Τα λαϊκά του Χάρη & του Πάνου

(VIDEO) Προβληματίστηκα πολύ, ξεκινώντας την παρούσα καταγραφή, για το ποια τραγούδια του Χάρη και του Πάνου, «δικαιούνται» να υπάρχουν σ’ αυτή την κατηγορία.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Κι αυτό γιατί έχουν γίνει συζητήσεις επί συζητήσεων, από ειδικούς και μη, για το τι είναι λαϊκό τραγούδι και πώς εκφράζεται… Είναι θέμα ενορχήστρωσης, ρυθμού, στίχων ή αποδοχής από το κοινό; Ερώτημα το οποίο, ίσως να μην απαντηθεί ποτέ τεκμηριωμένα… Αποφάσισα λοιπόν να συνεχίσω με τον καθιερωμένο τρόπο, συμπεριλαμβάνοντας τα τραγούδια που καθιερώθηκαν σαν λαϊκά, ανάλογα με το ρυθμό την ενορχήστρωσή ή το λαϊκό «δρόμο» στον οποίο είναι γραμμένα, αλλά και με κάποια ακόμα που «φλερτάρουν» διακριτικά με το λαϊκό ήχο. Το «Νύχτωσε νύχτα» ή η «Κερύνεια» είναι δυο μικρά δείγματα.

Η παρουσία των αδερφών Κατσιμίχα στο λαϊκό τραγούδι γίνεται πολύ νωρίς, το 1984, πριν κυκλοφορήσουν τα «Ζεστά ποτά», με το «Μείνε όπως ήσουνα» (μουσική - στίχοι Πάνου Κατσιμίχα), στο δεύτερο δίσκο του Λεωνίδα Βελή, με τίτλο το όνομά του. Το «προξενιό» έγινε από το Μανώλη Ρασούλη, που έκανε και την παραγωγή και η ενορχήστρωση από τον Αντώνη Βαρδή.


Παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι απαντήσεις του Πάνου σχετικά με το λαϊκό τραγούδι, σε συνέντευξη του στο Σπύρο Αραβανή:

Ερ: Ποια είναι τα δικά σας αγαπημένα λαϊκά τραγούδια;
Aπ: Είναι τεράστιος ο κατάλογος. Από πού να αρχίσω τώρα και πού να τελειώσω; Θα σου πω, όμως, μερικά, έτσι όπως μου έρχονται αυθόρμητα, χωρίς χρονολογική συνέπεια. Σου ξαναλέω, είναι πολλές εκατοντάδες τα τραγούδια που αγαπάω. Για παράδειγμα: «Στο τραπέζι που τα πίνω», «Του κόσμου το περίγελο», «Πέφτουν τα φύλλα απ’ τα κλαριά», «Εφτά νομά», «Φέρτε μια κούπα με κρασί», «Μες στης Πεντέλης τα βουνά», «Μην περιμένεις πια», «Αυτή η νύχτα μένει», «Τα δυο σου χέρια πήρανε», «Άσπρο πουκάμισο φορώ» και αν συνεχίσω, φίλε μου Σπύρο, θα χρειαστεί όλο το περιοδικό. Γι’ αυτό θα σου πω: όλα του Βαμβακάρη, όλα του Τσιτσάνη, του Ζαμπέτα, του Παπαϊωάννου, του Πάνου, του Νικολόπουλου και εκατοντάδες ακόμα ρεμπέτικα. Σταματάω εδώ, δεν έχει νόημα να συνεχίσω…

Ερ: Υπάρχει όμως κάποιο λαϊκό τραγούδι που σας σημάδεψε ξεχωριστά από τα άλλα;
Απ: Όταν ήμουν 12 χρονώ άκουσα στο ραδιόφωνο ένα απόγευμα το «Χωρίσαμε ένα δειλινό», του Τσιτσάνη, με τη φωνή του ίδιου. Εκείνη ακριβώς ήταν η στιγμή που έφαγα το «ηλεκτροσόκ». Αυτό το τραγούδι το αγάπησα κεραυνοβόλα, και αυτό έστρεψε τις κεραίες μου στο λαϊκό τραγούδι. (1)

Το 1985 κυκλοφορούν τα «Ζεστά ποτά», από τα οποία σε μια συλλογή με τα λαϊκά του Χάρη και του Πάνου, θα συγκαταλέγαμε σίγουρα τις «Προσωπικές οπτασίες», πολύ περισσότερο όπως ξαναηχογραφήθηκε το 2006*, με πιο λαϊκή ενορχήστρωση. Ίσως και τη μπαλάντα του «Φάνη»… Η προσθήκη του μπαγλαμά στο ενδιάμεσο αναδεικνύει περισσότερο τη λαϊκότητα του τραγουδιού. Αυτό που δεν περίμενα να ακούσω είναι η σύνδεση του «Γέλα πουλί μου» με το λαϊκό τραγούδι, όπως την κάνανε ο Χάρης με τον Πάνο, σε ραδιοφωνική συνέντευξή τους στον Οδυσσέα Ιωάννου στις 22 Δεκεμβρίου του 2006. Η ερώτηση γίνεται αφού έχει ακουστεί το «Παλαμάκια, παλαμάκια» του Γιώργου Μητσάκη, από μια παλαιότερη ηχογράφηση στις 8-1-99 για τα δεκάχρονα του «Μελωδία». Τότε, όπως ανέφερε ο Ιωάννου, ανάμεσα στα δικά τους τραγούδια, είχαν παίξει και τα «Σαν βγαίνει ο Χότζας στο τζαμί», «Αλήτη μ’ είπες μια βραδιά» και «Φραγκοσυριανή»:

