Ένας συλλογικός τόμος επίπονης και ενδελεχούς έρευνας, στον οποίο συμμετέχουν 74 προσωπικότητες γύρω από την μουσική θίγουν που ύστερα από μακροχρόνια έρευνα καταγράφουν με στοιχεία την λογοκρισία στην περίοδο της «καχεκτικής» δημοκρατίας (όρος που έχει αποδώσει ο Νικολακόπουλος και αναφέρεται στην περίοδο εμφυλίου πολέμου και βασιλευομένης δημοκρατίας). Είναι η περίοδος μέχρι την δικτατορία όπου οι νόμοι δεν λειτουργούσαν υπό δημοκρατικές συνθήκες.
Και βέβαια η έκδοση αναφέρεται στη λογοκρισία την περίοδο της χούντας αλλά και στην μεταπολίτευση.
Τίτλος του υπό έκδοση βιβλίου: Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα – Καχεκτική Δημοκρατία, Δικτατορία, Μεταπολίτευση: Πηνελόπη Πετσίνη – Δημήτρης Χριστόπουλος (Εκδόσεις Καστανιώτη)
Με αφορμή τη συμμετοχή του στο Λεξικό, ο ραδιοφωνικός παραγωγός και άλλοτε υπεύθυνος σε τομείς της Δημόσιας Ραδιοφωνίας, Άκης Έβενης μίλησε για τη συμμετοχή του στο Λεξικό καθώς και για ένα βιβλίο το οποίο αφορά τη λογοκρισία και τις ποικίλες εκφάνσεις της, στη μουσική δημιουργία:
«Ο συλλογικός τόμος αυτός αναδεικνύει πολλές πτυχές του φαινομένου της λογοκρισίας στον τόπο μας κι έρχεται να σταθεί δίπλα σε μια άλλη σημαντική έκδοση την οποία επιμελήθηκαν επίσης η Πηνελόπη Πετσίνη και ο Δημήτρης Χριστόπουλος που παρουσίασαν το 2016, υπό τον γενικό τίτλο «Η Λογοκρισία στην Ελλάδα».
Όσον αφορά τις δικές μου αναζητήσεις σχετικώς με το θέμα, εδώ και πολύ καιρό, εστιάζονται στις μεθόδους και στους μηχανισμούς που είχαν χρησιμοποιηθεί για το περιορισμό της έκφρασης των μουσικών δημιουργών από την περίοδο θεσμοθέτησης της προληπτικής Λογοκρισίας με τους Αναγκαστικούς Νόμους του Μεταξά, έως σήμερα και κυρίως στα πρόσωπα που δέχθηκαν να μπουν σε αυτή τη διαδικασία. Πρόκειται για ένα ερευνητικό περιεχόμενο το οποίο προσεγγίζει τις παρεμβάσεις κρατικών παραγόντων και άλλων, στη παραγωγή ηχογραφημάτων της Μουσικής Βιομηχανίας, στη διαμόρφωση μουσικού προγράμματος Ραδιοφωνίας (Δημόσιας και Ιδιωτικής) καθώς και τη παρέμβαση τους στην επιλογή περιεχομένου κατά τη διοργάνωση συναυλιών.
Η ολοκληρωμένη παρουσίαση της έρευνας σε βιβλίο θα ανακοινωθεί προσεχώς.
Όσον αφορά, τώρα τη δική μου συμμετοχή στο Λεξικό, η τιμητική για εμένα πρόταση της Πηνελόπης Πετσίνη και του Δημήτρη Χριστόπουλου, μετά από έναν κύκλο παραδοτέων κειμένων, κατέληξε στο λήμμα «Ραδιοφωνία» επικεντρωμένο στην περίοδο της μεταπολίτευσης επειδή πολλοί πίστευαν ότι με την πτώση της χούντας καταργήθηκε η προληπτική και η κατασταλτική λογοκρισία.
