Ο Δημήτρης Ζερβουδάκης έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό που τον κάνει να ξεχωρίζει στο δρόμο που τράβηξε και τραβάει στο ελληνικό τραγούδι: δε μοιάζει σε κανέναν. Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν έχει παραστάσεις, επιρροές και προέλευση – ειδικά από τον πυρήνα μιας πόλης δημιουργικής και καθοριστικής για το μουσικό γίγνεσθαι – ωστόσο, κάθε που τον ακούω, συνειδητοποιώ πως δεν μου θυμίζει τίποτα τελικά, ούτε σαν τραγουδοποιός, ούτε σαν ερμηνευτής. Γνήσιος και απαράμιλλος. Παράλληλα με αυτή τη διαπίστωση, με γοητεύει η φιγούρα του, η φωνή του, τα τσακίσματά της, αλλά και ο μοναχικός δρόμος που βάδισε και βαδίζει όλα αυτά τα χρόνια. Ετούτη τη συνέντευξη που θα διαβάσετε παρακάτω – και έγινε με αφορμή τις εμφανίσεις του στη Σφίγγα (16 και 23 Φεβρουαρίου – 2 και 9 Μαρτίου) – την αποζητούσα καιρό. Και την ευχαριστήθηκα, έστω και εξ αποστάσεως. Όπως ευχαριστήθηκα και μια σύντομη χειραψία μας, πριν από μερικούς μήνες, σε ένα καμαρίνι. Θα είμαι σίγουρα εκεί στις 16 του μηνός, στην πρεμιέρα. Εσείς.
Τι παραμένει ίδιο και τι έχει αλλάξει μετά από τόσα χρόνια στη μουσική και το πάλκο; Τι σας κινητοποιεί σήμερα προκειμένου να πραγματοποιήσετε ζωντανές εμφανίσεις;
H δημιουργική χαρά κατά την γνώμη μου αποτελεί το βασικό δομικό συστατικό στην άσκηση της τέχνης της μουσικής. Η μουσική είναι μια μορφή άμεσης τέχνης. Η σχέση με το κοινό και η ολοκλήρωση της καλλιτεχνικής προσπάθειας για το ποθούμενο, είναι απτή και ολοκληρώνεται η όχι, σχεδόν «ακαριαία». Αυτό που αλλάζει μέσα στα χρόνια, σε αυτήν την διαδρομή, είναι το εσωτερικό ταξίδι του καθένα μας προς την ψυχή του. Μιλάω για τον καθένα που ασκεί αυτήν την μορφή τέχνης, αναδεικνύοντας η όχι την τέχνη του ως βιωματική εμπειρία πια! Η υγιής επιβεβαίωση μέσα από μια διαδραστική σχέση με το κοινό, είναι σοβαρό κίνητρο για τις ζωντανές εμφανίσεις. Ο βιοπορισμός επίσης, για εμένα τον ίδιο αλλά και για την ομάδα εργασίας μας, είναι ένα δυναμικό κίνητρο.
Παίζετε μόνος φέτος και πάλι στην Αθήνα, στη Σφίγγα. Είναι «αναγκαίο κακό», τελικά, η Αθήνα για έναν τραγουδοποιό; Κατά πόσο νιώθετε «έξω από τα νερά σας» στην πρωτεύουσα;
Ωραία το θέσατε! «Παίζετε». Αυτό από μόνο του αναιρεί το σκέλος της ερώτησής σας περί αναγκαίου κακού. Δεν τίθεται καν τέτοιο ζήτημα. Το αντίθετο θα έλεγα και μάλιστα εξ ορισμού. Η Αθήνα είναι σημείο αναφοράς για όλον τον πλανήτη. Αναζητώ πάντα την οικουμενική της πλευρά, με αυτήν επικοινωνώ και συνδιαλέγομαι. Με το φως της. Αυτό αγαπώ. Ορίζει τα πλαίσια, τα διευρύνει η τα γκρεμίζει. Πάντα σου δίνει την αίσθηση ότι κάτι συνδιαμορφώνεις και εσύ ο ίδιος, σε ότι προσπαθείς. Αυτό το θεωρώ μαγικό. Η Αθήνα δίνει το έναυσμα σε αυτόν που επιθυμεί να ζήσει σαν «πολίτης του κόσμου». Έχει τα προβλήματα και την δυσκολία της μεγαλούπολης, αλλά οι άνθρωποί της, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουν κάνει απίστευτα ποιοτικά βήματα στην κατεύθυνση της επικοινωνίας. Κάτι που φάνταζε αδύνατο λίγο καιρό πριν. Όχι δεν είναι αχαρτογράφητα νερά για μένα η Αθήνα. Είναι κάτι οικείο και αγαπητό. Από ανέκαθεν απολάμβανα τον ορισμό του «Θεσσαλονικιού τραγουδοποιού» που εμπεριέχει ένα στοιχείο αγάπης εκ προοιμίου!
