Αφήνοντας τη Θεσσαλονίκη το φθινόπωρο του '04 έρχομαι στην Αθήνα με τον κιθαριστή του και τωρινό συνθέτη, Χρυσόστομο Καραντωνίου και η πρώτη επαφή με τον μαέστρο υπήρξε καταλυτική για να με επιλέξει στην ευρύτερη ομάδα της ιδιόκτητης «Ιδαία» και να με αξιοποιήσει ως τραγουδιστή, μουσικό αλλά και γραφίστα! Ξεκινήσαμε να στήνουμε τα πρώτα εξώφυλλα των επανεκδόσεών του παράλληλα με τη μελέτη και την ηχογράφηση των τραγουδιών.
Βρέθηκα σε ηλικία 24 χρόνων στη πηγή της Μουσικής. Είδα και έζησα τη στιγμή της δημιουργίας ενός τραγουδιού. Από το ατόφιο λαïκό μέχρι την βαθιά γνώση που κατείχε ο Νίκος Μαμαγκάκης. Θυμάμαι χαρακτηριστικά, όταν ηχογραφούσαμε το σάουντρακ της τηλεοπτικής σειράς «Λούφα και παραλλαγή», ο σκηνοθέτης και στιχουργός Γιώργος Κορδέλλας έστειλε ένα στίχο με email και το μελοποίησε μέσα σε δέκα λεπτά! Το τραγούδησε σπαραχτικά η Λιζέτα Καλημέρη. Το ίδιο συνέβη -καθότι συνήθιζε να διηγείται- και με το «Σκληρό μου αγόρι» που τραγούδησε η Πόπη Αστεριάδη. Μόνο που ο στίχος ήρθε... χειρόγραφος από τον σκηνοθέτη Ντίνο Δημόπουλο.
Είδα και έζησα έναν άνθρωπο ταγμένο εξ ολοκλήρου στη Μουσική. Μιλούσε με θαυμασμό για τους ρεμπέτες, τον Μάρκο, τον Παπαïωάννου, τον Μπαγιαντέρα, τον Στρατούλη (Παγιουμτζή), με αγάπη για τους δύο Μάνους της μουσικής, Χατζιδάκι και Λοΐζο, με περηφάνια για τον πρώτο του ξάδελφο και ξακουστό λυράρη της Κρήτης Ανδρέα Ροδινό και με απύθμενη γνώση για την Κλασσική Μουσική. Μαθητής του Carl Orf και φίλος των ξακουστότερων μαέστρων και συνθετών της σύγχρονης μουσικής όπως ο Γιάννης Ξενάκης, ο Γιάννης Χρήστου κ.ά αποτύπωσε στο έργο του στοιχεία της avant-garde μουσικής που τόσο φανατικά υπηρέτησε.
Ο Μαμαγκάκης ξεκινούσε τη δουλειά λίγο μετά τις 6 το πρωί... Ίσως εκείνη την ώρα, μέσα στο εργαστήρι του, στην απόλυτη σιωπή, η αγαπημένη του, η Μουσική, η «μέχρι δακρύων και σπαραγμού μύχιας εξομολόγησης της ψυχής» τον επισκέπτονταν, έτοιμο και με καθαρό μυαλό να μετατρέψει ήχους και «απόηχους» σε τραγούδια.
Στην «Ιδαία» πηγαίναμε κατά τις 9 (συνήθως αργοπορημένοι). Η δουλειά ξεκινούσε με ένα ελληνικό καφέ, ψημένο από τον ίδιο. «Ο καφές μου είναι καλύτερος από τη μουσική μου» έλεγε αστειευόμενος. Μετά ο καθένας στο πόστο του. Κόσμος μπαινόβγαινε όλη μέρα, κάθε μέρα. Γνώρισα τους καλύτερους δεξιοτέχνες οργάνων και μεγάλους τραγουδιστές. Όλοι αγαπούσαν τον μαέστρο. Και αυτοί που κάποιες φορές τον κακολογούσαν γνωρίζουν κατά βάθος την αξία, το ήθος και τον πλούτο αυτού του ανθρώπου.
Δεν χαρίζονταν σε κανέναν! Η δουλειά και το έργο του ήταν γι’ αυτόν το πιο ιερό πράμα στη ζωή του. Σε μια πρόβα με την ορχήστρα του, καλοκαίρι, χτυπούσε το γόνατό του με μια βέργα που έφτιαξε από την τριανταφυλλιά του κήπου αντί για τη μπαγκέτα των μαέστρων, μέχρι που το γόνατό του μάτωσε! Άφησα το λαούτο και του έδειξα την πληγή. Φώναξε δυνατά «μην διακόπτεις την πρόβα!» Αφοσιωμένος μέρα-νύχτα στη μουσική, τραγουδούσε μελωδίες ακόμα και όταν ταξιδεύαμε ξημέρωμα για το «καταφύγιο» του στην Τραγάνα. Εκεί είχαμε κάτσει, θυμάμαι, επί ένα μήνα ολόκληρο, καλοκαίρι του ’05, και πρέπει να βγάλαμε γύρω στα 40(!) εξώφυλλα. Παράλληλα μελοποιούσε Καβάφη, Σαπφώ, Φραγκούλη, Παντζελιό κ.α. Θυμάμαι ακόμα τις αρμονίες του πιάνου, βαριές και «διαφορετικές», που άφηνε να ηχήσουν πριν πατήσει στην επόμενη.
