«Αν ήμουν πλούσιος», «Ταξίδευα παιδί κι εγώ», «Ας κάνουμε απόψε μιαν αρχή», «Μη βάζεις μαύρο», «Ο Ρωμιός», «Άνοιξη που περνάς», «Κάποτε πήγα στην Αμέρικα», «Τι να ‘χαμε τι να ‘χαμε», «Σωκράτη εσύ σουπερστάρ», «Σ’ ευχαριστώ», «Υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι», «Εγώ δεν είμαι δικαστής», «Τι τις θες τις Κυριακές», «Σαρωνικέ μου», «Απ’ όλα τα παιδιά ζητώ συγγνώμη», «Εγώ ζωγράφισα τη Γη», «Και πάμε αστέρι μου», «Χαμογέλασε στον ήλιο», «Ο παγκόσμιος πολίτης»... είναι μόνο μερικές από τις σημαντικότερες δημιουργίες του Δώρου Γεωργιάδη, ενός από τους δυο-τρεις μεγαλύτερους Κύπριους συνθέτες όλων των εποχών.
Γεννημένος στην επαρχία Λάρνακας το 1948, ο Δώρος Γεωργιάδης ξεκίνησε την καριέρα του ως συνθέτης στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Αιτία στάθηκε η γνωριμία του με την αείμνηστη στιχουργό Σώτια Τσώτου, η οποία λάτρεψε αμέσως τη φωνή και το συνθετικό του ταλέντο και του εμπιστεύθηκε μερικούς από τους καλύτερους στίχους της. Κατά τη διάρκεια της πολυετούς καριέρας του σε Ελλάδα και Κύπρο, ο Δώρος Γεωργιάδης συνεργάστηκε με μεγάλους Έλληνες δημιουργούς, όπως ο Μίμης Πλέσσας, ο Γιώργος Μητσάκης, ο Θόδωρος Δερβενιώτης και ο Κώστας Βίρβος, καθώς και ερμηνευτές όπως η Μαρινέλλα, ο Δημήτρης Μητροπάνος, η Άννα Βίσση, η Ελπίδα, ο Πασχάλης, ο Γιώργος Πολυχρονιάδης, η Μπέσσυ Αργυράκη, ο Δάκης, ο Σταύρος Σιδεράς, ο Μιχάλης Χατζηγιάννης, κ.ά., οι οποίοι τραγούδησαν συνθέσεις του. Η σημαντικότερη συνεργασία της καριέρας του ήταν εκείνη με την μεγάλη στιχουργό και ποιήτρια, Σώτια Τσώτου, η οποία υπέγραψε τους στίχους στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Με την Τσώτου τον συνέδεε αλληλοθαυμασμός και μια ισόβια φιλία.
Με τη Σώτια Τσώτου, τον παραγωγό Φίλιππο Παπαθεοδώρου και τον Πασχάλη κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης του δίσκου «Εγώ ζωγράφισα τη Γη» (1983) *1
Σταθμοί στην καριέρα του θεωρούνται τα δύο Α’ Βραβεία που κέρδισε στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης, το 1972 ως συνθέτης και τραγουδιστής με το «Αν ήμουν πλούσιος», και το 1977 ως συνθέτης και στιχουργός με το «Ας κάνουμε απόψε μιαν αρχή», καθώς και οι συμμετοχές του στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Eurovision, ως εκπρόσωπος της Ελλάδας και της Κύπρου, με τραγούδια που άφησαν εποχή (Σωκράτης - 1979 και Μόνικα - 1981).
Στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης (1972), όπου κέρδισε το Α’ Βραβείο με το τραγούδι Αν ήμουν πλούσιος.
Ο Δώρος διετέλεσε, επίσης, επί σειρά ετών, μαέστρος της χορωδίας της Λαϊκής Τράπεζας, με την οποία πραγματοποίησε πολλές συναυλίες στην Κύπρο, με συμμετοχές μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως ο Κώστας Χατζής, η Δήμητρα Γαλάνη, η Μαρινέλλα, η Άννα Βίσση και ο Αντώνης Καλογιάννης. Στον Δώρο Γεωργιάδη «οφείλουμε» επίσης δύο από τα μεγαλύτερα ταλέντα που γέννησε η Κύπρος, την Άννα Βίσση και τον Μιχάλη Χατζηγιάννη, αφού συνέβαλε αρκετά στην καθιέρωσή τους.
Με τον Κώστα Χατζή στην Κύπρο (1994)
Με τη Μαρινέλλα σε νυχτερινή έξοδο στην Κύπρο (1994) *2
Παρόλη τη μεγάλη και αδιαμφισβήτητη προσφορά του στον πολιτισμό, η πολιτεία της Κύπρου δεν τον τίμησε ποτέ. Δυστυχώς οι άνθρωποι που είναι ταπεινοί και προτιμούν να ζουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ξεχνιούνται εύκολα. Τα τραγούδια όμως μένουν για να μας θυμίζουν ότι κάποτε κάποιος άνθρωπος δόξασε τη χώρα του όσο λίγοι. Ως ελάχιστο φόρο τιμής στον Δώρο Γεωργιάδη θέλησα να αναδημοσιεύσω μια συνέντευξη που έδωσε το 1997 στον Ανδρέα Κούνιο για την κυπριακή εφημερίδα «Αλήθεια». Επέλεξα αυτή τη συνέντευξη επειδή φωτίζει και την ανθρώπινη πλευρά του Δώρου. Για να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι...
Κυριακή 2 Νοεμβρίου 1997 - Η ΑΛΛΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ με τον ΑΝΔΡΕΑ ΚΟΥΝΙΟ
Αρχίζουμε λοιπόν να μιλάμε για μουσική - αυτό δεν είναι εύκολο για μένα. Ο Δώρος Γεωργιάδης είναι είδωλό μου. Τον θαύμαζα και τον θαυμάζω. Πάνω στα τραγούδια του ακόνισα τη σκέψη μου, με τα τραγούδια του διαμόρφωσα ένα μέρος του χαρακτήρα μου, πίσω από τα τραγούδια του αγάπησα, ερωτεύτηκα, απογοητεύτηκα, προδόθηκα, αισθάνθηκα κραδασμούς που ακούγονται πλέον σαν ξεψυχισμένοι πυροβολισμοί. Σύντομα όμως επέρχεται η οικειότητα, μιλάμε λες και γνωριζόμαστε χρόνια, κολυμπάμε στις λίμνες της μουσικής. Εκείνος ένας μαέστρος κι εγώ ένα πουλί που ραμφίζω νότες από το στόμα του. Η αλήθεια είναι πως το είδος της συζήτησης με παρασύρει. Αδύνατον να μείνω στο τώρα. Λες και κάποιος μού κόλλησε φτερά στην πλάτη. Πετώ αδιάκοπα. Πετώ και βουλιάζω. Βουλιάζω και πετώ. Κάποια στιγμή αισθάνομαι και ένα δάκρυ να κατεβαίνει ορμητικά, μα κλείνω αμέσως την πόρτα. Για τον Δώρο Γεωργιάδη η μουσική είναι η μισή του ζωή. Μικρό παιδί ξεκίνησε για να κατακτήσει τα όνειρά του. Οδηγός το ταλέντο του. Φάρος η θέλησή του. Όλη η Ελλάδα ξεκουράστηκε πάνω στο μέταλλο της φωνής του κι η Κύπρος ύψωνε το κεφάλι, περήφανη για το μουσικό της εκπρόσωπο.
Εγώ τον άκουγα να τραγουδά «κύμα μας παίρνει και μας πάει, απ’ το Σουέζ ως τη Σαγκάη» κι ευχαριστούσα το Θεό που έδωσε στους ανθρώπους τη μουσική. Είπαμε πάρα πολλά και ενδιαφέροντα. Αν είχα χρόνο θα έμενα εκεί μέχρι το βράδυ. Έπρεπε όμως να φύγω. Ο Δώρος με αποχαιρέτησε με φωτεινό χαμόγελο - ήταν το ίδιο όπως με υποδέχτηκε. Στο δρόμο άρχισα να σκέφτομαι πολλά. Πώς περνάνε τα χρόνια, γιατί περνάνε τα χρόνια, πότε περνάνε τα χρόνια; Τα αιώνια ερωτήματα που με απασχολούν. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι ο 49χρονος άνθρωπος που μου άνοιξε πριν λίγο τα παράθυρα της ψυχής του (σύζυγος της Κίκας που είναι καθηγήτρια μουσικής, πατέρας της 20χρονης Ερασμίας που σπουδάζει marketing και του 14χρονου Μάριου), είναι το ντροπαλό παιδί που κάποτε έλεγε «Αν ήμουν πλούσιος, καραβοκύρης, βασιλιάς, ταξιδευτής» και τρέχαμε να ξεδιψάσουμε - σαν καμηλιέρηδες της ερήμου. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι επί μία και πλέον ώρα συζητούσα με αυτόν που αγαπούσα, θαύμαζα, χειροκροτούσα με τα χέρια των ονείρων μου. Το ’73 - λίγο πριν, λίγο μετά - έλεγα «αχ και να μπορούσα να δω από κοντά τον Γεωργιάδη». Να του πω πόσο μου αρέσει η φωνή του, πόσο μου αρέσουν τα τραγούδια του, πόσο μου αρέσουν οι στίχοι που βάζει στο περβάζι της καρδιάς και του μυαλού μου. Και τώρα που τον είδα από κοντά, που απόλαυσα την κουβέντα μαζί του, που κατάλαβα πως είναι ένας πλήρης άνθρωπος από κάθε άποψη, γίνομαι ακόμα πιο απαιτητικός.
