Τον Αύγουστο του 1984 κυκλοφόρησε από την Columbia μια σπουδαία συλλογή τραγουδιών του Βασίλη Τσιτσάνη με ερμηνευτή τον Στέλιο Καζαντζίδη με τον τίτλο «Ο Στέλιος Καζαντζίδης τραγουδά Βασίλη Τσιτσάνη», η οποία περιλαμβάνει τις δεκαέξι πρώτες εκτελέσεις της συνεργασίας τους.
Μεταφέρω κάποια σχόλια του παραγωγού του δίσκου Δημήτρη Ράνιου όπως αναγράφονται στο σημείωμα του οπισθόφυλλου:
Ο χρόνος όμως τοποθετεί κάθε τι σύμφωνα με τα δικά του αξιολογικά κριτήρια. Έτσι σήμερα τα τραγούδια αυτά του Τσιτσάνη, αφού επέζησαν μέσα απ' τη λαίλαπα εκείνης της εποχής παραδίνονται στο κοινό, για το οποίο άλλωστε έχουν γραφτεί. Είναι 16 μελωδικά έργα της μεγαλοφυίας του Τσιτσάνη, 16 χαρακτηριστικά ανόθευτα λαϊκά τραγούδια γραμμένα ειδικά για τη φωνή του Καζαντζίδη».
Ο δίσκος, που αργότερα κυκλοφόρησε και σε cd, περιέχει τα τραγούδια:
1) Tα αντράκια (19-3-1957) (στίχοι Ε. Παπαγιαννοπούλου) (μπουζούκι Στ. Μακρυδάκης, Αν. Αθανασίου, κιθάρα Στ. Χρυσίνης, μπαγλαμάς Β. Τσιτσάνης)
2) Κατηγορούμενο κορμί (5-11-1957) (μπουζούκι Β. Τσιτσάνης, κιθάρα Στ. Χρυσίνης)
3) Η ρεζέρβα (27-6-1957)(στίχοι Φ. Μιχαλάτου) (μπουζούκι Αν. Αθανασίου, Β. Τσιτσάνης, κιθάρα Κ. Καπετάνιος)
4) Κατάδικος για πάντα (7-2-1956)(Αυτό το αριστουργηματικό τραγούδι ήταν και το πρώτο της συνεργασίας τους. Δεν γνώρισε μεγάλη επιτυχία στην εποχή του. Παίζει μπουζούκι ο Τσιτσάνης, πιάνο η Ε. Μαργαρώνη και κιθάρα ο Π. Πετσάς. Η φωνή του ίδιου του Τσιτσάνη στην πρόζα ξαφνιάζει, αλλά συγχρόνως αποτελεί ένα σπάνιο ντοκουμέντο αφού αυτή ήταν και η μοναδική φορά που ο Τσιτσάνης συμμετέχει σε ηχογράφηση δίσκου, όχι για να τραγουδήσει, αλλά για να προλογίσει και να δικαιολογήσει ένα τραγούδι του).
