Στέλιος Ζαφειρίου – «Έφυγε» η Ανωτάτη Σχολή του Μπουζουκιού!

(ΑΦΙΕΡΩΜΑ – ΟΛΗ ΤΟΥ Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ) Ένας ακόμη λατρεμένος έφυγε. Τον αγαπούσα, τον εκτιμούσα, τον σεβόμουνα, τον θαύμαζα, τον γνώριζα μέσα από συνεντεύξεις που μου είχε παραχωρήσει.
ena ena dio
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Θυμάμαι την ευγενική παρουσία του ίδιου και της συζύγου του, την απλή αλλά τόσο γενναιόδωρη, «από καρδιάς» φιλοξενία τους.

Ο Στέλιος Ζαφειρίου υπήρξε ξεχωριστή προσωπικότητα στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού.

Άριστος δεξιοτέχνης του μπουζουκιού καθώς και συνθέτης με διακριτική, αλλά επιτυχημένη παρουσία στη δισκογραφία. Από το 1956 και για πολλές δεκαετίες συνεργάστηκε με όλους σχεδόν τους μεγάλους στο πάλκο, στο studio και στα καλύτερα μαγαζιά, όπου σαν δεινός εκτελεστής και ενορχηστρωτής δέσποζε με την «αρχηγική» παρουσία του.

Παρουσιάζω μερικά αποσπάσματα από συνομιλίες μας που σκιαγραφούν «στιγμές» της σπουδαίας διαδρομής του.


Κύριε Ζαφειρίου το όνομά σας έχει συνδεθεί στενά με αυτά του Καζαντζίδη και της Μαρινέλλας. Όπως έχει γραφτεί μάλιστα στα βιβλία που πραγματεύονται την βιογραφία του Καζαντζίδη, της Γκρέυ αλλά και με δηλώσει των ίδιων των πρωταγωνιστών, εσείς είστε εκείνος που έκανε και το θρυλικό “προξενιό” μεταξύ τους.

Είναι αλήθεια. Δούλευα με τη Μαρινέλλα και τον Τόλη Χάρμα στο “Πανόραμα” στη Θεσσαλονίκη. Γύρω στα 1957 ήρθε ο Καζαντζίδης στο μαγαζί για να με δει, του γνώρισα τη Μαρινέλλα και... το πρωί πήγαμε για ψάρεμα όλοι μαζί. Ο Στέλιος αγαπούσε υπερβολικά το ψάρεμα, η Μαρινέλλα ήταν κόρη ψαρά... κι έτσι μέσα σε δέκα μέρες την πήρε και την έφερε στην Αθήνα.
kazantzidis

Εσείς πότε ξεκινάτε να παίζετε μπουζούκι;

Το καλοκαίρι του 1953. Πρώτα εργαζόμουν σε ένα ηλεκτροτεχνουργείο ενώ παράλληλα, το βράδυ, πήγαινα στη σχολή του Ευκλείδη. Κάποια στιγμή, δεν ξέρω κι εγώ πως, βρήκα ένα ξύλο από καρέκλα, τού ΄βαλα κάτι καρφιά και δυο-τρεις χορδές και τό ‘κανα μπουζούκι.

Φαντάζομαι ότι θ’ αγαπούσατε πολύ το λαϊκό τραγούδι και τον ήχο του μπουζουκιού, για να κάνετε κάτι τέτοιο.

Βέβαια. Άκουγα τα τραγούδια στο ραδιόφωνο κι είχα μια ιδιαίτερη αγάπη για τη μουσική. Έτσι προσπαθούσα να παίξω τα τραγούδια που άκουγα στο αυτοσχέδιο όργανό μου. Ίσως να έφταιγαν και τα γονίδια γιατί ο παππούς μου έπαιζε ακορντεόν ενώ ο αδελφός της μητέρας μου ήταν κιθαρίστας και δούλευε σε μαγαζιά.  Όταν με είδε λοιπόν ο θείος μου να σκαλίζω το μπουζουκάκι μου, είπε στον πατέρα μου: “Δεν τη γλυτώνεις με τίποτα, πρέπει να του πάρεις ένα μπουζούκι”. Κι έτσι απέκτησα το πρώτο μου “κανονικό” μπουζούκι. Μετά από 6 μήνες δούλευα μαζί με τον θείο μου. Βέβαια δεν ήμουν κάποιος σπουδαίος αλλά καμιά 50 κομμάτια ήξερα και τα έπαιζα καλά. Όπως καταλαβαίνεται η εξέλιξή μου ήταν ραγδαία. Το καλοκαίρι του '54 δουλέψαμε με τον Δημήτρη Ρουμελιώτη στην “Κιβωτό του Νώε”, λίγο πιο κάτω απ’ την Έκθεση. Το χειμώνα ήμουν πια αρχηγός συγκροτήματος στην “Ωραία Σεβίλη”. Εκεί ερχόταν τα Σαββατοκύριακα ο Στράτος Διονυσίου με την παρέα του κι έλεγε ορισμένα τραγούδια. Τότε ήταν ακόμα ράφτης...Στη συνέχεια δούλεψα στην παραλία της Θεσσαλονίκης με τον Τάκη Μπίνη.

