Την γνωριμία με τον «Επαναστάτη των Φτωχών» θα αναλάβουν οι πιο μυημένοι στο πολύπλευρο έργο του, στο πιο underground ίσως καφενείο των Αθηνών, «Το Πανελλήνιο». Εκεί που ο χρόνος κυλά αργά σε ρετρό ατμόσφαιρα και γίνονται ομηρικές μονομαχίες στο τάβλι, αλλά και στο σκάκι, εκεί που δεσπόζει η φωτογραφία του Στέλιου Καζαντζίδη μαζί με άλλες λατρεμένες φυσιογνωμίες σε ασπρόμαυρες παλιές κορνίζες, αλλά και η ελληνική σημαία! Στο στέκι αυτό των τελευταίων μερακλήδων της πρωτεύουσας θα πραγματοποιηθεί μια πολύ ιδιαίτερη εκδήλωση για το Νίκο Βέλμο (1890 - 1930) την Τετάρτη 29 Μαρτίου στις 7.30 το απόγευμα.
Για την προσωπικότητά του θα αναλάβει να μας πληροφορήσει ο εκδότης Διαμαντής Καράβολας που ανέσυρε το έργο αυτής της φυσιογνωμίας των Αθηνών και μέσα από τις εκδόσεις «Φαρφουλάς», το προπύργιο του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, τον φέρνει στο προσκήνιο διοργανώνοντας την εκδήλωση - αφιέρωμα στην πολυτάραχη ζωή του και στο πολύπλευρα πρωτοποριακό έργο του Νίκου Βέλμου. Αφορμή είναι η παρουσίαση του περιοδικού «Φραγκέλιο» (1927) που έκδιδε ο Βέλμος, το οποίο επανεκδόθηκε στο τελευταίο τεύχος του Φαρφουλά (19-21, Φθινόπωρο), αλλά και του βιβλίου του Νίκου Λογοθέτη «Ν. Βέλμος, ο γυιός της απωλείας», από τις ίδιες εκδόσεις.
Ο Νίκος Βέλμος μέσα από το περιοδικό του «Φραγκέλιο» (1926-29) κήρυξε ως οργισμένο ξέσπασμα του ανθρωπισμού του, την «Επανάσταση των Φτωχών», με βάθρο την πεποίθησή του πως όποιος δεν εξεγείρεται εναντίον των πλουσίων βλέποντας τη δυστυχία των φτωχών είναι κτήνος. «Μοναχά ένα γομάρι μπορεί να είναι ευτυχισμένο άμα σε κάθε βήμα του σκοντάφτει σε πεινασμένους, σ’ αδικημένους, σ’ αρρώστους», έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Βέλμος.
Ο Νίκος Βέλμος (1890-1930) ήταν μία από τις πιο ιδιότυπες και κοινωνικά στιγματισμένες μορφές των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Με πρώιμες εμπειρίες περιπλανώμενου αλήτη και παραβάτη του ποινικού νόμου, έζησε ως το τέλος της ζωής του ως αληθινός μποέμ. Ομοφυλόφιλος, ναρκομανής και αλκοολικός, αλλά χαρισματικός και πολυτάλαντος, υπήρξε ακάματος δημιουργός.
Χωρίς, λόγω της αλητείας του, να έχει τελειώσει το δημοτικό σχολείο, κατόρθωσε με συνεχή αυτομόρφωση να γίνει ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σατιρογράφος και ο πρώτος μεταγλωττιστής κειμένων της καθαρεύουσας στη δημοτική γλώσσα. Ήταν συνάμα ηθοποιός, θιασάρχης και διασκευαστής θεατρικών έργων· εκδότης περιοδικού, φυλλαδίων και καλλιτεχνικών λευκωμάτων· «ασπούδαχτος» ζωγράφος, τεχνοκρίτης και γκαλερίστας, ιδρυτής του πρωτοποριακού Ασύλου Τέχνης.