6) Πού θα μείνω απόψε (14-5-1957) (μπουζούκι Γ. Σταματίου, κιθάρα Στ. Χρυσίνης, μπαγλαμάς Β. Τσιτσάνης)
7) Ακόμα και στην κόλαση (5-11-1957)(στίχοι Δ. Γκούτη) (μπουζούκι Στ. Μακρυδάκης, Β. Τσιτσάνης, κιθάρα Στ. Χρυσίνης)
10) Πεθαίνω για το δίκιο μου (5-11-1957) (μπουζούκι Στ. Μακρυδάκης, Β. Τσιτσάνης, κιθάρα Στ. Χρυσίνης)
11) Μαύρισε ο ουρανός (3-6-1958) (μπουζούκι Στ. Μακρυδάκης, μπαγλαμάς Β. Τσιτσάνης)
13) Με δίκοπο μαχαίρι (Στο ίδιο σταυροδρόμι) (30-10-1956) (μπουζούκι Β. Τσιτσάνης, μπαγλαμάς Γ. Σταματίου, κιθάρα Στ. Χρυσίνης)
14) Πάρε το δάκρυ μου βοριά (1-2-1958) (μπουζούκι Λ. Καρνέζης, Β. Τσιτσάνης, ακορντεόν Ευ. Μαργαρώνη)
15) Κλάψε σήμερα καρδιά μου (14-3-1963) (β’ φωνή Μπέμπα Φινέτη, μπουζούκι Μ. Χιώτης, μπαγλαμάς Β. Τσιτσάνης, βιολί Γ. Κόρος, κιθάρα Γ. Δέδες, ακορντεόν Γ. Κοινούσης)
(Τα στοιχεία για τις ημερομηνίες ηχογραφήσεων και τους μουσικούς προέρχονται από το οπισθόφυλλο του δίσκου)
Αυτά είναι και τα 16 τραγούδια του Τσιτσάνη που γράφει ο Καζαντζίδης σε πρώτη εκτέλεση. Σε μια χώρα που ακόμα παλεύει για να ορθοποδήσει μετά την Κατοχή και τον εμφύλιο, ο Καζαντζίδης τραγουδά ανεπανάληπτα την κοινωνική αδικία, αλλά και τον κατεστραμμένο έρωτα, αφήνοντας ανεξίτηλα και διαχρονικά μουσικά σημάδια, όπως το «Πουκάμισο», το «Ίσως αύριο», που τότε χαρακτηρίζεται ως συμφωνικό έργο, «Πάρε το δάκρυ μου βοριά», «Παλιοκόριτσο με πήρες στο λαιμό σου», «Το κόκκινο μαντήλι» και τα υπόλοιπα…
Όλα, με εξαίρεση τα «Κλάψε σήμερα καρδιά μου» και «Το ’ξερα πως θα μου φύγεις», που κυκλοφορούν μόνο σε δίσκους 45 στροφών, εκδίδονται αρχικά σε δίσκους 78 στροφών, ενώ στη συνέχεια πολλά απ ’αυτά ανατυπώνονται και σε 45άρια. Τα «Κατάδικος για πάντα» και «Παλιοκόριτσο με πήρες στο λαιμό σου» ηχογραφούνται αμέσως μετά και από τον Πάνο Γαβαλά στην Odeon - Parlophone.
Μπουζούκια στη «Συννεφιασμένη Κυριακή» παίζουν ο Στέλιος Μακρυδάκης, με τον Κώστα Παπαδόπουλο, το Λάκη Καρνέζη και τον Τσιτσάνη. Στα «Καβουράκια» ακούγονται οι τρεις εκτός του συνθέτη. Εκείνη την εποχή, σύμφωνα με μαρτυρία του Καζαντζίδη, ο Τσιτσάνης χρησιμοποιεί το σημαντικό λαϊκό τραγουδιστή Σταύρο Καμπάνη (του οποίου η φωνή έχει πολλά «Καζαντζίδικα» στοιχεία), για να «χτυπήσει» το Στέλιο, αφού οι σχέσεις τους δεν βρίσκονται στο καλύτερο σημείο. Συζητώντας με τον Καμπάνη, πριν από 2 χρόνια περίπου, στα πλαίσια μιας συνέντευξης, μου εκμυστηρεύθηκε κάποια πράγματα, τα οποία και καταθέτω για την ιστορία και χωρίς φυσικά τη δυνατότητα της διασταύρωσης και της επαλήθευσης ή διάψευσης…
