Σαν σήμερα…
Στις 3 Αυγούστου 1972 σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στο Πέραμα, ο Γιάννης Παπαϊωάννου… Είχε γεννηθεί στις 18 Ιανουαρίου 1913 στην Κίο της Μικράς Ασίας.Έχοντας αυτή την αφορμή, σήμερα διάλεξα να ακούσουμε τα τραγούδια της συνεργασίας του Γιάννη Παπαϊωάννου με τον Στέλιο Καζαντζίδη.
Οι «Βαλίτσες» της επιτυχίας
Είναι γνωστό πως στις 5 Ιουλίου του 1952, ο Στέλιος Καζαντζίδης μπήκε στο στούντιο για να ηχογραφήσει το πρώτο του τραγούδι, το «Για μπάνιο πάω» του Απόστολου Καλδάρα.
Μια ηχογράφηση που γνώρισε παταγώδη αποτυχία. Η εταιρεία χρέωσε όλη την αποτυχία στον Καζαντζίδη και τον έβαλε στο «ψυγείο»… Όμως ο Γιάννης Παπαϊωάννου, με μια αποφασιστική παρέμβαση στον διευθυντή της εταιρείας Νίκανδρο Μηλιόπουλο, επέβαλλε τη θέλησή του στην εταιρεία που δεν ήθελε με τίποτα να ακούσει για Καζαντζίδη... Είναι χαρακτηριστικές οι αφηγήσεις του λαϊκού συνθέτη Θόδωρου Δερβενιώτη, σχετικά με το συγκεκριμένο περιστατικό:
“Το δεύτερο εξάμηνο του 1952 εμφανίζεται στη δισκογραφία ο Στέλιος Καζαντζίδης, ένας νεαρός από τη Νέα Ιωνία, με προσφυγική καταγωγή, οικοδόμος, βιομηχανικός εργάτης και πλανόδιος μικροπωλητής. Η παρουσία του θα είναι καταλυτική, τόσο για το λαϊκό τραγούδι, όσο και για την ελληνική δισκογραφία. Το πρώτο τραγούδι που τραγούδησε ήταν σύνθεση του Καλδάρα, ήταν επίκαιρο, καλοκαιρινό, και είχε τίτλο «Για μπάνιο πάω». Το τραγούδι αυτό δεν πήγε καλά, από εμπορική άποψη, δεν πούλησε αρκετά αντίτυπα, κι ο διευθυντής της Κολούμπια, ο Νίκανδρος Μηλιόπουλος, θεώρησε υπεύθυνο της αποτυχίας τον Καζαντζίδη, μιας και δεν μπορούσε να τα ρίξει το φταίξιμο στον Καλδάρα που ήταν ήδη γνωστός και διάσημος.
Έτσι, για μερικούς μήνες, ο νέος τραγουδιστής μπήκε στο ράφι και υπήρχε πρόθεση ν’ αποκλειστεί για πάντα. Αυτός που έδωσε μάχη για να επαναφέρει τον Καζαντζίδη στη δισκογραφία ήταν ο σπουδαίος συνθέτης Γιάννης Παπαϊωάννου, που εκείνη την εποχή ήταν μεγάλη φίρμα. Μια μέρα, έτυχε να βρίσκομαι μπροστά, στο γραφείο του διευθυντή της εταιρίας. Έρχεται ο Παπαϊωάννου και ζητάει απ’ τον Μηλιόπουλο να μάθει αν ισχύει η ημερομηνία της ηχογράφησης. Η απάντηση ήταν θετική. Γυρίζει να φύγει λοιπόν, όμως ο Μηλιόπουλος τον σταματά: «Μια στιγμή, Γιάννη. Πόσα τραγούδια θα ηχογραφήσεις;» «Τέσσερα». Ο Παπαϊωάννου έκανε να φύγει. «Ποιοι θα τα πούνε;» ρωτάει ο Μηλιόπουλος. «Δυο ο Τσαουσάκης, ένα η Ρένα Ντάλια, κι ένα ένας καινούριος τραγουδιστής». Δεν είχε αποσώσει την απάντησή του, ενώ είχε βγει σχεδόν απ’ την πόρτα, όταν ο Μηλιόπουλος τον σταμάτησε και πάλι: «Στάσου βρε Γιάννη, ποιος είναι αυτός ο καινούριος;» επέμενε. «Στέλιο Καζαντζίδη τον λένε, άντε γεια». Κι όταν ο διευθυντής άρχισε να φωνάζει: «Όχι, όχι, θα σου σταματήσω την ηχογράφηση!», ο Παπαϊωάννου είχε ήδη κατέβει τις σκάλες, πηδώντας τρία-τρία τα σκαλιά, και είχε ήδη εξαφανιστεί…” (1)
Έτσι, στις 9 Δεκεμβρίου του 1952, ο Καζαντζίδης μπήκε στο στούντιο για να ηχογραφήσει τις «Βαλίτσες» - ή αλλιώς «Δεν θέλω το κακό σου» - σε στίχους του Κώστα Μάνεση…
Ο δρόμος για την αιωνιότητα ήταν πλέον ανοιχτός.