Χάρης: Εμείς το λατρεύουμε το λαϊκό τραγούδι και όχι στα λόγια… στην πράξη… Είχαμε μεγάλο ρεπερτόριο, ο Πάνος δούλευε και σε ανάλογα μαγαζιά, εγώ στο Βερολίνο, όπως είπα προηγουμένως, χρόνια ολόκληρα τραγουδούσα λαϊκά…

Πάνος: Και μαζί παίζαμε λαϊκά… Εγώ αργότερα όταν γύρισα, 80-82 πήγα φαντάρος. Από το 82 μέχρι το ’85, τρία χρόνια, είχα κομπανία με το Γεράσιμο τον Ανδρεάτο κι άλλους δυο φίλους και παίζαμε κανονικά εξάωρο. Ξεκινάγαμε 11 και τελειώναμε στις 5 το πρωί. Δηλαδή και τα αγαπάμε και τα ξέρουμε και τα ’χουμε δουλέψει πάνω στο πατάρι, τα ’χουμε τραγουδήσει κι έχουμε βγάλει μεροκάματο μ ’αυτά. Αλλά δεν θα το κάναμε ποτέ αν δεν υπήρχε αγάπη γι ’αυτό το τραγούδι.

Χάρης: Ξέρεις, από τα λαϊκά προέρχονται πάρα πολλά τραγούδια μας που δεν τους φαίνονται. Δηλαδή το «Γέλα πουλί μου», είναι ζεϊμπέκικο, στο refrain. Είναι ένα κανονικότατο ζεϊμπέκικο. Δηλαδή αν δεν έχεις θητεία στο λαϊκό τραγούδι δεν μπορεί να σου προκύψει κάτι τέτοιο. Αν δεν έχεις θητεία στο δημοτικό τραγούδι δεν σου προκύπτει το «Της αγάπης μαχαιριά», ή τα «Γυάλινα Γιάννενα»… Πρέπει να ’χεις δουλέψει πάνω σε κάτι, να το ’χεις αγαπήσει, να το 'χεις αφομοιώσει και έτσι προκύπτουν τα λεγόμενα πιο καινούργια τραγούδια τα οποία στην ουσία είναι λαϊκά τραγούδια κρυμμένα.

Οδ. Ιωάννου: Αν και γενικά σε λίγα τραγούδια σας έχετε βάλει μπουζούκι… Αλλά είναι αυτό που λέει ο Χάρης, ότι είναι αφομοιωμένοι κάποιοι λαϊκοί δρόμοι και λαϊκές μελωδίες και τις έχετε περάσει στα τραγούδια σας...

Πάνος: Κοίταξε τώρα στα best (σ.σ. «Μουσική αυτοβιογραφία») υπάρχει φυσικά η «Συνέλευση των ποντικών», ένα χασάπικο κανονικό που είχε βγει στο δεύτερο δίσκο και ξανατραγούδησα εγώ αυτό που έδωσα στο Γιώργο το Νταλάρα, το «Αν υπάρχει λόγος». Δεν είναι πολλά, αλλά υπάρχουνε.

Οδ. Ιωάννου: Έχετε γράψει και το «Δως μου πίσω το λουλούδι».

Πάνος: Αυτό το είχε πει ο Μανώλης Λιδάκης. Επίσης υπάρχει κι άλλο, ένα βαρύ ζεϊμπέκικο που είχε τραγουδήσει ο Γιώργος ο Νταλάρας το «Έτσι κι αλλιώς σε περιμένω». Αυτό είναι ζεϊμπέκικο «εμείς οι παλαιοί», «αλά παλιά».

Χάρης: O Πάνος γράφει λαϊκά στα ίσα, δηλαδή όχι όπως εγώ έμμεσα. Στα ίσα λαϊκά. Με τους δρόμους κλπ.

Πάνος: Πιο πολύ εγώ αγαπάω το λαϊκό της δεκαετίας του ’60, Βίρβος, Δερβενιώτης, Άκης Πάνου… Πάρα πολύ… Εντάξει τα ρεμπέτικα είναι τα ρεμπέτικα. Αυτά ακούσανε προηγουμένως. Αγαπάω και το μετά τραγούδι, της δεκαετίας του ’60, το οποίο πιστεύω πως γέννησε πολύ ακραία τραγούδια. Να σου πω ένα παράδειγμα το «Άσπρο πουκάμισο φορώ» που το ’χει πει ο Καζαντζίδης, τέτοιου είδους τραγούδια και πάει λέγοντας.