Σ.Κ: Εκείνη την εποχή, το 1959, κάναμε πρόβα με τον Τσιτσάνη «Τα καβουράκια» και τη «Συννεφιασμένη Κυριακή» με τη Σεβάς Χανούμ, σ’ ένα στούντιο στου Σήφη. Μια μέρα είχα πάει στον κουρέα και γυρίζοντας βλέπω στο σπίτι του Τσιτσάνη τον Καζαντζίδη, με τον οποίο είχαμε συναντηθεί μια φορά εδώ στη Θεσσαλονίκη, την μάνα του, τη Μαρινέλλα και τον Ατταλίδη, τον άντρα της Γιώτας Λύδια.. Ο Στέλιος τότε δεν τραγούδαγε, είχε σταματήσει για λίγο. Τον χαιρέτησα αλλά δεν μου μίλησε…
Θ.Γ: Είχατε ηχογραφήσει ήδη τα πρώτα σας τραγούδια του Τσιτσάνη, «Στης ταβέρνας το ρολόι», «Στερνό μου γλυκοχάραμα» κλπ;
Σ.Κ: Βέβαια… Αυτά ήταν τα πρώτα. «Της ταβέρνας το ρολόι» κι απ’ την άλλη το «Μητέρα, αχ μητέρα»…
Θ.Γ: Δυο τραγούδια με τον ίδιο τραγουδιστή και μάλιστα νεότατο, σε ένα δίσκο ήταν μεγάλη υπόθεση τότε…
Σ.Κ: Ακριβώς. Στο «Ρολόι» μου κάνει δεύτερη φωνή η Γιώτα Λύδια. Γνώρισε αρκετές επανεκτελέσεις. Το είπε κι η Αλεξίου πριν από λίγα χρόνια. Μετά απ’ αυτό μου λέει μια μέρα ο Τσιτσάνης «Ρε Σταύρο, έτσι κι αλλιώς εδώ κάθεσαι. Δεν πας στη Θεσσαλονίκη και θα σε ειδοποιήσω εγώ». Έφυγα, ήρθα εδώ και μετά από ένα μήνα ακούω τα τραγούδια γραμμένα με τον Καζαντζίδη.
Στις 8-3-1962 ο Καζαντζίδης, με τον Τσιτσάνη και τον Γιάννη Καραμπεσίνη στα μπουζούκια, καταθέτει τη δική του ανεπανάληπτη ερμηνευτική εκδοχή στο «Παίξε Χρήστο το μπουζούκι», που είχε πρωτοτραγουδήσει ο Πρόδρομος Τσαουσάκης. Την ίδια εποχή το ηχογραφεί και η Πόλυ Πάνου. Το «Παίξε Χρήστο» μαζί με τη «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Τα καβουράκια» και το «Ίσως αύριο» συμπεριλαμβάνονται το 1965 στον ιστορικό μεγάλο δίσκο με τίτλο «Συννεφιασμένη Κυριακή».
Το 1962 κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στην Αυστραλία, ο Καζαντζίδης γράφει εκεί τρία ακόμα τραγούδια του Τσιτσάνη, τα «Μπαξέ Τσιφλίκι» (ανέκδοτο μέχρι τώρα σε lp - cd), «Κάποια μάνα αναστενάζει» (συνδημιουργία με τον Μπάμπη Μπακάλη) και το «Μείνε αγάπη μου κοντά μου», που κυκλοφορούν με την ετικέτα της εταιρείας Columbia Αυστραλίας. Μπουζούκι παίζει ο Γιαννάκης Αγγέλου.
Άλλες δυο ηχογραφήσεις υπάρχουν για το «Ίσως αύριο» κοντά στο 1958-59. Η πρώτη κυκλοφόρησε μόνο στην Αυστραλία από την Apollo, μπουζούκι παίζει ο Γιαννάκης Αγγέλου και παραμένει ανέκδοτη μέχρι σήμερα σε lp ή cd. H δεύτερη κυκλοφόρησε στην Αμερική από τη Νina, με ενορχήστρωση του Θόδωρου Δερβενιώτη και έχει επανεκδοθεί στη συνέχεια πάμπολλες φορές, σχεδόν πάντα με την ένδειξη «ανέκδοτη ηχογράφηση».
Στις 15-2-1965 ο Καζαντζίδης με την Μαρινέλλα ηχογραφούν στην Odeon-Parlophone τέσσερα τραγούδια του Τσιτσάνη, που συμπεριλαμβάνονται στο μεγάλο δίσκο «Καζαντζίδης» (Margo 8068). «Μπαξέ Τσιφλίκι», «Αντιλαλούνε τα βουνά», «Ο Νικόλας ο ψαράς» (συνδημιουργία με το Γιώργο Μητσάκη) και «Φέρτε μου να πιω» («Για τα μάτια που αγαπώ»). Τα δυο τελευταία κυκλοφορούν και σε 45άρια. Μπουζούκι παίζει ο Γιάννης Αγγέλου, ενώ στο τελευταίο σιγοντάρει και ο Πάνος Ιατρού.