Τον Καζαντζίδη πως τον γνωρίσατε;

Την άνοιξη του '56 ο Καζαντζίδης πέρασε από τη Θεσσαλονίκη. Έκανε μια περιοδεία στη Βόρειο Ελλάδα κι είχε μαζί του τη Σεβάς Χανούμ. Του είπαν ότι υπάρχει ένας νεαρός που έπαιζε καλό μπουζούκι, με γνώρισε και με πήρε μαζί του στη Δράμα και στην Καβάλα, όπου δουλέψαμε όλο το καλοκαίρι. Στη Δράμα είχε έρθει και ο Οικονομίδης με τον θίασό του να μας ακούσει. Εκεί γνώρισε κι ερωτεύτηκε τη Μάριον Σίβα, η οποία δούλευε με τον κιθαρίστα της σε ένα άλλο μαγαζί κι ερχόταν κι εκείνη σ’ εμάς για να μας ακούσει. Ο Καζαντζίδης τότε ανέβαινε ακόμα. Είχε πει το “Η κοινωνία με κατακρίνει” που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση. Όταν τελείωσε η καλοκαιρινή σεζόν ο καθένας γύρισε στη βάση του. Ο Στέλιος είχε λαμπερή, μεταλλική φωνή και την ωραιότερη άρθρωση. Όπως κι ο Αγγελόπουλος άκουγε πολλά ανατολίτικα τραγούδια, έπαιρνε στοιχεία και τα πάντρευε μοναδικά με το δικό μας ηχόχρωμα. Έτσι διαμόρφωσε το δικό του πρότυπο με την ερμηνευτική ευστροφία την σπάνια έκταση, τις μοναδικές χαμηλές νότες, το γλυκά “πατήματα”, τις αναπνοές. Ήδη από εκείνα τα χρόνια  έδειχνε προτίμηση στα κοινωνικά τραγούδια.
2

Πότε φτάνουμε στο “Πανόραμα”;

