Το καλό βιβλιοφιλικό σάιτ bookpress.gr κάνει τον απολογισμό της χρονιάς και παρουσιάζει τα 100 καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν στην ελληνική αγορά το 2018. Γράφει ο Κώστας Αγοραστός:
Όλα δείχνουν ότι το 2018 ήταν μια χρονιά ουσιαστικής ανασύνταξης για τον εκδοτικό χώρο. Πολλά καλά νέα βιβλία, αλλά και πολλές επανεκδόσεις σημαντικών παλιότερων τίτλων, έκαναν την εμφάνισή τους στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Αφήνοντας προσωρινά στην άκρη τα βιβλία για παιδιά, καθώς και τα αστυνομικά μυθιστορήματα, για τα οποία θα ακολουθήσουν σύντομα κατάλογοι με προτάσεις από την Ελένη Κορόβηλα και τη Χίλντα Παπαδημητρίου αντίστοιχα, επιλέξαμε για τους αναγνώστες μας εκατό καλά βιβλία που κυκλοφόρησαν φέτος, μοιράζοντας σχεδόν ισομερώς την ελληνική λογοτεχνία και τη μεταφρασμένη με τα δοκίμια και τις μελέτες − μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται κι ορισμένες ιδιαίτερα προσεγμένες και ακριβές εκδόσεις. Προσθέσαμε, τέλος, σε ξεχωριστή λίστα, ορισμένα μόνο από τα πολλά βιβλία που επανεκδόθηκαν φέτος, με προσθήκες κειμένων, νέα επιμέλεια ή εξώφυλλο, και που θα πρέπει να ξαναπροσεχθούν από τους αναγνώστες, αφού η επανέκδοση σημαντικών παλιότερων βιβλίων είναι αναπόσπαστο μέρος της εκδοτικής δραστηριότητας και οφειλή προς το αναγνωστικό κοινό. Η επιλογή των εκατό βιβλίων αντλήθηκε, μοιραία, από τη «δεξαμενή» των βιβλίων που έφτασαν στο γραφείο μας, κι αποτελούν αναπόδραστα έκφραση προσωπικού γούστου και προτιμήσεων, λαμβάνοντας υπόψη και βιβλία που προτιμήθηκαν από τους συνεργάτες μας στα κριτικά τους σημειώματα καθ' όλο το έτος. Είναι πάντως βέβαιο ότι πολλά ακόμη εξαιρετικά βιβλία που εκδόθηκαν φέτος θα μπορούσαν να βρουν τη θέση τους σε αυτόν τον κατάλογο.
Ελληνική Πεζογραφία (1-22)
Πλουραλισμός και φέτος στα βιβλία της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας με το ενδιαφέρον των Ελλήνων συγγραφέων να κινείται μεταξύ της ιστορικής και προσωπικής μνήμης και της απόπειρας καταγραφής και ερμηνείας της σύγχρονης πραγματικότητας.
Ο Αλέξης Πανσέληνος με το μυθιστόρημά του Ελαφρά Ελληνικά Τραγούδια (εκδ. Μεταίχμιο) αποτύπωσε με γλαφυρότητα και σκοτεινό χιούμορ τη «δύσκολη» δεκαετία του ’50. Χώρος δράσης το κέντρο της Αθήνας, τα Εξάρχεια αλλά και η Καλλιθέα. Τα ελαφρά τραγούδια της εποχής λειτουργούν αντιστικτικά στο ζοφερό κλίμα εκείνων των ημερών. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ξεκινά και η ιστορία των δύο αδελφών, που μας αφηγείται ο Γιώργος Συμπάρδης στο μυθιστόρημά του Αδέλφια (εκδ. Μεταίχμιο). Επικεντρωμένος στη δύσκολη σχέση των δύο αδελφών, μια σχέση συνεχούς ανταγωνισμού για την ανάληψη των πρωτείων, ο Γιώργος Συμπάρδης μιλάει για τους καθημερινούς ανθρώπους εκείνης της εποχής, με φιλοδοξίες και όνειρα, που συχνά δεν διστάζουν να εκμεταλλευτούν κάθε δυνατή ευκαιρία που θα τους δοθεί, ακόμα κι αν περνάει μέσα από πρακτικές αμφιβόλου νομιμότητας.
Πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω στον χρόνο συναντούμε δύο ακόμη ενδιαφέροντα μυθιστορήματα. Ο Θωμάς Κοροβίνης με τον Θρύλο του Ασλάν Καπλάν (εκδ. Άγρα) μας μεταφέρει στη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης το 1917 και στον έρωτα του Ασλάν Καπλάν με μια Ισπανοεβραία τραγουδίστρια του καφέ-αμάν. Γι’ άλλη μια φορά η Ιστορία είναι καθοριστική για τους ήρωες του Κοροβίνη, προσδίδοντάς τους βάθος και τραγικότητα στις αποφάσεις τους. Ένα απολαυστικό μυθιστόρημα.
