Δημήτρης Μητσοτάκης & Γρηγόρης Κλιούμης, ο ένας με τα εύσημα από τους Ενδελέχεια, αλλά και τους Ευδαίμονες, ο άλλος από τα Υπόγεια Ρεύματα, βρίσκονταν πάντα πολύ κοντά, στα γούστα, στις επιρροές τους, ακόμα και στους τόπους κατοικίας τους. Σαν φυσική συνέπεια όλης αυτής της πορείας, που μας περιγράφουν παρακάτω, έρχεται τώρα το πλήρωμα του χρόνου: μια κοινή δουλειά, οι «Κατρακύλες».
Ένας ολοκληρωμένος δίσκος, μια «θεματική ενότητα» έντεκα στίχων του Δημήτρη Μητσοτάκη, μελοποιημένων από το Γρηγόρη Κλιούμη, που παρά τον μάλλον γκρίζο τίτλο της - με διάθεση αποτύπωσης της σύγχρονης πραγματικότητας - προσφέρει στον ακροατή τη δυνατότητα να επιλέξει ο ίδιος πώς θα ερμηνεύσει τα μηνύματα που «εισπράττει», χωρίς συναισθηματικούς εκβιασμούς. «Δε ξέρω αν τα κατάφερα», λέει ο Δημήτρης, «αλλά, όταν μπορείς ένα φαινόμενο να το διακρίνεις και να το ερμηνεύσεις, μπορείς και να το αντιπαλέψεις», ενώ οι εμπνευσμένες μελοποιήσεις και η ερμηνευτική απλότητα του Γρηγόρη οδηγούν κατ’ ευθείαν στην «ουσία» του πράγματος.
Οι δυο τους μας επισκέφτηκαν στα γραφεία του Ogdoo Music Group, απ’ όπου και κυκλοφορεί ο δίσκος. Διαβάστε τι μας είπαν και ακούστε το δίσκο, γιατί «αν δεν είναι αισιόδοξη πράξη το να μη σε παίρνει από κάτω και να συνεχίζεις, σε μια τόσο ζοφερή περίοδο, να δημιουργείς και να εκδίδεις έργα, τότε ποια είναι;».
Γ.Κ.: Ψέματα λέει, του γκρίνιαζα που έδινε τραγούδια σε άλλους και δεν κάναμε τίποτα μαζί! (γελάμε)
Δ.Μ.: Κάποια στιγμή το έφερε, δε θέλω να πω η μοίρα, αλλά οι δρόμοι μας από παράλληλοι, συνέπεσαν.
Γ.Κ.: Είναι μια δουλειά «χορταστική» από τις επιρροές μας.
(Διαβάστε την προσωπική «λίστα επιρροών» του Γρηγόρη εδώ και του Δημήτρη εδώ).
Δ.Μ.: Θα έλεγα ότι αυτή την περίοδο, η δημιουργία είναι ό,τι πιο αισιόδοξο μπορείς να κάνεις. Το να μη σε παίρνει από κάτω και να συνεχίζεις, σε μια τόσο ζοφερή περίοδο, να δημιουργείς και να εκδίδεις έργα, αν δεν είναι αισιόδοξη πράξη, τότε ποια είναι;
Δ.Μ.: Να συμπληρώσω ότι πάντα υπήρχε αυτό, αλλά οι εποχές είναι πλέον πιο βίαιες. Πάντα υπήρχε ενδοσχολική βία και βία ανάμεσα στα παιδιά, αλλά πλέον έχει πάρει πιο σκληρές μορφές. Και σ’ αυτό έχει συμβάλει πολύ το διαδίκτυο. Τώρα μπορεί να πάρει διαστάσεις θρίλερ, να πάρει τεράστια έκταση λόγω της πληροφορίας.
Δ.Μ.: Εγώ το αναφέρω σε σχέση με το πού μπορεί να φτάσει μια κατάσταση. Αν εγώ θέλω να σε εκθέσω, δεν το μαθαίνει μόνο η αυλή του σχολείου, το μαθαίνει όλος ο κόσμος. Υπ’ αυτή την έννοια το έθεσα.
Γ.Κ.: Η επαφή μας με τη βία μέσω όλων των μέσων και του κινηματογράφου έχει γίνει πιο εύκολη, έχεις δίκιο.