Την άνοιξη του '57. Ήμασταν μαζί με τον Τόλη το Χάρμα που αν και δεν ήταν το πολύ μεγάλο όνομα, είχε πει σε δίσκους ορισμένα τραγούδια και γενικά στη Θεσσαλονίκη “έκανε” κατάσταση. Ήταν φίρμα. Μετά από λίγο καιρό ήρθε και η Μαρινέλλα. Πριν δούλευε στο θέατρο κι έλεγε 5-6 τραγούδια της Βέμπο. Το όνομά της ήταν Κική Παπαδοπούλου. Εκεί ο Χάρμας τη βάφτισε Μαρινέλλα. Μάλιστα έγραψε ειδικά γι’ αυτήν και το ομώνυμο τραγούδι: “Μαρινέλλα, Μαρινέλλα/ είσαι μούρλια, είσαι τρέλλα”. Σε πολύ σύντομο διάστημα η Μαρινέλλα, που είχε το χάρισμα να μαθαίνει πολύ γρήγορα, έγινε λαϊκή τραγουδίστρια της εποχής. Από τότε φαινόταν το μεγάλο της ταλέντο. Έκανε μοναδικά σεγόντα. Κι έτσι τους γνώρισα με τον Καζαντζίδη και την πήρε στην Αθήνα. Εγώ τότε κατατάχτηκα στην αεροπορία. Πήρα μετάθεση στη Θεσσαλονίκη και παράλληλα δούλευα στα μαγαζιά. Το χειμώνα του '60 ήρθε η Μαρινέλλα, μόνη της, και δουλέψαμε στ’ “Αστέρια” κοντά στο Καυτατζόγλειο. Αυτό κράτησε μέχρι την άνοιξη του '61. Τότε εκείνη μου είπε ότι με θέλει ο Καζαντζίδης κι έτσι βρέθηκα μαζί τους στην “Τριάνα του Χειλά” στη Συγγρού σ’ ένα σχήμα μοναδικό: Καζαντζίδης, Μαρινέλλα, Καίτη Γκρέυ, Ρεπάνης. Εκεί γνώρισα και τον Χιώτη που είχε έρθει σαν πελάτης και θυμάμαι ότι μου έδωσε συγχαρητήρια. Στην συνέχεια, πάντα με τους Καζαντζίδη-Μαρινέλλα, πήγαμε στου “Κουλουριώτη” με την Ρίτα Σακελλαρίου και τον καλό μπουζουξή Γιάννη Αγγέλου. Το καλοκαίρι πάλι μαζί τους στου “Κουλουριώτη” όπου γνώρισα και τον Ζαμπέτα που έπαιζε στο συγκρότημα και ξανά στην “Τριάνα του Χειλά” όπου την άνοιξη του '64 σταμάτησε η συνεργασία μου με τον Στέλιο. Πρέπει να σας πω ότι ο Καζαντζίδης είναι ο μόνος τραγουδιστής που έκανε με την ερμηνεία του, εμένα και τον Ζαμπέτα, να κλάψουμε στο πάλκο. Είχε γυρίσει στο κέντρο, αμέσως μετά από μια εγχείρηση που είχε κάνει στο στομάχι, και φρεσκοεγχειρισμένος ακόμα, τραγούδησε μερικά πονεμένα τραγούδια με τέτοιο τρόπο, με τέτοιο πάθος που μας συγκλόνισε.

Στη δισκογραφία πότε κάνετε τα πρώτα σας βήματα;

Με το που ήρθα στην Αθήνα και με ακούσανε, μπήκα και στα studio σαν εκτελεστής όπου ηχογραφούσα επί μονίμου βάσεως, σχεδόν 24 ώρες το 24άωρο. Θυμάμαι με πολύ χαρά την συνεργασία μου με τον Γιώργο Ζαμπέτα όπου παίζω δεύτερο αλλά και μερικές φορές πρώτο μπουζούκι σε όλα σχεδόν τα γνωστά τραγούδια που έβγαζε τότε: “Ξημερώματα”, “Τα δειλινά”, “Πάει Πάει” κ.α. Με τον Ζαμπέτα έπαιζα σε τραγούδια του Ξαρχάκου, του Πλέσσα και σε όλες τις ταινίες της Finos Film.
3
Με τον Σταύρο Ξαρχάκο και τον Γιώργο Ζαμπέτα. Φωτογραφία του μετρ του είδους Τάκη Πανανίδη

Στις ταινίες αυτές οι ερμηνείες είναι σε playback.

Όχι σε όλες. Σε μερικές έχουμε παίξει και ζωντανά. Όταν όμως βγήκαν τα τετρακάναλα συστήματα ηχογράφησης γινόντουσαν σε playback. Γράφαμε πριν τα τραγούδια και μετά τα “περνούσαμε” playback στην ταινία. Στη συνέχεια κυκλοφορούσαν σε δισκάκια. Με τον Πλέσσα είχα σχεδόν αποκλειστική συνεργασία αφού παίζω σε όλα εκείνα τα τραγούδια που έκανε με τον Πουλόπουλο, την Κουμιώτη κ.α. έχοντας σαν δεύτερο μπουζούκι τον Θανάση Πολυκανδριώτη και αργότερα τον Γιάννη Μπιθικώτση.

Όπου κάνετε  μαγικούς αυτοσχεδιασμούς.

Όπου χρειάζεται, ναι... Με τον Πλέσσα είχα στενή επαφή, επικοινωνούσαμε πλήρως, ψυχικά και πνευματικά, πάνω στο τραγούδι και γι’ αυτό το αποτέλεσμα είναι τόσο καλό.

Εν τω μεταξύ όμως συνθέτετε και δικά σας τραγούδια.