Τα ίχνη της επιτροπής ελέγχου ακροαμάτων η οποία ενέκρινε και απέρριπτε τραγούδια χάνονται κάπου στο έτος 2010. Από το υπουργείο Τύπου και Πληροφοριών η επιτροπή ελέγχου περνάει στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Εσωτερικών και από εκεί καταλήγει στο Υπουργείο Πολιτισμού όπου καταργείται ως υπηρεσία γύρω στο 2010. Η διαδικασία προέβλεπε μεταξύ άλλων δικαιολογητικών και ένα παράβολο, σημαντικό έσοδο για το δημόσιο και γι’ αυτό το λόγο η επιτροπή ελέγχου ακροαμάτων διατηρήθηκε και μετά την πτώση της χούντας. Παρ’ όλα αυτά, παρατηρούμε ότι τα μέλη των επιτροπών και στη διάρκεια της μεταπολίτευσης δεν άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο ενέκριναν ή απέρριπταν τα τραγούδια. Απλώς, στις αποφάσεις τους δεν υπήρχε το μένος που είχαν τα μέλη των επιτροπών λογοκρισίας στην περίοδο της χούντας.
Δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες που λογοκρίθηκαν στη μεταπολίτευση. Μεταξύ των πολλών να θυμηθούμε μερικούς: Παύλος Σιδηρόπουλος, Λένα Πλάτωνος, Κυριάκος Σφέτσας, Βασίλης Νικολαΐδης κ.ά. Όμως, ο πλέον λογοκριμένος καλλιτέχνης της μεταπολίτευσης, είναι ο Τζίμης Πανούσης. Ο σατιρικός κι αγαπημένος, Τζιμάκος, είναι από του λίγους καλλιτέχνες που κυνηγήθηκαν σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, από την αστυνομία, την εκκλησία, από παραεκκλησιαστικές οργανώσεις.
Επίσης στην μεταπολίτευση είχε παρατηρηθεί και το εξής φαινόμενο: Πολλά από τα τραγούδια που είχε εγκρίνει η Επιτροπή Ακροαμάτων Θεαμάτων είχαν απαγορευτεί, με άνωθεν παρεμβάσεις, από τα προγράμματα της δημόσιας ραδιοφωνίας. Όταν ο Μάνος Ξυδούς, έφερε στο γραφείο μου τον πρώτο δίσκο των Μουσικών Ταξιαρχιών προκειμένου να τον παρουσιάσω από την εκπομπή Studio344, δεχθήκαμε τηλεφωνική παρέμβαση για απαγόρευση του, από το Υπουργείο Προεδρίας. Το θέμα δεν πήρε διαστάσεις σαν αυτές του παρελθόντος διότι ήταν η περίοδος του «ανατέλλοντος» ΠΑΣΟΚ όπου όλα έπρεπε να φαίνονται διαφορετικά».
Το Λεξικό αποτελεί μια χαρτογράφηση του φαινομένου της λογοκρισίας στην Ελλάδα μέσα από την καταγραφή και την κριτική ανάλυση εμβληματικών περιπτώσεων. Εστιάζει στην περίοδο της μεταπολίτευσης, αντιπαραθέτοντας και συνδέοντας ταυτόχρονα την παρουσία λογοκριτικών πρακτικών στη δημοκρατία με την αντίστοιχη ανάπτυξη σε περιόδους δικτατορίας και «καχεκτικής» δημοκρατίας.
Χωρίζεται σε τρεις ενότητες:
Η πρώτη παρουσιάζει το υπόβαθρο της λογοκρισίας υπό τη μορφή ιστορικής ανασκόπησης. Σε ξεχωριστές μελέτες τεκμηριώνεται η λογοκρισία στον Τύπο, στις εικαστικές τέχνες, τη μουσική, τη λογοτεχνία κ.ο.κ.
Η δεύτερη αναλύει τις συνήθεις «περιοχές λογοκρισίας», θεματικές αιχμής στις οποίες συστηματικά εντοπίζονται λογοκριτικά φαινόμενα, όπως η βλασφημία, τα εθνικά θέματα, η πορνογραφία κ.ά. Εστιάζοντας στην περίοδο από τη μεταπολίτευση μέχρι τις μέρες μας, η ενότητα αυτή αποτελεί ουσιαστικά μια εισαγωγή αλλά και μια συνολική θεώρηση των περιστατικών που καταγράφονται στην τρίτη ενότητα, το καθεαυτό Λεξικό, με λήμματα αφιερωμένα στα λογοκριτικά συμβάντα.
Η τρίτη ενότητα αναφέρεται διεξοδικά σε περιπτώσεις που εμφανίστηκαν από το 1974 έως σήμερα.