Οδ. Ιωάννου: Κάποια τέτοια τραγούδια που ανέφερε πριν ο Πάνος είχανε θάρρος και τόλμη, μες στην απλότητά τους. Κάποια σπάσαν ένα κέλυφος…

Χάρης: Kοίταξε τώρα, αν πάρουμε σαν παράδειγμα το «Εφτά νομά», αυτό το τραγούδι είναι συνώνυμο του θάρρους, δηλαδή από πλευράς εκφοράς λόγου, από πλευράς μουσικής, από τι θέλεις; Τάχει όλα, έχει θάρρος το τραγούδι. Έχει λεβεντιά, όχι μαγκιά... (2)


Το τραγούδι αυτό του Άκη Πάνου («Χαροκόπου 1942-1953»-«Στις παράγκες») είναι και το αγαπημένο του Πάνου Κατσιμίχα, σύμφωνα με κείμενό του στο βιβλίο των Γιάννη Πετρίδη-Κώστα Ζουγρή «Τα Τραγούδια Των Ελλήνων»:

Κάποιο καλοκαίρι (αρχές της δεκαετίας του '80), ταξίδευα με πλοίο από Αγκόνα για Πάτρα. Είχα να δω την Ελλάδα σχεδόν δυόμισι χρόνια. Καθόμουν μόνος μου στο κατάστρωμα και κάπνιζα. Πού λεφτά για καμπίνα. Είχα κάνει μιάμιση μέρα ταξίδι με τρένο από Βερολίνο, ήμουν βουτηγμένος σε μαύρες σκέψεις και άυπνος σχεδόν δύο μέρες.

Πλησιάζαμε στην Πάτρα, όταν ξαφνικά, δεν ξέρω αν ήταν κάποιο ραδιόφωνο ή κασέτα κάποιου από το πλήρωμα του πλοίου, άκουσα το τραγούδι. Το άκουγα για πρώτη φορά στη ζωή μου κι έτσι όπως ερχόταν από τα μεγάφωνα (κόρνες) του καταστρώματος, ελαφριά αλλοιωμένο από τον αέρα της ανοιχτής θάλασσας, κεραυνοβολήθηκα. Έπιασα μια καβάτζα και έκλαιγα σαν μωρό παιδί. "Επτά νομά, σ' ένα δωμά". Το απόλυτο μπλουζ, το απόλυτο Ουσάκ, η απόλυτη ροκ γλώσσα, η σπαραχτική ερμηνεία του Γιώργου, ο μεγάλος Άκης Πάνου, η μοναξιά της ξενιτιάς, η νοσταλγία, τα βάσανά μου, όλα μαζί. Ένα βαρύ, απελπισμένο, μαύρο τραγούδι, που όμως με λύτρωσε, ίσως γιατί αυτό ακριβώς είναι το blues. Λάδι στις πληγές του αγγέλου. (3)

Το 1987 κυκλοφορεί το «Όταν σου λέω πορτοκάλι να βγαίνεις». Ένας δίσκος που, αν και αρχικά, δεν γνωρίζει αποδοχή ανάλογη των «Ζεστών ποτών», στη συνέχεια κατακτά τη θέση που του ανήκει στην ιστορία. Εκεί ακούγεται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά λαϊκά τους, η «Συνέλευση των ποντικών» (που το ξαναγράφουν το 2006*). Σε λαϊκούς δρόμους όμως είναι γραμμένη και η «Βεζυροπούλα με το σάζι», ενώ το 1988 στις εμφανίσεις τους στο «Σείριο» του Μάνου Χατζιδάκι, έχουν θέση τόσο το «Νύχτωσε νύχτα», όσο και τα «Κορίτσια της συγνώμης», στα οποία πρωτοεμφανίζεται δισκογραφικά, σαν μουσικός, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, που παίζει μπουζούκι.

Συζητώντας με το Γεράσιμο, στα πλαίσια μιας συνέντευξης, θυμήθηκε αυτές τις στιγμές:

Ερ: Η πρώτη επίσημη δισκογραφική σου εμφάνιση γίνεται παίζοντας μπουζούκι και κάνοντας φωνητικά με το Χάρη και τον Πάνο Κατσιμίχα στο «Ζοομ» στις παραστάσεις του Μάνου Χατζιδάκι, το 1988. Στο δίσκο «Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά» ακούγονται τα «Νύχτωσε νύχτα» και «Κορίτσια της συγγνώμης».
Γ. Α: Μπράβο… Αυτή είναι και η πρώτη φορά που παρουσιάζομαι επίσημα στα μουσικά δρώμενα. Άκου να δεις λοιπόν πως έγινε η γνωριμία μας. Το 1983, λίγο πριν απολυθώ από φαντάρος, βρέθηκα μ’ ένα φίλο μου, τον Γιάννη τον Πασπαλιάρη που ήμασταν μαζί στρατιώτες, στο Μπραχάμι, στον Άγιο Δημήτριο δηλαδή, να παίζουμε κιθάρα και μπουζούκι σ ’ένα μαγαζί στο «Ρεμούτσικο» κι ήταν εκεί κι οι Κατσιμίχες. Αυτός τους ήξερε γιατί ήταν γείτονάς τους και μου είπε πως «αυτά τα παιδιά γράφουνε πάρα πολύ καλή μουσική». Δεν είχαν γίνει ακόμα γνωστοί. Παίξαμε λοιπόν εμείς, ήρθαν και μας πλησίασαν τα παιδιά και μας μίλησαν με πάρα πολύ θερμά λόγια. Εκεί έγινε η γνωριμία μας. Στη συνέχεια ο Πάνος δούλεψε σ ’ένα μαγαζί που λεγόταν «Ανώγειο» στην Τερψιθέα Γλυφάδας, μαζί με άλλα τρία παιδιά. Εκεί λοιπόν με πήγε ο Γιάννης. Ένα βράδυ πήγα με μια παρέα λέγοντάς τους «θα σας πάω σ’ ένα πολύ ωραίο μαγαζί». Το σχήμα ήταν ο Πάνος Κατσιμίχας, ο Ηρακλής Κοντός και ο Αντώνης Μωραΐτης. Εκείνο το βράδυ είχε αρρωστήσει ο μπουζουξής τους, ο οποίος ήταν γεωπόνος. Είχε χτυπήσει το χέρι του. Ήθελε να εγκαταλείψει και τη νύχτα… Οπότε μου λέει ο Πάνος «πού είναι το μπουζούκι, φέρε το μπουζούκι». Πήγα σπίτι τρέχοντας, έπαιξα, έγινε η βραδιά κανονικά και μου έκανε πρόταση το αφεντικό. Δούλεψα λοιπόν με το πρώτο μου σχήμα το 1985. Παίξαμε μια σαιζόν ολόκληρη στο «Ανώγειο» στην Τερψιθέα Γλυφάδας.

Ερ: Ποιο ήταν το ρεπερτόριο τότε; Είχατε και λαϊκά τραγούδια στο πρόγραμμα;
Γ. Α: Ναι, ο Πάνος λαϊκά τραγουδούσε. Ξέρεις τι ωραίος λαϊκός τραγουδιστής είναι ο Πάνος; Κι έπαιζε και κιθάρα, έπαιζε ντέφι, φυσαρμόνικα. Στην αρχή λέγαμε κάποια τραγούδια του Χατζιδάκι, κάναμε ένα πιο έντεχνο πρόγραμμα και μετά λέγαμε λαϊκά και ρεμπέτικα. Τραγουδούσε ο Πάνος πάρα πολύ ωραία το «Παραπονιάρικο» και το «Σαν βγαίνει ο Χότζας στο τζαμί»…

Ερ: Αυτό το είχε πει μοναδικά και στην εκπομπή «Κίτρινος τύπος», με το Γιώργο Νταλάρα, στις 24 Απριλίου 2005.
Γ. Α: Έχει πει πολλά, έχει μεγάλο ρεπερτόριο. Το «Απόψε είναι βαριά» του Μητσάκη, ξέρεις τι ωραίος τραγουδιστής είναι; M’ «έφτιαχνε»… Αυτή ήταν η πρώτη μου δουλειά λοιπόν. Το καλοκαίρι πήγαμε στην Ολλανδία και δουλέψαμε σε κάποια ελληνικά μαγαζιά με το σχηματάκι αυτό. Μετά τα παιδιά έκαναν τον πρώτο τους δίσκο, τα «Ζεστά ποτά» και με πήραν σε κάποιες εκπομπές μαζί τους και στη συνέχεια σε μια πολύ ωραία περιοδεία που έγινε το καλοκαίρι, το ’87-’88 περίπου με τη Γαλάνη και την Αρβανιτάκη. Εγώ έπαιζα μπουζούκι κι έλεγα κι ένα τραγούδι στο δεύτερο μέρος και τους έκανα και φωνητικά.

Ερ: Έλεγες ένα συγκεκριμένο τραγούδι κάθε φορά ή το άλλαζες;
Γ. Α: Ναι ήταν το «Δυο πόρτες έχει η ζωή». Και έπαιζα και μπουζούκι. Κάναμε μια πολύ καλή περιοδεία εκείνο το καλοκαίρι. (4)

Το 1989 κυκλοφορεί ο δίσκος «Απρίλη ψεύτη», ο οποίος κλείνει με δυο κομμάτια, που αν και δεν είναι «ατόφια» λαϊκά, έχουν ένα «χρώμα». Αναφέρομαι στο «Δως μου το ψέμα σου» (που το 2006 ξαναηχογραφείται με πιο ηλεκτρικό ήχο*) και ένας «ροκ καρσιλαμάς», που φέρει τον τίτλο «Κόκκινος χορός». Εκείνη τη χρονιά ο Χάρης Κατσιμίχας συμμετέχει στο δίσκο των Ζιγκ Ζαγκ «Γεια χαρά», τραγουδώντας σε μια δεύτερη εκτέλεση το σουξέ της εποχής «Δεν είμαι τρομοκράτης» (μουσική-στίχοι Δημήτρη Παρασκευόπουλου).