Γ.Κ.: Έχουμε καταντήσει απλά νούμερα. Πέθαναν σε σεισμό 300 χιλιάδες κινέζοι. Δεν αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει μια ανθρώπινη ζωή. Πέρασε έτσι!
Δ.Μ.: Όταν έγραψα αυτά τα τραγούδια, σκέφτηκα ότι το υλικό δε μπορούσε να εκδοθεί με τους «Ευδαίμονες», δηλαδή με το σχήμα που ουσιαστικά με συνόδευε μετά τους «Ενδελέχεια». Ήταν διαφορετικός ήχος. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι ένας άνθρωπος που μπορεί να πλησιάσει και να ερμηνεύσει αυτό το υλικό, πρέπει να είναι πολύ κοντά μου αισθητικά, ηλικιακά και σαν στάση ζωής. Οπότε, δεν υπήρχε ιδανικότερος άνθρωπος από το Γρηγόρη! Τον θεωρώ από τους πιο ιδανικούς ερμηνευτές των στίχων μου. Έχει φωνητικό χάρισμα και μια απλότητα ερμηνευτική, χωρίς φανφάρες, που μπαίνει στην ουσία του πράγματος. Έτσι πάρθηκε η απόφαση, κι εφ’ όσον το υλικό εκδόθηκε, θεωρώ πως έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πάρα πολύ καιρό.
Γ.Κ.: Αυτό είναι κάτι ενδιαφέρον, όλος ο δίσκος φτιάχτηκε σε ένα δωμάτιο, με έναν υπολογιστή και ένα μικρόφωνο. Εντελώς χειροποίητος! Και το αποτέλεσμα εξέπληξε ακόμα κι εμάς. Τώρα πρέπει να βρούμε ένα σετ οργάνων και ανθρώπων για να μπορέσουμε σύντομα να τον παρουσιάσουμε σαν σχήμα.
Στο βίντεο που ακολουθεί Γρηγόρης Κλιούμης & Δημήτρης Μητσοτάκης απαντούν σε δύο ερωτήσεις αλλιώς!
Ένας ολοκληρωμένος δίσκος, μια «θεματική ενότητα» έντεκα στίχων του Δημήτρη Μητσοτάκη, μελοποιημένων από το Γρηγόρη Κλιούμη, που παρά τον μάλλον γκρίζο τίτλο της - με διάθεση αποτύπωσης της σύγχρονης πραγματικότητας - προσφέρει στον ακροατή τη δυνατότητα να επιλέξει ο ίδιος πώς θα ερμηνεύσει τα μηνύματα που «εισπράττει», χωρίς συναισθηματικούς εκβιασμούς. «Δε ξέρω αν τα κατάφερα», λέει ο Δημήτρης, «αλλά, όταν μπορείς ένα φαινόμενο να το διακρίνεις και να το ερμηνεύσεις, μπορείς και να το αντιπαλέψεις», ενώ οι εμπνευσμένες μελοποιήσεις και η ερμηνευτική απλότητα του Γρηγόρη οδηγούν κατ’ ευθείαν στην «ουσία» του πράγματος.
Οι δυο τους μας επισκέφτηκαν στα γραφεία του Ogdoo Music Group, απ’ όπου και κυκλοφορεί ο δίσκος. Διαβάστε τι μας είπαν και ακούστε το δίσκο, γιατί «αν δεν είναι αισιόδοξη πράξη το να μη σε παίρνει από κάτω και να συνεχίζεις, σε μια τόσο ζοφερή περίοδο, να δημιουργείς και να εκδίδεις έργα, τότε ποια είναι;».