Αν ήμουνα, σκέφτηκα, πλούσιος θα αγόραζα όσο όσο τριάντα χρόνια για να γυρίσω για λίγο πίσω. Να κλειστώ στην καμαρούλα μου - πάνω δεξιά ο Δεληκάρης, πάνω αριστερά το ωρολόγιον πρόγραμμα του σχολείου -, να πατήσω το κασετόφωνο και να κουρνιάζω στο στίχο: «Μα όταν φουρτούνιαζε αγκαλιαζόμαστε, κι ένας Θεός, ο ίδιος Θεός στα παρακάλια μας». Δεν είμαι όμως πλούσιος, είμαι και ρομαντικός -που να πάρει η οργή- κι έτσι μέσα στις λεωφόρους της Λευκωσίας αφήνω τις σκόνες των σκέψεων μου. Ο Δώρος Γεωργιάδης με κοιτάζει από το περισκόπιο της συγκίνησης. Τώρα πάντως μπορώ να δακρύσω. Με την άδειά σας φυσικά...
Κύριε Γεωργιάδη, τώρα που βλέπετε τα πράγματα από απόσταση, εξακολουθείτε να πιστεύετε πως «ίδιος είναι ο Θεός στα παρακάλια μας»;
Ασφαλώς. Και μπορώ να σας πω ότι η μεγαλύτερη αναλήθεια στον κόσμο είναι ο τεχνητός διαμοιρασμός του Θεού και ιδίως του Χριστού σε τόσες διαφορετικές αιρέσεις ή αντιλήψεις.
Τότε γιατί προσπαθούμε να επικοινωνούμε με τη μουσική, εφόσον είναι, όπως λέτε, πάρα πολύ δύσκολη αυτή η επικοινωνία;
Επειδή η μουσική είναι από τις καλύτερες μορφές επικοινωνίας. Η πιο σπινθηροβόλα. Εκτός αυτού, η μεγαλύτερη γοητεία κρύβεται πίσω από τα δύσκολα. Πίσω από τα εύκολα αυτό που υπάρχει είναι, συνήθως, η ρουτίνα.
Ωστόσο η μουσική δεν είναι η μοναδική μορφή επικοινωνίας, δεν συμφωνείτε;
Βεβαίως. Αν ήταν η μοναδική, τότε οι άμουσοι δεν θα επικοινωνούσαν καθόλου.
Αν λοιπόν η μουσική είναι η πρώτη μορφή επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, θα μπορούσατε να μας πείτε τη δεύτερη μορφή επικοινωνίας;
Η προσπάθεια εφαρμογής της αγάπης.
Της ιδέας της αγάπης;
Όχι. Η αγάπη δεν είναι ιδέα. Είναι πράξη η αγάπη.
Μας είπατε προηγουμένως ότι το συνώνυμο της μουσικής είναι η έκφραση. Το αντίθετο της ποιο είναι;
Η κακία.
Γιατί η κακία;
Διότι θεωρώ, εξ ορισμού, κακούς όσους δεν τους αρέσει η μουσική. Δεν μπορεί, με άλλα λόγια, ένας άνθρωπος που αγαπά τη μουσική να είναι κακός.
Κι όμως έχετε μπροστά σας μια ζωντανή διάψευση της θεωρίας σας (γέλια...). Εγώ λατρεύω τη μουσική, αλλά είμαι κακός.
Δεν είστε κακός.
Επιμένω κύριε Γεωργιάδη. Είμαι κακός.
Πικραμένος μπορεί να είστε, κακός όμως όχι. Εξάλλου, κακός είναι αυτός που προκαλεί πόνο στον άλλο για προσωπική του ευχαρίστηση.
Φταίνε οι άνθρωποι που γίνονται κακοί;
Φταίει, για μένα, η δημιουργός φύση.
Ποιος είναι ο ομορφότερος ήχος που ακούσατε ποτέ;
Η ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν. Δεν είναι απλά ο ομορφότερος ήχος. Είναι και ο πληρέστερος.
Εσείς λέτε πως η πληρότητα είναι ομορφιά;
Εγώ λέω πως η ομορφιά είναι πληρότητα (χαμόγελα...). Κι αν κάτι με κάνει να πιστεύω, όπως σας είπα και προηγουμένως, ότι η μουσική είναι πολύ κοντά στο Θεό, αυτό το κάτι είναι η ενάτη συμφωνία. Πρόκειται για θεϊκή μουσική.
Υπάρχει κι άλλος ήχος που σας έχει σημαδέψει;
Υποκειμενικά πλέον μιλώντας, θα έλεγα, χωρίς δισταγμό, το κλάμα του πρώτου μου παιδιού.
Κι ο πιο άσχημος ήχος ποιος είναι;
Η σιωπή του ανθρώπου που τον χαιρετάς στο δρόμο και δεν σου απαντάει (χαμόγελα...).
Η σιωπή είναι ήχος;
Για μας τους μουσικούς, η μουσική ηχεί από μόνη της. Χωρίς όργανα. Έχουμε μια εσωτερική πηγή ήχων που βρίσκεται μέσα στο μυαλό μας. Η σιωπή, συνεπώς, τις πιο πολλές φορές, αλλά όχι πάντα, περιέχει και κάποια μουσική.
Αν υποθέσουμε ότι οι νότες έχουν φτερά, πού ταξιδεύετε μαζί τους;
Δεν ταξιδεύω πουθενά.
Περίμενα να μου πείτε ότι ταξιδεύετε στη φαντασία.
Θα σας πω κάτι άλλο. Με τη μουσική έχω στόχο τις συντονισμένες ψυχές, τα συντονισμένα αυτιά, για να επικοινωνήσω με άλλους ανθρώπους. Γνώμονάς μου είναι η προσπάθεια επικοινωνίας με αυτούς που ενδιαφέρονται για εκείνο που εμπνέει εμένα.
Το καταφέρνετε πάντοτε αυτό;
Δυστυχώς όχι. Έρχονται στιγμές που γράφω, είμαι αναγκασμένος δηλαδή να γράψω, αυτό που εμπνέει εκείνους.
Ποιος σας αναγκάζει να κάνετε κάτι τέτοιο;
Η ίδια η ζωή. Με πικραίνει φυσικά η σκέψη ότι, συχνά, η μουσική μεταμορφώνεται αναγκαστικά σε επάγγελμα, αλλά αυτή είναι η αλήθεια. Οι μουσικοί, οι καλλιτέχνες, έρχονται στη γη με ένα θείο δώρο που οφείλουν να το μοιράζονται με τον υπόλοιπο κόσμο.
Γιατί οφείλουν να το μοιράζονται;
Επειδή ο πλούτος ποτέ δεν πρέπει να είναι προνόμιο των λίγων. Ο πλούτος του πνεύματος θέλω να πω. Σκέφτομαι λοιπόν μερικές φορές ότι τα κράτη θα έπρεπε να επιχορηγούν τους καλλιτέχνες, να τους πληρώνουν κάποιο μισθό, όσο πεζό κι αν ακούγεται αυτό, ούτως ώστε να αντιμετωπίζουν πάντοτε την τέχνη τους σαν λειτούργημα και όχι σαν βιοποριστικό μέσο.
Λυπάμαι που θα πω αυτό το πράγμα, αλλά αν εγώ ήμουνα κράτος τους περισσότερους καλλιτέχνες όχι μόνο δεν θα τους έδινα μισθό, αλλά θα τους οδηγούσα και στα δικαστήρια για προσβολή της δημοσίας αιδούς (γέλια...).
Σας καταλαβαίνω. Δεν μιλάτε όμως για καλλιτέχνες. Μιλάτε για ανθρώπους που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την ανύπαρκτη έως μέτρια σχέση τους με την μουσική, για προσωπικό όφελος.