Έναν ανάλογο καθοριστικό ρόλο έχουν τα ιστορικά γεγονότα και στο μυθιστόρημα του Γιάννη Σκαραγκά Λαχτάρα που περίσσεψε από χτες (εκδ. Κριτική). Βρισκόμαστε στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και από εκεί, με ηρωίδα μια ξεχωριστή γυναίκα, η οποία θα διεκδικήσει το δικαίωμά της στην έκφραση διευθύνοντας ένα λογοτεχνικό περιοδικό, γινόμαστε μάρτυρες των κοινωνικών και ιστορικών αλλαγών εκείνων των χρόνων. Από την Αλεξάνδρεια της μεγαλοαστικής ζωής, κατόπιν στην Αθήνα των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων, της οικονομικής κρίσης, του ατυχούς πολέμου του ’97, των Ευαγγελικών και του γλωσσικού ζητήματος.
Λίγα χρόνια πιο πίσω και συγκεκριμένα από το 1860 έως το 1927 είναι η χρονική περίοδος που καλύπτει το μυθιστόρημα του Χ.Α. Χωμενίδη Φοίνικας (εκδ. Πατάκη). Πλάι στον Πάρη Κερκινό και την Ήβη Σπρίνγκφιλντ (χαρακτήρες εμπνευσμένοι από τον Άγγελο Σικελιανό και την Εύα Πάλμερ), ένα πλήθος ιστορικών προσώπων παρελαύνουν από τις σελίδες του μυθιστορήματος. Διονυσιακό και απολλώνιο στοιχείο γίνονται ένα, καίγονται και αναγεννώνται από τις στάχτες τους.
Τοποθετημένο σε μια κομβική ιστορική περίοδο αλλά και στο σήμερα είναι το μυθιστόρημα της Μαρίας Γαβαλά Κόκκινος Σταυρός (εκδ. Πόλις). Η έρευνα μιας μεταπτυχιακής φοιτήτριας πάνω στη σχέση ανάμεσα στην τέχνη και στις εκφραστικές δυνατότητες ανθρώπων ψυχικά νοσούντων σε ψυχιατρικά ιδρύματα της Γερμανίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ο καμβάς στον οποίο κινείται το φιλόφοξο αυτό μυθιστόρημα. Τέχνη και πολιτική, ψυχιατρική, στοχασμός και ιστορική αφήγηση συνθέτουν έναν ευρύτατο αφηγηματικό κόσμο.
Τη διαχείριση του τραύματος και της ενοχής πραγματεύεται ο Κώστας Ακρίβος στο μυθιστόρημά του Γάλα Μαγνησίας (εκδ. Μεταίχμιο). Μια παρέα φίλων που ζουν και μεγαλώνουν εσώκλειστοι σε εκκλησιαστικό οικοτροφείο τη δεκαετία του ’70 στον Βόλο, θα έρθουν αντιμέτωποι με τον θάνατο από πνιγμό ενός από την παρέα. Οι ενήλικες ζωές τους θα σημαδευτούν από το τραγικό γεγονός και μόνο όταν θα ξεκαθαρίσουν το μερίδιο ευθύνης του καθενός θα επέλθει η λύτρωση.
Δύο θάνατοι από πνιγμό, ένας στο παρελθόν και ένας στο παρόν, εκκινούν και την αφήγηση του τελευταίου μυθιστορήματος της Ιωάννας Καρυστιάνη Χίλιες ανάσες (εκδ. Καστανιώτη). Σε ένα μικρό νησί του Αιγαίου, καθημερινοί άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με το μεγάλο πένθος, την απώλεια και την ανάληψη της ευθύνης, για όσα έγιναν στο παρελθόν και οι συνέπειές τους φτάνουν μέχρι σήμερα.
Κατά κάποιον τρόπο τις ευθύνες του θέλει να αναλάβει και ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, με τη βαθιά και συγκινητική του νουβέλα Ολομόναχος (εκδ. Μεταίχμιο). Ευθύνες, υπό το πρίσμα ενός μυστικού, το οποίο ξεκλειδώνει την αλλόκοτη συμπεριφορά του πατέρα του και θέτει το πλαίσιο της σχέσης του με τον δικό του γιο. Ευθύνες, που τελικά αναζητούνται εντός του, καθιστώντας τη νουβέλα, μια λυτρωτική εξομολόγηση.