Δημήτρη & Γρηγόρη, πώς ήρθατε κοντά οι δυο σας; Ποια είναι η «προϊστορία» σας;
Δ.Μ.: Με το Γρηγόρη γνωριζόμαστε από πολύ μικρή ηλικία. Ήμασταν και οι δυο στην Καλλιθέα και είχαμε σχολικές μπάντες, οι οποίες ήταν, ας πούμε, τα δύο «αντιμαχόμενα» στρατόπεδα. Ευγενής άμιλλα πάντα, σε σχολικές γιορτές, σε πάρτι… Αργότερα, έτυχε πάλι να βγάλουμε τις πρώτες μας δισκογραφικές δουλειές, ο Γρηγόρης με τα Υπόγεια Ρεύματα κι εγώ με τους Ενδελέχεια την ίδια χρονιά, το 1994. Συναντιόμασταν σε φεστιβάλ και πάντα είχαμε μια επαφή. Κατά καιρούς έχουμε κάνει και συναυλίες, ο Γρηγόρης τραγούδησε δικά μου τραγούδια κτλ. Λίγα χρόνια μετά κι ενώ πορευόμασταν στο χώρο με τα συγκροτήματα, βρεθήκαμε να γειτονεύουμε πάλι μακριά από την Καλλιθέα πλέον. Ζωές παράλληλες με κάποιο τρόπο! Οπότε, λέω δε μπορεί να είναι τυχαίο! Είχα έναν κύκλο έντεκα στίχων, κάποια στιγμή ήπιαμε ένα καφέ και αποφασίσαμε να δουλέψουμε μαζί.Γ.Κ.: Ψέματα λέει, του γκρίνιαζα που έδινε τραγούδια σε άλλους και δεν κάναμε τίποτα μαζί! (γελάμε)
Δ.Μ.: Κάποια στιγμή το έφερε, δε θέλω να πω η μοίρα, αλλά οι δρόμοι μας από παράλληλοι, συνέπεσαν.
Άρα, εφόσον υπήρχε αυτή η σχέση, δεν ήταν δύσκολο να συνεργαστείτε…
Γ.Κ.: Καθόλου δύσκολο. Ήταν όμορφο και χαλαρό. Κι έγινε χωρίς καθόλου άγχος. Έτσι κι αλλιώς βρισκόμασταν στον ίδιο «χώρο» με τα συγκροτήματά μας, αλλά και γενικά, τα ακούσματά μας ήταν πάρα πολύ κοντά.Κι έτσι φτάσαμε στις «Κατρακύλες».
Δ.Μ.: Ναι, όπως σου είπα, ο δίσκος αυτός ξεκίνησε από έναν κύκλο έντεκα στίχων, γραμμένων την ίδια περίοδο, από το 2010 μέχρι το 2012. Δε ξέρω αν αυτό είναι ευδιάκριτο στον ακροατή, για μένα όμως αποτελούν έναν κύκλο. Ήταν πολύ καθαρό και όταν «έκλεισε» αυτός ο κύκλος ένιωσα ότι αποτελούν μια ενότητα εννοιολογικά. Μάλιστα, θα τα χαρακτήριζα ως στίχους που αφήνουν τον ακροατή να αποφασίσει αν θέλει να δει τη φωτεινή ή τη σκοτεινή πλευρά του στίχου, μέσα στο ίδιο κομμάτι. Οι στίχοι έγιναν με διάθεση να μη σε εκβιάζουν συναισθηματικά, αλλά να σε αφήνουν να αποφασίσεις πώς θέλεις να το δεις. Δε ξέρω αν το κατάφερα, είχα όμως αυτή τη διάθεση. Από τη στιγμή που άρεσε και στο Γρηγόρη η δουλειά, ξεκινήσαμε μαζί να τα μελοποιούμε και να τα ηχογραφούμε παράλληλα. Προσπαθήσαμε, αν και υπάρχουν διάφορα μουσικά ύφη, από bluesμέχρι ηπειρώτικα, jazz και άλλα, να υπάρχει ένα ηχητικό περιβάλλον το οποίο να δείχνει ότι αυτά τα κομμάτια είναι από την ίδια δουλειά, να ενοποιεί τις διάφορες καταβολές μας.Γ.Κ.: Είναι μια δουλειά «χορταστική» από τις επιρροές μας.
(Διαβάστε την προσωπική «λίστα επιρροών» του Γρηγόρη εδώ και του Δημήτρη εδώ).