Παρόλο που μου είπατε ότι δεν ταξιδεύετε πουθενά με τις νότες, θα σας ρωτήσω κάτι άλλο: αν ήσασταν υποχρεωμένος να ταξιδεύετε την ώρα της δημιουργίας, για πού θα ανοίγατε πανιά; Για το όνειρο ή για την πραγματικότητα;
Για την πραγματικότητα. Πιστέψετέ με, δεν υπάρχει πιο πραγματική έκφραση στον κόσμο από την τέχνη.
Πότε είπατε για πρώτη φορά «εγώ θα γίνω μουσικός»;
Δεν θυμάμαι αν και πότε είπα αυτή τη φράση. Ταυτόχρονα όμως δεν θυμάμαι τίποτα στη ζωή μου χωρίς μουσική (χαμόγελα...).
Υπάρχει περίπτωση να γεννηθεί κάποιος με ένα ταλέντο και να μην το ανακαλύψει ποτέ;
Όχι. Ειδικά στην τέχνη. Η τέχνη, μην ξεχνάτε, είναι ιδιαίτερη μορφή ευφυίας.
Ποιο πράγμα στη σημερινή μουσική σας ενοχλεί πάρα πολύ;
Η προσπάθεια ορισμένων που από αφέλεια νομίζουν ότι πρέπει να διοικούν την τέχνη.
Πού βρίσκονται οι βρύσες των στίχων; Στην καρδιά ή στην ψυχή;
Στις βρύσες της υψηλής νόησης. Για παράδειγμα, θεωρώ τη Σώτια Τσώτου διάνοια.
Τι υπήρξε για σας η Τσώτου;
Η βασική έμπνευσή μου για να γράψω μουσική. Οι στίχοι της είναι μεγαλουργήματα. Με απίστευτη μαεστρία καταφέρνει να μεταφράσει την πραγματικότητα σε στίχο και το στίχο σε πραγματικότητα.
Έχετε κάνει λάθη στη διάρκεια της μουσικής σας σταδιοδρομίας;
Και ποιος δεν κάνει λάθη;
Θέλετε να μας πείτε ένα απ’ όλα;
Θέλω πρώτα να σας εξηγήσω ότι στο δικό μας χώρο τα λάθη, συνήθως, πηγάζουν από τη σύγχυση που προκαλείται όταν κάνεις την τέχνη επάγγελμα και όταν στηρίζεσαι οικονομικά πάνω της. Αυτά βέβαια είναι για μένα φυσιολογικά λάθη με την εξής έννοια: αν κάνεις λάθος προσπαθώντας να ζήσεις τότε αυτό, ουσιαστικά δεν είναι λάθος. Είναι σωστό (χαμόγελα...).
Κι αν σας έλεγα να γίνετε πιο συγκεκριμένος με τα λάθη σας;
Θεωρώ λάθη μου όλα τα εμπορικά τραγούδια που έγραψα αλλά, ακόμα και μέσα σε αυτά τα λάθη, κατάφερα να διατηρήσω την αξιοπρέπειά μου.
Τι είναι αξιοπρέπεια;
Το άρωμα που βγαίνει από τη ψυχή. Αυτό είναι αξιοπρέπεια.
Πιστεύετε ότι, γενικότερα, τα λάθη μάς οδηγούν γρηγορότερα στο βασίλειο της ωριμότητας;
Ναι, αυτή είναι μια μεγάλη αλήθεια. Η εξέλιξη του ανθρώπου είναι η πορεία μέσα από τα λάθη του.
Πέστε μας και την πιο σωστή πράξη που έχετε κάμει.
Η πιο σωστή μου πράξη είναι που έφυγα από το κύκλωμα και εγκατέλειψα τη βιτρίνα της μουσικής.
Έτυχε ποτέ να πείτε «θέλω να γίνω σαν κι αυτόν»;
Ποτέ δεν είπα «θέλω να γίνω σαν κι αυτόν». Είπα όμως, μερικές φορές, «θα ήθελα να γεννιόμουνα σαν κι αυτόν». Επειδή στην τέχνη γεννιέσαι. Δεν γίνεσαι.
Για ποιους το έχετε πει;
Για όλους τους μουσικούς που είναι ανώτεροι από μένα.
Η μουσική γαληνεύει τους ανθρώπους;
Η καλή μουσική μορφώνει και ψυχαγωγεί τους ανθρώπους. Δίνει μορφή στα πράγματα και είναι αγωγός της ψυχής. Υπάρχει φυσικά και η μουσική που σε κινεί σε δράση, η κακή μουσική. Κοιτάξτε πόσοι μουσικοί χώροι στέκονται ακόμα και θα καταλάβετε. Αυτός είναι μάλιστα και ένας λόγος που δεν πηγαίνω σχεδόν πουθενά.
Δώστε μας τρία πράγματα που χρειάζεστε απαραιτήτως για να γράψετε μουσική.
Κατ’ αρχήν το ερέθισμα το οποίο θα με φέρει σε τέτοια ψυχική κατάσταση, ώστε να θέλω να την εκφράσω με συγκεκριμένο μουσικό τρόπο. Έπειτα τα κατάλληλα μέσα, ο τεχνικός δηλαδή εξοπλισμός. Και τέλος μια σχετική ψυχική γαλήνη.
Μιλήστε μας λίγο περισσότερο για τη ψυχική γαλήνη.
Από καιρό τώρα είμαι βέβαιος ότι δεν μπορείς να γράψεις μουσική ενώ είσαι εκνευρισμένος πολύ ή λυπημένος πολύ. Μόνο χαρούμενος πολύ μπορείς να γράψεις μουσική, έστω κι αν αυτό που γράφεις είναι λυπημένο (χαμόγελα...).
Σας συνέβη ποτέ να γράψετε μουσική δακρύζοντας;
Μου συνέβη αλλά δεν σημαίνει ότι δάκρυσα απαραίτητα από λύπη. Μπορεί να δάκρυσα από χαρά. Οι ωραιότερες στιγμές μου στο γράψιμο τραγουδιών είναι εκείνες που, στην προσπάθεια μου να τα ερμηνεύσω, με κάνουν να κομπιάζω, να αισθάνομαι ένα λυγμό στο λαιμό. Αν έχω συγκινηθεί σημαίνει πως δημιουργώ κάτι ωραίο, κάτι που θα με ικανοποιήσει. Με στεναχωρεί, πάντως, η σκέψη ότι η Κύπρος και η Ελλάδα είναι γεμάτες από χώρους που προσφέρουν διασκέδαση, ξεφάντωμα, ενθουσιασμό, ίσως και πατριωτικό παλμό, αλλά λείπει πολύ φανερά το στοιχείο της συγκίνησης. Εξ ου και φεύγεις από τους χώρους αυτούς άδειος. Έχεις βγάλει προηγουμένως τα απωθημένα σου μα δεν νομίζω να σημαίνει αυτό ο,τιδήποτε στη μουσική και στην τέχνη.
Σε τι διαφέρουν το δάκρυ της λύπης από το δάκρυ της χαράς;
Εκείνο της λύπης είναι η αναγκαστική άμυνα του οργανισμού για να μην καταρρεύσει. Της χαράς το δάκρυ είναι η ανώτατη ευτυχία του ανθρώπου.
Θα ήταν καλύτερος ο κόσμος μας αν το κυβερνούσαν οι μουσικοί;
Νομίζω πως θα ήταν. Η διαφορά είναι ότι οι άνθρωποι της τέχνης δεν ενδιαφέρονται να κυβερνούν.
Τι ενδιαφέρονται να κάνουν;
Να δημιουργούν. Κι η μόνη εξουσία που αγαπούν είναι εκείνη της επιβολής πάνω στους συνεργάτες τους. Ένας διευθυντής ορχήστρας, λόγου χάριν, πρέπει να είναι απόλυτος δυνάστης, για να υπάρξει το αποτέλεσμα που θέλει.
Ποιος μουσικός θα θέλατε να σας υποδεχτεί στον παράδεισο;
Μα ο Μπετόβεν.
Θα του λέγατε κάτι, θα τον ρωτούσατε κάτι;
Τι να πεις και τι να ρωτήσεις τον Μπετόβεν (γέλια...). Θα του έπαιζα ίσως ένα από τα τραγουδάκια μου που είχαν ως πηγή έμπνευσης τη μουσική του, για να μου πει «μπράβο» και να με κτυπήσει απαλά στον ώμο.
Ο Δώρος καθισμένος στο πιάνο σε στιγμές δημιουργίας *3
Είναι θετικό να προσπαθούμε να μοιάσουμε στους μύθους μας;
Θα απαντήσω από την ανάποδη (χαμόγελα...). Είναι οδυνηρό να προσπαθούν οι μέτριοι να εμφανίζονται ως οι κορυφαίοι κι ακόμα πιο οδυνηρό να προσπαθεί ο μετεωρίτης να πείσει πως είναι φεγγάρι.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας μουσικό όργανο;
Τα όργανα δουλεύουν σαν μια οικογένεια. Είναι αδέλφια μεταξύ τους.