Τα πρώτα μου τραγούδια τα έγραψα το 1963 με ερμηνεύτρια την Πόλυ Πάνου. Το χειμώνα του ΄64 δούλεψα στου “Τζίμη του Χοντρού”  με το Γαβαλά ο οποίος ήταν καλός συνεργάτης, εξαίρετος φίλος, ωραίος άνθρωπος και μεγάλος τραγουδιστής. Έτσι την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε το “Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα” σε μουσική δική μου και στίχους του Γαβαλά που έγινε μεγάλο σουξέ. Μέχρι τότε παίζω τρίχορδο μπουζούκι. Αυτό είναι που γνωρίζω και κατέχω καλά. Εκείνη περίπου την περίοδο πιάνω το τατράχορδο ακολουθώντας την γενική τάση.

Με το Γαβαλά έχετε υπογράψει ένα ακόμα σπουδαίο τραγούδι.

Ναι. Βρισκόμασταν στο σπίτι της Ρίας Κούρτη και γράφτηκε το “Να χαρείς τα μάτια σου καλέ”. Του Γαβαλά του άρεσε το τραγούδι αλλά του φαινόταν λίγο “σκληρό”, σέρτικο, για το δικό του ύφος. Μαζί μας ήταν και ο Χρηστάκης που βρισκόταν πάντα πλάι στον Γαβαλά. Το δώσαμε στον Χρηστάκη ο οποίος το απέδωσε πολύ ωραία και στην κυριολεξία απογειώθηκε η καριέρα του μ’ αυτό, αφού το τραγούδι “χάλασε” κόσμο. Εν τω μεταξύ παίζω σε όλα τα τραγούδια της εταιρίας Βεντέτα που έχουν ανοίξει ο Γαβαλάς με την Πόλυ Πάνου.

Παρά τις επιτυχίες αυτές δεν συνεχίσατε να γράφετε συστηματικά;

Το “Να χαρείς τα μάτια σου καλέ” έγινε η αιτία να διακόψω την συνθετική μου πορεία. Όταν κυκλοφόρησε διαφημιζόταν ως το τραγούδι του Χρηστάκη, ακούστε το τραγούδι του Χρηστάκη, τη μεγάλη επιτυχία του Χρηστάκη κλπ. Δηλαδή, όλη την επιτυχία - από κάθε άποψη - τη στέφθηκε ο ερμηνευτής. Ο δημιουργός ήταν στο περιθώριο. Πικράθηκα και κάπου είπα πως δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθώ περισσότερο με την σύνθεση. Άλλωστε τότε τα δικαιώματα των δημιουργών δεν είχαν καμία σχέση με την σημερινή πραγματικότητα.
4

Στα πάλκα όμως γνωρίσατε “δόξες και δάφνες”.

Συνέχισα το 1967 στη “Νεράιδα” με Κατσαρό, Μαρινέλλα Πουλόπουλο, Χρηστάκη. ‘Ηταν η πρώτη χρονιά που στο “κοσμικό” αυτό πρόγραμμα έμπαιναν μπουζούκια και λαικά τραγούδια. Στην αρχή τα πράγματα ήταν λίγο μαγκωμένα αλλά μτά άρχισαν τα σπασίματα και γινόταν πανδαιμόνιο. Έμεινα 2-3 σεζόν και εξακολούθησα να δουλεύω με τη Μαρινέλλα στους δίσκους και στα μαγαζιά.

Στις αρχές του ΄70, στη χρυσή εποχή της Μαρινέλλας.

Μαζί μείναμε μέχρι και το 1992. Και το 1996 στο REX δούλεψα μαζί της. Η Μαρινέλλα έκανε εκπληκτικές δουλειές και γνώριζε τεράστια επιτυχία. Πήγαμε και στην Αμερική μαζί. Είναι σπουδαία καλλιτέχνης και υπέροχος άνθρωπος. Η Μαρινέλλα ερμήνευσε και δικά μου τραγούδια. Κάποια διαστήματα δούλεψα με τον Πάριο κι έτσι γεννήθηκαν τα “Έρχονται στιγμές”, “Πάλι γύρισες” κ.α. σε στίχους του σπουδαίου Πυθαγόρα. Παράλληλα συνεργάζομαι με τον Βοσκόπουλο με τον οποίο κάνω και σε δίσκους επιτυχίες (“Γιατί δεν έρχεσαι γλυκειά μου”), όπως και με τη Λίτσα Διαμάντη, το Φίλιππα Νικολάου...

Και με τον Βοσκόπουλο είχατε στενή σχέση.