Πόσο εύκολο είναι για έναν τραγουδοποιό στη σημερινή εποχή να βιοπορίζεται από το τραγούδι; Πρόσφατα καταθέσατε ένα υπόμνημα για την υπεράσπιση των Μουσικών του Δρόμου που διώκονται από την πολιτεία σαν επαίτες. Έχει απαξιωθεί το επάγγελμα του μουσικού στις μέρες μας;
Για κανέναν στις μέρες μας δεν είναι εύκολος ο βιοπορισμός. Η «ταλαιπωρία» είναι δεδομένη για όλους. Το ζήτημα είναι σαν επιλογή, να ταλαιπωρείσαι από κάτι που σιχαίνεσαι η από κάτι που αγαπάς; Και τα δύο έχουν τις ιδιαίτερες επί μέρους παρενέργειές τους. Προτιμώ λοιπόν να «παλεύω» μέσα από αυτό που αγαπώ. Αυτό «προτείνω» και στα παιδιά μου. Θέλει όμως κι ένα «κουμάντο» σε σχέση με τις ανάγκες σου. Ποιες από αυτές είναι πλασματικές για παράδειγμα, πόσο παγιδεύεσαι από την επιθυμία για υπέρμετρη κατανάλωση. Η καλλιτεχνική προσπάθεια υπονομεύεται όταν της «φορτώνεις» παραπανίσια από αυτά που δύναται να σου αποδώσει. Τότε αρχίζουν οι εκπτώσεις. Τότε η τέχνη σου αρχίζει και ξεθωριάζει. Απομακρύνεται από το υγιές της κίνητρο. Την πίστη στον Άνθρωπο! Ζητάς και βρίσκεις άλλα! Μόνο που δεν έχουν καμία σχέση με αυτά τα οποία κάποτε «πιάστηκες» και ξεκίνησες. Για το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας τώρα. Δυστυχώς σε μια κοινωνία που μέρα με την ημέρα συντηρητικοποιείται με άλματα, αντί να απελευθερώνεται, υπάρχει και διαχέεται ένας υφέρπων ρατσισμός από πολλούς για το επάγγελμα του μουσικού. Αυτή είναι η μια πλευρά. Από την άλλη, υπήρχε μια φασιστική διάταξη «φάντασμα» στην νομοθεσία της χώρας μας περί επαιτείας, που συνέδεε τους μουσικούς, οι οποίοι παγκόσμια ασκούν την τέχνη τους στον δρόμο, με μια «παράνομη» πράξη. Αυτό έδινε τις συλλήψεις τους διωγμούς και τις ποινικές διώξεις ενίοτε. Χαρακτηριστικά σας επισημαίνω και τον υπερβάλλοντα ζήλο κάποιων αστυνομικών οργάνων, μετά από «καταγγελίες» ενοχλούμενων κυρίως μαγαζατόρων, ο οποίος τελικά δημιουργούσε ένα άστοχο και αναίτιο εκρηκτικό μίγμα γύρω από το ζήτημα. Ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος (Σ.Μ.Β.Ε.) «σήκωσε» το ζήτημα εδώ και τρία χρόνια. Καταφέραμε να απαλειφθεί η αντιδραστική αυτή διάταξη με την βοήθεια του δικηγόρου Κώστα Κοσμάτου και στην συνέχεια με την καίρια στάση του Νίκου Παρασκευόπουλου στην βουλή.
Τί είναι αυτό που σας ωθεί να γράφετε τραγούδια σήμερα και – ακόμα περισσότερο – τι είναι εκείνο που σας κάνει να θέλετε να κυκλοφορείτε δίσκους στην εποχή του διαδικτύου και της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας;
Οι καιροί δεν μας αφήνουν «διψασμένους» από ερεθίσματα για δημιουργία, για ανατροπή στο κυνήγι της ουτοπίας. Ο καλλιτέχνης με τον τρόπο του, μπορεί και πρέπει να συμβάλλει στην συλλογική χειραφέτηση. Η ίδια η τέχνη του παίρνει έναν ουσιαστικό χαρακτήρα με αυτόν τον τρόπο κατά τη γνώμη μου. Μαζί με την αγάπη, «ακούω» την προσφυγιά, «ακούω» την βαριά ανάσα της φύσης. «Ακούω» του τρελού τον συλλογισμό και την αλήθεια του, που λέει πως κανείς μας δεν θέλει στον πόνο μερτικό! (Θωμάς Μπέκος).«Ακούω» τη μοναξιά και την απογοήτευση. «Ακούω» όμως και τη χαρά της ζωής. «Ακούω» τον διπλανό μου! Οι δίσκοι αποτελούν αποτέλεσμα πνευματικής εργασίας ανθρώπων. Έχουν ένα αφήγημα. Είναι θεματικές ενότητες με παραγράφους. Έχουν πρόλογο κυρίως θέμα και επίλογο. Αυτά τα βασικά λογοτεχνικά χαρακτηριστικά με έλκουν και επιμένω. Η τεχνολογία με την σειρά της, θα συμβάλλει στη διάδοση της άποψης, θέλει δεν θέλει, ειδάλλως κινδυνεύει σοβαρά πια η αξιοπιστία της στις μέρες μας, οπότε και η ίδια η ποιοτική εξέλιξή της. Μαθαίνουμε προσαρμοζόμαστε και κυρίως ωριμάζουμε και κάνουμε διορθώσεις μέσα από τα λάθη μας. Το λάθος είναι απαραίτητο συστατικό της ζωής μας. Με θέλγει το λευκό χαρτί και το μολύβι! Με αναπαύει.