Καλά, πατέρας δεν υπάρχει σ’ αυτή την οικογένεια (γέλια...);
Δεν υπάρχει. Τα όργανα είναι αλληλένδετα μεταξύ τους. Πρώτα είναι τα έγχορδα, τα ξύλινα πνευστά, τα χάλκινα πνευστά τα οποία όμως χωρίς την οικογένεια των κρουστών δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Η βάση της μουσικής τέχνης είναι η τέλεια αντίληψη του ρυθμού. Η αρμονία στηρίζεται εντελώς πάνω στο ρυθμό.
Πέστε μας μερικούς στίχους που αντιπροσωπεύουν απόλυτα τη ζωή σας, την πορεία σας μέσα στο χρόνο.
Παρόλο που τους έγραψα μικρός, σαν μαθητής της Τσώτου, θα τους έγραφα ακόμα και σήμερα και είναι από το τραγούδι «Το νόημα της ζωής».
Τι λένε ακριβώς κύριε Γεωργιάδη;
«Θυμάσαι που σ’ αντάμωσα παιδί, της μάνας μου πρώτο φιλί, σε γύρεψα σαν έρωτας, σ’ ανάπνεψα κι ακόμα πιο πολύ, σε πίστεψα σαν τη ζωή που φύτεψα, σε βρήκα σε μιαν άκρη τ’ ουρανού μου ξεχασμένη, ντυμένη τα κουρέλια μιας ανθρώπινης ψυχής, έσβησες κάθε μου παλιά αγάπη περασμένη, μ’ ακούμπησες και σου ‘κλεψα το νόημα της ζωής». Αν δεν κάνω λάθος το έγραψα γύρω στο ’76.
Το καλύτερο τραγούδι που ερμηνεύσατε ποιο είναι;
«Απ’ όλα τα παιδιά ζητώ συγγνώμη», σε στίχους της Σώτιας Τσώτου.
Τι θα λέγατε σήμερα σαν συγγνώμη προς τα παιδιά;
Δεν έπρεπε να σας γεννήσουμε αλλά φοβόμασταν να ζήσουμε μόνοι, σας φέραμε γιατί δεν είχαμε οι δειλοί, το θάρρος να πεθάνουμε μόνοι.
Και όταν ακούτε το «Ταξίδευα παιδί κι εγώ» τι νιώθετε;
Εσείς τι νιώθετε (χαμόγελα...);
Συγκίνηση, ανατριχίλα.
Κι εγώ το ίδιο. Ξέρετε, το «Ταξίδευα παιδί κι εγώ» μου έδωσε την ευκαιρία να τραγουδήσω για πρώτη φορά πετώντας. Ήμουνα μόλις 22 χρόνων και ήταν ένα τραγούδι ασύλληπτα υψηλού επιπέδου.
Για ποιο πρόσωπο που αγαπάτε, σέβεστε ή εκτιμάτε πολύ θα καθόσασταν τώρα να γράψετε κάποιο τραγούδι;
Έτυχε βέβαια μερικές φορές να με εμπνεύσει κάποιος, με την έννοια ότι ήταν αποδέκτης της δικής μου συχνότητας. Γενικεύοντας θα σας πω ότι ο καλλιτέχνης βρίσκει έδαφος για έμπνευση όταν διαπιστώσει ότι στην άλλη πλευρά του φεγγαριού υπάρχει ο αποδέκτης, αυτός που θα συλλάβει το μήνυμα.
Τι είναι η μάνα κύριε Γεωργιάδη;
Για μένα τουλάχιστον η έκφραση της ανιδιοτελούς αγάπης.
Πώς φαντάζεστε την ανιδιοτελή αγάπη;
Δεν φαντάζεσαι την ανιδιοτελή αγάπη. Την βλέπεις, την εισπράττεις. Είναι η αγάπη που δεν απαιτεί επιστροφή.
Η πιο ακραία μορφή αγάπης ποια είναι;
Το να θυσιάσουμε την προσωπική μας ικανοποίηση, προκειμένου να βοηθήσουμε κάποιον να ανέβει πνευματικά. Δεν είναι αρκετό να λέμε αγαπάμε τα παιδιά μας. Πρέπει να αφήνουμε κατά μέρος την ευχαρίστησή μας και να τα βοηθούμε να βρούνε το δρόμο τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε συνεχώς δίπλα τους. Όταν όμως είμαστε δίπλα τους να προσφέρουμε ουσιαστική βοήθεια. Πάντως προσωπικά δεν ισχυρίζομαι ότι τα καταφέρνω κιόλας (χαμόγελα...).
Τι και ποιους θα παίρνατε μαζί σας στο πιο μακρινό νησί του κόσμου;
Δεν θα έπαιρνα κανένα διότι δεν θα ήθελα να καταδιώκει και άλλους η τιμωρία της εξορίας. Ούτε όργανα μουσικής θα έπαιρνα γιατί η μουσική υπάρχει μέσα μου.
Τι θα ήταν η ζωή των ανθρώπων χωρίς μουσική;
Πιο μίζερη απ’ όσο είναι σήμερα και με ένα όμορφο μέσο επικοινωνίας λιγότερο.
Η δική σας ζωή τι θα ήταν χωρίς μουσική;
Θα ήταν μισή ζωή (χαμόγελα...).
Δεν θα ήταν Κόλαση;
Δεν ξέρω... Πραγματικά δεν ξέρω.
Επειδή αγαπώ πολύ τους στίχους θα ήθελα να μου πείτε, εκτός από την Τσώτου βέβαια, μερικούς άλλους στιχουργούς που εκτιμάτε ιδιαιτέρως.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Μάνος Ελευθερίου αλλά και όλοι οι ποιητές οι οποίοι μελοποιήθηκαν, είναι ό,τι με συγκινεί πιο πολύ στο περιβόλι των στίχων.
Τι είναι ευτυχία;
Η ευτυχία είναι στιγμές. Δεν έχει διάρκεια η ευτυχία.
Η δυστυχία έχει μήπως διάρκεια;
Έτσι αυθόρμητα μου ‘ρχεται στο μυαλό ένας ορισμός της δυστυχίας που, νομίζω, αντικατοπτρίζει αυτό που πραγματικά πιστεύω: δυστυχία, λοιπόν, είναι η πλήρης αντίληψη της πραγματικότητας την οποία δεν αφήνουμε να γίνεται συνεχώς αντιληπτή, λόγω κάποιων φίλτρων που διαθέτουμε. Κι οι μεγαλύτεροι βοηθοί αυτών των φιλτρων είναι τα ένστικτά μας.
Κύριε Γεωργιάδη, αν ήμουν πλούσιος (γέλια...).
Αν ήσασταν πλούσιος τι;
Θα αγόραζα πίσω τριάντα χρόνια για να ξανακούσω μέσα στο μαθητικό μου δωμάτιο τα πρώτα σας τραγούδια.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ σας ευχαριστώ.
Ο Δώρος στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης το 1972
Φωτογραφίες:
*1 Από το βιβλίο του Φίλιππου Παπαθεοδώρου «Οι μουσικές μου διαδρομές μπροστά και πίσω από τα φώτα» (Εκδόσεις «Αrco»).
*2 Από την αρχική δημοσίευση της συνέντευξης στην «Αλήθεια».
*3 Από το περιοδικό Φαντάζιο, τεύχος 192, 31 Οκτωβρίου 1972, εκδόσεις Τερζόπουλος Α.Ε.).
*Οι υπόλοιπες φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της οικογένειας Γεωργιάδη.
Γεννημένος στην επαρχία Λάρνακας το 1948, ο Δώρος Γεωργιάδης ξεκίνησε την καριέρα του ως συνθέτης στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Αιτία στάθηκε η γνωριμία του με την αείμνηστη στιχουργό Σώτια Τσώτου, η οποία λάτρεψε αμέσως τη φωνή και το συνθετικό του ταλέντο και του εμπιστεύθηκε μερικούς από τους καλύτερους στίχους της. Κατά τη διάρκεια της πολυετούς καριέρας του σε Ελλάδα και Κύπρο, ο Δώρος Γεωργιάδης συνεργάστηκε με μεγάλους Έλληνες δημιουργούς, όπως ο Μίμης Πλέσσας, ο Γιώργος Μητσάκης, ο Θόδωρος Δερβενιώτης και ο Κώστας Βίρβος, καθώς και ερμηνευτές όπως η Μαρινέλλα, ο Δημήτρης Μητροπάνος, η Άννα Βίσση, η Ελπίδα, ο Πασχάλης, ο Γιώργος Πολυχρονιάδης, η Μπέσσυ Αργυράκη, ο Δάκης, ο Σταύρος Σιδεράς, ο Μιχάλης Χατζηγιάννης, κ.ά., οι οποίοι τραγούδησαν συνθέσεις του. Η σημαντικότερη συνεργασία της καριέρας του ήταν εκείνη με την μεγάλη στιχουργό και ποιήτρια, Σώτια Τσώτου, η οποία υπέγραψε τους στίχους στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Με την Τσώτου τον συνέδεε αλληλοθαυμασμός και μια ισόβια φιλία.