Επανερχόμενος στο ερώτημα που έκανα στον πρόλογό μου, σκέπτομαι: Τα 4 τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου σε ποίηση του Νίκου Καββαδία, με τα οποία συμμετείχαν στις «Γραμμές των οριζόντων» το 1991 είναι λαϊκά τραγούδια ή όχι;

Στις αρχές του 1992 ξανασυνεργάζονται με τον Γιώργο Νταλάρα, μετά το 1985 και το «Περοκέ», σε εμφανίσεις στο «Ολύμπιον» της Θεσσαλονίκης, στο «Ακροπόλ» της Αθήνας και στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ενώ την ίδια χρονιά πραγματοποιούν μεγάλη περιοδεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Καρπός της συνεργασίας τους, ο δίσκος (Ε.P) «Υπάρχει λόγος», όπου εκτός από το «Καλωσόρισμα» σε μουσική του Νταλάρα και στίχους του Πάνου Κατσιμίχα, ο Πάνος γράφει κι ένα τραγούδι, που σηματοδοτεί την πορεία του τραγουδιστή τα κατοπινά χρόνια. Το «Αν υπάρχει λόγος» αποσπά, εκτός των άλλων, τα εύσημα του Σταύρου Κουγιουμτζή, ενώ το 2006 το ξαναγράφουν με τις φωνές τους*.

Σε κοινή τους συνέντευξη στο «Έθνος», τον Αύγουστο του ’92, προαναγγέλουν την κυκλοφορία ενός νέου ολόκληρου δίσκου, κάτι που όμως δεν γίνεται ποτέ:

Γ. Ντ: Πρέπει να σου πω κάποια πράγματα γι’ αυτά τα παιδιά. Όταν τους πρωτοάκουσα, ένιωσα αυτό το διαφορετικό και στη μουσική τους και σε όλη την έκφρασή τους. Δεν διαψεύστηκα. Είναι σίγουρο ότι τους χωρίζει εξαιρετικά μεγάλο χάσμα από το λεγόμενο σύγχρονο τραγούδι. Τα παιδιά αυτά κοσμούν, πλέον, το ελληνικό τραγούδι και με αυτά που λένε και προτείνουν και με τον ήχο και την όλη τους έκφραση. Έχουν δημιουργήσει μια σχολή. Πόσοι μετά από αυτούς δεν τράβηξαν τον ίδιο δρόμο;…

Ερ: Θα υπάρξει και τρίτη συνεργασία;
Γ. Ντ: Η τρίτη θα είναι δισκογραφική. Δεν μπορώ να την προσδιορίσω από τώρα. Τη νιώθω όμως. Θα είναι μια πρωτογενής δουλειά. Υπάρχουν πολλές ιδέες. Ίσως γράψω κι εγώ τραγούδια. Ίσως πουν κι εκείνοι δικά μου τραγούδια και εγώ δικά του… Αυτά τα παιδιά τα θεωρώ δικούς μου ανθρώπους. Μπορεί να κουβεντιάζω μαζί τους με τις ώρες.

Πάνος: Η φιλία μας κρατάει πολλά χρόνια. Ήταν και αυτή ένας σημαντικός παράγοντας για να αποφασίσουμε αυτή τη συνεργασία.

Χάρης: Με τον Γιώργο έχουμε κοινές μουσικές καταβολές. Αυτό είναι το βασικότερο. Αγαπάμε και οι τρεις πολύ το λαϊκό τραγούδι. Κι έπειτα έχουμε την ίδια ανησυχία για το πού πάει το τραγούδι. Συνέχεια ψάχνουμε να βρούμε καινούργια πράγματα. Έχουμε, δηλαδή, την ίδια τρέλα. Συγκάτοικοι είμαστε στην τρέλα. (5)

Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί «Η μοναξιά του σχοινοβάτη», με ένα ωραίο, νοσταλγικό χασάπικο, αφιερωμένο στο Σταύρο Κουγιουμτζή, τα «Χίλια γράμματα» των Δημήτρη Ζμπέκου-Γιώργου Σαρρή, ενώ και το «Έλα στ’ όνειρό μου» έχει ένα λαϊκό χρώμα. Και τα δυο ξαναγράφονται το 2006*.