Υπάρχουν στιγμές που νοσταλγείτε το τραγούδι της εποχής της ανωνυμίας, προτού δηλαδή γίνει και επάγγελμα;
Δεν μου λείπουν αυτές οι στιγμές διότι ακόμη μου κάνει κέφι να πιάσω την κιθάρα, στην παρέα στο κρασάκι. Και το κάνω. Επάγγελμα θεωρώ την σχέση μου με την εφορία η το κράτος σε ότι αφορά την άσκηση της μουσικής. Σε καμία περίπτωση την αγάπη μου για αυτήν.
Ποια η σημερινή σχέση της μουσικής με τη μουσική βιομηχανία; Κατά πόσο είναι απαραίτητη η μία για την άλλη; Τι ρόλο παίζει σήμερα το «μουσικό οικοσύστημα» (δημοσιογράφοι, δισκογραφικές εταιρείες, sites, ραδιόφωνα κλπ);
Από τότε που πρωτοξεκίνησα ένας σωρός από ενδιάμεσα επαγγέλματα προέκυψε στην σχέση μου με το κοινό. Πολλά από αυτά δεν άντεξαν διότι αποτελούν είδος πολυτελείας για τον περιορισμένο χώρο του θεάματος στην χώρα μας. Είδα πολλά πρόσωπα να έρχονται και να παρέρχονται άδοξα. Πρόσωπα τα οποία δημιουργούν τοξικό περιβάλλον στην διάχυση της τέχνης μας στον κόσμο, ως «διοργανωτές της πλήξης μας». Βλέπω «κλίκες», αντιλαμβάνομαι «κολλητούς», λυκοφιλίες και συναλλαγή στην επίφαση, που για πολλούς άστοχα περιγράφεται σαν «πολιτισμός». Αυτές οι διαγωνιστικές εκπομπές ανάδειξης νέων ταλέντων που με συνέπεια προσπαθούν να ομογενοποιήσουν τα πάντα και τους πάντες, πνίγοντας συνειδητά την μειοψηφία, διώκοντας την διαφορετικότητα, μου δημιουργούν θλίψη. Πολλές φορές θυμό όταν έχουν να κάνουν με παιδιά και ανήλικους. Με θλίβει επίσης το γεγονός του ότι στην ΕΡΤ δεν υπάρχει μια σοβαρή μουσική εκπομπή αρχειακού χαρακτήρα με στιβαρή υποδομή, για το τι συμβαίνει σήμερα πραγματικά στην μουσική στον τόπο μας. Μοναδικό μοτίβο να είναι το ότι κάποιοι «χαρισματικοί» παρουσιαστές-διαφημιστές μας καλούν σε ένα «αειφόρο» συνεχές πλαστικό «γλέντι» με «νάιλον ντέφια και ψόφια κέφια». Οι δισκογραφικές πάλι, θα πρέπει να αποφασίσουν οι ίδιες αν υπάρχουν η όχι. Επιδεικνύουν εντελώς αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά προς το κοινό. Την μία υπάρχουν την άλλη κλείνουν! Αρπαχτές δηλαδή. Το ραδιόφωνο, μου είναι ιδιαίτερα αγαπητό, όχι όμως σαν play list. Επιθυμώ να ακούω τον άνθρωπο και ας διαφωνώ. Τα sites δύνανται να φέρουν έναν νέο πολιτισμό αρκεί να μην ανακυκλώνουν σαβούρα. Το ιντερνετ αποτελεί διαφυγή για τον αποκλεισμένο από το «σύστημα». Είναι μια μεγάλη αλήθεια αυτό.
Ο Ράινε Μαρία Ρίλκε, στα «Γράμματα σε ένα νέο ποιητή», έλεγε πως το χειρότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην τέχνη είναι η κριτική. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη; Σας έχει τύχει να διαβάσετε αποθεωτική κριτική μιας εμφάνισής σας που, κατά τη γνώμη σας, δεν ήταν καλή και το αντίθετο;
Με τα «βραβεία» και τους ψευτοδιαγωνισμούς τέχνης, έχω μεγάλο θέμα και διακατέχομαι από απέχθεια. Αντιλαμβάνομαι την τέχνη να αναβλύζει σαν το νερό της πηγής, το «νερό» της ζωής. Δεν ξέρω σίγουρα αν η κριτική είναι το χειρότερο πράγμα που συνέβη στην τέχνη. Με την έννοια της εξυπηρέτησης αλλότριων συμφερόντων, μια εμπαθής κριτική είναι κακή αισθητική για αυτόν που την ασκεί και δεν επιθυμώ καμία σχέση μαζί του. Ζούμε καθημερινά τέτοια περιστατικά. Δεν κατανοώ το «επάγγελμα» κριτικός τέχνης. Ποτέ δεν τα κατάφερα να το κατατάξω κάπου μέσα μου με συμπάθεια. Αυτή η από καθέδρας αντιμετώπιση της δουλειάς και του πονήματος κάποιου αλλά και της ίδιας της ζωής κατ΄ επέκταση με ενοχλεί αφόρητα. Το θέσφατο της άποψης κάποιων επαϊόντων δηλαδή. Από την άλλη θα ήθελα ενίοτε να λειτουργούμε στοιχειωδώς αυτοκριτικά οι καλλιτέχνες και οι δημιουργοί. Φοβάμαι γενικά τους «πετυχημένους», τους «αλάνθαστους».