Με τη Σώτια Τσώτου, τον παραγωγό Φίλιππο Παπαθεοδώρου και τον Πασχάλη κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης του δίσκου «Εγώ ζωγράφισα τη Γη» (1983) *1
Σταθμοί στην καριέρα του θεωρούνται τα δύο Α’ Βραβεία που κέρδισε στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης, το 1972 ως συνθέτης και τραγουδιστής με το «Αν ήμουν πλούσιος», και το 1977 ως συνθέτης και στιχουργός με το «Ας κάνουμε απόψε μιαν αρχή», καθώς και οι συμμετοχές του στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Eurovision, ως εκπρόσωπος της Ελλάδας και της Κύπρου, με τραγούδια που άφησαν εποχή (Σωκράτης - 1979 και Μόνικα - 1981).
Στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης (1972), όπου κέρδισε το Α’ Βραβείο με το τραγούδι Αν ήμουν πλούσιος.
Ο Δώρος διετέλεσε, επίσης, επί σειρά ετών, μαέστρος της χορωδίας της Λαϊκής Τράπεζας, με την οποία πραγματοποίησε πολλές συναυλίες στην Κύπρο, με συμμετοχές μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως ο Κώστας Χατζής, η Δήμητρα Γαλάνη, η Μαρινέλλα, η Άννα Βίσση και ο Αντώνης Καλογιάννης. Στον Δώρο Γεωργιάδη «οφείλουμε» επίσης δύο από τα μεγαλύτερα ταλέντα που γέννησε η Κύπρος, την Άννα Βίσση και τον Μιχάλη Χατζηγιάννη, αφού συνέβαλε αρκετά στην καθιέρωσή τους.
Με τον Κώστα Χατζή στην Κύπρο (1994)
Με τη Μαρινέλλα σε νυχτερινή έξοδο στην Κύπρο (1994) *2
Παρόλη τη μεγάλη και αδιαμφισβήτητη προσφορά του στον πολιτισμό, η πολιτεία της Κύπρου δεν τον τίμησε ποτέ. Δυστυχώς οι άνθρωποι που είναι ταπεινοί και προτιμούν να ζουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ξεχνιούνται εύκολα. Τα τραγούδια όμως μένουν για να μας θυμίζουν ότι κάποτε κάποιος άνθρωπος δόξασε τη χώρα του όσο λίγοι. Ως ελάχιστο φόρο τιμής στον Δώρο Γεωργιάδη θέλησα να αναδημοσιεύσω μια συνέντευξη που έδωσε το 1997 στον Ανδρέα Κούνιο για την κυπριακή εφημερίδα «Αλήθεια». Επέλεξα αυτή τη συνέντευξη επειδή φωτίζει και την ανθρώπινη πλευρά του Δώρου. Για να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι...
Κυριακή 2 Νοεμβρίου 1997 - Η ΑΛΛΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ με τον ΑΝΔΡΕΑ ΚΟΥΝΙΟ
Δώρος Γεωργιάδης: «Δεν θυμάμαι τίποτα στη ζωή μου χωρίς μουσική»
Η ώρα είναι μία ακριβώς. Κτυπώ το κουδούνι. Μου ανοίγουν. Βρίσκομαι στο στούντιο του Δώρου Γεωργιάδη. Ο χώρος πνιγμένος στη μουσική και στα χαμόγελα. Αισθάνομαι ένα παράξενο είδος συγκίνησης. Προσπαθώ να μην το δείξω, μα είναι σαν να προσπαθεί ο ήλιος να κρυφτεί πίσω από τα σύννεφα μια μέρα καλοκαιριού. «Σε λίγο τελειώνω» μου λέει ο Γεωργιάδης κι εγώ πάνω στις λευκές κόλλες ανοίγω πανιά. Σαλπάρω για τους ωκεανούς της νεότητάς μας. Εκεί που η μουσική ξεκουράζεται στο πρόσωπό μου σαν προσευχή. Θυμάμαι τα εφηβικά μου χρόνια, τις κασέτες με τα τραγούδια του Δώρου Γεωργιάδη, τους στίχους της Σώτιας Τσώτου που με μεγάλωσαν, τις εποχές που βρίσκονται ακόμα ανθοφορούσες στις καταπακτές των ματιών μου.
Αρχίζουμε λοιπόν να μιλάμε για μουσική - αυτό δεν είναι εύκολο για μένα. Ο Δώρος Γεωργιάδης είναι είδωλό μου. Τον θαύμαζα και τον θαυμάζω. Πάνω στα τραγούδια του ακόνισα τη σκέψη μου, με τα τραγούδια του διαμόρφωσα ένα μέρος του χαρακτήρα μου, πίσω από τα τραγούδια του αγάπησα, ερωτεύτηκα, απογοητεύτηκα, προδόθηκα, αισθάνθηκα κραδασμούς που ακούγονται πλέον σαν ξεψυχισμένοι πυροβολισμοί. Σύντομα όμως επέρχεται η οικειότητα, μιλάμε λες και γνωριζόμαστε χρόνια, κολυμπάμε στις λίμνες της μουσικής. Εκείνος ένας μαέστρος κι εγώ ένα πουλί που ραμφίζω νότες από το στόμα του. Η αλήθεια είναι πως το είδος της συζήτησης με παρασύρει. Αδύνατον να μείνω στο τώρα. Λες και κάποιος μού κόλλησε φτερά στην πλάτη. Πετώ αδιάκοπα. Πετώ και βουλιάζω. Βουλιάζω και πετώ. Κάποια στιγμή αισθάνομαι και ένα δάκρυ να κατεβαίνει ορμητικά, μα κλείνω αμέσως την πόρτα. Για τον Δώρο Γεωργιάδη η μουσική είναι η μισή του ζωή. Μικρό παιδί ξεκίνησε για να κατακτήσει τα όνειρά του. Οδηγός το ταλέντο του. Φάρος η θέλησή του. Όλη η Ελλάδα ξεκουράστηκε πάνω στο μέταλλο της φωνής του κι η Κύπρος ύψωνε το κεφάλι, περήφανη για το μουσικό της εκπρόσωπο.
Εγώ τον άκουγα να τραγουδά «κύμα μας παίρνει και μας πάει, απ’ το Σουέζ ως τη Σαγκάη» κι ευχαριστούσα το Θεό που έδωσε στους ανθρώπους τη μουσική. Είπαμε πάρα πολλά και ενδιαφέροντα. Αν είχα χρόνο θα έμενα εκεί μέχρι το βράδυ. Έπρεπε όμως να φύγω. Ο Δώρος με αποχαιρέτησε με φωτεινό χαμόγελο - ήταν το ίδιο όπως με υποδέχτηκε. Στο δρόμο άρχισα να σκέφτομαι πολλά. Πώς περνάνε τα χρόνια, γιατί περνάνε τα χρόνια, πότε περνάνε τα χρόνια; Τα αιώνια ερωτήματα που με απασχολούν. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι ο 49χρονος άνθρωπος που μου άνοιξε πριν λίγο τα παράθυρα της ψυχής του (σύζυγος της Κίκας που είναι καθηγήτρια μουσικής, πατέρας της 20χρονης Ερασμίας που σπουδάζει marketing και του 14χρονου Μάριου), είναι το ντροπαλό παιδί που κάποτε έλεγε «Αν ήμουν πλούσιος, καραβοκύρης, βασιλιάς, ταξιδευτής» και τρέχαμε να ξεδιψάσουμε - σαν καμηλιέρηδες της ερήμου. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι επί μία και πλέον ώρα συζητούσα με αυτόν που αγαπούσα, θαύμαζα, χειροκροτούσα με τα χέρια των ονείρων μου. Το ’73 - λίγο πριν, λίγο μετά - έλεγα «αχ και να μπορούσα να δω από κοντά τον Γεωργιάδη». Να του πω πόσο μου αρέσει η φωνή του, πόσο μου αρέσουν τα τραγούδια του, πόσο μου αρέσουν οι στίχοι που βάζει στο περβάζι της καρδιάς και του μυαλού μου. Και τώρα που τον είδα από κοντά, που απόλαυσα την κουβέντα μαζί του, που κατάλαβα πως είναι ένας πλήρης άνθρωπος από κάθε άποψη, γίνομαι ακόμα πιο απαιτητικός.
