«Θυμάμαι…» 1960 - 1991
Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε ένα ξεχωριστό βιβλίο με τίτλο «Θυμάμαι… 32 χρόνια Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης», με τις αναμνήσεις του Νίκου Γκροσδάνη από τα 32 χρόνια που διεξάγεται το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο» και στις 511 σελίδες του ξετυλίγονται οι αναμνήσεις ενός ακούραστου δημοσιογράφου, ερευνητή και συλλέκτη, που παρακολούθησε από κοντά το Φεστιβάλ, όλα αυτά τα χρόνια. Οι καταγραφές του Νίκου Γκροσδάνη, που συνοδεύονται από σπάνιο και ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό, συγκρότησαν έναν πολύτιμο οδηγό, για τους φίλους του κινηματογράφου -και όχι μόνο- και για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για την ιστορία του θεσμού. Το βιβλίο προλογίζει ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης.
Ποιος είναι ο Νίκος Γκροσδάνης
Ο Νίκος Γκροσδάνης γεννήθηκε το 1947 στο χωριό Πράβι της Καβάλας (σημερινή Ελευθερούπολη). Από δεκατεσσάρων ετών ζει στη Θεσσαλονίκη, πέρασε από διάφορα επαγγέλματα και σπούδασε στο μεγάλο -γι’ αυτόν- «πανεπιστήμιο», το «Μεντιτερανέ Παλλάς», καταλήγοντας αργότερα στη δημοσιογραφία. Τα πρώτα του κείμενα δημοσιεύτηκαν στη «Μακεδονία» και στη «Θεσσαλονίκη» και ακολούθησαν κι άλλα στα περιοδικά «Πανσέληνος», «Περιοδικό της πόλης», «Οδός Πανός» και σε διάφορα άλλα. Το 2000 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο από τις εκδόσεις «Καστανιώτη», με τίτλο «Οδός Μεντιτερανέ Παλλάς». Ακολούθησε το 2003 το «Μυθολογία των Ειδώλων» στις εκδόσεις «Παρατηρητής» και το 2006 από τις εκδόσεις «Καστανιώτη» το «Συνέβη στο Πράβι». Παράλληλα εργάστηκε σε διάφορους ραδιοφωνικούς σταθμούς για 25 χρόνια. Το 2015 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» το βιβλίο με τίτλο «Μάνος Χατζιδάκις, 90 χρόνια από τη γέννησή του».
Έτσι άρχισαν όλα…
Στην εισαγωγή του βιβλίου ο Νίκος Γκροσδάνης εξηγεί τα «πώς» και τα «γιατί» της έκδοσης:
Άλλη μια μέρα ξημέρωνε. Ο Γάτος μου με τα έντονα νιαουρίσματά του μου θύμιζε πως ήταν πια ώρα να σηκωθώ για να του ετοιμάσω το πρωινό του. Δε δεχόταν από κανέναν άλλο αυτή την ιεροτελεστία που ακολουθούσα κατά γράμμα. Η γυναίκα μου είχε κιόλας έτοιμο τον πρώτο ελληνικό καφέ με μπόλικο καϊμάκι, λίγη ζάχαρη, ακουμπισμένο το φλιτζάνι δίπλα στο μικρό τραπεζάκι στο παράθυρο και μετά τις καλημέρες μας λέγαμε για τα όνειρα που τυχόν μας συντρόφευσαν κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Είχε γίνει πια συνήθεια και ιδιαίτερα να συζητάμε τον συμβολισμό των όποιων εικόνων θα βλέπαμε. Καταλήγαμε στο συμπέρασμα πως είτε καλό θα ήταν το όνειρο είτε κακό δεν έβγαινε, εκτός από σπάνιες φορές. Κείνο το πρωί όμως είχα να διηγηθώ όνειρο μεγάλης διάρκειας. Υπερπαραγωγή. «Άκου τώρα... ξανάβλεπα διάφορα από το φεστιβάλ κινηματογράφου, εδώ το δικό μας της Θεσσαλονίκης. Το περίεργο είναι ότι όλα τα δρώμενα αφορούσαν τα πρώτα χρόνια, κείνα τα 32 του ελληνικού φεστιβάλ και καμιά εικόνα απ’ το άλλο το διεθνές που ακολούθησε και συνεχίζει ως σήμερα». «Κάποιο μπέρδεμα θα έγινε στις μπομπίνες», είπε η γυναίκα μου θέλοντας να με πειράξει και, κοιτώντας με, περίμενε τη συνέχεια. «Μα ήταν τόσο ζωντανό. Η μια σκηνή διαδεχόταν την άλλη απ’ την πρώτη κιόλας χρονιά, εκείνη του ’60. Όλα σε ασπρόμαυρο». «Για στάσου. Το τι έγινε στα χρόνια αυτού του φεστιβάλ μου τα ’χεις διηγηθεί ουκ ολίγες φορές κι άλλες τόσες τα συζητούσατε με τους φίλους σου σε κείνες τις μαραθώνιες βεγγέρες που κρατούσαν ως το ξημέρωμα, και τι δεν άκουσα, και τι δεν έμαθα και τώρα να τα πάλι απ’ την αρχή μέσα απ’ το όνειρο; Όχι. Για το Θεό, όχι. Τι εμμονή κι αυτή να θυμάσαι και να ξανασκαλίζεις γεγονότα και καταστάσεις που έφυγαν. Παρελθόν πια». «Λάθος. Τίποτα δεν ξεχνιέται. Και μάλιστα κάθε φορά που έρχεται ο Οκτώβρης, Νοέμβρης και ξαναγίνεται το φεστιβάλ, αυτό ντε το Διεθνές, όπως το ονόμασαν. Εγώ γυρίζω πίσω, φέρνω στο σήμερα όλα εκείνα που έζησα για 32 χρόνια, όσο κράτησε το ελληνικό και κάνω συγκρίσεις». «Ωραία. Γιατί δεν κάθεσαι να τα γράψεις για να θυμηθούν οι παλιοί, όλοι εκείνοι που τα έζησαν, αλλά και να μάθουν τα νέα παιδιά, αυτά που αγαπούν τον κινηματογράφο, τι ακριβώς έγινε σε κείνο το φεστιβάλ, θαρρώ θα ’χει ενδιαφέρον». Μια σιωπή ακολούθησε. Μια σιωπή γεμάτη ερωτήματα, αν και γιατί θα άξιζε τον κόπο να ξαναπιάσω το κουβάρι απ’ την αρχή και να το ξετυλίξω χρονιά τη χρονιά φτάνοντας ως εκεί που έπεσε η Αυλαία. Τα έζησα ΟΛΑ, τα θυμάμαι ΟΛΑ, ας ξεκινήσουμε λοιπόν κι όποιος αντέξει.