Ακούσατε κάτι καλό τελευταία; «Ζήλεψατε» κάτι; Σε ποιες περιστάσεις ακούτε μουσική και με ποιους τρόπους;
Ακούω συνέχεια και σχεδόν όλη την ημέρα μουσική. Ακόμη βάζω δίσκους πολλές φορές. Κυρίως όμως από το διαδίκτυο για λόγους ευκολίας. «Ζήλεψα» όπως το θέτετε μια εξαιρετική συναυλία του αγαπημένου μου Peter Gabriel σε συνεργασία με ένα υποσύνολο της συμφωνικής του Λονδίνου από ότι θυμάμαι. «Σπαράζει» η μουσική δημιουργία στην πόλη μου τη Θεσσαλονίκη. Νέα παιδιά με άποψη ευγένεια και ψηλή αισθητική επιχειρούν να ολοκληρωθούν καλλιτεχνικά μέσα από την πρωτότυπη δημιουργία τους. Οι πειραματισμοί και ο «ελευθεριασμός» στην έκφραση τους με συγκινεί βαθιά. Ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα που η κρίση αποψίλωσε από την επιχειρηματική η εμπορική δραστηριότητα στο κέντρο της πόλης, μετατρέπονται σε «προβάδικα» συγκροτημάτων. Υπόγειες και υπέργειες διαδρομές που τις θαυμάζω με την ψυχή μου. «Φυλές» και ύφη. Τρόποι και δημιουργική αγωνία, σε πλήρη αντίθεση με τις επιλογές των κατευθυνόμενων επιλογών των καλλιτεχνικών γραφείων η των διαφόρων «κρατικών» οργανισμών, κέντρων πολιτισμού, «προέδρων» κλπ.
Σε ποια συναυλία πήγατε και δεν θα ξεχάσετε ποτέ;
U2 στο λιμάνι. Μοναδικές, μονάκριβες, λίγες ώρες στοιχειώδους συμβολικής ποιοτικής ελευθερίας με νόημα στη Σαλονίκη. Βαλκανική σύναξη.
Τραγουδάτε εκτός σκηνής; Αν ναι, σε ποιες περιστάσεις και γιατί; Αν όχι, γιατί όχι;
Τραγουδώ στην παρέα, στην ώρα μου! Μου αρέσει.
Τι υπάρχει σήμερα από την φημισμένη «σχολή της Θεσσαλονίκης»; Παραμένει «ζωντανή» μουσικά η συμπρωτεύουσα; Υπάρχουν διάδοχοι (ασχέτως αν είναι γνωστοί ή όχι);
Η περίφημη σχολή Θεσσαλονίκης, για την οποία επιχαίρω ιδιαίτερα ως Θεσσαλονικιός, σαν χαρακτηρισμός, αφορά καταρχήν περισσότερο την σχέση που έχουν οι καλλιτέχνες της Θεσσαλονίκης με την θεαματική πλευρά της τέχνης και της δουλειάς τους. Από θέση αλλά και από φύση. Ζώντας μακριά από το κέντρο, έχουμε μια άλλη ματιά σε ότι συμβαίνει στα πλαίσια του ανταγωνισμού η της άμιλλας στον χώρο μας, στοιχεία τα οποία σε εμάς φτάνουν σαν απόηχος. Δεν ζούμε με αυτό. Η συντηρητική όψη της πόλης από την άλλη πλευρά, ανέκαθεν δημιουργούσε φυγόκεντρες τάσεις από το συμβατικό, το συνηθισμένο. Ο πειραματισμός ήταν και παραμένει βασικό συστατικό στην δημιουργική προσπάθεια του καθένα μας. Πάντα κυνηγάμε να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας στην πρωτοτυπία, ίσως για να ισοσκελίσουμε την διαφορά φάσης δεδομένων η και πλούτου του κέντρου. Από την άλλη είναι μια μεγάλη αλήθεια ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της πόλης μας. Αυτός που πάντρευε Χριστιανούς με Μουσουλμάνους και Εβραίους, αναδεικνύοντας τα χαρίσματά του καθενός σε μια αρμονική συνύπαρξη. Παραμένει ζωντανή αυτή η ενθύμηση παρά τις φιλότιμες προσπάθειες αρκετών για το αντίθετο. Μας «αρέσει» ιδιαίτερα το πάντρεμα της Δύσης με την Ανατολή. Της Δημοτικής παράδοσης με τα σύγχρονα ρεύματα η τις νεωτεριστικές φόρμες. Αντιλαμβανόμαστε νομίζω, λόγω πραγματικής ανάγκης εν προκειμένω, την μουσική οικουμενικά.
