Ο ανταρτοροκάς Πάνος Τζαβέλας - Επιλογή από τα καλύτερα αντάρτικα τραγούδια του

Το ανταρτορόκ με την ιδεολογία της στρατευμένης τέχνης, μεταξύ 1974 και 1976, αντικατέστησε την ψυχεδελική διάθεση της νεολαίας.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Αμέσως μετά την πτώση της χούντας, τα τραγούδια που εκφράζουν τη νεολαία έχουν έντονα αριστερό λόγο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εποχής είναι η αναβίωση του αντάρτικου τραγουδιού.

Τα αντιστασιακά τραγούδια του ΕΑΜ που ακούστηκαν στα βουνά το 1943, είναι στις πρώτες προτιμήσεις της νεολαίας. Τα αντάρτικα πολλές φορές συνόδεψαν τον αντιδικτατορικό αγώνα και συνέδεσαν το Πολυτεχνείο με τους παλιούς αγωνιστές του ΕΑΜ. Στην Πλάκα, λειτουργούν μέχρι και τα χρόνια της ροκ αναζωπύρωσης, μια σειρά μπουάτ με «επαναστατικά» ονόματα (Μετερίζι, Λημέρι, Πράσινος Ήλιος, Χαραυγή) όπου εμφανίζονται οι ανταρτοροκάδες.

Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος όλων αυτών που τραγουδούν «αντάρτικα και δημοκρατικά τραγούδια» είναι ο Πάνος Τζαβέλας που υπήρξε δραστήριος νεολαίος της γενιάς της Εθνικής Αντίστασης και αγωνιστής του Δημοκρατικού Στρατού,
βαριά τραυματισμένος τον Ιούλιο του 1949.
tszavellas.jpg
Ο Πάνος Τζαβέλας στο σπίτι του (Φωτογραφία: Μ. Νταλούκας, 2005)

Ο Πάνος Τζαβέλας είναι ο άνθρωπος που επινόησε τον παράξενο όρο «ανταρτορόκ», βγάζοντας και ομότιτλο βιβλίο, θέλοντας έτσι να δηλώσει ότι στη μεταπολιτευτική περίοδο η ψυχεδέλεια πέθανε και έμενε ένας «επαναστατικός» δρόμος που μετέτρεπε το ροκ με κομμουνιστικό τρόπο. Δεν είχε δίκιο, αλλά δεν είχε και άδικο.
antartorok.jpg
Δεν είχε δίκιο, γιατί προφανώς η κουλτούρα της νεολαίας δεν κατευθύνεται ιδεολογικά και όταν κατευθύνεται ισοδυναμεί με το κιτς του σοσιαλιστικού προγραμματισμού. Αλλά δεν είχε και άδικο, γιατί πραγματικά εκείνη την εποχή η νεολαία στρεφόταν εθελοντικά υπό την κηδεμονία της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

Ακούστε εδώ μια επιλογή από τα καλύτερα τραγούδια του Πάνου Τζαβέλα.

ΟΜΟΡΦΗ ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΥΛΑ
Αγνώστου. Ανήκει στα δημοτικοφανή, αντάρτικα δηλαδή που βασίζονται σε παλιά θούρια και κλέφτικα της επανάστασης του 1821. Ο μελετητής των αντάρτικων Θεοδόσης Κούγκουλος, σημειώνει πως, στα δημοτικοφανή αντάρτικα τραγούδια, οι Τούρκοι μεταλλάσσονται σε ναζιστές, οι κοτζαμπάσηδες σε δωσίλογους και οι κλέφτες, σε αγέρωχους αντάρτες και όμορφες ανταρτοπούλες.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΟΥ
Αγνώστου. Τραγουδήθηκε πολύ πλατιά και πήρε το χαρακτήρα συνθήματος τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μ. Ανατολή από τους αντιφασίστες φαντάρους, ναύτες και αεροπόρους.

ΘΡΗΝΟΣ
Δημοτικοφανές. Αγνώστου. Ο λοχαγός Σίμος Παπασίμος ήταν από το χωριό Κοκκινιά Γρεβενών. Πήρε μέρος στο Αλβανικό Μέτωπο και αργότερα κατατάχθηκε στον ΕΛΑΣ και στον ΔΣΕ. Σκοτώθηκε στη μάχη του Κηπουργειού Γρεβενών το φθινόπωρο του 1946.

ΤΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ
Δημοτικοφανές. Αγνώστου

ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ
Δημοτικοφανές (πάνω στο Σαμιώτισσα). Αγνώστου. Εμψυχώνει τους αντάρτες και προπαγανδίζει τη λαϊκή δημοκρατία και κατάργηση βασιλείας

ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ
Μουσική και στίχοι Πάνος Τζαβέλλας

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ Ε.Λ.Α.Σ.
Το τραγούδι αυτό υπήρξε από τα δημοφιλέστερα στις τάξεις των ανταρτών, αλλά και στο λαό. Γράφτηκε τον Μάρτιο του 1944, δύο χρόνια μετά την ίδρυση του ΕΛΑΣ, από την ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη. Τη μουσική του συνέθεσε ο συνθέτης και αγωνιστής Νίκος Τσάκωνας. Από το βουνό ο ΕΛΑΣ ανέθεσε αρχικά τη γραφή του ύμνου, μέσω του Τσάκωνα, στην πεζογράφο Ελλη Αλεξίου, που ήταν οργανωμένη στην Αντίσταση. Η Αλεξίου στη συνέχεια την μετέφερε στη φίλη και συναγωνίστριά της Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, η οποία και τον έγραψε μέσα σε μια νύχτα.

ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΗΓΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ
Θούριο εναρμονισμένο σε ρώσικο εμβατήριο. Οι στίχοι του Δημήτρη Ραβάνη Ρεντή. Είναι από τα πιο γνωστά κι αγαπημένα αντάρτικα. Εξυμνεί τους αρχηγούς του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, Στέφανο Σαράφη, στρατιωτικό διοικητή του ΕΛΑΣ, τον Άρη Βελουχιώτη, πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ και τον Ανδρέα Τζίμα - Σαμαρινιώτη, αντιπρόσωπο του ΕΑΜ στον ΕΛΑΣ και πολιτικό καθοδηγητή του. Σε αυτή την παραλλαγή, τιμάται και το όνομα του Κώστα Καραγιώργη, στρατηγού του ΔΣΕ.

ΣΤ' ΑΡΜΑΤΑ ΣΤ' ΑΡΜΑΤΑ
To δημοφιλές αυτό τραγούδι γράφτηκε στα τέλη του 1942 από τον ποιητή και δημοσιογράφο Νίκο Καρβούνη (1880 - 1947) και μελοποιήθηκε από τον αντάρτη μουσικό Αστραπόγιαννο (Ακη Σμυρναίο).

ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΡΗ
Δημοτικοφανές. Λέγεται και «Του μικρού χωριού». Γραμμένο από την Ναυσικά Φλέγγα Παπαδάκη, έπειτα από την περίφημη μάχη. Ο ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, στις 18 Δεκεμβρίου 1942, πλήττει τα ιταλικά στρατεύματα, τα οποία προβαίνουν σε αντίποινα, τουφεκίζοντας αθώους πολίτες. Ο καπετάνιος Άρης περιγράφεται σαν ο εκδικητής των αθώων.

ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΕΑΜ
Η μουσική του Ρώσου συνθέτη Matvey Blanter, από το τραγούδι «Κατιούσα». Οι στίχοι, του Βασίλη Ρώτα.

ΠΕΝΘΙΜΟ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ
Η μοσυική του Ρώσου συνθέτη, Σοστακόβιτς, απόσπασμα από την 11η Συμφωνία που έγραψε για την επανάσταση του 1905. Οι στίχοι στο ελληνικό πένθιμο εμβατήριο, κατά μαρτυρία του Πάνου Τζαβέλα, ανήκουν στον Φώτη Αγγουλέ.
tzavellasdf
Από αριστερά: Ο Πάνος Τζαβέλας, η σύντροφος της ζωής του Νατάσσα Παπαδοπούλου και ο Μήτσος Παρτσαλίδης. (Φωτογραφία από τον Αρχηγό των ελλήνων υπαρξιστών, Σίμο Τσαπνίδη, Γήπεδο του Παναθηναϊκού, Σεπτ 1976.ΑΡΧΕΙΟ Μ. Νταλούκα).