Φυσικά. Μην ξεχνάτε ότι το 1996, έγραψα την μουσική σε όλα τα τραγούδια του άλμπουμ “Μάτια Φεγγάρια” το οποίο έγινε πλατινένιο σε πωλήσεις κι απ’ όπου ξεχώρισαν το ομώνυμο και τα “Πόλη πεντάμορφη”, “Γαλανομάτα μάγισσα” σε στίχους Σόφη Παπά. Ο Βοσκόπουλος είναι προικισμένος ερμηνευτής που σε κάθε τραγούδι “βγάζει” την ψυχή του. Θα έλεγα ότι είναι ο απόλυτος σταρ στο ελληνικό πεντάγραμμο, με όλη την σημασία της λέξης.

Με την οποία έχετε γράψει και τραγούδια για τον Στράτο Διονυσίου.

Το 1980, στο LP “Υποκρίνεσαι” ο Διονυσίου τραγούδησε τις δημιουργίες μας : “Κάψε κάψε”, “Αν είναι να μου βγει ξυνό”, “Απόψε θα μεθύσω”, “Νά ΄ταν καπηλειό ο Άδης”. Ιδιαίτερα το πρώτο ακούστηκε πάρα πολύ... αλλά εγώ προτιμώ το τελευταίο που νομίζω είναι πολύ δυνατό τραγούδι. Με τον Διονυσίου δουλέψαμε στη “Φαντασία” αλλά όπως σας είπα εγώ κυρίως συνεργαζόμουν με την Μαρινέλλα και βέβαια με όσους ακόμη συνηπήρχαν στο σχήμα. Το καλοκαίρι του ΄79 κάναμε περιοδεία με τα τραγούδια του Ξαρχάκου, υπό την διεύθνσή του, με τους Μπέλλου, Γαλάνη και Μητσιά. Σπουδαίος συνθέτης και μαέστρος ο Ξαρχάκος, με ιδιαίτερα στοιχεία και ψυχή. Κάποια σεζόν, το 1984, δούλεψα στο “Διογένη” με την Βίσση, την Άντζελα Δημητρίου, τον Νικολάου. Όταν το 1992 η Μαρινέλλα σταμάτησε τις τακτικές εμφανίσεις της, συνεργάστηκε μέχρι και το 1999 με τον Βοσκόπουλο. Πάντα ήμουν με τους καλύτερους στα καλύτερα μαγαζιά.
5

Υπάρχουν σήμερα δεξιοτέχνες του μπουζουκιού, εφάμιλλοι με αυτούς της δικής σας γενιάς.

Πάρα πολλοί και πολύ καλοί, όπως αυτοί που σας ανέφερα νωρίτερα. Θα έλεγα ότι οι όλοι σχεδόν σπουδαστές που βγαίνουν απ’ τη σχολή του Θέμη Παπαβασιλείου είναι εξαιρετικοί. Δεν ξέρω ακριβώς, αλλά πρέπει να τους δίνει τα στοιχεία και τις γνώσεις εκείνες ώστε να βγαίνουν πολλοί καταρτισμένοι πάνω στο όργανο. Πολλοί καλοί οργανοπαίκτες, απ’ αυτούς που έχω γνωρίσει είναι ο Στεργίου, ο Καραντίνης, ο Βασιλάς, ο Κατσίκης και πολλά άλλα παιδιά που δεν τους ξέρω αλλά ακούγοντάς τους καταλαβαίνω ότι έχουν αξία. Επίσης έχουμε και τους καταξιωμένους και γνωστούς δεξιοτέχνες όπως είναι οι Χρήστος Νικολόπουλος, Θανάσης Πολυκανδριώτης και ο Γιάννης Μπιθικώτσης τους οποίους εκτιμώ ιδιαίτερα...

Το λαϊκό τραγούδι… με την κλασική «ματιά» της λέξης;

Υπάρχουν ταλαντούχοι νέοι ερμηνευτές… Βέβαια λείπουν οι κορυφές. Μεγάλη απώλεια για το ελληνικό τραγούδι και τον πολιτισμό μας ήταν “φυγή” του Στέλιου Καζαντζίδη. Κι ας μην εμφανιζόταν, με τους δίσκους του, έδινε έναν οδηγό… Ειδικά για το λαϊκό τραγούδι θα έλεγα ότι μένει ορφανό, χωρίς τον φυσικό αρχηγό του.

*Στην κεντρική φωτογραφία ο Στέλιος Ζαφειρίου –νεαρός μπαμπάς τότε- με τις κόρες του.

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!