Κείμενα και λήμματα υπογράφονται από ερευνητές και ειδικούς στα επιμέρους ακαδημαϊκά πεδία τους, καθώς και από ανθρώπους που βίωσαν οι ίδιοι τη λογοκρισία. Στο σύνολό του το υλικό του Λεξικού καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων από τον αντικομμουνισμό μέχρι τη βλασφημία, και από τον Θίασο του Θ. Αγγελόπουλου μέχρι την καταδίκη του «Γέροντα Παστίτσιου». Αποτελεί έτσι ένα μωσαϊκό που παρέχει στον αναγνώστη υλικό για να γνωρίσει, να αξιολογήσει, να ξαναδεί και να αποτιμήσει τη νεότερη ελληνική εκδοχή ενός οικουμενικού και διαχρονικού φαινομένου.
Γράφουν οι: Κυριάκος Αγγελάκος, Χάρης Αθανασιάδης, Γιώργος Ανδρίτσος, Κωστής Αντωνιάδης, Γιάννης Αντωνόπουλος, Mάνος Aυγερίδης, Κωνσταντίνος Μ. Βαφειάδης, Άκης Γαβριηλίδης, Ειρήνη Γιανναρά, Γιάννης Γκλαβίνας, Kατερίνα Δέδε, Ευδοκία Δεληπέτρου, Χρήστος Δερμεντζόπουλος, Δημήτρης Δημούλης, Άννα-Μαρία Δρουμπούκη, Άκης Έβενης, Λεωνίδας Εμπειρίκος, Σπύρος Κακουριώτης, Δημήτρης Καλοκύρης, Κώστας Καραβίδας, Γιώργος Καραηλίας, Αιμιλία Καραλή, Κωστής Καρπόζηλος, Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη, Κώστας Κατσάπης, Δημήτρης Κεχρής, Γιώργος Κοκκώνης, Κωστής Κορνέτης, Αλίκη Κοσυφολόγου, Ελένη Κυραμαργιού, Τάσος Κωστόπουλος, Μαρία Λούκα, Χρίστος Μάης, Μαργαρίτα Μαρκοβίτη, Φώτης Μηλιώνης, Νίκος Μιχαλίτσης, Άννα Μοσχονά - Καλαμάρα, Θανάσης Μουτσόπουλος, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Στρατής Μπουρνάζος, Αλέξης Οικονομίδης, Ελένη Παγκαλιά, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Αντιγόνη Παπαγεωργίου, Δημοσθένης Παπαδάτος - Αναγνωστόπουλος, Γεράσιμος-Σοφοκλής Παπαδόπουλος, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κωστής Παπαϊωάννου, Δημήτρης Παπανικολάου, Κλειώ Παπαπαντολέων, Βασίλης Παπαστεργίου, Στάθης Παυλόπουλος, Πηνελόπη Πετσίνη, Γιώργος Πλειός, Νίκος Ποταμιάνος, Νίκος Σαραντάκος, Νίκος Σιγάλας, Αθηνά Σκουλαρίκη, Γιάννης Σταθάτος, Γιώργος Σταμπουλόπουλος, Μάνος Στεφανίδης, Ανδρέας Τάκης, Γιάννης Α. Τασόπουλος, Θεόφιλος Τραμπούλης, Απόστολος Τσαλαπάτης, Μιχάλης Τσαπόγας, Στεριανή Τσιντζιλώνη, Βάλια Τσιριγώτη, Αλκμήνη Φωτιάδου, Μαρία Χάλκου, Ιάσονας Χανδρινός, Μικέλα Χαρτουλάρη, Βασιλική Χρήστου, Δημήτρης Χριστόπουλος.
Η Πηνελόπη Πετσίνη έχει διδάξει θεωρία φωτογραφίας και σύγχρονης τέχνης από το 2004 σε διάφορες πανεπιστημιακές σχολές. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα, τόσο ως προς τη θεωρία όσο και ως προς την πρακτική, εστιάζουν στη φωτογραφία και τη σχέση της με την ατομική και συλλογική μνήμη, την ιστορία και την πολιτική. Είναι ερευνητική υπεύθυνη στο μεταδιδακτορικό πρόγραμμα «Η λογοκρισία στον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες» στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, όπου διδάσκει από το 2000. Στα γνωστικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται ζητήματα θεωρίας και πράξης των δικαιωμάτων, ειδικότερα θέματα μειονοτήτων, μεταναστών, ιδιότητας του πολίτη, και η προβληματική της λογοκρισίας. Στα θέματα αυτά έχει αφιερώσει το συγγραφικό του έργο και τις δημόσιες παρεμβάσεις του, στην Ελλάδα και εκτός. Το 2016 εκλέχθηκε πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Και βέβαια η έκδοση αναφέρεται στη λογοκρισία την περίοδο της χούντας αλλά και στην μεταπολίτευση.