Τι είναι σήμερα για εσάς, μετά από τόσα χρόνια, τραγούδια όπως: «Γράμμα σ’ έναν ποιητή», «Πλατεία Ναυαρίνου», «Θεωρία και πράξη»;
Δώρα που μου χαρίσατε! Ευχαριστώ.
Τι παραμένει ίδιο και τι έχει αλλάξει μετά από τόσα χρόνια στη μουσική και το πάλκο; Τι σας κινητοποιεί σήμερα προκειμένου να πραγματοποιήσετε ζωντανές εμφανίσεις;
H δημιουργική χαρά κατά την γνώμη μου αποτελεί το βασικό δομικό συστατικό στην άσκηση της τέχνης της μουσικής. Η μουσική είναι μια μορφή άμεσης τέχνης. Η σχέση με το κοινό και η ολοκλήρωση της καλλιτεχνικής προσπάθειας για το ποθούμενο, είναι απτή και ολοκληρώνεται η όχι, σχεδόν «ακαριαία». Αυτό που αλλάζει μέσα στα χρόνια, σε αυτήν την διαδρομή, είναι το εσωτερικό ταξίδι του καθένα μας προς την ψυχή του. Μιλάω για τον καθένα που ασκεί αυτήν την μορφή τέχνης, αναδεικνύοντας η όχι την τέχνη του ως βιωματική εμπειρία πια! Η υγιής επιβεβαίωση μέσα από μια διαδραστική σχέση με το κοινό, είναι σοβαρό κίνητρο για τις ζωντανές εμφανίσεις. Ο βιοπορισμός επίσης, για εμένα τον ίδιο αλλά και για την ομάδα εργασίας μας, είναι ένα δυναμικό κίνητρο.
Παίζετε μόνος φέτος και πάλι στην Αθήνα, στη Σφίγγα. Είναι «αναγκαίο κακό», τελικά, η Αθήνα για έναν τραγουδοποιό; Κατά πόσο νιώθετε «έξω από τα νερά σας» στην πρωτεύουσα;
Ωραία το θέσατε! «Παίζετε». Αυτό από μόνο του αναιρεί το σκέλος της ερώτησής σας περί αναγκαίου κακού. Δεν τίθεται καν τέτοιο ζήτημα. Το αντίθετο θα έλεγα και μάλιστα εξ ορισμού. Η Αθήνα είναι σημείο αναφοράς για όλον τον πλανήτη. Αναζητώ πάντα την οικουμενική της πλευρά, με αυτήν επικοινωνώ και συνδιαλέγομαι. Με το φως της. Αυτό αγαπώ. Ορίζει τα πλαίσια, τα διευρύνει η τα γκρεμίζει. Πάντα σου δίνει την αίσθηση ότι κάτι συνδιαμορφώνεις και εσύ ο ίδιος, σε ότι προσπαθείς. Αυτό το θεωρώ μαγικό. Η Αθήνα δίνει το έναυσμα σε αυτόν που επιθυμεί να ζήσει σαν «πολίτης του κόσμου». Έχει τα προβλήματα και την δυσκολία της μεγαλούπολης, αλλά οι άνθρωποί της, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουν κάνει απίστευτα ποιοτικά βήματα στην κατεύθυνση της επικοινωνίας. Κάτι που φάνταζε αδύνατο λίγο καιρό πριν. Όχι δεν είναι αχαρτογράφητα νερά για μένα η Αθήνα. Είναι κάτι οικείο και αγαπητό. Από ανέκαθεν απολάμβανα τον ορισμό του «Θεσσαλονικιού τραγουδοποιού» που εμπεριέχει ένα στοιχείο αγάπης εκ προοιμίου!