Ο τίτλος, που δεν ακούγεται ιδιαίτερα αισιόδοξος, συμβολίζει κάτι;
Δ.Μ.: Ο τίτλος, κατ’ αρχήν, έχει να κάνει άμεσα με την πολιτική και οικονομική κατάσταση που βρισκόμαστε τα τελευταία πέντε χρόνια, τουλάχιστον. Επειδή τα τραγούδια αυτά είναι γραμμένα μέσα σ’ αυτή την περίοδο και μάλιστα, μέσα στο δίσκο το κείμενό μας ξεκινάει με τον ορισμό του λήμματος «κατρακύλα», που είναι ο ηθικός και οικονομικός ξεπεσμός. Παρ’ όλο που είναι βαρύς ο τίτλος και μάλλον σκοτεινός, θα έλεγα πως η ίδια η δουλειά δεν έχει τέτοια διάθεση. Έχει μια διάθεση αποτύπωσης της σύγχρονης πραγματικότητας, αλλά θα σου ξαναπώ ότι αφήνει στον ακροατή την ευχέρεια να αποφασίσει αυτός πώς θέλει να ερμηνεύσει το στίχο. Ακόμα και για μένα, αυτός ο τίτλος λειτουργεί λυτρωτικά, γιατί όταν μπορείς ένα φαινόμενο να το διακρίνεις και να το ερμηνεύσεις, μπορείς και να το αντιπαλέψεις. Το πρόβλημα είναι μ’ αυτούς που δε μπορούν να διακρίνουν, ή βλέπουν και σιωπούν ή εθελοτυφλούν.Άλλωστε, ακόμα και η κατρακύλα στη ζωή ενός ανθρώπου μπορεί να έχει και κάποιο χρήσιμο ρόλο.
Γ.Κ.: Για μένα, ναι. Αυτογνωσία. Όλα όσα μας συμβαίνουν και κυρίως αυτά που μας αναστατώνουν, μας βοηθάνε τελικά, να προχωράμε. Κι αν μη τι άλλο, από αυτή την κρίση, ελπίζω και ως κράτος να έχουμε μάθει κάτι.Είστε αισιόδοξοι; Πώς το αντιμετωπίζετε όλο αυτό;
Γ.Κ.: Εγώ τουλάχιστον, αλλά νομίζω και ο Δημήτρης, βάζοντας στόχους. Ξεπερνάμε την κατάσταση με όνειρα. Με πράγματα που πρέπει να συμβούν, που πρέπει να τα κάνουμε, που έχουμε αγάπη γι’ αυτά. Και μόλις φτάσουμε το στόχο, βάζουμε άλλον, πριν προλάβει να μας πάρει από κάτω.Δ.Μ.: Θα έλεγα ότι αυτή την περίοδο, η δημιουργία είναι ό,τι πιο αισιόδοξο μπορείς να κάνεις. Το να μη σε παίρνει από κάτω και να συνεχίζεις, σε μια τόσο ζοφερή περίοδο, να δημιουργείς και να εκδίδεις έργα, αν δεν είναι αισιόδοξη πράξη, τότε ποια είναι;
Τι έχετε να σχολιάσετε σχετικά με το χαμό του Βαγγέλη Γιακουμάκη που απασχόλησε την κοινή γνώμη τις προηγούμενες μέρες; Είναι κι αυτός ένα από τα θύματα μιας γενικότερης κρίσης, κρίσης αξιών ας πούμε;
Γ.Κ.: Δεν είμαι και τόσο σίγουρος. Δηλαδή, όλοι μας έχουμε πάει σχολείο. Το bullying δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Και μακάρι να μην ερχόταν στην επιφάνεια με αυτό τον τρόπο. Παρατηρώ ότι στο εξωτερικό υπάρχει τεράστια ενασχόληση με το θέμα εδώ και χρόνια. Και ξαφνικά ήρθε και σε μας. Αλλά στη δική μου ζωή, στη δική μου εμπειρία, υπήρχε πάντα. Όχι ότι υπήρξα θύμα, αλλά το ζούσα. Οι ευαίσθητοι άνθρωποι το ζούσαν πάντα. Καλό είναι που γίνεται θέμα προς συζήτηση, αλλά πρέπει να αλλάξουν νοοτροπίες, πρέπει να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα. Σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα με κύριο χαρακτηριστικό τον ανταγωνισμό, τέτοια πράγματα θα συμβαίνουν. Είναι μια τεράστια κουβέντα, κρίμα το παλικάρι και μακάρι να είναι το τελευταίο που θα φτάσει εκεί, αλλά και το τελευταίο που θα υποστεί κάτι τέτοιο.