Στη λύτρωση μοιάζει να οδηγείται και ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης μέσα από τα διηγήματα της συλλογής του Λεωφορείο – 19 στάσεις (εκδ. Πατάκη). Ακολουθώντας τη διαδρομή μιας παλιάς γραμμής λεωφορείου, ανασύρει από τη μνήμη του πολλαπλές χρονικές στιγμές της πόλης, πρόσωπα χαμένα απο καιρό καθώς και εκφάνσεις του εαυτού του, από χρόνια λησμονημένες. Μια υποδειγματική συλλογή διηγημάτων.
Συλλογή διηγημάτων φέτος είχαμε και από τον Ανδρέα Μήτσου, με τίτλο Ο Ορφέας και ο Ανδρέας (εκδ. Καστανιώτη). Εδώ ο συγγραφέας προκρίνει το στοιχείο του γκροτέσκου και της υπερβολής για να μιλήσει για τους φόβους και τις αγωνίες του, μετασχηματισμένες από την αχαλίνωτη φαντασία του.
Εξίσου οργιαστική φαντασία, περασμένη όμως από τις ψυχρές και τόσο καλά γειωμένες περιοχές του νου, επιδεικνύει και ο Αχιλλέας Κυριακίδης στη συλλογή του Το μουσείο των τύψεων (εκδ. Πατάκη). Σπάνιας λεπτότητας ειρωνεία, αυτοσαρκασμός και πλήθος διακειμενικών αναφορών είναι κάποιες από τις παραμέτρους των αφηγήσεων. Τα λαμπρά ελληνικά του Κυριακίδη μεγιστοποιούν την απόλαυση της ανάγνωσης αυτών των διηγημάτων.
Βασισμένο σε μια εξίσου έξυπνη και λειτουργική εν τέλει ιδέα, το βιβλίο της Δήμητρας Κολλιάκου Αλφαβητάρι εντόμων (εκδ. Πατάκη), χρησιμοποιεί τα είκοσι τέσσερα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, με τυχαία σειρά, και εστιάζει σε προφανείς, αλλά και σε εξαιρετικά ασήμαντες λεπτομέρειες της εμφάνισης, της συμπεριφοράς ή της φυσιολογίας ενός είδους εντόμου, ξεκινώντας κάθε φορά μια ευρύτερη και βαθύτερη αφήγηση. Η Κολλιάκου βρίσκει τρόπο το μεγάλο να το υπάγει στο μικρό και αυτή είναι μια από τις επιτυχίες του βιβλίου αυτού.
Επιστρέφοντας στα μυθιστορήματα η δομή των οποίων δεν ακολουθεί την παραδοσιακή φόρμα θα συναντήσουμε την αφηγηματική πρόταση του Μιχάλη Μοδινού με τίτλο Το πλέγμα (εκδ. Καστανιώτη). Εδώ ο Μοδινός χρησιμοποιεί δεκαεννέα αφηγητές, με τις αντίστοιχες ιστορίες τους, οι οποίες δημιουργούν έναν ισχυρό ιστό, ένα πλέγμα, γύρω από τον κεντρικό του ήρωα. Έρωτας και θάνατος το βασικό δίπολο, γύρω από το οποίο στήνονται οι ιστορίες του βιβλίου, χωρίς καμιά να καταφέρνει να ξεφύγει από το μοιραίο.
Η Αμάντα Μιχαλοπούλου έχει επιλέξει μια εξίσου ιδιαίτερη μορφή για το μυθιστόρημά της Μπαρόκ (εκδ. Καστανιώτη). Πένηντα σπονδυλωτά κεφάλαια, πενήντα εικόνες από τη ζωή της ηρωίδας-συγγραφέως ξεκινώντας από το παρόν και πηγαίνοντας αντίστροφα στον χρόνο. Μια ανάποδη βιογραφία με αναπάντεχους σταθμούς.
Πολυφωνικό μεν αλλά με πιο παραδοσιακή δομή δε –και λόγω θέματος– είναι το μυθιστόρημα της Λίλας Κονομάρα Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου (εκδ. Κέδρος). Τρεις οι αφηγητές, τα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας, τα οποία συνδέονται με δεσμούς αίματος. Ένα τραγικό περιστατικό θα κινητοποιήσει έναν πατέρα και τα δύο του παιδιά, επαναπροσδιορίζοντας όχι μόνο τις μεταξύ τους σχέσεις αλλά κι αυτές με τον υπόλοιπο κόσμο, μέχρι τη στιγμή της κάθαρσης.