Συχνά διαφωνούσαμε (για να μην πω πάντα). Είχε πάντα την πρώτη ιδέα για τα εξώφυλλα κι εγώ ας πούμε ότι ήμουν το... «εκτελεστικό όργανο». Μια φορά μου είπε να κάνω κάτι που πριν καν το ξεκινήσω ήξερα ότι δεν πρόκειται να γίνει όπως το θέλει. Δεν ήθελε και πολύ να τσατιστεί έτσι και το έκανα διαπιστώνοντας εκ των υστέρων πως τελικά ναι, γίνεται κι αυτό! Και γι΄αυτό δεν ήταν μόνο σε πρακτικό επίπεδο πολύτιμη η «θητεία» δίπλα στον Μαμαγκάκη. Μέσα από όλα αυτά, μάθαινες εν τέλει πως σημασία έχει να ξεπερνάς, καθημερινά αν μπορείς, τα όριά σου. «Το έγκλημα βρίσκεται σε αυτό που δεν έγινε». Αυτό έλεγε. Και ο ίδιος, δάμαζε τη μέρα, ορμούσε με πάθος και αγωνία σε οτιδήποτε.
Δεν φοβήθηκε το θάνατο ακόμα και όταν ήρθε ο διάολος στους πνεύμονές του. Τσατιζότανε γιατί ήξερε πως δεν θα προλάβει να κάνει όλα αυτά που είχε κατά νου. Σαν το πιο πιστό στρατιώτη, πήρε το δρόμο για το νοσοκομείο εντελώς μάχιμος και αποφασιστικός. Το σώμα του τον πρόδωσε όχι το μυαλό, όχι η ψυχή... Έφυγε χορτάτος από ζωή, γεμάτος με μουσική. Καθημερινά πιάνω τον εαυτό μου σε φράσεις και αντιδράσεις δικές του. Οι άνθρωποι χάνονται εντελώς όταν τους ξεχνάμε. Και αφού... «ανταλλάξαμε απόψεις εκατέρωθεν» κύριε Μαμαγκάκη, μου είναι αδύνατον να σε ξεχάσω...
Πάνος Παπαϊωάννου | Ερμηνευτής
*Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Μετρονόμος
Βρέθηκα σε ηλικία 24 χρόνων στη πηγή της Μουσικής. Είδα και έζησα τη στιγμή της δημιουργίας ενός τραγουδιού. Από το ατόφιο λαïκό μέχρι την βαθιά γνώση που κατείχε ο Νίκος Μαμαγκάκης. Θυμάμαι χαρακτηριστικά, όταν ηχογραφούσαμε το σάουντρακ της τηλεοπτικής σειράς «Λούφα και παραλλαγή», ο σκηνοθέτης και στιχουργός Γιώργος Κορδέλλας έστειλε ένα στίχο με email και το μελοποίησε μέσα σε δέκα λεπτά! Το τραγούδησε σπαραχτικά η Λιζέτα Καλημέρη. Το ίδιο συνέβη -καθότι συνήθιζε να διηγείται- και με το «Σκληρό μου αγόρι» που τραγούδησε η Πόπη Αστεριάδη. Μόνο που ο στίχος ήρθε... χειρόγραφος από τον σκηνοθέτη Ντίνο Δημόπουλο.
Είδα και έζησα έναν άνθρωπο ταγμένο εξ ολοκλήρου στη Μουσική. Μιλούσε με θαυμασμό για τους ρεμπέτες, τον Μάρκο, τον Παπαïωάννου, τον Μπαγιαντέρα, τον Στρατούλη (Παγιουμτζή), με αγάπη για τους δύο Μάνους της μουσικής, Χατζιδάκι και Λοΐζο, με περηφάνια για τον πρώτο του ξάδελφο και ξακουστό λυράρη της Κρήτης Ανδρέα Ροδινό και με απύθμενη γνώση για την Κλασσική Μουσική. Μαθητής του Carl Orf και φίλος των ξακουστότερων μαέστρων και συνθετών της σύγχρονης μουσικής όπως ο Γιάννης Ξενάκης, ο Γιάννης Χρήστου κ.ά αποτύπωσε στο έργο του στοιχεία της avant-garde μουσικής που τόσο φανατικά υπηρέτησε.
