Οι σταθμοί στο στιχουργικό έργο του Φώντα Φιλέρη

(ΑΚΟΥΣΤΕ) Ο στιχουργός Φώντας Φιλέρης γεννήθηκε στις 16 Μαρτίου 1929 κι έφυγε από τη ζωή στις 21 Ιανουαρίου 2014.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 

Ένα αφιέρωμα στον αείμνηστο στιχουργό Φώντα Φιλέρη που έφυγε σαν σήμερα το 2014.


Στις 16 Μαρτίου 1929 ήρθε στη ζωή ένας από τους πιο ξεχωριστούς στιχουργούς του Ελληνικού τραγουδιού. Γλωσσοπλάστης με αμεσότητα, στιβαρότητα, ανθρωπιά και φιλοσοφική ματιά, ο Φώντας Φιλέρης σημάδεψε ανεξίτηλα το τραγούδι με περισσότερα από 150 κοινωνικοπολιτικά και ερωτικά τραγούδια.

Η Γερμανική κατοχή τον βρήκε έφηβο στα σοκάκια του Βύρωνα να καταστρώνει σχέδια εναντίον του κατακτητή. Γενναίος σαλταδόρος, αλώνιζε την Αθήνα κλέβοντας κουραμάνες και όπλα από τους Γερμανούς για να στηρίξει την αντίσταση. Τρεις φορές συνελήφθη και οδηγήθηκε στα υπόγεια κρατητήρια της Κομμαντατούρας, στο σκοτεινό εκείνο κολαστήριο, όπου τα παλικάρια υπέμεναν τις ανακρίσεις και τα βασανιστήρια των Γερμανών. Αυτά τα βιώματα αποτέλεσαν τη σημαντικότερη πηγή έμπνευσής του για να δημιουργήσει αργότερα τα τραγούδια του.

Ράφτης, πλασιέ βιβλίων, παραγωγός κινηματογραφικών ταινιών, μακιγιέρ, σκηνοθέτης και σεναριογράφος ήταν μερικά από τα επαγγέλματα που ακολούθησε κατά καιρούς. Το 1967 μπήκε στον χώρο της δισκογραφίας συνεργαζόμενος με τον μεγάλο Γιώργο Ζαμπέτα. Πρόκειται για μια εκ των δύο σημαντικότερων συνεργασιών του που άφησε πίσω της περισσότερα από 25 τραγούδια που ερμήνευσαν ο Σταμάτης Κόκοτας, η Βίκυ Μοσχολιού, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, η Μπέμπα Μπλανς, ο Γιάννης Ντουνιάς και άλλοι. Ανάμεσά τους τα πασίγνωστα «Ρωμιός αγάπησε Ρωμιά» (1971), «Νύχτα ονειρομάνα» (1971), «Το θέμα είναι να τη βρω» (1972) και «Στον Λευκό τον Πύργο» (1975).

Σταθμός στη συνεργασία του Φιλέρη με τον Ζαμπέτα θεωρείται και ο δίσκος «Ντοκουμέντα» που κυκλοφόρησε το 1975 από την Polygram. Πρόκειται για έναν δίσκο πραγματικό ντοκουμέντο, όπου ο Φώντας Φιλέρης αποτυπώνει με αμεσότητα τις εμπειρίες του κατά τη Γερμανική κατοχή. Ακολουθούν κάποιοι από τους σπουδαίους στίχους του που περιλαμβάνονται στον δίσκο αυτό:

Από το τραγούδι «Η κομμαντατούρα»:

Τη σκάλα που κατέβαινε
είκοσι μέτρα βάθος
σκαλί σκαλί μαρμάρινο
και ανοιγμένος τάφος.

Από το τραγούδι «Ο Φιφίκος»:

Τρεις φίλοι απ’ το Βύρωνα με τρύπιο παντελόνι
χωρίς να κάνουν σαματά κουρσέψαν το καμιόνι
και μύρισε, Θεούλη μου, ο δρόμος μακαρόνι
Σταδίου και Αμερικής, μέχρι Κολοκοτρώνη.

Από το τραγούδι «Άντε να σαλτάρω»:
Στα χρόνια τα κατοχικά δεν έπιασα μολύβι
η πείνα και οι κουμπουριές τα είχα για παιχνίδι
και πώς να κάνεις πέρασμα χαμίνι μες στα κρύα
χίλιες παγίδες για πουλιά στήσανε τα θηρία.

Σε όλα τα τραγούδια του δίσκου το πάντρεμα μουσικής και στίχου είναι μοναδικό. Αν έπρεπε να ξεχωρίσω ένα τραγούδι από τον δίσκο θα διάλεγα «Το πιτσιρίκι». Θεωρώ πως είναι ένα από τα τραγούδια που μπορούν να συγκινήσουν και τον πιο αδιάφορο ακροατή.