Πόσο εύκολο είναι για έναν τραγουδοποιό στη σημερινή εποχή να βιοπορίζεται από το τραγούδι; Πρόσφατα καταθέσατε ένα υπόμνημα για την υπεράσπιση των Μουσικών του Δρόμου που διώκονται από την πολιτεία σαν επαίτες. Έχει απαξιωθεί το επάγγελμα του μουσικού στις μέρες μας;
Για κανέναν στις μέρες μας δεν είναι εύκολος ο βιοπορισμός. Η «ταλαιπωρία» είναι δεδομένη για όλους. Το ζήτημα είναι σαν επιλογή, να ταλαιπωρείσαι από κάτι που σιχαίνεσαι η από κάτι που αγαπάς; Και τα δύο έχουν τις ιδιαίτερες επί μέρους παρενέργειές τους. Προτιμώ λοιπόν να «παλεύω» μέσα από αυτό που αγαπώ. Αυτό «προτείνω» και στα παιδιά μου. Θέλει όμως κι ένα «κουμάντο» σε σχέση με τις ανάγκες σου. Ποιες από αυτές είναι πλασματικές για παράδειγμα, πόσο παγιδεύεσαι από την επιθυμία για υπέρμετρη κατανάλωση. Η καλλιτεχνική προσπάθεια υπονομεύεται όταν της «φορτώνεις» παραπανίσια από αυτά που δύναται να σου αποδώσει. Τότε αρχίζουν οι εκπτώσεις. Τότε η τέχνη σου αρχίζει και ξεθωριάζει. Απομακρύνεται από το υγιές της κίνητρο. Την πίστη στον Άνθρωπο! Ζητάς και βρίσκεις άλλα! Μόνο που δεν έχουν καμία σχέση με αυτά τα οποία κάποτε «πιάστηκες» και ξεκίνησες. Για το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας τώρα. Δυστυχώς σε μια κοινωνία που μέρα με την ημέρα συντηρητικοποιείται με άλματα, αντί να απελευθερώνεται, υπάρχει και διαχέεται ένας υφέρπων ρατσισμός από πολλούς για το επάγγελμα του μουσικού. Αυτή είναι η μια πλευρά. Από την άλλη, υπήρχε μια φασιστική διάταξη «φάντασμα» στην νομοθεσία της χώρας μας περί επαιτείας, που συνέδεε τους μουσικούς, οι οποίοι παγκόσμια ασκούν την τέχνη τους στον δρόμο, με μια «παράνομη» πράξη. Αυτό έδινε τις συλλήψεις τους διωγμούς και τις ποινικές διώξεις ενίοτε. Χαρακτηριστικά σας επισημαίνω και τον υπερβάλλοντα ζήλο κάποιων αστυνομικών οργάνων, μετά από «καταγγελίες» ενοχλούμενων κυρίως μαγαζατόρων, ο οποίος τελικά δημιουργούσε ένα άστοχο και αναίτιο εκρηκτικό μίγμα γύρω από το ζήτημα. Ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος (Σ.Μ.Β.Ε.) «σήκωσε» το ζήτημα εδώ και τρία χρόνια. Καταφέραμε να απαλειφθεί η αντιδραστική αυτή διάταξη με την βοήθεια του δικηγόρου Κώστα Κοσμάτου και στην συνέχεια με την καίρια στάση του Νίκου Παρασκευόπουλου στην βουλή.
Τί είναι αυτό που σας ωθεί να γράφετε τραγούδια σήμερα και – ακόμα περισσότερο – τι είναι εκείνο που σας κάνει να θέλετε να κυκλοφορείτε δίσκους στην εποχή του διαδικτύου και της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας;
Οι καιροί δεν μας αφήνουν «διψασμένους» από ερεθίσματα για δημιουργία, για ανατροπή στο κυνήγι της ουτοπίας. Ο καλλιτέχνης με τον τρόπο του, μπορεί και πρέπει να συμβάλλει στην συλλογική χειραφέτηση. Η ίδια η τέχνη του παίρνει έναν ουσιαστικό χαρακτήρα με αυτόν τον τρόπο κατά τη γνώμη μου. Μαζί με την αγάπη, «ακούω» την προσφυγιά, «ακούω» την βαριά ανάσα της φύσης. «Ακούω» του τρελού τον συλλογισμό και την αλήθεια του, που λέει πως κανείς μας δεν θέλει στον πόνο μερτικό! (Θωμάς Μπέκος).«Ακούω» τη μοναξιά και την απογοήτευση. «Ακούω» όμως και τη χαρά της ζωής. «Ακούω» τον διπλανό μου! Οι δίσκοι αποτελούν αποτέλεσμα πνευματικής εργασίας ανθρώπων. Έχουν ένα αφήγημα. Είναι θεματικές ενότητες με παραγράφους. Έχουν πρόλογο κυρίως θέμα και επίλογο. Αυτά τα βασικά λογοτεχνικά χαρακτηριστικά με έλκουν και επιμένω. Η τεχνολογία με την σειρά της, θα συμβάλλει στη διάδοση της άποψης, θέλει δεν θέλει, ειδάλλως κινδυνεύει σοβαρά πια η αξιοπιστία της στις μέρες μας, οπότε και η ίδια η ποιοτική εξέλιξή της. Μαθαίνουμε προσαρμοζόμαστε και κυρίως ωριμάζουμε και κάνουμε διορθώσεις μέσα από τα λάθη μας. Το λάθος είναι απαραίτητο συστατικό της ζωής μας. Με θέλγει το λευκό χαρτί και το μολύβι! Με αναπαύει.
Υπάρχουν στιγμές που νοσταλγείτε το τραγούδι της εποχής της ανωνυμίας, προτού δηλαδή γίνει και επάγγελμα;
Δεν μου λείπουν αυτές οι στιγμές διότι ακόμη μου κάνει κέφι να πιάσω την κιθάρα, στην παρέα στο κρασάκι. Και το κάνω. Επάγγελμα θεωρώ την σχέση μου με την εφορία η το κράτος σε ότι αφορά την άσκηση της μουσικής. Σε καμία περίπτωση την αγάπη μου για αυτήν.