«Με την πτώση της χούντας έγινε το σώσε. Ξαφνικά βρεθήκαμε στην κορυφή του κύματος. Ζήσαμε στιγμές ανεπανάληπτες. Ο λαός μάς αντάμειψε με την παρουσία του. Μπαρουτοκαπνισμένοι αντάρτες και καπεταναίοι, αγωνιστές που άσπρισαν στην πάλη για κοινωνική πρόοδο και δικαιοσύνη, με τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, γέμιζαν τις μπουάτ κι όχι πια με σκυμμένο κεφάλι μα περήφανοι για τα κατορθώματά τους και τους αγώνες τους κι από γύρω οι νεολαίοι κι όλοι μαζί να τραγουδάμε, να χορεύουμε, να κλαίμε και να γελάμε, να χαιρόμαστε…»

(Από το βιβλίο ΑΝΤΑΡΤΟ-ROCK του Πάνου Τζαβέλα, έκδ. 1992).

Το ανταρτορόκ με την ιδεολογία της στρατευμένης τέχνης, μεταξύ 1974 και 1976, αντικατέστησε την ψυχεδελική διάθεση της νεολαίας.
limeri
Σε μία φωτογραφία βλέπουμε το κλίμα που επικρατούσε στο Αντάρτικο Λημέρι του Πάνου Τζαβέλα: οι νέοι είναι όρθιοι και σηκώνουν ψηλά τις σφιγμένες γροθιές, σαν να δίνουν όρκο. Τα πρόσωπα δείχνουν ότι βιώνουν μεγάλη κατάνυξη και τα σκυμμένα κεφάλια παραπέμπουν σε θρησκευτική λειτουργία και σε ομολογία πίστεως μπροστά στον ιερέα. Ο Πάνος Τζαβέλας προεξάρχει όρθιος δεξιά με το λευκό πουκάμισο, ενώ στον τοίχο βρίσκεται αφίσα του Μπελογιάννη.

Ανάλογη ατμόσφαιρα υπήρχε στις άλλες μπουάτ της Πλάκας, όμως οι ανταρτοροκάδες ήταν διασπασμένοι, αφού η κάθε οργάνωση της αριστεράς στρατολογούσε στον δικό της «αντάρτικο» χώρο.

Το ανταρτορόκ έγινε φαινόμενο αξιοπερίεργο και δημοσιογράφοι ήρθαν στην Ελλάδα για να το καταγράψουν.
tzavellosdf
Στη φωτογραφία βλέπουμε τον τεχνικό του συνεργείου σουηδικής τηλεόρασης που ενδιαφέρθηκε να παρουσιάσει τα απίστευτα τεκταινόμενα στο Αντάρτικο Λημέρι του Τζαβέλα. Βλέπουμε ακόμα τον Ηλία Λογοθέτη, εκ των πλέον δραστήριων ανταρτοροκάδων που δενόταν με κόκκινα μαντίλια και τραγουδούσε με πάθος.

Πολλοί έχουν κατά καιρούς κατηγορήσει την πολιτικοποιημένη περίοδο των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης σαν περίοδο άγονη και βάρβαρης αισθητικής. Δεν έχουν άδικο, αλλά θα πρέπει να δούμε ότι αυτή η «βαρβαρότητα» που δημιουργήθηκε πάνω σε μία κρίσιμη κοινωνική καμπή, έφερε τα σπέρματα νέων μορφών που φάνηκαν στην ροκ αναζωπύρωση και αποτέλεσαν δημιουργικά στοιχεία. Στον Πάνο Τζαβέλα χρωστάμε να του σφίξουμε το χέρι γιατί μας έριξε ένα χρειαζούμενο σκαμπίλι και άσκησε καλοπροαίρετη κριτική. Του χρωστάμε ακόμα την μεγάλη γνωριμία που μας έκανε με τον Φώτη Αγγουλέ, τον αγνοημένο ποιητή και επαναστάτη, που πέθανε μόνος με ένα εικοσάρικο στην τσέπη. Ο Αγγουλές δεν θα μπορούσε ποτέ να δικαιωθεί από τον Πουλικάκο. Χρειαζόταν οπωσδήποτε ένας Τζαβέλας.

Video

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!