos8
Διακρίνεται στο μέσον μαζί με φίλους στο «Χάραμα» στην τελευταία κοινή εμφάνιση των Τσιτσάνη, Βαμβακάρη, Παπαϊωάννου, το 1975. Μαζί τους ήταν η Μπέλλου και η Αλεξάνδρα.

Μάνο Χατζιδάκι δεν τραγουδούσατε;
Δεν μπορώ να πω ότι δεν ακουγόταν ο Χατζιδάκις. Απλώς υπήρχε η κλασική διαδικασία των αριστερών και δεξιών καφενείων. Έτσι είχε βγει στη μουσική, οι αριστεροί και οι δεξιοί καλλιτέχνες. Χωρίς ποτέ να καταλαβαίνει κανείς ότι για παράδειγμα το τραγούδι που έχει βγάλει για την Ελευσίνα ο Μάνος Χατζιδάκις, δεν ξέρω αν υπάρχει πιο σύγχρονο κι επίκαιρο τραγούδι σήμερα. Πολιτικά εννοώ. Όταν ήμασταν πιο παλιά Οικολόγοι Εναλλακτικοί, το είχα προτείνει για ύμνο μας. Μαρίνα Δίζη, βουλευτής. Για πρώτη φορά μπαίνουμε στη βουλή και γίνεται ακτιβισμός. Σηκώνει πανό η Δίζη: Τέρμα πια το θέατρο, απλή αναλογική. Θεωρεί η Άννα Συνοδινού ότι υποτιμάται το θέατρο και παραιτείται από βουλευτής και δεν ξαναβάζει υποψηφιότητα ποτέ πια στη ζωή της. Πήγαμε τότε όλοι οι φίλοι με τα πόδια ως τη βουλή, με ποδήλατα, με σκυλιά και η Δίζη είχε 299 τριαντάφυλλα και άφησε σε όλους τους βουλευτές από ένα τριαντάφυλλο σε κάθε έδρανο. Εκείνη που τη φίλησε σταυρωτά ήταν η Μελίνα Μερκούρη. Όταν ήρθε ο πατέρας Μπους στην Ελλάδα, είχαμε βουλευτίνα την Τασία Ανδρεαδάκη. Φοβήθηκε τότε ο Τσαλδάρης που ήταν πρόεδρος της βουλής ότι κάτι θα κάνουν οι Οικολόγοι. Κάναμε μια συμφωνία να μας εμφανίσει σαν κόμμα γιατί ήθελε να πουλήσει και λίγο Ευρώπη. Ο Μπους χαιρέτησε όλους τους αρχηγούς των κομμάτων. Υπήρχε ζωντανή μετάδοση στο CNN, BBC όπου μπορείς να φανταστείς. Και κατεβαίνει η Ανδρεαδάκη φορώντας ένα μπουφάν και μόλις βλέπει τον Μπους βγάζει το μπουφάν, φορούσε μια μπλούζα που είχε τη γη κι έλεγε: προστατέψτε το περιβάλλον στα αγγλικά. Ο Μπους σαν παλιός πολιτικός που ήταν είπε: βεβαίως, βεβαίως, αλλά μόλις γυρνά να επιστρέψει η Τασία έγραφε η μπλούζα πίσω: δεν ξεχνώ. Κι έγινε το σώσε. Μας φώναξε ο Τσαλδάρης και φώναζε! Εξαιρετικές κινήσεις σε αυτή την υπόθεση…

Εξακολουθείτε να είστε στους Οικολόγους Πράσινους;
Απλό μέλος, ναι είμαι. Αλλά δυστυχώς η οικολογία στην Ελλάδα έχει ένα σοβαρό πρόβλημα. Το πρόβλημά της είναι υποτάσσει το συλλογικό συμφέρον στο ατομικό. Έτσι μαζεύονται στην οικολογία αυτοί που λέμε με λίγα λόγια να βολευτούν.
diakos11
Με την πρώτη αφίσα που έβγαλαν οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί

Η δικαιοσύνη χειραγωγείται. Αλήθεια η μύθος;
Μύθος. Δικαστές υπάρχουν, η δικαιοσύνη όμως όχι. Έχουμε περάσει δύσκολες περιόδους όπως η δικτατορία, ο εμφύλιος, πολεμικές καταστάσεις στις οποίες η δικαιοσύνη έπρεπε να παίξει ένα ρόλο συγκράτησης του πολιτικού καθεστώτος. Έτσι κι αλλιώς είναι αυτός ο ρόλος της. Άλλη δικαιοσύνη έχουμε αν έχεις σοσιαλισμό, άλλη δικαιοσύνη αν έχεις καπιταλισμό, άλλη αν έχεις αναρχία. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας. Δεν μπορώ όμως να πω ότι δεν συνάντησα δικαστές οι οποίοι ήταν αδέκαστοι. Ένας από αυτούς - έχω την τιμή να τον έχω συμμαθητή από παιδί - είναι ο Θανάσης Κουτρουμάνος. Έγινε Πρόεδρος του Αρείου Πάγου και σήμερα είναι πρόεδρος του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου και ακολουθεί αυτό που εκείνος θεωρεί σωστό λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη του την πραγματική κατάσταση.

Ποια η σχέση σας με τη πολύκροτη και μακροχρόνια δίκη του 1996 για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου το ’95;
Ήμουν εκ των υποστηρικτών των 120 κατηγορουμένων γιατί κατά την άποψή μου πέρα του ότι κάθε δικηγόρος οφείλει να υπερασπίζεται οποιονδήποτε κατηγορούμενο - ο Λυσίας έλεγε και ο μεγαλύτερος εγκληματίας έχει κάποια στοιχεία θετικά που θα τον βοηθήσουν τουλάχιστον στην ποινή - στην περίπτωση αυτή οι μαζικές συλλήψεις δεν είχαν ως βάση τις ατομικές πράξεις των κατηγορουμένων, αλλά ήταν το κοινωνικό γεγονός που έλαβε χώρα το οποίο μπορεί να ήταν παράνομο, αλλά όταν ένας δικαστής δικάζει, δικάζει συγκεκριμένες ατομικές πράξεις κάθε κατηγορουμένου. Δεν τον δικάζει γιατί συμφωνεί ή διαφωνεί με ένα πολιτικό γεγονός ή με μία πολιτική συμπεριφορά. Υπήρξαν δυο - τρεις κατηγορούμενοι που ανέλαβαν την ευθύνη, υπήρξε μια καταδίκη χαμηλού επιπέδου και όλοι οι άλλοι αφέθηκαν ελεύθεροι.
diakos4
1996, η μεγάλη δίκη για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου με 120 κατηγορούμενους. Ο Κώστας Διάκος διακρίνεται δεξιά στην πρώτη σειρά κάτω.

Άλλες δίκες που κάνατε και σας έρχονται πρώτες στο μυαλό;
Κατάφερα και καταδίκασα τους δύο φασίστες της Νεολαίας ΕΠΕΝ που στην πρώτη παρέλαση που έγινε στην Ελλάδα την 25η Μαρτίου, μετά τη δικτατορία, ήταν στημένοι έξω από την Ακαδημία και χαιρέτησαν φασιστικά. Κανένας συνάδελφός μου δεν θέλησε ν’ αναλάβει πολιτική αγωγή. Κάποιοι φοιτητικοί σύλλογοι τότε απευθύνθηκαν σε μένα κι ανέλαβα την υπόθεση. Μακροχρόνια ήταν και η δίκη για την κατάληψη του Πολυτεχνείου στην Πάτρα στην οποία ήρθα σε πολύ μεγάλη σύγκρουση με τον δικαστή, όπου και οι δύο φοιτητές, οι Κονταξής και Παπαγεωργίου, που είχαν πιάσει και είχαν βάλει φυλακή ήταν και οι δύο δικοί του. Εκ των υστέρων αθωώθηκαν. Και οι δύο σήμερα είναι εξαιρετικοί επιστήμονες.