Λίγα λόγια για τα τραγούδια
Δεκαοκτώ τραγούδια σε πρώτη εκτέλεση απαριθμεί η συνεργασία του Γιάννη Παπαϊωάννου με τον Στέλιο Καζαντζίδη, δεκαεπτά από τα οποία είναι ζεϊμπέκικα, ενώ το τελευταίο είναι ένα ξεχωριστό τσιφτετέλι.
Τον Νοέμβρη του ’52, μαζί με τις «Βαλίτσες», ηχογραφήθηκε το «Μάτωσε, μάτωσε», ενώ το 1953 ηχογραφήθηκαν έντεκα τραγούδια, στον απόηχο της εποχής του ρεμπέτικου και πριν ακόμα η φωνή του Καζαντζίδη «απαγκιστρωθεί» εντελώς από την ισχυρή επιρροή του «δασκάλου» του Πρόδρομου Τσαουσάκη.
Σε ένα από αυτά συμμετείχε ο Γιώργος Ζαμπέτας, κάνοντας τον… γάτο, ενώ σε έξι τραγούδια τον Καζαντζίδη σιγοντάρισε η παρτενέρ του Παπαϊωάννου στο πάλκο και την δισκογραφία εκείνης της εποχής, η Ρένα Ντάλια. Αξίζει να σημειωθεί πως Καζαντζίδης και Ντάλια δεν ξανασυναντήθηκαν στη δισκογραφία σε τραγούδια άλλων δημιουργών.
Δεκαέξι τραγούδια κυκλοφόρησαν σε δίσκους 78 στροφών, ενώ στην εποχή των 45 στροφών συνθέτης και ερμηνευτής συνεργάσθηκαν μόνο σε δυο τραγούδια, που κυκλοφόρησαν το 1962. Τότε μάλιστα, μετά την επιστροφή του Γιάννη Παπαϊωάννου από την Αμερική, δούλεψαν μαζί στην «Τριάνα» του Χειλά. Τα νεώτερα χρόνια, όλα τα τραγούδια συμπεριλήφθηκαν σε συλλογές του Καζαντζίδη ή του Παπαϊωάννου.
Στην τελευταία του δημιουργική περίοδο, μετά το 1987, ο Καζαντζίδης διάλεξε να ηχογραφήσει ξανά τον «Καψούρη» και το «Πριν το χάραμα». Δυο τραγούδια που είχαν πρωτοτραγουδήσει ο Οδυσσέας Μοσχονάς με τον Στελλάκη Περπινιάδη το 1947 και 1948 αντίστοιχα. Η επιλογή του «Καψούρη» μάλιστα, μάλλον έκπληξη προκαλεί, αφού ο Καζαντζίδης δεν συνήθιζε να τραγουδά «μάγκικα» τραγούδια, ενώ σε κατά καιρούς συνεντεύξεις του, είχε δηλώσει την αποστροφή του στο είδος…
Στο πρώτο video μπορείτε να απολαύσετε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα με τον Στέλιο Καζαντζίδη να προβάρει και να ηχογραφεί το «Πριν το χάραμα», για τις ανάγκες της εκπομπής του Νάσου Αθανασίου «Η εκπομπή», που προβλήθηκε τον Νοέμβρη του 1996 στο Mega…
Όλα τα τραγούδια
1) Δεν θέλω το κακό σου (Οι βαλίτσες) (στίχοι: Κώστας Μάνεσης) β’ φωνές: Νίκος Καλλέργης, Γιάννης Παπαϊωάννου, 9-12-1952 (Columbia, DG 6988)
2) Μάτωσε, μάτωσε (στίχοι: Χαράλαμπος Βασιλειάδης) 9-12-1952 (His master’s voice, AO 5085)
3) Ξεσπά η μπόρα (στίχοι: Χρήστος Κολοκοτρώνης) β’ φωνή: Μαίρη Γρίλλη, 5-3-1953, (His master’s voice, AO 5100)