Τη μοναδική και εξαιρετικά πολύπλοκη, εκ φύσεως, σχέση μάνας και κόρης έχει στο κέντρο του νέου της μυθιστορήματος με τίτλο Δύο (εκδ. Κίχλη) η Έλενα Μαρούτσου. Μια σειρά επιστολών, τις οποίες ανακαλύπτει τυχαία η αφηγήτρια, και οι οποίες ανήκουν στη μητέρα της που μόλις απεβίωσε, θα ξεδιπλώσουν το κουβάρι μιας ιστορίας που εκτείνεται μέχρι τις στοές των μεταλλείων της Σερίφου. Με δηλώμενη την αγάπη της για τις εικαστικές τέχνες, η συγγραφέας εντάσσει στην αφήγηση, με τρόπο οργανικό, σκίτσα (της Εύης Τσακνιά) εμπνευσμένα από φωτογραφίες της Ντιάν Άρμπους.
Τέλος, η Έλενα Μαρούτσου φιλοξενεί στο μυθιστόρημά της την Ούρσουλα Φωσκόλου, η οποία συμμετέχει με δύο παραμύθια και έξι επιστολές, προτείνοντας μια, αν μη τι άλλο, πρωτότυπη κειμενική σύνθεση.
Ο Χρήστος Χρυσόπουλος σε κάθε βιβλίο του δείχνει μια ιδιαίτερη μέριμνα για τη μορφή της αφήγησης και το συνολικό στήσιμο που επιλέγει. Οι φωτογραφίες, κατά κύριο λόγο τραβηγμένες από τον ίδιο, είναι ψηφίδες της αφήγησης των ιστοριών του. Έτσι και στη νουβέλα του Η γη του θυμού (εκδ. Νεφέλη) μας καθιστά λαθρακουστές των πυρετικών διαλόγων που διαμείβονται στην πόλη υπό το κράτους του θυμού. Φωτογραφίες και διάλογοι συνδιαλέγονται ορμητικά, μετατρέποντας το τελικό αποτέλεσμα σε ένα κείμενο πυκνό και συναρπαστικό.
Από τα χρόνια της κρίσης και την περιρρέουσα συσσωρευμένη οργή ξεκινάει ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος το τελευταίο του μυθιστόρημα Ο άνθρωπος που έκαψε την Ελλάδα (εκδ. Κέδρος). Μια δυστοπική απεικόνιση της Ελλάδας και ένας ήρωας ο οποίος είναι προικισμένος με ένα υπερφυσικό χάρισμα. Έχει τη δυνατότητα, με ένα βλέμμα, να βάλει φωτιά σε ό,τι αντικρίζει. Απολυμένος δημοσιογράφος, άστεγος σε μια ζοφερή Αθήνα, δεν αργεί να γίνει τιμωρός και να ζητήσει εκδίκηση απ' όλους όσους θεωρεί ότι έφτασαν τη χώρα σ’ αυτή τη θέση.
Ιδιότυπο εξίσου αλλά με έναν διαφορετικό τρόπο, το μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο (εκδ. Πατάκη) παίζει με τη μορφή και τον μύθο της Κασσάνδρας. Με την άχρονη γλώσσα μιας διαρκούς αφήγησης. Αυθαιρετεί, παίρνει πρωτοβουλίες, εγκολπώνεται μύθους και στιγμές από αρχαίες τραγωδίες.
Λόγο πυρετικό και οριακά παραληρηματικό συναντούμε και στη νουβέλα του πρωτοεμφανιζόμενου Νικήτα Μ. Παπακώστα Καληνύχτα καλούδια μου (εκδ. Δώμα). Η ιστορία της Μαριώς κρύβει πολλές πυκνώσεις συναισθημάτων, ιδεοληψιών, αρχετυπικών φόβων και την καλά κρυμμένη ανάγκη για αποδοχή και αγάπη. Η φρίκη συνυπάρχει με τον λυρισμό σε ένα ντεμπούτο σπάνιας καθαρότητας και ακρίβειας προθέσεων και στόχων.
Ακριβώς αυτό το στοιχείο, της κατασταλαγμένης και μεστής γλώσσας σε συνδυασμό με τον σπειροειδή χειρισμό της αφήγησης, ξεχωρίσαμε και στη νουβέλα της πρωτοεμφανιζόμενης Αλίκης Στελλάτου Γάτα στον κήπο (εκδ. Κίχλη). Η μνήμη και τα κενά της, οι ψηφίδες των γεγονότων που επανέρχονται με τρόπο μουσικό και συμπληρώνουν την εικόνα χώρις να μένουν στη θέση τους, καθιστούν το κείμενο Στελλάτου άκρως γοητευτικό στην ανάγνωσή του.