Δεν είναι λίγα τα τραγούδια του Τσιτσάνη που ξανατραγουδά ο Στέλιος, με μοναδικό πάντα τρόπο, στην τελευταία δισκογραφική του περίοδο στην εταιρεία ΜΒΙ. To 1989 στο δίσκο «Ότι δεν είπα» λέει τα «Αραπίνες» («Νύχτες μαγικές»), «Το παλιόσπιτο», «Πλήγωσέ με όσο θέλεις», «Βαριά χτυπούν τα σήμαντρα», «Μπρος στο ρημαγμένο σπίτι», «Γιατί με ξύπνησες πρωί», «Πλήγωσέ με όσο θέλεις» ενώ το 1996 στο «Αφιέρωμα» συμπεριλαμβάνει τα «Της Γερακίνας γιος», «Σαν απόκληρος γυρίζω», «Σε διώξαν απ’ την Κοκκινιά», «Η φωτιά» και «Πέφτουν της βροχής οι στάλες».
Παρατηρούμε πως τα περισσότερα από αυτά, τα τραγούδησε σε πρώτη εκτέλεση ο δάσκαλός του, όπως τον έχει αποκαλέσει ο Καζαντζίδης, ο Πρόδρομος Τσαουσάκης. Άγνωστο βέβαια γιατί στην ενορχήστρωση στο «Αφιέρωμα» προτιμήθηκε μια σύγχρονη εκδοχή της φαρφίσας, αντί για βιολί ή ακορντεόν.
Ένα δείγμα για τον τρόπο που ερμήνευε ο Καζαντζίδης με την κιθάρα του τα τραγούδια του Τσιτσάνη σε διάφορες παρέες και γλέντια, υπάρχει σε δυο συλλογές που κυκλοφόρησαν, η πρώτη με τίτλο «Φιλικό Τσιμπούσι» το 2006 και η δεύτερη πολύ πρόσφατα με τίτλο «Ο Στέλιος των Ελλήνων» (κασετίνα 5 cd). Εκεί ακούγεται να τραγουδά τα «Όμορφη Θεσσαλονίκη», «Νύχτες μαγικές», «Γιατί με ξύπνησες πρωί», «Ο Νικόλας ο ψαράς», «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Ντερμπεντέρισσα», «Σε τούτο το παλιόσπιτο», «Άσπρο πουκάμισο φορώ», «Μπαξέ Τσιφλίκι», «Μπρος στο ρημαγμένο σπίτι» και το «Μάγκας βγήκε για σεργιάνι» (συνδημιουργία με τον Απόστολο Καλδάρα). Και είναι έκπληξη το ότι ο Καζαντζίδης έλεγε πάνω στο κέφι του και τραγούδια για το στιχουργικό περιεχόμενο των οποίων, σε συνεντεύξεις του είχε εκφρασθεί αρνητικά, όπως η «Ντερμπεντέρισσα» ή χασικλίδικα, όπως το «Μάγκας βγήκε για σεργιάνι». Σ’ αυτές τις συλλογές βέβαια συμβαίνει το εξής αμίμητο και απαράδεκτο. Σε κάποια από τα τραγούδια, έχουν προστεθεί σύγχρονες ηχογραφήσεις στα μέρη της κιθάρας ή έχει γραφτεί από πάνω φρεσκογραμμένο μπουζούκι!
Φωτογραφίες:
1) Θεοδωράκης, Τσιτσάνης, Χιώτης και Καζαντζίδης το 1961 στο «Κεντρικόν»
10) Η συλλογή με την πλαστή φωτογραφία
Πηγές:
Δισκογραφία Στέλιου Καζαντζίδη από το περιοδικό «Λαϊκό τραγούδι - Η αυθεντική ιστορία». Έκδοση National Geographic 2010.
- Ευχαριστώ την Αγνή Δούναβη για τη βοήθειά της στην επεξεργασία των εξωφύλλων των lp’s
Ηχητικό:
1) Πεθαίνω για το δίκιο μου
2) Κλάψε σήμερα καρδιά μου