Αν ήμουνα, σκέφτηκα, πλούσιος θα αγόραζα όσο όσο τριάντα χρόνια για να γυρίσω για λίγο πίσω. Να κλειστώ στην καμαρούλα μου - πάνω δεξιά ο Δεληκάρης, πάνω αριστερά το ωρολόγιον πρόγραμμα του σχολείου -, να πατήσω το κασετόφωνο και να κουρνιάζω στο στίχο: «Μα όταν φουρτούνιαζε αγκαλιαζόμαστε, κι ένας Θεός, ο ίδιος Θεός στα παρακάλια μας». Δεν είμαι όμως πλούσιος, είμαι και ρομαντικός -που να πάρει η οργή- κι έτσι μέσα στις λεωφόρους της Λευκωσίας αφήνω τις σκόνες των σκέψεων μου. Ο Δώρος Γεωργιάδης με κοιτάζει από το περισκόπιο της συγκίνησης. Τώρα πάντως μπορώ να δακρύσω. Με την άδειά σας φυσικά...
Κύριε Γεωργιάδη, τώρα που βλέπετε τα πράγματα από απόσταση, εξακολουθείτε να πιστεύετε πως «ίδιος είναι ο Θεός στα παρακάλια μας»;
Ασφαλώς. Και μπορώ να σας πω ότι η μεγαλύτερη αναλήθεια στον κόσμο είναι ο τεχνητός διαμοιρασμός του Θεού και ιδίως του Χριστού σε τόσες διαφορετικές αιρέσεις ή αντιλήψεις.
Άρα Έλληνας και Τούρκος πάλι θα αγκαλιάζονταν μπροστά στον κίνδυνο της φουρτούνας;
Σίγουρα.
Κι οι εθνικές διαφορές, τα μίση, τα πάθη;
Ακούστε κάτι. Θεωρώ πολύ χαμηλής νοημοσύνης το να πιστεύει κανείς ότι έχει εχθρούς. Απλώς έχει άλλους συνανθρώπους που τραβά ο καθένας το Γολγοθά του, ανάλογα με το πώς τον έπλασε η φύση.
Εσείς θα σκοτώνατε ποτέ;
Ποτέ.
Θα σας ξαναρωτήσω όμως: θα σκοτώνατε ποτέ;
Ε, τώρα κάνω δεύτερες σκέψεις (χαμόγελα...). Με υποχρεώνετε σε δεύτερες σκέψεις. Λοιπόν, η μοναδική περίπτωση που θα αφαιρούσα τη ζωή κάποιου θα ήταν αν επρόκειτο να γλυτώσω έναν καλό από τα χέρια ενός κακού.
Να επιστρέψουμε τώρα στη ζεστή αγκαλιά της μουσικής. Αλήθεια είναι ζεστή αυτή η αγκαλιά;
Η πιο ζεστή που υπάρχει.
Ερχόμενος προς τα εδώ ένιωθα να με περικυκλώνει η εξής ερώτηση: η μουσική είναι υπόθεση των ανθρώπων ή υπόθεση του Θεού;
Είναι υπόθεση των ανθρώπων διότι και ο Θεός υπόθεση των ανθρώπων είναι κι αυτός (χαμόγελα...). Από την άλλη μεριά όμως, αν δεν είναι Θεός η μουσική, και η τέχνη γενικότερα, οπωσδήποτε είναι κοντά στο Θεό. Πολύ κοντά στο Θεό.
Υπάρχει συνώνυμο της λέξης μουσική;
Έκφραση.
Όταν λέτε έκφραση τι εννοείτε;
Εννοώ την εξωτερίκευση των αισθημάτων με στόχο την επικοινωνία που, όμως, είναι πάρα πολύ δύσκολη.
Τότε γιατί προσπαθούμε να επικοινωνούμε με τη μουσική, εφόσον είναι, όπως λέτε, πάρα πολύ δύσκολη αυτή η επικοινωνία;
Επειδή η μουσική είναι από τις καλύτερες μορφές επικοινωνίας. Η πιο σπινθηροβόλα. Εκτός αυτού, η μεγαλύτερη γοητεία κρύβεται πίσω από τα δύσκολα. Πίσω από τα εύκολα αυτό που υπάρχει είναι, συνήθως, η ρουτίνα.
Ωστόσο η μουσική δεν είναι η μοναδική μορφή επικοινωνίας, δεν συμφωνείτε;
Βεβαίως. Αν ήταν η μοναδική, τότε οι άμουσοι δεν θα επικοινωνούσαν καθόλου.
Αν λοιπόν η μουσική είναι η πρώτη μορφή επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, θα μπορούσατε να μας πείτε τη δεύτερη μορφή επικοινωνίας;
Η προσπάθεια εφαρμογής της αγάπης.
Της ιδέας της αγάπης;
Όχι. Η αγάπη δεν είναι ιδέα. Είναι πράξη η αγάπη.
Μας είπατε προηγουμένως ότι το συνώνυμο της μουσικής είναι η έκφραση. Το αντίθετο της ποιο είναι;
Η κακία.
Γιατί η κακία;
Διότι θεωρώ, εξ ορισμού, κακούς όσους δεν τους αρέσει η μουσική. Δεν μπορεί, με άλλα λόγια, ένας άνθρωπος που αγαπά τη μουσική να είναι κακός.
Κι όμως έχετε μπροστά σας μια ζωντανή διάψευση της θεωρίας σας (γέλια...). Εγώ λατρεύω τη μουσική, αλλά είμαι κακός.
Δεν είστε κακός.
Επιμένω κύριε Γεωργιάδη. Είμαι κακός.
Πικραμένος μπορεί να είστε, κακός όμως όχι. Εξάλλου, κακός είναι αυτός που προκαλεί πόνο στον άλλο για προσωπική του ευχαρίστηση.
Φταίνε οι άνθρωποι που γίνονται κακοί;
Φταίει, για μένα, η δημιουργός φύση.
Ποιος είναι ο ομορφότερος ήχος που ακούσατε ποτέ;
Η ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν. Δεν είναι απλά ο ομορφότερος ήχος. Είναι και ο πληρέστερος.
Εσείς λέτε πως η πληρότητα είναι ομορφιά;
Εγώ λέω πως η ομορφιά είναι πληρότητα (χαμόγελα...). Κι αν κάτι με κάνει να πιστεύω, όπως σας είπα και προηγουμένως, ότι η μουσική είναι πολύ κοντά στο Θεό, αυτό το κάτι είναι η ενάτη συμφωνία. Πρόκειται για θεϊκή μουσική.
Υπάρχει κι άλλος ήχος που σας έχει σημαδέψει;
Υποκειμενικά πλέον μιλώντας, θα έλεγα, χωρίς δισταγμό, το κλάμα του πρώτου μου παιδιού.
Κι ο πιο άσχημος ήχος ποιος είναι;
Η σιωπή του ανθρώπου που τον χαιρετάς στο δρόμο και δεν σου απαντάει (χαμόγελα...).
Η σιωπή είναι ήχος;
Για μας τους μουσικούς, η μουσική ηχεί από μόνη της. Χωρίς όργανα. Έχουμε μια εσωτερική πηγή ήχων που βρίσκεται μέσα στο μυαλό μας. Η σιωπή, συνεπώς, τις πιο πολλές φορές, αλλά όχι πάντα, περιέχει και κάποια μουσική.
Αν υποθέσουμε ότι οι νότες έχουν φτερά, πού ταξιδεύετε μαζί τους;
Δεν ταξιδεύω πουθενά.
Περίμενα να μου πείτε ότι ταξιδεύετε στη φαντασία.
Θα σας πω κάτι άλλο. Με τη μουσική έχω στόχο τις συντονισμένες ψυχές, τα συντονισμένα αυτιά, για να επικοινωνήσω με άλλους ανθρώπους. Γνώμονάς μου είναι η προσπάθεια επικοινωνίας με αυτούς που ενδιαφέρονται για εκείνο που εμπνέει εμένα.
Το καταφέρνετε πάντοτε αυτό;
Δυστυχώς όχι. Έρχονται στιγμές που γράφω, είμαι αναγκασμένος δηλαδή να γράψω, αυτό που εμπνέει εκείνους.
Ποιος σας αναγκάζει να κάνετε κάτι τέτοιο;
Η ίδια η ζωή. Με πικραίνει φυσικά η σκέψη ότι, συχνά, η μουσική μεταμορφώνεται αναγκαστικά σε επάγγελμα, αλλά αυτή είναι η αλήθεια. Οι μουσικοί, οι καλλιτέχνες, έρχονται στη γη με ένα θείο δώρο που οφείλουν να το μοιράζονται με τον υπόλοιπο κόσμο.