Στις αρχές του 1967, ο Φώντας Φιλέρης γνώρισε τον δεύτερο συνθέτη που θα οδηγούσε τους στίχους του στην αθανασία, τον Κώστα Χατζή. Το πρώτο τραγούδι τους που έκανε αίσθηση ήταν οι «Παράλληλοι βίοι» («Ο ήλιος έχει μια πορεία») που αποτελούσε συχνή επιλογή του Χατζή στις ζωντανές του εμφανίσεις μέχρι και τη δεκαετία του 2000. Ακολούθησε αργότερα η διαχρονική μπαλάντα «Καληνύχτα Μαργαρίτα» από τον χρυσό σε πωλήσεις δίσκο του Χατζή, «Θυμηθείτε μαζί μου».

Η συνεργασία του Φιλέρη με τον Χατζή κορυφώθηκε στη δεκαετία του ’80, όταν ο Χατζής ηχογράφησε τον δίσκο «Το ταμ-ταμ» με τη Μαρινέλλα. Ο Φώντας Φιλέρης έγραψε τα περισσότερα τραγούδια του δίσκου αυτού, από τα οποία ξεχώρισαν τα «Δεν θέλω γράμμα» και «Μια χαμένη Κυριακή» με τη Μαρινέλλα αλλά και τα «Ζητείται φίλος», «Το γυφτάκι» και «Το ταμ-ταμ» με τον Χατζή. Στον δίσκο αυτό, ο στιχουργός αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ζητημάτων που τον απασχολούσαν καθ’ όλη τη διάρκεια της δημιουργικής του πορείας στο τραγούδι: την κοινωνική αδικία, τον ρατσισμό, τις φυλετικές διακρίσεις, τον πόλεμο, την ανισότητα των φύλων, την αποξένωση...

Ξεχωριστή στιγμή του δίσκου, ο οποίος ξεπέρασε τις 100.000 πωλήσεις αντιτύπων και έγινε πλατινένιος, αποτελεί και το ντουέτο «Πάρε ένα κοχύλι απ’ το Αιγαίο». Το τραγούδι αυτό είχε πρωτοτραγουδήσει νωρίτερα ο Δάκης. Με αυτό μάλιστα είχε συμμετάσχει και στα προκριματικά της Eurovision το 1980. Πρόκειται για έναν στίχο που έγραψε ο Φώντας Φιλέρης πάνω σε έτοιμη μελωδία που του έδωσε ο Χατζής. Πηγή έμπνευσης του στιχουργού για το συγκεκριμένο τραγούδι αποτέλεσαν τα βιώματά του κατά την πολύμηνη εξορία του στην Ικαρία...

Ανάλογη επιτυχία γνώρισε και η συνεργασία του Φιλέρη με τον Χατζή σε έναν δίσκο για την Ελπίδα με γενικό τίτλο «Η Ελπίδα τραγουδά Χατζή με λόγια απλά». Το τραγούδι «Χάσαμε» κέρδισε τη μάχη με τον χρόνο, ενώ από τον δίσκο ξεχώρισαν επίσης και τα τραγούδια «Και σήμερα» και «Μη μιλάς». Κάποια από αυτά τα τραγούδια είχαν συμπεριληφθεί έναν χρόνο νωρίτερα στον κύκλο τραγουδιών του Χατζή και του Φιλέρη «Τα νταουλιέρικα» που ερμήνευσε ο ίδιος ο Χατζής και η Σούλα Μπιρμπίλη.

Ο Φώντας Φιλέρης συνεργάστηκε επίσης με συνθέτες όπως ο Γιώργος Κριμιζάκης, ο Βασίλης Δημητρίου, ο Γιάννης Καραμπεσίνης και ο Δημήτρης Μηλιός, χωρίς όμως ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία. Η επιτυχία ήταν κάτι που δεν επεδίωξε ποτέ. Σκοπός του ήταν να εκφράσει αυτά που ήθελε να πει η ψυχή του και να διαπαιδαγωγήσει αυτούς που είχαν τη θέληση να τον ακούσουν. Σχολίασε με καυστικότητα τις πληγές της ζωής μας και μας έδειξε έναν αλλιώτικο δρόμο. Τον δρόμο της αποδοχής, της κατανόησης και της αλλυλεγύης.

Ο Φώντας Φιλέρης έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της 21ης Ιανουαρίου 2014, αφήνοντας πίσω την αγαπημένη του σύζυγο, Μάρθα Βούρτση, καθώς και τα ξεχωριστά τραγούδια του. Πολύ λίγοι ασχολήθηκαν με το θάνατό του. Ελπίζω η επίσημη πολιτεία, έστω και πολύ αργά, να τον τιμήσει κάποια στιγμή, αν και για τον ίδιο, δεν έχω καμία αμφιβολία, ότι η μεγαλύτερη τιμή ήταν ο θαυμασμός που του έδειχνε ο απλός μεροκαματιάρης άνθρωπος της διπλανής πόρτας...

Και το λευκό το περιστέρι
το παραμύθι μας το ξέρει
όταν μιλάμε για ειρήνη
μάτια, αυτιά και στόμα κλέινει
γιατί γνωρίζει τι θα γίνει...

Πηγή: 1. Τηλεοπτική εκπομπή «Η άλλη μεριά του φεγγαριού» με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο και την Φιλαρέτη Κομνηνού. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καλούδης. Προβολή: ΕΤ2, 1996.

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!