Τη δεκαετία του 1920 εμφανίστηκε ως αναρχικός και κοινωνικός επαναστάτης. Σφοδρός πολέμιος του αστικού κατεστημένου και διάπυρος υποστηρικτής των ταπεινών και καταφρονεμένων, αγωνίστηκε με πάθος και φραστικές ακρότητες για κοινωνική δικαιοσύνη μέσω του περιοδικού του Φραγκέλιο (1926-1929), το οποίο, αν και συνάντησε την περιφρόνηση και την εχθρότητα του πνευματικού και καλλιτεχνικού κατεστημένου, αρκετοί λογοτέχνες και καλλιτέχνες το τίμησαν με τη συνεργασία τους, όπως ο Τέλλος Άγρας, o Τεύκρος Ανθίας, ο Στρατής Δούκας, ο Αναστάσιος Δρίβας, ο Φώτης Κόντογλου, ο Τάκης Παπατσώνης, ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Γιαννούλης Χαλεπάς κ.ά.
Λάτρης του Νίκου Βέλμου ήταν ο πρόωρα χαμένος κινηματογραφιστής Νικόλας Τριανταφυλλίδης που στο επεισόδια «Λογοτεχνικά Καφενεία» της τηλεοπτικής του σειράς «Τα Στέκια» είχε αναφορές στο Βέλμο. Το αγαπημένο στέκι του Νίκου Βέλμου ήταν το «Παγγαίο» το θρυλικό καφενείο της πλατείας Ομονοίας. Επίσης αναφορά στο Βέλμο κάνει και ο Λεωνίδας Χρηστάκης στο βιβλίο του «Ιστορία της Αλητείας» (1991).
Στην έκδοση του «Φαρφουλά», το βιβλίου του Νίκου Λογοθέτη «Ν. Βέλμος, ο γυιός της απωλείας», αναφέρεται για το Νίκο Βέλμο:
Κρητικής καταγωγής αλλά γέννημα θρέμμα Πλακιώτης, ο Βέλμος γεννήθηκε το 1890 στην οδό Ναυάρχου Νικοδήμου 21. Μικρό παιδί γνωρίστηκε με τον ηλικιωμένο Εμμανουήλ Ροΐδη ενώ δωδεκάχρονος παράτησε το σχολείο, άρχισε να αλητεύει και να συναναστρέφεται ανθρώπους του υποκόσμου. Δοκίμασε το χασίς, συνελήφθη για κλοπή και φυλακίστηκε. Στα 14 εγκατέλειψε την αλήτικη ζωή και έναν χρόνο αργότερα έκανε τα πρώτα του βήματα στη σκηνή του θεάτρου. Το 1906 έγινε μαθητής του μεγάλου ηθοποιού Θωμά Οικονόμου, και με τη δική του καθοδήγηση αυτομορφώθηκε. Το 1908 παρουσίασε τα πρώτα του λογοτεχνικά έργα στο περιοδικό Ελλάς, ενώ στα επόμενα χρόνια άρχισε να συχνάζει σε λογοτεχνικές παρέες ακολουθώντας παράλληλα την καριέρα του ηθοποιού.
Στο νοεμβριανό πογκρόμ του 1916 φυλακίστηκε από τους βασιλόφρονες, ενώ από το 1919 στρέφεται προς τον αναρχισμό και τον κομμουνισμό. Συμμετέχει στον κύκλο του «Μπάγκειου», εκδίδει βιβλία, συνδέεται φιλικά με τον Στρατή Δούκα και το 1927 εκδίδει το περιοδικό Φραγκέλιο, όπου υμνούσε τους ταπεινούς και τους καταφρονεμένους και έκανε αμείλικτη επίθεση στους πλούσιους και στο κράτος τους, στους πολιτικούς και τους δεσποτάδες, στους κρατικοδίαιτους διανοούμενους, ενώ εγκωμίαζε τους «ασπούδαχτους» καλλιτέχνες και τους λογοτέχνες που πέθαναν φτωχοί ή παραγνωρισμένοι. Τακτικοί συνεργάτες του περιοδικού ήταν ο αλητογράφος Κύπριος ποιητής Τεύκρος Ανθίας, ο Αναστ. Δρίβας, ο Στρατής Δούκας.