Στο δίσκο «Της αγάπης μαχαιριά» το 1994, διασκευάζουν το παραδοσιακό «Αμοργιανό μου Πέραμα» ενώ παραπάνω αναφέρθηκαν στις επιρροές τους από τη δημοτική μουσική, που είναι εμφανέστατες στο κομμάτι «Του έρωτα» σε ποίηση Λένας Παππά.

Εκείνη τη χρονιά ο Πάνος γράφει για τον Νταλάρα μια τραγουδάρα, για να το πω λαϊκά, με τίτλο «Έτσι κι αλλιώς σε περιμένω», που μπαίνει στον προσωπικό του δίσκο «Καλώς τους». Ο Νταλάρας σε συνέντευξή του στο Θανάση Λάλα, είπε τότε σχετικά:

Γ. Ντ: Το τραγούδι του Πάνου έχει μια ιστορία… Ο Πάνος κατά καιρούς γράφει τραγούδια και παίρνει θέματα παράξενα, απ’ τα νυχτερινά κέντρα… Ξέρεις είναι λίγο διαφορετικός χαρακτήρας από μένα, ξενυχτάει με άλλο τρόπο, μελετάει τα πράγματα και βέβαια έχει τη δυνατότητα και γράφει…

Θ. Λ: Πίνει… Εσύ δεν πίνεις.
Γ. Ντ: Πίνει, εγώ δεν πίνω, μου γράφει και γράμματα. Μάλιστα αυτό το τραγούδι ξεκίνησε από ένα γράμμα. Τραγουδούσαμε για την Κύπρο στη Νέα Υόρκη κι εκείνος μου ‘γραψε ένα γράμμα, το οποίο έλεγε «Έχεις αφήσει το λαϊκό τραγούδι και υποχρέωσή σου είναι να τηρήσεις τους κανόνες και τους νόμους» και πάρα πολλά άλλα πράγματα. Δεν είναι το πρώτο γράμμα, μου ‘χει γράψει πάρα πολλά γράμματα, αρκετές φορές και για άλλα τραγούδια. Και μου ‘δωσε αυτό το τραγούδι, το τραγούδι του Χάρου, και το έβαλα σ’ αυτό το δίσκο γιατί ήταν ένα τραγούδι μόνο του, δεν θα μπορούσε να μπει πουθενά αλλού… (6)

Το δυστύχημα είναι πως το συγκεκριμένο τραγούδι δεν υποστηρίχθηκε ποτέ στις ζωντανές εμφανίσεις του τραγουδιστή.

Το 1995 έρχεται μια συνεργασία σταθμός στην καριέρα τους, «Στην Ελλάς του 2000» των Αντώνη Βαρδή - Σαράντη Αλιβιζάτου, όπου συνυπάρχουν μαζί με το συνθέτη αλλά και το Στέλιο Καζαντζίδη. Συζητώντας με τον Αντώνη Βαρδή, μας είπε πως, όντας ο ίδιος λάτρης του Καζαντζίδη, πήρε το θάρρος να τον προσεγγίσει, μετά από τα καλά λόγια που είπε ο Καζαντζίδης για εκείνον σε τηλεοπτική εκπομπή το 1993.

Α. Βαρδής: Εκείνη την εποχή ο Στέλιος είχε αρχίσει να βγαίνει στα κανάλια, να κάνει συνεχώς παράπονα και να χάνει το δίκιο του. Όταν αγαπάς λοιπόν έναν άνθρωπο που τον έχεις θεό, στεναχωριέσαι όταν τα βλέπεις αυτά… Πήρα το Σαράντη Αλιβιζάτο και του είπα να γράψουμε ένα τραγούδι που να τα ξεχνάει όλα αυτά, να μιλά για το μεγαλείο της φωνής του και τη μεγαλοπρέπεια της προσωπικότητάς του. Το ρεφρέν σκέφτηκα να το κάνω με τους Κατσιμιχαίους. Είχε προηγηθεί και το «Συγκάτοικοι είμαστε όλοι στην τρέλα», το λέω στα παιδιά, κοιτάνε το στίχο και μου λένε «Αντώνη, αυτό είναι πολύ σπουδαίο τραγούδι, εμείς είμαστε μέσα, αλλά ο Στέλιος θα δεχθεί; Αν δε δεχθεί τι σκέφτεσαι;» «Τίποτα δε σκέφτομαι. Το κομμάτι το έγραψα για το Στέλιο. Δεν αλλάζει το όνομα, δεν μπορούμε να πούμε, μαζί μας Γιώργο ρίχτα, ή Μανώλη ρίχτα, είναι Στέλιος. Είναι όλη η ιστορία για το Στέλιο, ότι τον αγαπάμε, σταμάτα και συγχώρα τα όλα…»

Στην πρώτη συνάντησή τους ο Καζαντζίδης ακούγοντας το τραγούδι είπε: «Αυτό είναι πολύ ωραίο τραγούδι κι έτσι όπως το ‘χεις σκεφτεί, με τον Πάνο και το Χάρη, που τους ξέρω ότι είναι αξιόλογα παιδιά, είναι πάρα πολύ ωραίο». (7)