Δείτε τα υπόλοιπα ΕΔΩ
Όλα δείχνουν ότι το 2018 ήταν μια χρονιά ουσιαστικής ανασύνταξης για τον εκδοτικό χώρο. Πολλά καλά νέα βιβλία, αλλά και πολλές επανεκδόσεις σημαντικών παλιότερων τίτλων, έκαναν την εμφάνισή τους στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Αφήνοντας προσωρινά στην άκρη τα βιβλία για παιδιά, καθώς και τα αστυνομικά μυθιστορήματα, για τα οποία θα ακολουθήσουν σύντομα κατάλογοι με προτάσεις από την Ελένη Κορόβηλα και τη Χίλντα Παπαδημητρίου αντίστοιχα, επιλέξαμε για τους αναγνώστες μας εκατό καλά βιβλία που κυκλοφόρησαν φέτος, μοιράζοντας σχεδόν ισομερώς την ελληνική λογοτεχνία και τη μεταφρασμένη με τα δοκίμια και τις μελέτες − μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται κι ορισμένες ιδιαίτερα προσεγμένες και ακριβές εκδόσεις. Προσθέσαμε, τέλος, σε ξεχωριστή λίστα, ορισμένα μόνο από τα πολλά βιβλία που επανεκδόθηκαν φέτος, με προσθήκες κειμένων, νέα επιμέλεια ή εξώφυλλο, και που θα πρέπει να ξαναπροσεχθούν από τους αναγνώστες, αφού η επανέκδοση σημαντικών παλιότερων βιβλίων είναι αναπόσπαστο μέρος της εκδοτικής δραστηριότητας και οφειλή προς το αναγνωστικό κοινό. Η επιλογή των εκατό βιβλίων αντλήθηκε, μοιραία, από τη «δεξαμενή» των βιβλίων που έφτασαν στο γραφείο μας, κι αποτελούν αναπόδραστα έκφραση προσωπικού γούστου και προτιμήσεων, λαμβάνοντας υπόψη και βιβλία που προτιμήθηκαν από τους συνεργάτες μας στα κριτικά τους σημειώματα καθ' όλο το έτος. Είναι πάντως βέβαιο ότι πολλά ακόμη εξαιρετικά βιβλία που εκδόθηκαν φέτος θα μπορούσαν να βρουν τη θέση τους σε αυτόν τον κατάλογο.
Ελληνική Πεζογραφία (1-22)
Πλουραλισμός και φέτος στα βιβλία της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας με το ενδιαφέρον των Ελλήνων συγγραφέων να κινείται μεταξύ της ιστορικής και προσωπικής μνήμης και της απόπειρας καταγραφής και ερμηνείας της σύγχρονης πραγματικότητας.
Ο Αλέξης Πανσέληνος με το μυθιστόρημά του Ελαφρά Ελληνικά Τραγούδια (εκδ. Μεταίχμιο) αποτύπωσε με γλαφυρότητα και σκοτεινό χιούμορ τη «δύσκολη» δεκαετία του ’50. Χώρος δράσης το κέντρο της Αθήνας, τα Εξάρχεια αλλά και η Καλλιθέα. Τα ελαφρά τραγούδια της εποχής λειτουργούν αντιστικτικά στο ζοφερό κλίμα εκείνων των ημερών. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ξεκινά και η ιστορία των δύο αδελφών, που μας αφηγείται ο Γιώργος Συμπάρδης στο μυθιστόρημά του Αδέλφια (εκδ. Μεταίχμιο). Επικεντρωμένος στη δύσκολη σχέση των δύο αδελφών, μια σχέση συνεχούς ανταγωνισμού για την ανάληψη των πρωτείων, ο Γιώργος Συμπάρδης μιλάει για τους καθημερινούς ανθρώπους εκείνης της εποχής, με φιλοδοξίες και όνειρα, που συχνά δεν διστάζουν να εκμεταλλευτούν κάθε δυνατή ευκαιρία που θα τους δοθεί, ακόμα κι αν περνάει μέσα από πρακτικές αμφιβόλου νομιμότητας.
Πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω στον χρόνο συναντούμε δύο ακόμη ενδιαφέροντα μυθιστορήματα. Ο Θωμάς Κοροβίνης με τον Θρύλο του Ασλάν Καπλάν (εκδ. Άγρα) μας μεταφέρει στη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης το 1917 και στον έρωτα του Ασλάν Καπλάν με μια Ισπανοεβραία τραγουδίστρια του καφέ-αμάν. Γι’ άλλη μια φορά η Ιστορία είναι καθοριστική για τους ήρωες του Κοροβίνη, προσδίδοντάς τους βάθος και τραγικότητα στις αποφάσεις τους. Ένα απολαυστικό μυθιστόρημα.
