Τα Γαμοτράγουδα - Καθαροδευτεριάτικα αλλά πολύ τολμηρά

Τραγούδια με σκωπτικούς στίχους και έντονα σεξουαλικό περιεχόμενο.
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
Τα Γαμοτράγουδα συνδέονται με πανελλήνια λαϊκά μαγικά δρώμενα για την υποδοχή της Άνοιξης και την ανάσταση της Φύσης, ύστερα από τον θάνατο που προκάλεσε ο Χειμώνας.

ΠΡΟΣOXH:

Τα τραγούδια αυτά, αν και ανήκουν στην λαϊκή μας παράδοση, μπορεί να σας σοκάρουν με την αθυροστομία τους. Συνεπώς, αν είστε ανήλικος ή συντηρητικός μην προχωρήσετε στην ανάγνωση του κειμένου.

Όλες οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Γιώργου Κατσάγγελου (Καθηγητής Σχολής Καλών Τεχνών, Θεσσαλονίκης) από τις φαλλικές εορτές (Μπουρανί) στον Τύρναβο, κατά την Καθαρή Δευτέρα.
2kath.jpg
Σε διάφορες περιοχές της πατρίδας μας, αλλά και του εξωτερικού, ο λαός από τα πανάρχαια χρόνια δημιουργούσε δρώμενα για να βοηθήσει την Άνοιξη να νικήσει τον Χειμώνα. Τα δρώμενα αυτά είχαν μαγικό χαρακτήρα, εφάρμοζαν δηλαδή την αρχή της μιμητικής μαγείας (υποκρίνομαι ότι συμβαίνει αυτό που θέλω να συμβεί), όπως εξηγεί ο Frazer στο μνημειώδες έργο του «The Golden Bough: A Study in Comparative Religion». Τα δρώμενα γίνονταν τέλος Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου.
3kath.jpg
Στο πιο χαρακτηριστικό από αυτά (φωτο από το βιβλίο Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη, του Νίκου Ψιλάκη), κάποιος, ξαπλωμένος μέσα σε κάσα ή πάνω σε τάβλα ή και σε ξύλινη σκάλα, σκεπασμένος με κλαδιά, παρίστανε τον πεθαμένο. Το χωριό τον περιέφερε με θρήνους, ενώ ένας μασκαρεμένος παπάς έψελνε «εκκλησιαστικά» λόγια που περιείχαν βωμολοχίες..

Την ψωλήν του δούλου σου
Σώτερ ανάπαυσον ...

Ξαφνικά, ο νεκρός ζωντάνευε. Μία νύφη που ακολουθούσε προηγουμένως το φέρετρο, τώρα έπιανε τον αναστημένο και χόρευαν. Η κηδεία μετατρεπόταν σε γάμο. Όπως πολλοί μελετητές έχουν τονίσει (Λουκάτος, Μέγας κ.α.) αυτό το δρώμενο επιχειρούσε με μαγικό τρόπο να αναστήσει τη Φύση. Ο νεκρός που ζωντάνευε κρατώντας κλαδιά, ήταν η Φύση. Ο γάμος που ακολουθούσε, ήταν μια μαγική τελετή, που σκόπευε να φέρει τη χαρά στο χωριό, καλή σοδειά και καρποφορία στα χωράφια, τελικά, να πάει καλά η χρονιά.

Σε ανάλογα με αυτό μαγικά δρώμενα έχουν την καταγωγή τους τα Γαμοτράγουδα. Όλα αυτά, είναι γεμάτα από σεξουαλικές αναφορές και περιγράφουν καταστάσεις που σήμερα, ενδέχεται, πολλούς να σοκάρουν...

Ταυτόχρονα, τα χωριά γέμιζαν με ομοιώματα φαλλών, που περιέφεραν «για το καλό» οι χωριανοί στους δρόμους.
4kat.jpg
Ακόμη και σήμερα, στον Τύρναβο την Καθαρά Δευτέρα, βλέπεις παντού τέτοια ομοιώματα, και ακούς «προστυχόλογα». Πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο; Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε, γριούλες, που όλο τον χρόνο, είναι θεοσεβούμενες με το τσεμπέρι στην εκκλησία, ξαφνικά, να ξεσαλώνουν και να τραγουδάνε με καμάρι...

Καλώστονε τον Κωσταντή
που χει ψωλή μεγάλη
δυόμιση πήχες μακριά
και χώρια το κεφάλι

Η εξήγηση που δίδεται από τους μελετητές της Λαογραφίας, είναι ότι ο λαός πίστευε πως με αυτόν τον τρόπο θα ενεργοποιούσε το αντρικό στοιχείο, ώστε να γονιμοποιηθεί η κοιμισμένη από τον Χειμώνα Φύση. Η εξύμνηση του ανδρισμού, σε αυτή την περίπτωση, δεν πρέπει να εκλαμβάνεται σαν «φαλλοκρατική αντίληψη», με την έννοια που δίνουν οι ελληναράδες. Εδώ, υπάρχει η αγωνιώδης προσμονή της κοινότητας, στον φανταστικό Κωσταντή, που θα ερχόταν ντούρος, να τους σώσει από την πείνα. Στην μαγική λαϊκή αντίληψη, δύο είναι οι δυνάμεις που πρέπει επειγόντως να συνουσιαστούν: Ο Φαλλός και η Φύση.