Γιατί οφείλουν να το μοιράζονται;
Επειδή ο πλούτος ποτέ δεν πρέπει να είναι προνόμιο των λίγων. Ο πλούτος του πνεύματος θέλω να πω. Σκέφτομαι λοιπόν μερικές φορές ότι τα κράτη θα έπρεπε να επιχορηγούν τους καλλιτέχνες, να τους πληρώνουν κάποιο μισθό, όσο πεζό κι αν ακούγεται αυτό, ούτως ώστε να αντιμετωπίζουν πάντοτε την τέχνη τους σαν λειτούργημα και όχι σαν βιοποριστικό μέσο.
Λυπάμαι που θα πω αυτό το πράγμα, αλλά αν εγώ ήμουνα κράτος τους περισσότερους καλλιτέχνες όχι μόνο δεν θα τους έδινα μισθό, αλλά θα τους οδηγούσα και στα δικαστήρια για προσβολή της δημοσίας αιδούς (γέλια...).
Σας καταλαβαίνω. Δεν μιλάτε όμως για καλλιτέχνες. Μιλάτε για ανθρώπους που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την ανύπαρκτη έως μέτρια σχέση τους με την μουσική, για προσωπικό όφελος.
Παρόλο που μου είπατε ότι δεν ταξιδεύετε πουθενά με τις νότες, θα σας ρωτήσω κάτι άλλο: αν ήσασταν υποχρεωμένος να ταξιδεύετε την ώρα της δημιουργίας, για πού θα ανοίγατε πανιά; Για το όνειρο ή για την πραγματικότητα;
Για την πραγματικότητα. Πιστέψετέ με, δεν υπάρχει πιο πραγματική έκφραση στον κόσμο από την τέχνη.
Πότε είπατε για πρώτη φορά «εγώ θα γίνω μουσικός»;
Δεν θυμάμαι αν και πότε είπα αυτή τη φράση. Ταυτόχρονα όμως δεν θυμάμαι τίποτα στη ζωή μου χωρίς μουσική (χαμόγελα...).
Υπάρχει περίπτωση να γεννηθεί κάποιος με ένα ταλέντο και να μην το ανακαλύψει ποτέ;
Όχι. Ειδικά στην τέχνη. Η τέχνη, μην ξεχνάτε, είναι ιδιαίτερη μορφή ευφυίας.
Ποιο πράγμα στη σημερινή μουσική σας ενοχλεί πάρα πολύ;
Η προσπάθεια ορισμένων που από αφέλεια νομίζουν ότι πρέπει να διοικούν την τέχνη.
Πού βρίσκονται οι βρύσες των στίχων; Στην καρδιά ή στην ψυχή;
Στις βρύσες της υψηλής νόησης. Για παράδειγμα, θεωρώ τη Σώτια Τσώτου διάνοια.
Τι υπήρξε για σας η Τσώτου;
Η βασική έμπνευσή μου για να γράψω μουσική. Οι στίχοι της είναι μεγαλουργήματα. Με απίστευτη μαεστρία καταφέρνει να μεταφράσει την πραγματικότητα σε στίχο και το στίχο σε πραγματικότητα.
Έχετε κάνει λάθη στη διάρκεια της μουσικής σας σταδιοδρομίας;
Και ποιος δεν κάνει λάθη;
Θέλετε να μας πείτε ένα απ’ όλα;
Θέλω πρώτα να σας εξηγήσω ότι στο δικό μας χώρο τα λάθη, συνήθως, πηγάζουν από τη σύγχυση που προκαλείται όταν κάνεις την τέχνη επάγγελμα και όταν στηρίζεσαι οικονομικά πάνω της. Αυτά βέβαια είναι για μένα φυσιολογικά λάθη με την εξής έννοια: αν κάνεις λάθος προσπαθώντας να ζήσεις τότε αυτό, ουσιαστικά δεν είναι λάθος. Είναι σωστό (χαμόγελα...).
Κι αν σας έλεγα να γίνετε πιο συγκεκριμένος με τα λάθη σας;
Θεωρώ λάθη μου όλα τα εμπορικά τραγούδια που έγραψα αλλά, ακόμα και μέσα σε αυτά τα λάθη, κατάφερα να διατηρήσω την αξιοπρέπειά μου.
Τι είναι αξιοπρέπεια;
Το άρωμα που βγαίνει από τη ψυχή. Αυτό είναι αξιοπρέπεια.
Πιστεύετε ότι, γενικότερα, τα λάθη μάς οδηγούν γρηγορότερα στο βασίλειο της ωριμότητας;
Ναι, αυτή είναι μια μεγάλη αλήθεια. Η εξέλιξη του ανθρώπου είναι η πορεία μέσα από τα λάθη του.
Πέστε μας και την πιο σωστή πράξη που έχετε κάμει.
Η πιο σωστή μου πράξη είναι που έφυγα από το κύκλωμα και εγκατέλειψα τη βιτρίνα της μουσικής.
Έτυχε ποτέ να πείτε «θέλω να γίνω σαν κι αυτόν»;
Ποτέ δεν είπα «θέλω να γίνω σαν κι αυτόν». Είπα όμως, μερικές φορές, «θα ήθελα να γεννιόμουνα σαν κι αυτόν». Επειδή στην τέχνη γεννιέσαι. Δεν γίνεσαι.
Για ποιους το έχετε πει;
Για όλους τους μουσικούς που είναι ανώτεροι από μένα.
Η μουσική γαληνεύει τους ανθρώπους;
Η καλή μουσική μορφώνει και ψυχαγωγεί τους ανθρώπους. Δίνει μορφή στα πράγματα και είναι αγωγός της ψυχής. Υπάρχει φυσικά και η μουσική που σε κινεί σε δράση, η κακή μουσική. Κοιτάξτε πόσοι μουσικοί χώροι στέκονται ακόμα και θα καταλάβετε. Αυτός είναι μάλιστα και ένας λόγος που δεν πηγαίνω σχεδόν πουθενά.
Δώστε μας τρία πράγματα που χρειάζεστε απαραιτήτως για να γράψετε μουσική.
Κατ’ αρχήν το ερέθισμα το οποίο θα με φέρει σε τέτοια ψυχική κατάσταση, ώστε να θέλω να την εκφράσω με συγκεκριμένο μουσικό τρόπο. Έπειτα τα κατάλληλα μέσα, ο τεχνικός δηλαδή εξοπλισμός. Και τέλος μια σχετική ψυχική γαλήνη.
Μιλήστε μας λίγο περισσότερο για τη ψυχική γαλήνη.
Από καιρό τώρα είμαι βέβαιος ότι δεν μπορείς να γράψεις μουσική ενώ είσαι εκνευρισμένος πολύ ή λυπημένος πολύ. Μόνο χαρούμενος πολύ μπορείς να γράψεις μουσική, έστω κι αν αυτό που γράφεις είναι λυπημένο (χαμόγελα...).
Σας συνέβη ποτέ να γράψετε μουσική δακρύζοντας;
Μου συνέβη αλλά δεν σημαίνει ότι δάκρυσα απαραίτητα από λύπη. Μπορεί να δάκρυσα από χαρά. Οι ωραιότερες στιγμές μου στο γράψιμο τραγουδιών είναι εκείνες που, στην προσπάθεια μου να τα ερμηνεύσω, με κάνουν να κομπιάζω, να αισθάνομαι ένα λυγμό στο λαιμό. Αν έχω συγκινηθεί σημαίνει πως δημιουργώ κάτι ωραίο, κάτι που θα με ικανοποιήσει. Με στεναχωρεί, πάντως, η σκέψη ότι η Κύπρος και η Ελλάδα είναι γεμάτες από χώρους που προσφέρουν διασκέδαση, ξεφάντωμα, ενθουσιασμό, ίσως και πατριωτικό παλμό, αλλά λείπει πολύ φανερά το στοιχείο της συγκίνησης. Εξ ου και φεύγεις από τους χώρους αυτούς άδειος. Έχεις βγάλει προηγουμένως τα απωθημένα σου μα δεν νομίζω να σημαίνει αυτό ο,τιδήποτε στη μουσική και στην τέχνη.
Σε τι διαφέρουν το δάκρυ της λύπης από το δάκρυ της χαράς;
Εκείνο της λύπης είναι η αναγκαστική άμυνα του οργανισμού για να μην καταρρεύσει. Της χαράς το δάκρυ είναι η ανώτατη ευτυχία του ανθρώπου.
Θα ήταν καλύτερος ο κόσμος μας αν το κυβερνούσαν οι μουσικοί;
Νομίζω πως θα ήταν. Η διαφορά είναι ότι οι άνθρωποι της τέχνης δεν ενδιαφέρονται να κυβερνούν.
Τι ενδιαφέρονται να κάνουν;
Να δημιουργούν. Κι η μόνη εξουσία που αγαπούν είναι εκείνη της επιβολής πάνω στους συνεργάτες τους. Ένας διευθυντής ορχήστρας, λόγου χάριν, πρέπει να είναι απόλυτος δυνάστης, για να υπάρξει το αποτέλεσμα που θέλει.