Ποια η σημερινή σχέση της μουσικής με τη μουσική βιομηχανία; Κατά πόσο είναι απαραίτητη η μία για την άλλη; Τι ρόλο παίζει σήμερα το «μουσικό οικοσύστημα» (δημοσιογράφοι, δισκογραφικές εταιρείες, sites, ραδιόφωνα κλπ);
Από τότε που πρωτοξεκίνησα ένας σωρός από ενδιάμεσα επαγγέλματα προέκυψε στην σχέση μου με το κοινό. Πολλά από αυτά δεν άντεξαν διότι αποτελούν είδος πολυτελείας για τον περιορισμένο χώρο του θεάματος στην χώρα μας. Είδα πολλά πρόσωπα να έρχονται και να παρέρχονται άδοξα. Πρόσωπα τα οποία δημιουργούν τοξικό περιβάλλον στην διάχυση της τέχνης μας στον κόσμο, ως «διοργανωτές της πλήξης μας». Βλέπω «κλίκες», αντιλαμβάνομαι «κολλητούς», λυκοφιλίες και συναλλαγή στην επίφαση, που για πολλούς άστοχα περιγράφεται σαν «πολιτισμός». Αυτές οι διαγωνιστικές εκπομπές ανάδειξης νέων ταλέντων που με συνέπεια προσπαθούν να ομογενοποιήσουν τα πάντα και τους πάντες, πνίγοντας συνειδητά την μειοψηφία, διώκοντας την διαφορετικότητα, μου δημιουργούν θλίψη. Πολλές φορές θυμό όταν έχουν να κάνουν με παιδιά και ανήλικους. Με θλίβει επίσης το γεγονός του ότι στην ΕΡΤ δεν υπάρχει μια σοβαρή μουσική εκπομπή αρχειακού χαρακτήρα με στιβαρή υποδομή, για το τι συμβαίνει σήμερα πραγματικά στην μουσική στον τόπο μας. Μοναδικό μοτίβο να είναι το ότι κάποιοι «χαρισματικοί» παρουσιαστές-διαφημιστές μας καλούν σε ένα «αειφόρο» συνεχές πλαστικό «γλέντι» με «νάιλον ντέφια και ψόφια κέφια». Οι δισκογραφικές πάλι, θα πρέπει να αποφασίσουν οι ίδιες αν υπάρχουν η όχι. Επιδεικνύουν εντελώς αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά προς το κοινό. Την μία υπάρχουν την άλλη κλείνουν! Αρπαχτές δηλαδή. Το ραδιόφωνο, μου είναι ιδιαίτερα αγαπητό, όχι όμως σαν play list. Επιθυμώ να ακούω τον άνθρωπο και ας διαφωνώ. Τα sites δύνανται να φέρουν έναν νέο πολιτισμό αρκεί να μην ανακυκλώνουν σαβούρα. Το ιντερνετ αποτελεί διαφυγή για τον αποκλεισμένο από το «σύστημα». Είναι μια μεγάλη αλήθεια αυτό.
Ο Ράινε Μαρία Ρίλκε, στα «Γράμματα σε ένα νέο ποιητή», έλεγε πως το χειρότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην τέχνη είναι η κριτική. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη; Σας έχει τύχει να διαβάσετε αποθεωτική κριτική μιας εμφάνισής σας που, κατά τη γνώμη σας, δεν ήταν καλή και το αντίθετο;
Με τα «βραβεία» και τους ψευτοδιαγωνισμούς τέχνης, έχω μεγάλο θέμα και διακατέχομαι από απέχθεια. Αντιλαμβάνομαι την τέχνη να αναβλύζει σαν το νερό της πηγής, το «νερό» της ζωής. Δεν ξέρω σίγουρα αν η κριτική είναι το χειρότερο πράγμα που συνέβη στην τέχνη. Με την έννοια της εξυπηρέτησης αλλότριων συμφερόντων, μια εμπαθής κριτική είναι κακή αισθητική για αυτόν που την ασκεί και δεν επιθυμώ καμία σχέση μαζί του. Ζούμε καθημερινά τέτοια περιστατικά. Δεν κατανοώ το «επάγγελμα» κριτικός τέχνης. Ποτέ δεν τα κατάφερα να το κατατάξω κάπου μέσα μου με συμπάθεια. Αυτή η από καθέδρας αντιμετώπιση της δουλειάς και του πονήματος κάποιου αλλά και της ίδιας της ζωής κατ΄ επέκταση με ενοχλεί αφόρητα. Το θέσφατο της άποψης κάποιων επαϊόντων δηλαδή. Από την άλλη θα ήθελα ενίοτε να λειτουργούμε στοιχειωδώς αυτοκριτικά οι καλλιτέχνες και οι δημιουργοί. Φοβάμαι γενικά τους «πετυχημένους», τους «αλάνθαστους».