Τίτλος του υπό έκδοση βιβλίου: Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα – Καχεκτική Δημοκρατία, Δικτατορία, Μεταπολίτευση: Πηνελόπη Πετσίνη – Δημήτρης Χριστόπουλος (Εκδόσεις Καστανιώτη)
Με αφορμή τη συμμετοχή του στο Λεξικό, ο ραδιοφωνικός παραγωγός και άλλοτε υπεύθυνος σε τομείς της Δημόσιας Ραδιοφωνίας, Άκης Έβενης μίλησε για τη συμμετοχή του στο Λεξικό καθώς και για ένα βιβλίο το οποίο αφορά τη λογοκρισία και τις ποικίλες εκφάνσεις της, στη μουσική δημιουργία:
«Ο συλλογικός τόμος αυτός αναδεικνύει πολλές πτυχές του φαινομένου της λογοκρισίας στον τόπο μας κι έρχεται να σταθεί δίπλα σε μια άλλη σημαντική έκδοση την οποία επιμελήθηκαν επίσης η Πηνελόπη Πετσίνη και ο Δημήτρης Χριστόπουλος που παρουσίασαν το 2016, υπό τον γενικό τίτλο «Η Λογοκρισία στην Ελλάδα».
Όσον αφορά τις δικές μου αναζητήσεις σχετικώς με το θέμα, εδώ και πολύ καιρό, εστιάζονται στις μεθόδους και στους μηχανισμούς που είχαν χρησιμοποιηθεί για το περιορισμό της έκφρασης των μουσικών δημιουργών από την περίοδο θεσμοθέτησης της προληπτικής Λογοκρισίας με τους Αναγκαστικούς Νόμους του Μεταξά, έως σήμερα και κυρίως στα πρόσωπα που δέχθηκαν να μπουν σε αυτή τη διαδικασία. Πρόκειται για ένα ερευνητικό περιεχόμενο το οποίο προσεγγίζει τις παρεμβάσεις κρατικών παραγόντων και άλλων, στη παραγωγή ηχογραφημάτων της Μουσικής Βιομηχανίας, στη διαμόρφωση μουσικού προγράμματος Ραδιοφωνίας (Δημόσιας και Ιδιωτικής) καθώς και τη παρέμβαση τους στην επιλογή περιεχομένου κατά τη διοργάνωση συναυλιών.
Η ολοκληρωμένη παρουσίαση της έρευνας σε βιβλίο θα ανακοινωθεί προσεχώς.
Όσον αφορά, τώρα τη δική μου συμμετοχή στο Λεξικό, η τιμητική για εμένα πρόταση της Πηνελόπης Πετσίνη και του Δημήτρη Χριστόπουλου, μετά από έναν κύκλο παραδοτέων κειμένων, κατέληξε στο λήμμα «Ραδιοφωνία» επικεντρωμένο στην περίοδο της μεταπολίτευσης επειδή πολλοί πίστευαν ότι με την πτώση της χούντας καταργήθηκε η προληπτική και η κατασταλτική λογοκρισία.
Τα ίχνη της επιτροπής ελέγχου ακροαμάτων η οποία ενέκρινε και απέρριπτε τραγούδια χάνονται κάπου στο έτος 2010. Από το υπουργείο Τύπου και Πληροφοριών η επιτροπή ελέγχου περνάει στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Εσωτερικών και από εκεί καταλήγει στο Υπουργείο Πολιτισμού όπου καταργείται ως υπηρεσία γύρω στο 2010. Η διαδικασία προέβλεπε μεταξύ άλλων δικαιολογητικών και ένα παράβολο, σημαντικό έσοδο για το δημόσιο και γι’ αυτό το λόγο η επιτροπή ελέγχου ακροαμάτων διατηρήθηκε και μετά την πτώση της χούντας. Παρ’ όλα αυτά, παρατηρούμε ότι τα μέλη των επιτροπών και στη διάρκεια της μεταπολίτευσης δεν άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο ενέκριναν ή απέρριπταν τα τραγούδια. Απλώς, στις αποφάσεις τους δεν υπήρχε το μένος που είχαν τα μέλη των επιτροπών λογοκρισίας στην περίοδο της χούντας.
Δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες που λογοκρίθηκαν στη μεταπολίτευση. Μεταξύ των πολλών να θυμηθούμε μερικούς: Παύλος Σιδηρόπουλος, Λένα Πλάτωνος, Κυριάκος Σφέτσας, Βασίλης Νικολαΐδης κ.ά. Όμως, ο πλέον λογοκριμένος καλλιτέχνης της μεταπολίτευσης, είναι ο Τζίμης Πανούσης. Ο σατιρικός κι αγαπημένος, Τζιμάκος, είναι από του λίγους καλλιτέχνες που κυνηγήθηκαν σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, από την αστυνομία, την εκκλησία, από παραεκκλησιαστικές οργανώσεις.
Επίσης στην μεταπολίτευση είχε παρατηρηθεί και το εξής φαινόμενο: Πολλά από τα τραγούδια που είχε εγκρίνει η Επιτροπή Ακροαμάτων Θεαμάτων είχαν απαγορευτεί, με άνωθεν παρεμβάσεις, από τα προγράμματα της δημόσιας ραδιοφωνίας. Όταν ο Μάνος Ξυδούς, έφερε στο γραφείο μου τον πρώτο δίσκο των Μουσικών Ταξιαρχιών προκειμένου να τον παρουσιάσω από την εκπομπή Studio344, δεχθήκαμε τηλεφωνική παρέμβαση για απαγόρευση του, από το Υπουργείο Προεδρίας. Το θέμα δεν πήρε διαστάσεις σαν αυτές του παρελθόντος διότι ήταν η περίοδος του «ανατέλλοντος» ΠΑΣΟΚ όπου όλα έπρεπε να φαίνονται διαφορετικά».
Το Λεξικό αποτελεί μια χαρτογράφηση του φαινομένου της λογοκρισίας στην Ελλάδα μέσα από την καταγραφή και την κριτική ανάλυση εμβληματικών περιπτώσεων. Εστιάζει στην περίοδο της μεταπολίτευσης, αντιπαραθέτοντας και συνδέοντας ταυτόχρονα την παρουσία λογοκριτικών πρακτικών στη δημοκρατία με την αντίστοιχη ανάπτυξη σε περιόδους δικτατορίας και «καχεκτικής» δημοκρατίας.
Χωρίζεται σε τρεις ενότητες:
Η πρώτη παρουσιάζει το υπόβαθρο της λογοκρισίας υπό τη μορφή ιστορικής ανασκόπησης. Σε ξεχωριστές μελέτες τεκμηριώνεται η λογοκρισία στον Τύπο, στις εικαστικές τέχνες, τη μουσική, τη λογοτεχνία κ.ο.κ.
Η δεύτερη αναλύει τις συνήθεις «περιοχές λογοκρισίας», θεματικές αιχμής στις οποίες συστηματικά εντοπίζονται λογοκριτικά φαινόμενα, όπως η βλασφημία, τα εθνικά θέματα, η πορνογραφία κ.ά. Εστιάζοντας στην περίοδο από τη μεταπολίτευση μέχρι τις μέρες μας, η ενότητα αυτή αποτελεί ουσιαστικά μια εισαγωγή αλλά και μια συνολική θεώρηση των περιστατικών που καταγράφονται στην τρίτη ενότητα, το καθεαυτό Λεξικό, με λήμματα αφιερωμένα στα λογοκριτικά συμβάντα.
Η τρίτη ενότητα αναφέρεται διεξοδικά σε περιπτώσεις που εμφανίστηκαν από το 1974 έως σήμερα.
Κείμενα και λήμματα υπογράφονται από ερευνητές και ειδικούς στα επιμέρους ακαδημαϊκά πεδία τους, καθώς και από ανθρώπους που βίωσαν οι ίδιοι τη λογοκρισία. Στο σύνολό του το υλικό του Λεξικού καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων από τον αντικομμουνισμό μέχρι τη βλασφημία, και από τον Θίασο του Θ. Αγγελόπουλου μέχρι την καταδίκη του «Γέροντα Παστίτσιου». Αποτελεί έτσι ένα μωσαϊκό που παρέχει στον αναγνώστη υλικό για να γνωρίσει, να αξιολογήσει, να ξαναδεί και να αποτιμήσει τη νεότερη ελληνική εκδοχή ενός οικουμενικού και διαχρονικού φαινομένου.