Την επόμενη χρονιά ο Χάρης τραγουδά τα «Ψέματα» στον «Άσωτο υιό», ένα δίσκο με επανεκτελέσεις τραγουδιών του Νίκου Πορτοκάλογλου. Θυμάμαι τον Χάρη σε συνέντευξη του, να λέει πως λόγω του μουσικού του δρόμου, αυτό είναι ένα καθαρά λαϊκό τραγούδι. Την ίδια χρονιά στη συλλογή τραγουδιών «Στο μέγιστο βαθμό» ο Αντώνης Βαρδής τραγουδά μια νέα δημιουργία του Χάρη και του Πάνου με τίτλο «Πέρασε κάποια που φορούσε τ’ άρωμά σου», ενώ το 1996 και πάλι, συμμετέχουν μαζί με τους Οπισθοδρομικούς στο δίσκο τους «Sante» στο «αλά Ζαμπέτα» χασαποσέρβικο του Γιάννη Εμμανουηλίδη «Τα σκυλιά της νύχτας». Αυτή είναι και η τελευταία φορά που η φωνή τους καταγράφεται σε δίσκο βινυλίου, ενώ ένα χρόνο μετά το κομμάτι εντάσσεται και στην «Παράλληλη δισκογραφία» τους σε διαφορετική εκτέλεση.

Μαζί με το στιχουργό τραγουδούν το 1997 τα λόγια του Μανώλη Ρασούλη, που λένε «Κακοί ντυθήκανε καλοί» σε μουσική Πέτρου Βαγιόπουλου στο cd «Σελοτέιπ», ενώ το Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς ο Γιώργος Νταλάρας, στο «Θεσσαλονίκη, Γιάννενα με δυο παπούτσια πάνινα» σε μουσική Goran Bregovic, ερμηνεύει το χασάπικο «Ένα τραγούδι για την Ελένη F.» σε στίχους Χάρη Κατσιμίχα. Ένα τραγούδι αφιερωμένο στην Κύπρια δασκάλα-αγωνίστρια Ελένη Φωκά.

Το 1998 ο Μανώλης Λιδάκης τραγουδά ένα από τα χαρακτηριστικότερα λαϊκά τους, το ζεϊμπέκικο «Δως μου πίσω το λουλούδι» στον «Ήλιο του Γενάρη», του οποίου η εισαγωγή είχε ξανακουστεί το 1987 στα «Σήματα Μορς».

Το 2000 κυκλοφορούν οι «Τρύπιες σημαίες». Εκεί ακούγεται (σε δυο εκτελέσεις) μια από τις πιο επιτυχημένες διασκευές τραγουδιού του Μίκη Θεοδωράκη, το «Ποιος τη ζωή μου» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου. Διασκευή που αρέσει ιδιαίτερα στο συνθέτη και το 2004 εντάσσεται στο «Φως», το επίσημο άλμπουμ των Ολυμπιακών Αγώνων. Στις «Τρύπιες σημαίες» τραγουδούν κι ένα ωραίο χασάπικο για την «Κερύνεια».

Το 2001 ο Πάνος συντραγουδά με το Γιώργο Νταλάρα την «Πατριδογνωσία» των Μιχάλη Χριστοδουλίδη-Μιχάλη Γκανά στο δίσκο του Νταλάρα «Η άσφαλτος που τρέχει». Την ίδια χρονιά στο διπλό «20 χρόνια Live» συμπεριλαμβάνονται δυο κλασικά λαϊκά του Βασίλη Τσιτσάνη, το «Απόψε κάνεις μπαμ» και ο καρσιλαμάς «Για κοίτα κόσμε ένα κορμί» με το Μανώλη Καραντίνη να «ζωγραφίζει» και τον Πάνο να αναφωνεί «Γεια σου Καραντίνη, με την τρέλα σου!». Σ’ αυτό το δίσκο, υπάρχουν και τρεις αναφορές στο παραδοσιακό τραγούδι. Το «Όσο βαρούν τα σίδερα», ο «Μπερμπίλης» και τα «Γυάλινα Γιάννενα» που είναι η απαγγελία στίχων του Μιχάλη Γκανά, με μουσική υπόκρουση το παραδοσιακό «Πήγαινα το δρόμο, δρόμο». Το 2006 συμπεριλαμβάνεται στη «Μουσική Αυτοβιογραφία» με τίτλο «Μια τέτοια νύχτα πριν από χρόνια».

Το 2002 στο cd «Οπωσδήποτε παράθυρο» ο Πάνος τραγουδά τον «Αφρό» του Γιάννη Σπάθα και της Λίνας Νικολακοπούλου. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί μια ιδιαίτερη δουλειά με τίτλο «Τα αερικά και φίλοι-Διαφορετικοί» στην οποία συμμετέχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες, σύνδρομο down, αυτισμό και μαθησιακές δυσκολίες. Εκεί ο Χάρης με τον Πάνο τραγουδούν το «Μπαξέ Τσιφλίκι» του Τσιτσάνη.