Έναν ανάλογο καθοριστικό ρόλο έχουν τα ιστορικά γεγονότα και στο μυθιστόρημα του Γιάννη Σκαραγκά Λαχτάρα που περίσσεψε από χτες (εκδ. Κριτική). Βρισκόμαστε στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και από εκεί, με ηρωίδα μια ξεχωριστή γυναίκα, η οποία θα διεκδικήσει το δικαίωμά της στην έκφραση διευθύνοντας ένα λογοτεχνικό περιοδικό, γινόμαστε μάρτυρες των κοινωνικών και ιστορικών αλλαγών εκείνων των χρόνων. Από την Αλεξάνδρεια της μεγαλοαστικής ζωής, κατόπιν στην Αθήνα των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων, της οικονομικής κρίσης, του ατυχούς πολέμου του ’97, των Ευαγγελικών και του γλωσσικού ζητήματος.
Λίγα χρόνια πιο πίσω και συγκεκριμένα από το 1860 έως το 1927 είναι η χρονική περίοδος που καλύπτει το μυθιστόρημα του Χ.Α. Χωμενίδη Φοίνικας (εκδ. Πατάκη). Πλάι στον Πάρη Κερκινό και την Ήβη Σπρίνγκφιλντ (χαρακτήρες εμπνευσμένοι από τον Άγγελο Σικελιανό και την Εύα Πάλμερ), ένα πλήθος ιστορικών προσώπων παρελαύνουν από τις σελίδες του μυθιστορήματος. Διονυσιακό και απολλώνιο στοιχείο γίνονται ένα, καίγονται και αναγεννώνται από τις στάχτες τους.
Τοποθετημένο σε μια κομβική ιστορική περίοδο αλλά και στο σήμερα είναι το μυθιστόρημα της Μαρίας Γαβαλά Κόκκινος Σταυρός (εκδ. Πόλις). Η έρευνα μιας μεταπτυχιακής φοιτήτριας πάνω στη σχέση ανάμεσα στην τέχνη και στις εκφραστικές δυνατότητες ανθρώπων ψυχικά νοσούντων σε ψυχιατρικά ιδρύματα της Γερμανίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ο καμβάς στον οποίο κινείται το φιλόφοξο αυτό μυθιστόρημα. Τέχνη και πολιτική, ψυχιατρική, στοχασμός και ιστορική αφήγηση συνθέτουν έναν ευρύτατο αφηγηματικό κόσμο.
Τη διαχείριση του τραύματος και της ενοχής πραγματεύεται ο Κώστας Ακρίβος στο μυθιστόρημά του Γάλα Μαγνησίας (εκδ. Μεταίχμιο). Μια παρέα φίλων που ζουν και μεγαλώνουν εσώκλειστοι σε εκκλησιαστικό οικοτροφείο τη δεκαετία του ’70 στον Βόλο, θα έρθουν αντιμέτωποι με τον θάνατο από πνιγμό ενός από την παρέα. Οι ενήλικες ζωές τους θα σημαδευτούν από το τραγικό γεγονός και μόνο όταν θα ξεκαθαρίσουν το μερίδιο ευθύνης του καθενός θα επέλθει η λύτρωση.
Δύο θάνατοι από πνιγμό, ένας στο παρελθόν και ένας στο παρόν, εκκινούν και την αφήγηση του τελευταίου μυθιστορήματος της Ιωάννας Καρυστιάνη Χίλιες ανάσες (εκδ. Καστανιώτη). Σε ένα μικρό νησί του Αιγαίου, καθημερινοί άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με το μεγάλο πένθος, την απώλεια και την ανάληψη της ευθύνης, για όσα έγιναν στο παρελθόν και οι συνέπειές τους φτάνουν μέχρι σήμερα.
Κατά κάποιον τρόπο τις ευθύνες του θέλει να αναλάβει και ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, με τη βαθιά και συγκινητική του νουβέλα Ολομόναχος (εκδ. Μεταίχμιο). Ευθύνες, υπό το πρίσμα ενός μυστικού, το οποίο ξεκλειδώνει την αλλόκοτη συμπεριφορά του πατέρα του και θέτει το πλαίσιο της σχέσης του με τον δικό του γιο. Ευθύνες, που τελικά αναζητούνται εντός του, καθιστώντας τη νουβέλα, μια λυτρωτική εξομολόγηση.