Ακούσατε κάτι καλό τελευταία; «Ζήλεψατε» κάτι; Σε ποιες περιστάσεις ακούτε μουσική και με ποιους τρόπους;
Ακούω συνέχεια και σχεδόν όλη την ημέρα μουσική. Ακόμη βάζω δίσκους πολλές φορές. Κυρίως όμως από το διαδίκτυο για λόγους ευκολίας. «Ζήλεψα» όπως το θέτετε μια εξαιρετική συναυλία του αγαπημένου μου Peter Gabriel σε συνεργασία με ένα υποσύνολο της συμφωνικής του Λονδίνου από ότι θυμάμαι. «Σπαράζει» η μουσική δημιουργία στην πόλη μου τη Θεσσαλονίκη. Νέα παιδιά με άποψη ευγένεια και ψηλή αισθητική επιχειρούν να ολοκληρωθούν καλλιτεχνικά μέσα από την πρωτότυπη δημιουργία τους. Οι πειραματισμοί και ο «ελευθεριασμός» στην έκφραση τους με συγκινεί βαθιά. Ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα που η κρίση αποψίλωσε από την επιχειρηματική η εμπορική δραστηριότητα στο κέντρο της πόλης, μετατρέπονται σε «προβάδικα» συγκροτημάτων. Υπόγειες και υπέργειες διαδρομές που τις θαυμάζω με την ψυχή μου. «Φυλές» και ύφη. Τρόποι και δημιουργική αγωνία, σε πλήρη αντίθεση με τις επιλογές των κατευθυνόμενων επιλογών των καλλιτεχνικών γραφείων η των διαφόρων «κρατικών» οργανισμών, κέντρων πολιτισμού, «προέδρων» κλπ.
Σε ποια συναυλία πήγατε και δεν θα ξεχάσετε ποτέ;
U2 στο λιμάνι. Μοναδικές, μονάκριβες, λίγες ώρες στοιχειώδους συμβολικής ποιοτικής ελευθερίας με νόημα στη Σαλονίκη. Βαλκανική σύναξη.
Τραγουδάτε εκτός σκηνής; Αν ναι, σε ποιες περιστάσεις και γιατί; Αν όχι, γιατί όχι;
Τραγουδώ στην παρέα, στην ώρα μου! Μου αρέσει.
Τι υπάρχει σήμερα από την φημισμένη «σχολή της Θεσσαλονίκης»; Παραμένει «ζωντανή» μουσικά η συμπρωτεύουσα; Υπάρχουν διάδοχοι (ασχέτως αν είναι γνωστοί ή όχι);
Η περίφημη σχολή Θεσσαλονίκης, για την οποία επιχαίρω ιδιαίτερα ως Θεσσαλονικιός, σαν χαρακτηρισμός, αφορά καταρχήν περισσότερο την σχέση που έχουν οι καλλιτέχνες της Θεσσαλονίκης με την θεαματική πλευρά της τέχνης και της δουλειάς τους. Από θέση αλλά και από φύση. Ζώντας μακριά από το κέντρο, έχουμε μια άλλη ματιά σε ότι συμβαίνει στα πλαίσια του ανταγωνισμού η της άμιλλας στον χώρο μας, στοιχεία τα οποία σε εμάς φτάνουν σαν απόηχος. Δεν ζούμε με αυτό. Η συντηρητική όψη της πόλης από την άλλη πλευρά, ανέκαθεν δημιουργούσε φυγόκεντρες τάσεις από το συμβατικό, το συνηθισμένο. Ο πειραματισμός ήταν και παραμένει βασικό συστατικό στην δημιουργική προσπάθεια του καθένα μας. Πάντα κυνηγάμε να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας στην πρωτοτυπία, ίσως για να ισοσκελίσουμε την διαφορά φάσης δεδομένων η και πλούτου του κέντρου. Από την άλλη είναι μια μεγάλη αλήθεια ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της πόλης μας. Αυτός που πάντρευε Χριστιανούς με Μουσουλμάνους και Εβραίους, αναδεικνύοντας τα χαρίσματά του καθενός σε μια αρμονική συνύπαρξη. Παραμένει ζωντανή αυτή η ενθύμηση παρά τις φιλότιμες προσπάθειες αρκετών για το αντίθετο. Μας «αρέσει» ιδιαίτερα το πάντρεμα της Δύσης με την Ανατολή. Της Δημοτικής παράδοσης με τα σύγχρονα ρεύματα η τις νεωτεριστικές φόρμες. Αντιλαμβανόμαστε νομίζω, λόγω πραγματικής ανάγκης εν προκειμένω, την μουσική οικουμενικά.
Τι είναι σήμερα για εσάς, μετά από τόσα χρόνια, τραγούδια όπως: «Γράμμα σ’ έναν ποιητή», «Πλατεία Ναυαρίνου», «Θεωρία και πράξη»;
Δώρα που μου χαρίσατε! Ευχαριστώ.