Νίκος Γκροσδάνης
Ο πρόλογος του Παντελή Βούλγαρη
Το ταξίδι στη Θεσσαλονίκη για το φεστιβάλ κινηματογράφου αποτελούσε για όλους τους κινηματογραφιστές ευκαιρία να συναντηθούμε και να αξιολογήσουμε τις ταινίες που είχαμε καταφέρει να ολοκληρώσουμε τους προηγούμενους μήνες. Συγκρίνω τη δοκιμασία της πρώτης προβολής με τεστ κοπώσεως, όπου στην ολοκλήρωσή της περιμένεις σχόλια, κριτικές από βετεράνους συναδέλφους, αλλά και τη γνώμη του άγνωστου κοινού. Στα πενήντα χρόνια της διαδρομής μου ως κινηματογραφιστής προσπάθησα να ερμηνεύσω - σπανίως καθισμένος, συνήθως όρθιος στο τέλος της αίθουσας - τις σιωπές, τα τριξίματα των καθισμάτων, τις σιλουέτες των θεατών που αποχωρούν, το τέλος της προβολής, όπου τα πρώτα βλέμματα των θεατών μιλάνε δίκαια για τις εικόνες που παρακολουθούσαν. Είμαι τυχερός γιατί έζησα συχνά το χειροκρότημα. Τότε πραγματικά ένιωθα σαν τον μεγάλο Κούδα μετά από σκοράρισμα. Είμαι εγώ και οι συνεργάτες μου που τίναζαν τα δίχτυα και έτρεχαν προς τις κερκίδες ξαναμμένοι από τη χαρά. Αυτή τη μοναδική εμπειρία τη χρωστάω στο φεστιβάλ και κυρίως στους άγνωστους θεατές. Αυτούς τους άγνωστους που τους ονομάζουμε «κοινό του σινεμά» και που γι’ αυτούς κάνω ό,τι μπορώ. Στην προβολή των «Πέτρινων Χρόνων» είχα την τύχη να γνωρίσω τον Νίκο Γκροσδάνη. Αισθάνθηκα ότι συνάντησα κάποιον, με το ταλέντο του αυστηρού θεατή του σινεμά και όχι μόνο. Αυστηρός και μαζί τρυφερός, βαθύς γνώστης του θεάτρου, της μουσικής και κυρίως του κινηματογράφου. Φυσικά δεν ήμουν ο μοναδικός που το διαπίστωσα. Πριν από μένα οι δάσκαλοί μας Μάνος, Μίκης, Κουν, είχαν αποκαλυφθεί στην ευαισθησία και τις γνώσεις του. Από τότε, κάθε φορά που συναντιόμαστε αφήνομαι στην αφηγηματική του δεινότητα. Τώρα περιμένω να διαβάσω το βιβλίο του για τα χρόνια που το φεστιβάλ ήταν αφιερωμένο μόνο στις ελληνικές ταινίες. Γνωρίζω το εκπληκτικό του αρχείο, αλλά και τον αυστηρό και δίκαιο τρόπο να αποτιμά την καλλιτεχνική προσπάθεια. Πολλοί από μας που ζήσαμε και βιώσαμε αυτά τα χρόνια θα θυμηθούμε τις μέρες και τις νύχτες της κινηματογραφικής Θεσσαλονίκης. Για τους νεώτερους αναγνώστες, κινηματογραφιστές και θεατές θα αποτελέσει το βιβλίο του μια μοναδική εμπειρία.
Παντελής Βούλγαρης, Σκηνοθέτης
Με τον Νίκο Γκροσδάνη θα έχουμε την ευκαιρία να τα πούμε σε λίγες μέρες στην εκπομπή «Εγώ, δεν έχω βγάλει το… ωδείο» στο Εθελοντικό Ραδιόφωνο του Δήμου Θεσσαλονίκης (100,6 fm). Σύντομα θα σας ενημερώσουμε για την ακριβή ημερομηνία μετάδοσης της εκπομπής.
Προς το παρόν, μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα απόσπασμα από τις αφηγήσεις του, όπως αποτυπώθηκαν πριν από λίγα χρόνια στην εκπομπή της ΕΡΤ «Παρασκήνιο».