Στη λύτρωση μοιάζει να οδηγείται και ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης μέσα από τα διηγήματα της συλλογής του Λεωφορείο – 19 στάσεις (εκδ. Πατάκη). Ακολουθώντας τη διαδρομή μιας παλιάς γραμμής λεωφορείου, ανασύρει από τη μνήμη του πολλαπλές χρονικές στιγμές της πόλης, πρόσωπα χαμένα απο καιρό καθώς και εκφάνσεις του εαυτού του, από χρόνια λησμονημένες. Μια υποδειγματική συλλογή διηγημάτων.
Συλλογή διηγημάτων φέτος είχαμε και από τον Ανδρέα Μήτσου, με τίτλο Ο Ορφέας και ο Ανδρέας (εκδ. Καστανιώτη). Εδώ ο συγγραφέας προκρίνει το στοιχείο του γκροτέσκου και της υπερβολής για να μιλήσει για τους φόβους και τις αγωνίες του, μετασχηματισμένες από την αχαλίνωτη φαντασία του.
Εξίσου οργιαστική φαντασία, περασμένη όμως από τις ψυχρές και τόσο καλά γειωμένες περιοχές του νου, επιδεικνύει και ο Αχιλλέας Κυριακίδης στη συλλογή του Το μουσείο των τύψεων (εκδ. Πατάκη). Σπάνιας λεπτότητας ειρωνεία, αυτοσαρκασμός και πλήθος διακειμενικών αναφορών είναι κάποιες από τις παραμέτρους των αφηγήσεων. Τα λαμπρά ελληνικά του Κυριακίδη μεγιστοποιούν την απόλαυση της ανάγνωσης αυτών των διηγημάτων.
Βασισμένο σε μια εξίσου έξυπνη και λειτουργική εν τέλει ιδέα, το βιβλίο της Δήμητρας Κολλιάκου Αλφαβητάρι εντόμων (εκδ. Πατάκη), χρησιμοποιεί τα είκοσι τέσσερα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, με τυχαία σειρά, και εστιάζει σε προφανείς, αλλά και σε εξαιρετικά ασήμαντες λεπτομέρειες της εμφάνισης, της συμπεριφοράς ή της φυσιολογίας ενός είδους εντόμου, ξεκινώντας κάθε φορά μια ευρύτερη και βαθύτερη αφήγηση. Η Κολλιάκου βρίσκει τρόπο το μεγάλο να το υπάγει στο μικρό και αυτή είναι μια από τις επιτυχίες του βιβλίου αυτού.
Επιστρέφοντας στα μυθιστορήματα η δομή των οποίων δεν ακολουθεί την παραδοσιακή φόρμα θα συναντήσουμε την αφηγηματική πρόταση του Μιχάλη Μοδινού με τίτλο Το πλέγμα (εκδ. Καστανιώτη). Εδώ ο Μοδινός χρησιμοποιεί δεκαεννέα αφηγητές, με τις αντίστοιχες ιστορίες τους, οι οποίες δημιουργούν έναν ισχυρό ιστό, ένα πλέγμα, γύρω από τον κεντρικό του ήρωα. Έρωτας και θάνατος το βασικό δίπολο, γύρω από το οποίο στήνονται οι ιστορίες του βιβλίου, χωρίς καμιά να καταφέρνει να ξεφύγει από το μοιραίο.
Η Αμάντα Μιχαλοπούλου έχει επιλέξει μια εξίσου ιδιαίτερη μορφή για το μυθιστόρημά της Μπαρόκ (εκδ. Καστανιώτη). Πένηντα σπονδυλωτά κεφάλαια, πενήντα εικόνες από τη ζωή της ηρωίδας-συγγραφέως ξεκινώντας από το παρόν και πηγαίνοντας αντίστροφα στον χρόνο. Μια ανάποδη βιογραφία με αναπάντεχους σταθμούς.
Πολυφωνικό μεν αλλά με πιο παραδοσιακή δομή δε –και λόγω θέματος– είναι το μυθιστόρημα της Λίλας Κονομάρα Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου (εκδ. Κέδρος). Τρεις οι αφηγητές, τα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας, τα οποία συνδέονται με δεσμούς αίματος. Ένα τραγικό περιστατικό θα κινητοποιήσει έναν πατέρα και τα δύο του παιδιά, επαναπροσδιορίζοντας όχι μόνο τις μεταξύ τους σχέσεις αλλά κι αυτές με τον υπόλοιπο κόσμο, μέχρι τη στιγμή της κάθαρσης.