Καθώς ο Βέλμος ήταν και σκιτσογράφος, μεγάλο μέρος της ύλης του περιοδικού ήταν στραμμένο στη ζωγραφική και τη γλυπτική. Το 1928 ίδρυσε το «Άσυλο τέχνης» στο σπίτι του, όπου διοργάνωνε εκθέσεις. Το 1928 προσβλήθηκε από δάγκειο και το 1930 πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια.
Ο Βέλμος δεν έκρυβε την ομοφυλοφιλία του, ενώ εκτόξευε τα αναρχικά του συνθήματα κατά των πάντων, χωρίς να λογαριάζει κανέναν:
«Μίσησε τους βασιλιάδες. Κι όλους μαζί να τους στύψεις δεν βγάζεις ούτε έναν ζητιάνο».
«Μίσησε τη σημερινή δικαιοσύνη, που είναι η μασκαρεμένη αδικία».
«Αγάπησε τους κλέφτες των πλουσίων, που έκαναν την κλοπή νόμο και δόξα».
«Αγάπησε όσους μισούνε τους παπάδες, όσους καίνε τις εκκλησίες, τα μπορντέλα των παπάδων· όσους φτύνουν τους σταυρούς».
«Ο κομμουνισμός είναι πάνω κάτω έναν με τον αληθινό χριστιανισμό».
«Είμαι αναρχικός, δηλαδή χριστιανός».
Στην πολυαναμενόμενη για πολλούς εκδήλωση αυτή θα μιλήσουν ο ερευνητής Νίκος Λογοθέτης, ο ιστορικός τέχνης Δήμητρης Παυλόπουλος, ο εκδότης Διαμαντής Καράβολας και ο παραγωγός Στέλιος Ελληνιάδης. Θα διαβάσει η ηθοποιός Όλια Λαζαρίδου.
Η εκδήλωση θα γίνει στο καφενείο Το Πανελλήνιο, Μαυρομιχάλη 16, κέντρο Αθήνας, στις 7.30 μ.μ.
*Πληροφορίες για την εκδήλωση στις εκδόσεις «Φαρφουλάς» (Μαυρομιχάλη 18, τηλ. 211-1845583)
Ποιος είναι ο Νίκος Βέλμος;
Για την προσωπικότητά του θα αναλάβει να μας πληροφορήσει ο εκδότης Διαμαντής Καράβολας που ανέσυρε το έργο αυτής της φυσιογνωμίας των Αθηνών και μέσα από τις εκδόσεις «Φαρφουλάς», το προπύργιο του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, τον φέρνει στο προσκήνιο διοργανώνοντας την εκδήλωση - αφιέρωμα στην πολυτάραχη ζωή του και στο πολύπλευρα πρωτοποριακό έργο του Νίκου Βέλμου. Αφορμή είναι η παρουσίαση του περιοδικού «Φραγκέλιο» (1927) που έκδιδε ο Βέλμος, το οποίο επανεκδόθηκε στο τελευταίο τεύχος του Φαρφουλά (19-21, Φθινόπωρο), αλλά και του βιβλίου του Νίκου Λογοθέτη «Ν. Βέλμος, ο γυιός της απωλείας», από τις ίδιες εκδόσεις.
Ο Νίκος Βέλμος μέσα από το περιοδικό του «Φραγκέλιο» (1926-29) κήρυξε ως οργισμένο ξέσπασμα του ανθρωπισμού του, την «Επανάσταση των Φτωχών», με βάθρο την πεποίθησή του πως όποιος δεν εξεγείρεται εναντίον των πλουσίων βλέποντας τη δυστυχία των φτωχών είναι κτήνος. «Μοναχά ένα γομάρι μπορεί να είναι ευτυχισμένο άμα σε κάθε βήμα του σκοντάφτει σε πεινασμένους, σ’ αδικημένους, σ’ αρρώστους», έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Βέλμος.