Έχουμε όλοι ευθύνες, πιστεύεις;
Γ.Κ.: Όλοι έχουμε ευθύνες, βέβαια. Όσοι έζησαν χωρίς να αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει γύρω τους, όσοι το αντιλήφθηκαν, αλλά δεν έκαναν τίποτα, όσοι το έκαναν… Όταν, όμως, έχουμε όλοι ευθύνη, αυτή πρέπει να αποδοθεί σε κάποιον και για μένα είναι η πολιτεία. Ο κοινωνικός ιστός, μέσα στον οποίο ζεις.Δ.Μ.: Να συμπληρώσω ότι πάντα υπήρχε αυτό, αλλά οι εποχές είναι πλέον πιο βίαιες. Πάντα υπήρχε ενδοσχολική βία και βία ανάμεσα στα παιδιά, αλλά πλέον έχει πάρει πιο σκληρές μορφές. Και σ’ αυτό έχει συμβάλει πολύ το διαδίκτυο. Τώρα μπορεί να πάρει διαστάσεις θρίλερ, να πάρει τεράστια έκταση λόγω της πληροφορίας.
Είναι θετικό αυτό ή αρνητικό;
Γ.Κ.: Για μένα είναι θετικό, να το μαθαίνουμε όλοι. Ίσως αυτό φέρει κάποια ευαισθητοποίηση, που δε θα ήταν δυνατό να έρθει, χωρίς αυτή την πληροφορία. Δεν είμαι αρνητικά διατεθειμένος, ούτε απέναντι στην πληροφορία, ούτε στο διαδίκτυο.Δ.Μ.: Εγώ το αναφέρω σε σχέση με το πού μπορεί να φτάσει μια κατάσταση. Αν εγώ θέλω να σε εκθέσω, δεν το μαθαίνει μόνο η αυλή του σχολείου, το μαθαίνει όλος ο κόσμος. Υπ’ αυτή την έννοια το έθεσα.
Γ.Κ.: Η επαφή μας με τη βία μέσω όλων των μέσων και του κινηματογράφου έχει γίνει πιο εύκολη, έχεις δίκιο.
Μάλλον αρχίσαμε και τη συνηθίζουμε…
Δ.Μ.: Αυτό ακριβώς.Γ.Κ.: Έχουμε καταντήσει απλά νούμερα. Πέθαναν σε σεισμό 300 χιλιάδες κινέζοι. Δεν αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει μια ανθρώπινη ζωή. Πέρασε έτσι!
Τη μαυρίσαμε και την κουβέντα, πάμε πίσω στα μουσικά μας! Έχοντας όλη αυτή την προϊστορία με τις μπάντες, τι ήταν αυτό που σας έσπρωξε να κάνετε δικά σας πράγματα;
Γ.Κ.: Εμένα είναι ακόμα ενεργή η μπάντα μου, τα Υπόγεια Ρεύματα, ενώ οι Ενδελέχεια σταμάτησαν. Στην πραγματικότητα ο Δημήτρης με ώθησε, η ίδια η δουλειά. Είμαι άνθρωπος που βολεύεται καλύτερα μέσα σε σχήματα και ομάδες κι έτσι λειτουργεί και αυτό, μ’ έναν τρόπο. Μόνος μου δε θα το έκανα. Άλλη μια σύμπτωση είναι πως τη μέρα που κυκλοφόρησαν οι «Κατρακύλες» κυκλοφόρησε και ο δίσκος των Υπογείων! Ξαφνικά μου προέκυψε άπειρη έκθεση!Δ.Μ.: Όταν έγραψα αυτά τα τραγούδια, σκέφτηκα ότι το υλικό δε μπορούσε να εκδοθεί με τους «Ευδαίμονες», δηλαδή με το σχήμα που ουσιαστικά με συνόδευε μετά τους «Ενδελέχεια». Ήταν διαφορετικός ήχος. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι ένας άνθρωπος που μπορεί να πλησιάσει και να ερμηνεύσει αυτό το υλικό, πρέπει να είναι πολύ κοντά μου αισθητικά, ηλικιακά και σαν στάση ζωής. Οπότε, δεν υπήρχε ιδανικότερος άνθρωπος από το Γρηγόρη! Τον θεωρώ από τους πιο ιδανικούς ερμηνευτές των στίχων μου. Έχει φωνητικό χάρισμα και μια απλότητα ερμηνευτική, χωρίς φανφάρες, που μπαίνει στην ουσία του πράγματος. Έτσι πάρθηκε η απόφαση, κι εφ’ όσον το υλικό εκδόθηκε, θεωρώ πως έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πάρα πολύ καιρό.