Αυτό με το ΚΚΕ Μ-Λ και το Μ-Λ ΚΚΕ μπορούμε να πούμε πώς προέκυψε;
Όταν έγινε το ΚΚΕ Μ-Λ το 1976, μετά από λίγο καιρό προέκυψε από τη διάσπαση το Μ-Λ ΚΚΕ η οποία είχε σχέση με τη θεωρία των τριών κόσμων την οποία ανέπτυξε ο Μάο Τσε Τουνγκ τότε λέγοντας ότι δεν έχει σημασία αν είναι αριστεροί ή όχι στην εξουσία εξ αντικειμένου υπάρχουν αντιθέσεις με τον ιμπεριαλισμό που θεωρούσαν ότι είχε δύο πρόσωπα. Το πρόσωπο του κανονικού ιμπεριαλισμού που ήταν η Αμερική και το πρόσωπο του σοσιαλιμπεριαλισμού που ήταν η Σοβιετική Ένωση κι έτσι διαμορφώθηκαν δύο κόμματα, το Μ-Λ ΚΚΕ που είναι η υπεράσπιση του Μάο Τσε Τουνγκ και το ΚΚΕ Μ-Λ που υπεράσπισε την λογική της συνεπούς αριστεράς, με το οποίο συντάχθηκα και το οποίο εξελίχθηκε και βγήκε ένα άλλο πράμα το οποίο νομίζω ήταν το καλύτερο που έβγαλε ο μαοϊκός χώρος στην Ελλάδα, που ήταν η Αριστερή Πολιτική. Ένα κομμάτι που δεν απέκλειε πράγματα, αλλά απ’ την άλλη πλευρά δεν χυνόταν στην προσπάθεια του συμβιβασμού.

Τα ιδανικά της νεολαίας του Πολυτεχνείου πιστεύετε ότι εξαργυρώθηκαν για μια θέση στην εξουσία;
Δεν υπάρχει καμιά επανάσταση στην οποία κάποιοι να μην εξαργυρώνουν τη συμμετοχή για κοινωνική ανέλιξη ή για κοινωνική εκμετάλλευση. Ούτε μία. Επομένως ότι η γενιά του Πολυτεχνείου χρησιμοποίησε το Πολυτεχνείο για να κονομήσει είναι αναληθής. Η πραγματικότητα είναι ότι γύρω στα 500-600 άτομα από τα 20-25.000 που μαζεύτηκαν στο Πολυτεχνείο πήγαν να το παίξουν αρχηγοί αλλά δεν κατάφεραν να το πετύχουν, αυτό πρέπει να σημειωθεί. Εκεί υπήρχε γενική συνέλευση, συντονιστικό όργανο που έβγαζε αποφάσεις. Η συντονιστική επιτροπή ήταν από τον ιδιαίτερο του Σαμαρά, τον Λαζαρίδη που ήταν στο Δημοκρατικό Αγώνα μέχρι τον Παπαχρήστο που ήταν αναρχικός. Είναι άλλο πράγμα ότι εκμεταλλεύτηκαν κάποια πράγματα και άλλο να διαμορφώνεις συλλογική ευθύνη σε 20.000 ανθρώπους που έδωσαν μια μάχη που εν τέλει έπαιξε καθοριστικό ρόλο ν’ αλλάξει το πολιτικό καθεστώς και σήμερα είναι στις δουλειές τους. Δεν το πουλάνε.