Έτσι λοιπόν, οι σεβάσμιες αυτές γερόντισσες και οι γέροντες, που τραγουδούν αυτά τα τραγούδια, αποβλέπουν στην ευετηρία (στην καλή χρονιά, στην πλούσια νέα σοδειά) και όχι στην εξύμνηση του ματσό άντρα. Ο «Κωσταντής» πλάθεται σαν ρόλος, για να εξυπηρετήσει την ευγονία, στην διάρκεια αυτών των κρίσιμων μεταβατικών ημερών και ύστερα ξεχνιέται - οι γερόντισσες θα επιστρέψουν στους εκκλησιαστικούς ύμνους και στις προσευχές. Όμως πριν γυρίσουν ξανά, στο σεμνό και αυστηρό εκκλησιαστικό πνεύμα, περνούν από αυτή την «πρόστυχη» περίοδο, γιατί έτσι τις δίδαξαν οι πρόγονοι, για το καλό της κοινότητας, έτσι τις έμαθαν πως πρέπει να γίνει.

Η ένωση του Κωσταντή με τη Φύση παροτρύνεται με αληθοφανή τρόπο, σαν να πρόκειται για πραγματική πρώτη νύχτα του γάμου. Παράδειγμα, το Γαμοτράγουδο της Ηπείρου «Απόψε κυρά Νύφη»....

Είναι αναγκαίο, ο «Κωσταντής» να είναι ...αποτελεσματικός, να μην είναι τζούφιος. Έτσι στο Γαμοτράγουδο (Αν. Θράκης) «Άντρας ο Καλύτερος», επαινείται και περιγράφεται ακριβώς ο καλύτερος άντρας, που θα τεκνοποιήσει τη Φύση...

Στα Γαμοτράγουδα, υπάρχει μια διάχυτη κοροϊδία των γερόντων.
5kat.jpg

Αυτό, σε συνδυασμό πως τα τραγούδια αποδίδονται κατά κανόνα από γέροντες, εξηγείται μόνο με όρους μαγείας: οι γέροι ομολογούν ότι η νταβραντισμένη νεότητα είναι αυτή που θα φέρει το ποθητό αποτέλεσμα και συνεπώς, απαξιώνουν θεληματικά -και σκόπιμα- τους εαυτούς τους. Χαρακτηριστικό δείγμα απαξίωσης της σεξουαλικής ικανότητας των γερόντων στο «Επαντρεύαν ένα γέρο», Γαμοτράγουδο Καρύστου Ευβοίας...

Ανάλογη απαξίωση παρατηρείται και για τους ιερείς. Και ο παπάς και η παπαδιά αντιμετωπίζονται σκωπτικά στον κύκλο των Γαμοτράγουδων, κάτι που εξηγείται από τους μελετητές ως προσωρινή συμμαχία με τη Μαγεία.

Ουσιαστικά, οι γερόντισσες και γέροι στα γαμοτράγουδα πρόσκαιρα εγκαταλείπουν τις θρησκευτικές τους αρχές και γίνονται για λίγο διάστημα θιασώτες Μαγείας. Αργότερα βέβαια, επανέρχονται στον εκκλησιαστικό χώρο και εξομολογούνται το «αμάρτημα» που το έκαναν, όχι γιατί ήθελαν να λοιδορήσουν τον παπά, αλλά γιατί έτσι τους έμαθαν από τα μικρά τους οι παλιοί πως πρέπει να γίνει. Χαρκτηριστικός "Ο Παπάς", γαμοτράγουδο Λέρου...

Στον σεξουαλικό κύκλο των Γαμοτράγουδων, υπάρχουν και κάποια που μοιάζουν θλιμμένα. Ένα από αυτά το «Σαν βγάλει η Λυγαριά κρασί» (Μικρασιάτικο). Αυτά συνδέονται και με τις αρχαιότερες παγανιστικές τελετές, οπότε και οι Βακχίδες απαξίωναν όσες σεμνές δεν συμμετείχαν στις οργιαστικές εκδηλώσεις. Αυτές, οι Βακχίδες, οι Σειλινοί και οι Σάτυροι, τις θεωρούσαν κακόμοιρες και ότι θα εύρισκαν ευτυχία (χαρά στα σκέλια), όταν θα έβγαζε η λυγαριά κρασί και το σταφύλι λάδι, δηλαδή, ποτέ...

ΥΓ: Τα Γαμοτράγουδα, έχουν κατά τόπους, διάφορες ονομασίες:

Άπρεπα, στην Κρήτη.
Καραμπινάτα, στη Ρούμελη
Πουτάν'κα, στις Σέρρες
Γαμιάτικα, στα Πιέρια
Μπεκρίθ’κα, στη Σαμοθράκη
Μασκαράθ’κα, στη Θάσο
Πόρνικα, στα Επτάνησα

και άλλες πολλές, όμως πανελλήνια έχουν επικρατήσει ως Γαμοτράγουδα.

Ο Γιώργης Μελίκης, ένας από τους καλύτερους ερευνητές της δημοτικής μας παράδοσης, θεωρεί πως πρέπει να τα ονομάζουμε «Αντρικά Μουνάτα».

Τα αυθεντικά γαμοτράγουδα, που περιέχονται στο άρθρο, είναι παρμένα από τα εξαιρετικά cd που κυκλοφόρησε ο Γιώργης Μελίκης.

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!