Ο Μαμαγκάκης ξεκινούσε τη δουλειά λίγο μετά τις 6 το πρωί... Ίσως εκείνη την ώρα, μέσα στο εργαστήρι του, στην απόλυτη σιωπή, η αγαπημένη του, η Μουσική, η «μέχρι δακρύων και σπαραγμού μύχιας εξομολόγησης της ψυχής» τον επισκέπτονταν, έτοιμο και με καθαρό μυαλό να μετατρέψει ήχους και «απόηχους» σε τραγούδια.
Στην «Ιδαία» πηγαίναμε κατά τις 9 (συνήθως αργοπορημένοι). Η δουλειά ξεκινούσε με ένα ελληνικό καφέ, ψημένο από τον ίδιο. «Ο καφές μου είναι καλύτερος από τη μουσική μου» έλεγε αστειευόμενος. Μετά ο καθένας στο πόστο του. Κόσμος μπαινόβγαινε όλη μέρα, κάθε μέρα. Γνώρισα τους καλύτερους δεξιοτέχνες οργάνων και μεγάλους τραγουδιστές. Όλοι αγαπούσαν τον μαέστρο. Και αυτοί που κάποιες φορές τον κακολογούσαν γνωρίζουν κατά βάθος την αξία, το ήθος και τον πλούτο αυτού του ανθρώπου.
Δεν χαρίζονταν σε κανέναν! Η δουλειά και το έργο του ήταν γι’ αυτόν το πιο ιερό πράμα στη ζωή του. Σε μια πρόβα με την ορχήστρα του, καλοκαίρι, χτυπούσε το γόνατό του με μια βέργα που έφτιαξε από την τριανταφυλλιά του κήπου αντί για τη μπαγκέτα των μαέστρων, μέχρι που το γόνατό του μάτωσε! Άφησα το λαούτο και του έδειξα την πληγή. Φώναξε δυνατά «μην διακόπτεις την πρόβα!» Αφοσιωμένος μέρα-νύχτα στη μουσική, τραγουδούσε μελωδίες ακόμα και όταν ταξιδεύαμε ξημέρωμα για το «καταφύγιο» του στην Τραγάνα. Εκεί είχαμε κάτσει, θυμάμαι, επί ένα μήνα ολόκληρο, καλοκαίρι του ’05, και πρέπει να βγάλαμε γύρω στα 40(!) εξώφυλλα. Παράλληλα μελοποιούσε Καβάφη, Σαπφώ, Φραγκούλη, Παντζελιό κ.α. Θυμάμαι ακόμα τις αρμονίες του πιάνου, βαριές και «διαφορετικές», που άφηνε να ηχήσουν πριν πατήσει στην επόμενη.
Συχνά διαφωνούσαμε (για να μην πω πάντα). Είχε πάντα την πρώτη ιδέα για τα εξώφυλλα κι εγώ ας πούμε ότι ήμουν το... «εκτελεστικό όργανο». Μια φορά μου είπε να κάνω κάτι που πριν καν το ξεκινήσω ήξερα ότι δεν πρόκειται να γίνει όπως το θέλει. Δεν ήθελε και πολύ να τσατιστεί έτσι και το έκανα διαπιστώνοντας εκ των υστέρων πως τελικά ναι, γίνεται κι αυτό! Και γι΄αυτό δεν ήταν μόνο σε πρακτικό επίπεδο πολύτιμη η «θητεία» δίπλα στον Μαμαγκάκη. Μέσα από όλα αυτά, μάθαινες εν τέλει πως σημασία έχει να ξεπερνάς, καθημερινά αν μπορείς, τα όριά σου. «Το έγκλημα βρίσκεται σε αυτό που δεν έγινε». Αυτό έλεγε. Και ο ίδιος, δάμαζε τη μέρα, ορμούσε με πάθος και αγωνία σε οτιδήποτε.
Δεν φοβήθηκε το θάνατο ακόμα και όταν ήρθε ο διάολος στους πνεύμονές του. Τσατιζότανε γιατί ήξερε πως δεν θα προλάβει να κάνει όλα αυτά που είχε κατά νου. Σαν το πιο πιστό στρατιώτη, πήρε το δρόμο για το νοσοκομείο εντελώς μάχιμος και αποφασιστικός. Το σώμα του τον πρόδωσε όχι το μυαλό, όχι η ψυχή... Έφυγε χορτάτος από ζωή, γεμάτος με μουσική. Καθημερινά πιάνω τον εαυτό μου σε φράσεις και αντιδράσεις δικές του. Οι άνθρωποι χάνονται εντελώς όταν τους ξεχνάμε. Και αφού... «ανταλλάξαμε απόψεις εκατέρωθεν» κύριε Μαμαγκάκη, μου είναι αδύνατον να σε ξεχάσω...
Πάνος Παπαϊωάννου | Ερμηνευτής
*Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Μετρονόμος