To 2007 ο Πάνος τραγουδά ένα ζεϊμπέκικο σε μουσική Μπάμπη Στόκα-Φίλιππου Πλιάτσικα και στίχους Μάνου Ξυδούς, που είχε πρωτοηχογραφηθεί από τη Σωτηρία Λεονάρδου. Το «Μια ζωή στο ρίσκο» συμπεριλαμβάνεται στο δίσκο του Ξυδούς «Βράδιασε τα ξαναλέμε» αλλά και σε νέα εκτέλεση στο «Μια βραδιά στο Προβάδικο» που κυκλοφορεί με το «Δίφωνο» το 2008.

Τελευταίο τραγούδι με λαϊκό χρώμα θα έλεγα πως είναι το ομότιτλο από το κοινό cd του Πάνου με το Μάνο Ξυδούς «Μέχρι να πάρεις παγωτό σε βρίσκει ο χειμώνας» σε μουσική του Πάνου και του Ξυδούς και στίχους του Πάνου και του Πάμπου Φιλίππου, που κυκλοφορεί στα τέλη του 2007.

Εκτός απ' όλα αυτά δεν είναι λίγες οι φορές που ο Πάνος με το Χάρη ερμήνευσαν λαϊκά τραγούδια στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο. Ήδη ανέφερα τα «Παλαμάκια» του Μητσάκη και το «Σαν βγαίνει ο Χότζας στο τζαμί» των Γιάννη Σταμούλη-Χαράλαμπου Βασιλειάδη, ενώ τους έχω ακούσει να τραγουδούν το «Μη μου θυμώνεις μάτια μου» του Σταύρου Κουγιουμτζή (σε συναυλία του Νταλάρα στην Κύπρο το 1986), το «Χελιδόνι σε κλουβί» των Χατζιδάκι, Γκάτσου, μαζί με την Έλλη Πασπαλά (τα Χριστούγεννα του 1989 στην ΕΡΤ), το «Αργοσβήνεις μόνη» του Τσιτσάνη (στη «Βόλτα» της ΕΤ-3, στα μέσα της δεκαετίας του ‘90), αλλά κι ένα ωραίο ζεϊμπέκικο του Πάνου Κατσιμίχα με τίτλο «Δως μου απ ’το κουράγιο σου» ή «Ο πυγμάχος», που τραγούδησε ο Γεράσιμος Ανδρεάτος στην εκπομπή του Πάρη Μήτσου «Τα παντελόνια είναι περίεργα ρούχα» στις 6-6-2008 και κυκλοφόρησε τον περασμένο Απρίλη, σε νέα εκτέλεση, σε ένα cd single, μαζί με το περιοδικό «Μετρονόμος».

Σημειώσεις:

- Η καταγραφή αυτή δημοσιεύθηκε (με μικρές τροποποιήσεις και χωρίς το video) στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού «Μετρονόμος» (τεύχος 44, Ιανουάριος - Μάρτιος 2012)
*Οι ηχογραφήσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται στην κασετίνα «Μουσική Αυτοβιογραφία» που κυκλοφόρησε το 2006.

Ευχαριστώ τους φίλους Σιδερή Πρίντεζη, Μάκη Ιωακειμίδη και Ελένη Κωστελέτου για τη βοήθειά τους.

Πηγές:
1) Συνέντευξη Πάνου Κατσιμίχα στο Σπύρο Αραβανή για το «Όασις» (Τεύχος 14-Δεκέμβριος 2009)
2) Συνέντευξη Χάρη & Πάνου Κατσιμίχα στον Οδυσσέα Ιωάννου στον «Μελωδία» (22-12-2006)
3) Γιάννη Πετρίδη-Κώστα Ζουγρή «Τα Τραγούδια Των Ελλήνων» («Ανατολικός» 2004)
4) Συνέντευξη Γεράσιμου Ανδρεάτου στο Θανάση Γιώγλου (Οκτώβριος 2008)
5) Συνέντευξη Γιώργου Νταλάρα-Χ.& Π.Κατσιμίχα στη Ντίνα Βασιλάκου στο «Έθνος» (31-8-1992)
6) Συνέντευξη Γιώργου Νταλάρα στο Θανάση Λάλα στο Μega στις 15 Δεκεμβρίου 1994
7) Συνέντευξη Αντώνη Βαρδή στο Θανάση Γιώγλου για το www.ogdoo.gr (Ιούλιος 2011)

Φωτογραφίες
1: Ο Χάρης και ο Πάνος με τον Γιώργο Νταλάρα και τη Χρυσούλα Χριστοπούλου το 1986
2: Ο Χάρης Κατσιμίχας με τον Τάκη Μπουρμά και την Ελένη Τσαλιγοπούλου στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ‘90

Video

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!