Τη μοναδική και εξαιρετικά πολύπλοκη, εκ φύσεως, σχέση μάνας και κόρης έχει στο κέντρο του νέου της μυθιστορήματος με τίτλο Δύο (εκδ. Κίχλη) η Έλενα Μαρούτσου. Μια σειρά επιστολών, τις οποίες ανακαλύπτει τυχαία η αφηγήτρια, και οι οποίες ανήκουν στη μητέρα της που μόλις απεβίωσε, θα ξεδιπλώσουν το κουβάρι μιας ιστορίας που εκτείνεται μέχρι τις στοές των μεταλλείων της Σερίφου. Με δηλώμενη την αγάπη της για τις εικαστικές τέχνες, η συγγραφέας εντάσσει στην αφήγηση, με τρόπο οργανικό, σκίτσα (της Εύης Τσακνιά) εμπνευσμένα από φωτογραφίες της Ντιάν Άρμπους.
Τέλος, η Έλενα Μαρούτσου φιλοξενεί στο μυθιστόρημά της την Ούρσουλα Φωσκόλου, η οποία συμμετέχει με δύο παραμύθια και έξι επιστολές, προτείνοντας μια, αν μη τι άλλο, πρωτότυπη κειμενική σύνθεση.
Ο Χρήστος Χρυσόπουλος σε κάθε βιβλίο του δείχνει μια ιδιαίτερη μέριμνα για τη μορφή της αφήγησης και το συνολικό στήσιμο που επιλέγει. Οι φωτογραφίες, κατά κύριο λόγο τραβηγμένες από τον ίδιο, είναι ψηφίδες της αφήγησης των ιστοριών του. Έτσι και στη νουβέλα του Η γη του θυμού (εκδ. Νεφέλη) μας καθιστά λαθρακουστές των πυρετικών διαλόγων που διαμείβονται στην πόλη υπό το κράτους του θυμού. Φωτογραφίες και διάλογοι συνδιαλέγονται ορμητικά, μετατρέποντας το τελικό αποτέλεσμα σε ένα κείμενο πυκνό και συναρπαστικό.
Από τα χρόνια της κρίσης και την περιρρέουσα συσσωρευμένη οργή ξεκινάει ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος το τελευταίο του μυθιστόρημα Ο άνθρωπος που έκαψε την Ελλάδα (εκδ. Κέδρος). Μια δυστοπική απεικόνιση της Ελλάδας και ένας ήρωας ο οποίος είναι προικισμένος με ένα υπερφυσικό χάρισμα. Έχει τη δυνατότητα, με ένα βλέμμα, να βάλει φωτιά σε ό,τι αντικρίζει. Απολυμένος δημοσιογράφος, άστεγος σε μια ζοφερή Αθήνα, δεν αργεί να γίνει τιμωρός και να ζητήσει εκδίκηση απ' όλους όσους θεωρεί ότι έφτασαν τη χώρα σ’ αυτή τη θέση.
Ιδιότυπο εξίσου αλλά με έναν διαφορετικό τρόπο, το μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο (εκδ. Πατάκη) παίζει με τη μορφή και τον μύθο της Κασσάνδρας. Με την άχρονη γλώσσα μιας διαρκούς αφήγησης. Αυθαιρετεί, παίρνει πρωτοβουλίες, εγκολπώνεται μύθους και στιγμές από αρχαίες τραγωδίες.
Λόγο πυρετικό και οριακά παραληρηματικό συναντούμε και στη νουβέλα του πρωτοεμφανιζόμενου Νικήτα Μ. Παπακώστα Καληνύχτα καλούδια μου (εκδ. Δώμα). Η ιστορία της Μαριώς κρύβει πολλές πυκνώσεις συναισθημάτων, ιδεοληψιών, αρχετυπικών φόβων και την καλά κρυμμένη ανάγκη για αποδοχή και αγάπη. Η φρίκη συνυπάρχει με τον λυρισμό σε ένα ντεμπούτο σπάνιας καθαρότητας και ακρίβειας προθέσεων και στόχων.
Ακριβώς αυτό το στοιχείο, της κατασταλαγμένης και μεστής γλώσσας σε συνδυασμό με τον σπειροειδή χειρισμό της αφήγησης, ξεχωρίσαμε και στη νουβέλα της πρωτοεμφανιζόμενης Αλίκης Στελλάτου Γάτα στον κήπο (εκδ. Κίχλη). Η μνήμη και τα κενά της, οι ψηφίδες των γεγονότων που επανέρχονται με τρόπο μουσικό και συμπληρώνουν την εικόνα χώρις να μένουν στη θέση τους, καθιστούν το κείμενο Στελλάτου άκρως γοητευτικό στην ανάγνωσή του.
Δείτε τα υπόλοιπα ΕΔΩ