4) O γάτος (στίχοι: Ηλίας Χαλής) β’ φωνή: Ρένα Ντάλια, γάτος ο Γιώργος Ζαμπέτας, 28-5-1953 (His master’s voice, AO 5113)
5) Πάρε φωτιά και κάψε με (στίχοι: Κώστας Μάνεσης) 28-5-1953 (His master’s voice, AO 5113)
6) Κατάστρεψες τα νιάτα μου (στίχοι: Αλέκος Αγγελόπουλος), β’ φωνή: Κική Καμπάνη, 3-10-1953 (His master’s voice, AO 5137)
7) Δεν είσαι μπεσαλού / β’ φωνή: Ρένα Ντάλια, 3-10-1953 (His master’s voice, AO 5163)
8) Το σπίτι έμεινε ορφανό / 1953 (Columbia, DG 7000)
9) Εγώ θα σε γλυτώσω (στίχοι: Κώστας Μάνεσης) β’ φωνή: Ρένα Ντάλια, 1953 (Columbia, DG 7012)
10) Moυ πέρασε γιατρεύτηκα / β’ φωνή: Ρένα Ντάλια, 1953 (Columbia, DG 7012)
11) Δεν σε ρωτώ ποια ήσουνα / β’ φωνή: Ρένα Ντάλια, 1953 (Columbia, DG 7039)
12) Ο χάρος (στίχοι: Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου), 1953 (Columbia, DG 7071)
13) Το μεγάλο ψάρι (στίχοι: Κώστας Μάνεσης) β’ φωνή: Ρένα Ντάλια, 1953 (Columbia, DG 7071)
14) Eίδαν τα μάτια μου πολλά (στίχοι: Ευάγγελος Μουστακίδης) 14-4-1955 (Columbia, DG 7131)
15) Πες μου τι θεό λατρεύεις / 28-5-1957 (Columbia, DG 7319)
16) Τα σφάλματα (Απ ’τις παρανομίες μου) 8-3-1958 (Columbia, DG 7383)
17) Όπα! Όπα! (Ο χορός έχει ανάψει) (στίχοι: Ν. Μπατάγιας) β’ φωνή: Μαρινέλλα, 2-2-1962 (Δίσκος 45 στροφών, His master’s voice 7PG 3088)
18) Χαραυγή / β’ φωνή: Μαρινέλλα, 2-2-1962 (Δίσκος 45 στροφών, His master’s voice 7PG 3088)
19) Ο καψούρης / ενορχήστρωση: Νάκης Πετρίδης, από το LP «Ότι δεν είπα», Δεκέμβριος 1989 (MBI 10386/7)
20) Πριν το χάραμα (στίχοι: Χαράλαμπος Βασιλειάδης) β’ φωνή: Πίτσα Παπαδοπούλου, ενορχήστρωση: Γιάννης Παλαιολόγου, από το LP «Αφιέρωμα», Δεκέμβριος 1996 (ΜΒΙ 10669)
Οι στίχοι, σε όσα τραγούδια δεν αναγράφονται οι στιχουργοί, είναι του Γιάννη Παπαϊωάννου.
Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε πως το 1972, λίγο μετά το θάνατο του Γιάννη Παπαϊωάννου, ο Χρήστος Νικολόπουλος με τον Πυθαγόρα έγραψαν το τραγούδι «Ο μπάρμπα Γιάννης» που αφιερώθηκε στον Παπαϊωάννου και κυκλοφόρησε με τη φωνή του Στέλιου Καζαντζίδη σε δίσκο 45 στροφών, καθώς και στο Lp «Γυρισμός».
Πηγές: 1) «Ο Θόδωρος Δερβενιώτης και το μετεμφυλιακό τραγούδι». Επιμέλεια: Νέαρχος Γεωργιάδης & Τάνια Ραχματούλινα (Εκδόσεις «Σύγχρονη εποχή», 2003)
- Στοιχεία για τους στιχουργούς και τις ακριβείς χρονολογίες ηχογραφήσεων αντλήθηκαν από τη δισκογραφία του Στέλιου Καζαντζίδη, όπως δημοσιεύθηκε στην έκδοση «Λαϊκό τραγούδι - Η αυθεντική ιστορία» (National Geographic 2010).