Ο Νίκος Βέλμος (1890-1930) ήταν μία από τις πιο ιδιότυπες και κοινωνικά στιγματισμένες μορφές των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Με πρώιμες εμπειρίες περιπλανώμενου αλήτη και παραβάτη του ποινικού νόμου, έζησε ως το τέλος της ζωής του ως αληθινός μποέμ. Ομοφυλόφιλος, ναρκομανής και αλκοολικός, αλλά χαρισματικός και πολυτάλαντος, υπήρξε ακάματος δημιουργός.
Χωρίς, λόγω της αλητείας του, να έχει τελειώσει το δημοτικό σχολείο, κατόρθωσε με συνεχή αυτομόρφωση να γίνει ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σατιρογράφος και ο πρώτος μεταγλωττιστής κειμένων της καθαρεύουσας στη δημοτική γλώσσα. Ήταν συνάμα ηθοποιός, θιασάρχης και διασκευαστής θεατρικών έργων· εκδότης περιοδικού, φυλλαδίων και καλλιτεχνικών λευκωμάτων· «ασπούδαχτος» ζωγράφος, τεχνοκρίτης και γκαλερίστας, ιδρυτής του πρωτοποριακού Ασύλου Τέχνης.
Τη δεκαετία του 1920 εμφανίστηκε ως αναρχικός και κοινωνικός επαναστάτης. Σφοδρός πολέμιος του αστικού κατεστημένου και διάπυρος υποστηρικτής των ταπεινών και καταφρονεμένων, αγωνίστηκε με πάθος και φραστικές ακρότητες για κοινωνική δικαιοσύνη μέσω του περιοδικού του Φραγκέλιο (1926-1929), το οποίο, αν και συνάντησε την περιφρόνηση και την εχθρότητα του πνευματικού και καλλιτεχνικού κατεστημένου, αρκετοί λογοτέχνες και καλλιτέχνες το τίμησαν με τη συνεργασία τους, όπως ο Τέλλος Άγρας, o Τεύκρος Ανθίας, ο Στρατής Δούκας, ο Αναστάσιος Δρίβας, ο Φώτης Κόντογλου, ο Τάκης Παπατσώνης, ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Γιαννούλης Χαλεπάς κ.ά.
Λάτρης του Νίκου Βέλμου ήταν ο πρόωρα χαμένος κινηματογραφιστής Νικόλας Τριανταφυλλίδης που στο επεισόδια «Λογοτεχνικά Καφενεία» της τηλεοπτικής του σειράς «Τα Στέκια» είχε αναφορές στο Βέλμο. Το αγαπημένο στέκι του Νίκου Βέλμου ήταν το «Παγγαίο» το θρυλικό καφενείο της πλατείας Ομονοίας. Επίσης αναφορά στο Βέλμο κάνει και ο Λεωνίδας Χρηστάκης στο βιβλίο του «Ιστορία της Αλητείας» (1991).
Στην έκδοση του «Φαρφουλά», το βιβλίου του Νίκου Λογοθέτη «Ν. Βέλμος, ο γυιός της απωλείας», αναφέρεται για το Νίκο Βέλμο:
Κρητικής καταγωγής αλλά γέννημα θρέμμα Πλακιώτης, ο Βέλμος γεννήθηκε το 1890 στην οδό Ναυάρχου Νικοδήμου 21. Μικρό παιδί γνωρίστηκε με τον ηλικιωμένο Εμμανουήλ Ροΐδη ενώ δωδεκάχρονος παράτησε το σχολείο, άρχισε να αλητεύει και να συναναστρέφεται ανθρώπους του υποκόσμου. Δοκίμασε το χασίς, συνελήφθη για κλοπή και φυλακίστηκε. Στα 14 εγκατέλειψε την αλήτικη ζωή και έναν χρόνο αργότερα έκανε τα πρώτα του βήματα στη σκηνή του θεάτρου. Το 1906 έγινε μαθητής του μεγάλου ηθοποιού Θωμά Οικονόμου, και με τη δική του καθοδήγηση αυτομορφώθηκε. Το 1908 παρουσίασε τα πρώτα του λογοτεχνικά έργα στο περιοδικό Ελλάς, ενώ στα επόμενα χρόνια άρχισε να συχνάζει σε λογοτεχνικές παρέες ακολουθώντας παράλληλα την καριέρα του ηθοποιού.