Ποια δίκη θεωρείτε δίκη του αιώνα και θα θέλατε να είχατε παρακολουθήσει;
Τη δίκη του Κάφκα. Εκεί είναι όλος ο άνθρωπος. Τη Δίκη της Νυρεμβέργης όπου συγκρούονταν δύο κόσμοι, που αν το δεις σήμερα οδηγούνταν στην ίδια κατεύθυνση. Δύο τρόποι εξουσίας, δύο τρόποι ελέγχου της κοινωνίας, δύο τρόποι ελέγχου της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Για τη Σοβιετική Ένωση;
Έγινε μια επανάσταση στη Σοβιετική Ένωση η οποία δεν ήταν ώριμη να εκφράσει την τάξη που υπήρχε. Όταν έγινε η αστική επανάσταση ανέβηκε στην εξουσία η αστική τάξη. Είναι διαφορετικός ο τρόπος αποκεφαλισμού του Ροβεσπιέρου από τον τρόπο των δικών της Μόσχας του Στάλιν. Πιο δικαιολογημένες έχει ο πολίτης τις θηριωδίες του Ροβεσπιέρου απ’ ότι του Στάλιν γιατί ο Στάλιν έκφραζε έναν περιορισμένο αριθμό, θεσμό θέλεις, ομάδα θέλεις, όπως θέλεις πες το, δεν ήταν βέβαιο αυτό που δικαζόταν και εκτελούνταν, ο κόσμος δεν έλεγε: καλά του έκανε γιατί επικρατούσε άκρα του τάφου σιωπή. Αλλά δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς ο Στάλιν, κατά την προσωπική μου γνώμη, γιατί θα είχε χαθεί το παιχνίδι στη Σοβιετική Ένωση. Όπως χάθηκε αργότερα πια. Αν δεν το είχε κάνει ο Στάλιν θα είχε χαθεί από τότε. Δεν μπορείς να κάνεις μια επανάσταση και να διατηρείς τους ίδιους θεσμούς και τους ίδιους τρόπους λειτουργίας στη διαχείριση της κοινωνίας αυτών που ανατρέπεις και είναι ο αστός. Με βιασύνη του ο Λένιν που προσπάθησε να ενώσει τη φτωχολογιά μ’ ένα μικρό κομμάτι της τάξης στη Ρωσία τότε. Αν και τον ευνοούσαν πολύ τότε οι συνθήκες λόγω του ότι ήταν ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, δεν άκουσε τη γυναίκα. Γι’ αυτό οι γυναίκες είναι πολύ σοβαρότερες από τους άντρες. Η Ρόζα Λούξενμπουργκ του είπε: περίμενε, γιατί η γυναίκα έχει μέσα της τη σταθερότητα, δεν έχει την αμφιβολία, δεν έχει την ανάγκη της επιβεβαίωσης και αυτό εκφράζεται όχι μόνο στην καθημερινή της βιολογική δραστηριότητα και στη σεξουαλική της συμπεριφορά, αυτό εκφράζεται και πολιτικά και γενικώς.

Κερδήθηκαν πράγματα στην καθημερινότητα από τη λεγόμενη Ρωσική Επανάσταση αν και δεν ήταν μαζική;
Βεβαίως κερδήθηκαν, είναι η δεύτερη γενιά των δικαιωμάτων. Αυτή η ιστορία δέθηκε και με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Βγήκαν μια σειρά από δικαιώματα όπως ήταν το δικαίωμα στην παιδεία, το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα στη στέγη. Αξίζει κανείς να διαβάσει το χάρτη των Ηνωμένων Εθνών που βγήκε μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τι λέει για την εργασία, την στέγη, την παιδεία για να μπορέσει με αυτή τη χάρτα να αντικρούσει συνολικά αυτό το κατασκεύασμα που προκύπτει από τον φιλελευθερισμό. Ήταν ένα κομμάτι πολύ σοβαρό που το προσπάθησε ο Μάης. Αλλά ο Μάης επηρεασμένος από την προ Μάη εποχή που έλεγε Κάνε Έρωτα, Όχι Πόλεμο, αρνήθηκε τον Πόλεμο. Και αυτό ήταν θετικό, γιατί το War θα έβαζε πολύ σύγκρουση η οποία θα οδηγούσε σ’ ένα σοσιαλισμό στον οποίο εν τέλει θα επικρατούσε η Σοβιετική Ένωση με ότι αυτό συνεπάγεται από αυτά που είδαμε από την Σοβιετική Ένωση εκ των υστέρων.