Είναι κάτι άλλο που θα θέλατε να πείτε σχετικά με το δίσκο;
Δ.Μ.: Θέλω να ευχαριστήσω δημόσια το Γιάννη Πετρογιάννη, ο οποίος βοήθησε πάρα πολύ στην τελική επεξεργασία του ήχου, στο στούντιο Matrix, τον Αλέξανδρο Καστανιώτη που έχει παίξει γκάιντα σε ένα τραγούδι, τη Ρία Λειβαδιώτου για το εξώφυλλο και το Γιάννη Μαργετουσάκη για τις φωτογραφίες του. Είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι μαζί του και πήρε βραβείο φωτογραφίας από μένα προσωπικά! Ο Γιάννης μου θύμισε και μια πολύ παλιά ιστορία. Μας είχε δει, ως πιτσιρικάς, με τους Ενδελέχεια στην Ιεράπετρα της Κρήτης και θυμόταν κάθε λεπτομέρεια της συναυλίας με τη φωτογραφική του μνήμη! Γενικά, όλος ο δίσκος είναι παιγμένος από τους δυο μας.Γ.Κ.: Αυτό είναι κάτι ενδιαφέρον, όλος ο δίσκος φτιάχτηκε σε ένα δωμάτιο, με έναν υπολογιστή και ένα μικρόφωνο. Εντελώς χειροποίητος! Και το αποτέλεσμα εξέπληξε ακόμα κι εμάς. Τώρα πρέπει να βρούμε ένα σετ οργάνων και ανθρώπων για να μπορέσουμε σύντομα να τον παρουσιάσουμε σαν σχήμα.
Δημήτρη, πες μου για τα βιβλία που έχεις κυκλοφορήσει.
Δ.Μ.: Έχω εκδώσει τρία. Το πρώτο ονομάζεται «Καυτή Σούπα» και περιλαμβάνει αρκετά αυτοβιογραφικά κείμενα, αλλά και φανταστικά. Είχε κυκλοφορήσει το 2007 από τα «Ελληνικά Γράμματα». Στην πορεία ο εκδοτικός έκλεισε, το βιβλίο πολτοποιήθηκε χωρίς να ενημερωθώ, οπότε έχει γίνει συλλεκτικό, όποιος το έχει να το κρατήσει! Κάποια στιγμή πρέπει να προβώ στην επανέκδοσή του. Το 2011 κυκλοφόρησε η «Μονοκατοικία» από τις Εκδόσεις Τόπος, ένα μυθιστόρημα, μια μαύρη κωμωδία, που στο τέλος γίνεται τραγωδία. Με αστυνομική πλοκή, είναι αρκετά σύγχρονο και με αναφορές στο σήμερα, δηλαδή σ’ αυτό που θα ακολουθούσε. Το τελευταίο μου, ο «Υπόγειος», βγήκε το 2013 πάλι από τις Εκδόσεις Τόπος, ως συνδημιουργία με έναν πολύ καλό μου φίλο, τον Αλέξανδρο Σικιαρίδη. Το γράψαμε μέσω διαδικτύου, γιατί μένει στην Κρήτη. Είναι ένα μυθιστόρημα με αλυσιδωτές ιστορίες, δηλαδή εκεί που τελειώνει μια ιστορία, ξεκινάει μια άλλη, με σαφείς αναφορές στην Ελλάδα του μνημονίου.Στο βίντεο που ακολουθεί Γρηγόρης Κλιούμης & Δημήτρης Μητσοτάκης απαντούν σε δύο ερωτήσεις αλλιώς!