Γράφουν οι: Κυριάκος Αγγελάκος, Χάρης Αθανασιάδης, Γιώργος Ανδρίτσος, Κωστής Αντωνιάδης, Γιάννης Αντωνόπουλος, Mάνος Aυγερίδης, Κωνσταντίνος Μ. Βαφειάδης, Άκης Γαβριηλίδης, Ειρήνη Γιανναρά, Γιάννης Γκλαβίνας, Kατερίνα Δέδε, Ευδοκία Δεληπέτρου, Χρήστος Δερμεντζόπουλος, Δημήτρης Δημούλης, Άννα-Μαρία Δρουμπούκη, Άκης Έβενης, Λεωνίδας Εμπειρίκος, Σπύρος Κακουριώτης, Δημήτρης Καλοκύρης, Κώστας Καραβίδας, Γιώργος Καραηλίας, Αιμιλία Καραλή, Κωστής Καρπόζηλος, Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη, Κώστας Κατσάπης, Δημήτρης Κεχρής, Γιώργος Κοκκώνης, Κωστής Κορνέτης, Αλίκη Κοσυφολόγου, Ελένη Κυραμαργιού, Τάσος Κωστόπουλος, Μαρία Λούκα, Χρίστος Μάης, Μαργαρίτα Μαρκοβίτη, Φώτης Μηλιώνης, Νίκος Μιχαλίτσης, Άννα Μοσχονά - Καλαμάρα, Θανάσης Μουτσόπουλος, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Στρατής Μπουρνάζος, Αλέξης Οικονομίδης, Ελένη Παγκαλιά, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Αντιγόνη Παπαγεωργίου, Δημοσθένης Παπαδάτος - Αναγνωστόπουλος, Γεράσιμος-Σοφοκλής Παπαδόπουλος, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κωστής Παπαϊωάννου, Δημήτρης Παπανικολάου, Κλειώ Παπαπαντολέων, Βασίλης Παπαστεργίου, Στάθης Παυλόπουλος, Πηνελόπη Πετσίνη, Γιώργος Πλειός, Νίκος Ποταμιάνος, Νίκος Σαραντάκος, Νίκος Σιγάλας, Αθηνά Σκουλαρίκη, Γιάννης Σταθάτος, Γιώργος Σταμπουλόπουλος, Μάνος Στεφανίδης, Ανδρέας Τάκης, Γιάννης Α. Τασόπουλος, Θεόφιλος Τραμπούλης, Απόστολος Τσαλαπάτης, Μιχάλης Τσαπόγας, Στεριανή Τσιντζιλώνη, Βάλια Τσιριγώτη, Αλκμήνη Φωτιάδου, Μαρία Χάλκου, Ιάσονας Χανδρινός, Μικέλα Χαρτουλάρη, Βασιλική Χρήστου, Δημήτρης Χριστόπουλος.
Η Πηνελόπη Πετσίνη έχει διδάξει θεωρία φωτογραφίας και σύγχρονης τέχνης από το 2004 σε διάφορες πανεπιστημιακές σχολές. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα, τόσο ως προς τη θεωρία όσο και ως προς την πρακτική, εστιάζουν στη φωτογραφία και τη σχέση της με την ατομική και συλλογική μνήμη, την ιστορία και την πολιτική. Είναι ερευνητική υπεύθυνη στο μεταδιδακτορικό πρόγραμμα «Η λογοκρισία στον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες» στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, όπου διδάσκει από το 2000. Στα γνωστικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται ζητήματα θεωρίας και πράξης των δικαιωμάτων, ειδικότερα θέματα μειονοτήτων, μεταναστών, ιδιότητας του πολίτη, και η προβληματική της λογοκρισίας. Στα θέματα αυτά έχει αφιερώσει το συγγραφικό του έργο και τις δημόσιες παρεμβάσεις του, στην Ελλάδα και εκτός. Το 2016 εκλέχθηκε πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