Ποιος μουσικός θα θέλατε να σας υποδεχτεί στον παράδεισο;
Μα ο Μπετόβεν.
Θα του λέγατε κάτι, θα τον ρωτούσατε κάτι;
Τι να πεις και τι να ρωτήσεις τον Μπετόβεν (γέλια...). Θα του έπαιζα ίσως ένα από τα τραγουδάκια μου που είχαν ως πηγή έμπνευσης τη μουσική του, για να μου πει «μπράβο» και να με κτυπήσει απαλά στον ώμο.
Ο Δώρος καθισμένος στο πιάνο σε στιγμές δημιουργίας *3
Είναι θετικό να προσπαθούμε να μοιάσουμε στους μύθους μας;
Θα απαντήσω από την ανάποδη (χαμόγελα...). Είναι οδυνηρό να προσπαθούν οι μέτριοι να εμφανίζονται ως οι κορυφαίοι κι ακόμα πιο οδυνηρό να προσπαθεί ο μετεωρίτης να πείσει πως είναι φεγγάρι.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας μουσικό όργανο;
Τα όργανα δουλεύουν σαν μια οικογένεια. Είναι αδέλφια μεταξύ τους.
Καλά, πατέρας δεν υπάρχει σ’ αυτή την οικογένεια (γέλια...);
Δεν υπάρχει. Τα όργανα είναι αλληλένδετα μεταξύ τους. Πρώτα είναι τα έγχορδα, τα ξύλινα πνευστά, τα χάλκινα πνευστά τα οποία όμως χωρίς την οικογένεια των κρουστών δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Η βάση της μουσικής τέχνης είναι η τέλεια αντίληψη του ρυθμού. Η αρμονία στηρίζεται εντελώς πάνω στο ρυθμό.
Πέστε μας μερικούς στίχους που αντιπροσωπεύουν απόλυτα τη ζωή σας, την πορεία σας μέσα στο χρόνο.
Παρόλο που τους έγραψα μικρός, σαν μαθητής της Τσώτου, θα τους έγραφα ακόμα και σήμερα και είναι από το τραγούδι «Το νόημα της ζωής».
Τι λένε ακριβώς κύριε Γεωργιάδη;
«Θυμάσαι που σ’ αντάμωσα παιδί, της μάνας μου πρώτο φιλί, σε γύρεψα σαν έρωτας, σ’ ανάπνεψα κι ακόμα πιο πολύ, σε πίστεψα σαν τη ζωή που φύτεψα, σε βρήκα σε μιαν άκρη τ’ ουρανού μου ξεχασμένη, ντυμένη τα κουρέλια μιας ανθρώπινης ψυχής, έσβησες κάθε μου παλιά αγάπη περασμένη, μ’ ακούμπησες και σου ‘κλεψα το νόημα της ζωής». Αν δεν κάνω λάθος το έγραψα γύρω στο ’76.
Το καλύτερο τραγούδι που ερμηνεύσατε ποιο είναι;
«Απ’ όλα τα παιδιά ζητώ συγγνώμη», σε στίχους της Σώτιας Τσώτου.
Τι θα λέγατε σήμερα σαν συγγνώμη προς τα παιδιά;
Δεν έπρεπε να σας γεννήσουμε αλλά φοβόμασταν να ζήσουμε μόνοι, σας φέραμε γιατί δεν είχαμε οι δειλοί, το θάρρος να πεθάνουμε μόνοι.
Και όταν ακούτε το «Ταξίδευα παιδί κι εγώ» τι νιώθετε;
Εσείς τι νιώθετε (χαμόγελα...);
Συγκίνηση, ανατριχίλα.
Κι εγώ το ίδιο. Ξέρετε, το «Ταξίδευα παιδί κι εγώ» μου έδωσε την ευκαιρία να τραγουδήσω για πρώτη φορά πετώντας. Ήμουνα μόλις 22 χρόνων και ήταν ένα τραγούδι ασύλληπτα υψηλού επιπέδου.
Για ποιο πρόσωπο που αγαπάτε, σέβεστε ή εκτιμάτε πολύ θα καθόσασταν τώρα να γράψετε κάποιο τραγούδι;
Έτυχε βέβαια μερικές φορές να με εμπνεύσει κάποιος, με την έννοια ότι ήταν αποδέκτης της δικής μου συχνότητας. Γενικεύοντας θα σας πω ότι ο καλλιτέχνης βρίσκει έδαφος για έμπνευση όταν διαπιστώσει ότι στην άλλη πλευρά του φεγγαριού υπάρχει ο αποδέκτης, αυτός που θα συλλάβει το μήνυμα.
Τι είναι η μάνα κύριε Γεωργιάδη;
Για μένα τουλάχιστον η έκφραση της ανιδιοτελούς αγάπης.
Πώς φαντάζεστε την ανιδιοτελή αγάπη;
Δεν φαντάζεσαι την ανιδιοτελή αγάπη. Την βλέπεις, την εισπράττεις. Είναι η αγάπη που δεν απαιτεί επιστροφή.
Η πιο ακραία μορφή αγάπης ποια είναι;
Το να θυσιάσουμε την προσωπική μας ικανοποίηση, προκειμένου να βοηθήσουμε κάποιον να ανέβει πνευματικά. Δεν είναι αρκετό να λέμε αγαπάμε τα παιδιά μας. Πρέπει να αφήνουμε κατά μέρος την ευχαρίστησή μας και να τα βοηθούμε να βρούνε το δρόμο τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε συνεχώς δίπλα τους. Όταν όμως είμαστε δίπλα τους να προσφέρουμε ουσιαστική βοήθεια. Πάντως προσωπικά δεν ισχυρίζομαι ότι τα καταφέρνω κιόλας (χαμόγελα...).
Τι και ποιους θα παίρνατε μαζί σας στο πιο μακρινό νησί του κόσμου;
Δεν θα έπαιρνα κανένα διότι δεν θα ήθελα να καταδιώκει και άλλους η τιμωρία της εξορίας. Ούτε όργανα μουσικής θα έπαιρνα γιατί η μουσική υπάρχει μέσα μου.
Τι θα ήταν η ζωή των ανθρώπων χωρίς μουσική;
Πιο μίζερη απ’ όσο είναι σήμερα και με ένα όμορφο μέσο επικοινωνίας λιγότερο.
Η δική σας ζωή τι θα ήταν χωρίς μουσική;
Θα ήταν μισή ζωή (χαμόγελα...).
Δεν θα ήταν Κόλαση;
Δεν ξέρω... Πραγματικά δεν ξέρω.
Επειδή αγαπώ πολύ τους στίχους θα ήθελα να μου πείτε, εκτός από την Τσώτου βέβαια, μερικούς άλλους στιχουργούς που εκτιμάτε ιδιαιτέρως.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Μάνος Ελευθερίου αλλά και όλοι οι ποιητές οι οποίοι μελοποιήθηκαν, είναι ό,τι με συγκινεί πιο πολύ στο περιβόλι των στίχων.
Τι είναι ευτυχία;
Η ευτυχία είναι στιγμές. Δεν έχει διάρκεια η ευτυχία.
Η δυστυχία έχει μήπως διάρκεια;
Έτσι αυθόρμητα μου ‘ρχεται στο μυαλό ένας ορισμός της δυστυχίας που, νομίζω, αντικατοπτρίζει αυτό που πραγματικά πιστεύω: δυστυχία, λοιπόν, είναι η πλήρης αντίληψη της πραγματικότητας την οποία δεν αφήνουμε να γίνεται συνεχώς αντιληπτή, λόγω κάποιων φίλτρων που διαθέτουμε. Κι οι μεγαλύτεροι βοηθοί αυτών των φιλτρων είναι τα ένστικτά μας.
Κύριε Γεωργιάδη, αν ήμουν πλούσιος (γέλια...).
Αν ήσασταν πλούσιος τι;
Θα αγόραζα πίσω τριάντα χρόνια για να ξανακούσω μέσα στο μαθητικό μου δωμάτιο τα πρώτα σας τραγούδια.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ σας ευχαριστώ.
Ο Δώρος στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης το 1972
Φωτογραφίες:
*1 Από το βιβλίο του Φίλιππου Παπαθεοδώρου «Οι μουσικές μου διαδρομές μπροστά και πίσω από τα φώτα» (Εκδόσεις «Αrco»).
*2 Από την αρχική δημοσίευση της συνέντευξης στην «Αλήθεια».
*3 Από το περιοδικό Φαντάζιο, τεύχος 192, 31 Οκτωβρίου 1972, εκδόσεις Τερζόπουλος Α.Ε.).
*Οι υπόλοιπες φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της οικογένειας Γεωργιάδη.