Υπάρχει ελπίδα να μην χαθούν οριστικά κεκτημένα ετών των εργαζομένων μέσα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται;
Δεν μιλάμε πια στο ίδιο μήκος κύματος με αυτά που μιλάγαμε πριν λίγο καιρό. Έχει αλλάξει εντελώς το μήκος κύματος. Και αυτό δεν διαχωρίζει πια αριστερούς και δεξιούς. Εδώ υπάρχει μια βασική, ουσιαστική διαφορά. Από τη μια πλευρά η κοινωνία και η οικολογία και από την άλλη πλευρά η οικονομία. Ποιός υπηρετεί ποιόν; Αν δεχθούμε ότι πάνω απ’ όλα είναι η οικονομία αυτόματα το υποκείμενο μετατρέπεται σε αντικείμενο της διαδικασίας την οποία επιλέγει. Αν δεχθούμε το πρώτο παραμένει υποκείμενο κι εκεί γεννιόνται όλα αυτά που έχουν σχέση με την εργατική τάξη, άνθρωποι, πτώματα. Φοβούμαι ότι θα υπάρξει μια αλλοτρίωση δικαιωμάτων που θεωρούσαμε πολύ σοβαρά κεκτημένα του πολιτισμού μας. Άρα μπορεί να οδηγηθούμε σε αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε φεουδαρχικό καπιταλισμό. Χωρίς πολλή δημοκρατία, με δημοκρατία στα λόγια, με πολύ έντονη οικονομική διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους, με αποκοπή από τους ανθρώπους της διαφορετικότητας μεταξύ τους, τύπου αυτός πιο καλός από μένα, πιο δυνατός από μένα, γιατί έχει πιο πολλά λεφτά, πιο τούτο, πιο κείνο, τα οποία η πρώτη τους φάση θα είναι πάρα πολύ δύσκολη. Θα κλάψει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα, αν προλάβει βέβαια να επιβιώσει. Σήμερα υπάρχουν κάποιες θεωρίες μεταξύ των γυναικών οι οποίες λένε γιατί η γυναίκα να μην ξαναγυρίσει στο σπίτι; Παραγωγική εργασία είναι. Και ο άντρας είναι υποχρεωμένος να φέρνει στο σπίτι. Έτσι δεν γινόταν και στις πρώτες κοινωνίες που οι γυναίκες κράταγαν το σπίτι, νταντεύαν τα παιδιά και ο άντρας έβγαινε έξω και πολέμαγε; Έτσι παύει η ισότητα των φύλων. Πολλά τέτοια στοιχεία αρχίζουν και βγαίνουνε τα οποία έχουν σχέση με την επιστημονική τεχνολογία, η οποία θα περάσει από πολλά κύματα. Η δική μου εκτίμηση είναι ότι οδηγούμαστε σε τοπικότητες, αφού περάσουμε από μια παγκόσμια κυβερνητικότητα όπου σε πολύ ψηλό επίπεδο τα επιμέρους κράτη, όχι όμως με την εθνική έννοια του όρου, αλλά με τους όρους τους οικονομικούς, θα συνδιαλέγονται όπως οι τραπεζίτες, οι επιχειρηματίες και ο πολίτης θα είναι απλώς έρμαιο αυτής της ιστορίας. Αφού περάσουμε αυτό θα προκύψει εξ αντικειμένου και εκ της φύσεως - αν το αποδεχθεί η φύση και δεν μας εξαφανίσει από τον πλανήτη, τα τελευταία γεγονότα τα έχουμε δει, πρώτη χρονιά που δεν έχουμε καλοκαίρι, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλη την Ευρώπη - θα οδηγηθούμε στην τοπικότητα. Μικρές ομάδες, εξασφάλιση της πλήρους υγείας, περιφερειακότητες… Γιατί να πληρώνει η Κρήτη το ζόρι των εκατομμυρίων της Αθήνας που παρέχουν υπηρεσίες, δηλαδή σχεδόν τίποτα, ενώ μπορεί να είναι αυτάρκης οικονομικά. Θα κάνει τη ζωή της συνεισφέροντας ένα μέρος από τον προϋπολογισμό της ανάλογα από το τι βγάζει γι’ αυτά που πρέπει να συντηρούμε: το συντονιστικό και ενιαίο χαρακτήρα ενός κράτους, είτε λέγεται παιδεία, είτε υγεία, είτε στρατός. Προοδευτικά κινήματα σήμερα παλεύουν το κατώτατο εισόδημα. Το κατώτατο εισόδημα σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει άνθρωπος που να μην τρώει καλά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εγώ κι εσύ θα έχεις ίδιες ευκαιρίες. Δεν τρως; Σκάσε, εγώ κάνω κουμάντο. Εγώ δίνω τα λεφτά…

Νομίζω ότι πρέπει να πάμε για φαγητό τώρα που προλαβαίνουμε, ίσως πέσει το ρεύμα…
Μου φαίνεται πως έχεις δίκιο…
diakos24
Περιχαρής στην Ομόνοια

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!