Στο νοεμβριανό πογκρόμ του 1916 φυλακίστηκε από τους βασιλόφρονες, ενώ από το 1919 στρέφεται προς τον αναρχισμό και τον κομμουνισμό. Συμμετέχει στον κύκλο του «Μπάγκειου», εκδίδει βιβλία, συνδέεται φιλικά με τον Στρατή Δούκα και το 1927 εκδίδει το περιοδικό Φραγκέλιο, όπου υμνούσε τους ταπεινούς και τους καταφρονεμένους και έκανε αμείλικτη επίθεση στους πλούσιους και στο κράτος τους, στους πολιτικούς και τους δεσποτάδες, στους κρατικοδίαιτους διανοούμενους, ενώ εγκωμίαζε τους «ασπούδαχτους» καλλιτέχνες και τους λογοτέχνες που πέθαναν φτωχοί ή παραγνωρισμένοι. Τακτικοί συνεργάτες του περιοδικού ήταν ο αλητογράφος Κύπριος ποιητής Τεύκρος Ανθίας, ο Αναστ. Δρίβας, ο Στρατής Δούκας.
Καθώς ο Βέλμος ήταν και σκιτσογράφος, μεγάλο μέρος της ύλης του περιοδικού ήταν στραμμένο στη ζωγραφική και τη γλυπτική. Το 1928 ίδρυσε το «Άσυλο τέχνης» στο σπίτι του, όπου διοργάνωνε εκθέσεις. Το 1928 προσβλήθηκε από δάγκειο και το 1930 πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια.
Ο Βέλμος δεν έκρυβε την ομοφυλοφιλία του, ενώ εκτόξευε τα αναρχικά του συνθήματα κατά των πάντων, χωρίς να λογαριάζει κανέναν:
«Μίσησε τους βασιλιάδες. Κι όλους μαζί να τους στύψεις δεν βγάζεις ούτε έναν ζητιάνο».
«Μίσησε τη σημερινή δικαιοσύνη, που είναι η μασκαρεμένη αδικία».
«Αγάπησε τους κλέφτες των πλουσίων, που έκαναν την κλοπή νόμο και δόξα».
«Αγάπησε όσους μισούνε τους παπάδες, όσους καίνε τις εκκλησίες, τα μπορντέλα των παπάδων· όσους φτύνουν τους σταυρούς».
«Ο κομμουνισμός είναι πάνω κάτω έναν με τον αληθινό χριστιανισμό».
«Είμαι αναρχικός, δηλαδή χριστιανός».
Στην πολυαναμενόμενη για πολλούς εκδήλωση αυτή θα μιλήσουν ο ερευνητής Νίκος Λογοθέτης, ο ιστορικός τέχνης Δήμητρης Παυλόπουλος, ο εκδότης Διαμαντής Καράβολας και ο παραγωγός Στέλιος Ελληνιάδης. Θα διαβάσει η ηθοποιός Όλια Λαζαρίδου.
Η εκδήλωση θα γίνει στο καφενείο Το Πανελλήνιο, Μαυρομιχάλη 16, κέντρο Αθήνας, στις 7.30 μ.μ.
*Πληροφορίες για την εκδήλωση στις εκδόσεις «Φαρφουλάς» (Μαυρομιχάλη 18, τηλ. 211-1845583)
