Μάνος Χατζιδάκις - «Προσοχή στις απομιμήσεις»

διαχρονική δισκογραφία του στην πρωτότυπη και οριστική μορφή της και θα μπορούσαμε καθημερινά να αναφερόμαστε σε αυτό και να το ξαναανακαλύπτουμε.

Τα έργα όμως των μεγάλων δημιουργών παραμένουν ζωντανά και μέσα από επανεκτελέσεις αλλά και διασκευές που, θέλοντας και μη, έρχονται σε σύγκριση με τα πρωτότυπα.

Δεν μπορούμε να αρνηθούμε παρόλα αυτά σε κανέναν το δικαίωμα να «αντιπαρατεθεί» στα πρωτότυπα, μιας κι αυτός είναι ένας τρόπος και η αφορμή τα τραγούδια και οι μουσικές του Χατζιδάκι να περάσουν σε επόμενες γενεές. Ο κυριότερος φόβος βέβαια είναι το έργο αυτό από Χατζιδάκις να γίνει «Χατζιδακικό» ή «τύπου Χατζιδάκις».

Απ την άλλη οι απαγορεύσεις των κληρονόμων, στην περίπτωση του Χατζιδάκι αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, είναι αδιέξοδες τις περισσότερες φορές και χωρίς ουσιαστική «περιφρούρηση» του πρωτότυπου έργου.

Σε όλη αυτή την διαδικασία πάντως πρέπει να τηρούνται κάποιοι κανόνες δεοντολογίας και καλλιτεχνικής ηθικής ούτως ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα να ειπωθεί το «δρυός πεσούσης πας ανήρ ξηλεύεται»

Δεν είναι λίγες φορές που γίνονται συναυλίες - αναφορές σε μεγάλους δημιουργούς, που δεν είναι πια στη ζωή, και αυτός που τις οργανώνει, ποζάρει «μονταρισμένος» στην αφίσα δίπλα στον τιμούμενο σαν να ήταν παλαιοί συμμαθητές και κάτι παραπάνω. Το ίδιο και στα εξώφυλλα δίσκων. Άλλες φορές έχει συμβεί να προστίθενται στίχοι πάνω σε μουσικές ερήμην των εκλιπόντων και να γίνονται αυθαιρεσίες όπως νέες μίξεις με προσθήκη ρυθμικών και άλλων οργάνων.

Δεν μπορεί κανένας βέβαια να αρνηθεί ότι ακόμα και μέσα από αυτές τις αυθαιρεσίες μπορεί να προκύψει κάτι καλό. Στην αντίθετη περίπτωση, όπως συμβαίνει πολλές φορές στην καλλιτεχνική έκφραση, οι καλές και συνεπείς προθέσεις δεν οδηγούν απαραίτητα σε ενδιαφέρον καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

Όλα τα παραπάνω ειπώθηκαν γα να παρουσιάσουμε 3 ορχηστρικές εκδόσεις με μουσικές του Μάνου Χατζιδάκι που κυκλοφόρησαν από το 2009 μέχρι το 2011 που πρόσφατα μας άφησε και που η κάθε μια έχει το δικό της ενδιαφέρον.

Με ενδιαφέρον είδα ότι ο Τάκης Φαραζής ασχολήθηκε με τα τραγούδια του Χατζιδάκι και τα παρουσίασε για πιάνο. Όταν πρωτάκουσα τις ηχογραφήσεις αυτές παραξενεύτηκα για την απλότητα των εκτελέσεων όμως γρήγορα κατάλαβα τον εκπαιδευτικό στόχο αυτών των ηχογραφήσεων που ήταν να στηρίξουν την έκδοση με τις παρτιτούρες

Στο δελτίο τύπου γράφει ο Τάκης Φαραζής: «Μια προσέγγιση, με στόχο εκπαιδευτικό είναι κι αυτή η πιανιστική ανθολογία που περιλαμβάνει μερικά από τα πιο γνωστά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι. Σαν μουσικός είχα την τύχη να παίξω τραγούδια του με πολλούς σημαντικούς Έλληνες ερμηνευτές. Σαν δάσκαλος του πιάνου επίσης αισθάνθηκα την ανάγκη να αναζητήσω παράλληλα με τα κλασικά ή πιο σύγχρονα μουσικά ρεύματα και ένα ρεπερτόριο ελληνικής μουσικής μέσα από αυτό που ονομάζουμε έντεχνο ελληνικό τραγούδι. Τα τραγούδια του Μάνου ήταν η ιδεώδης λύση λόγω της απήχησής τους σε όλες τις ηλικίες, της απλότητάς τους και της εξαιρετικής μελωδικότητας που τα διακρίνει. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα αυτής της ανθολογίας σαν μια συμβολή στη δημιουργία μιας εκπαιδευτικής και ψυχαγωγικής μουσικής πρότασης, βασισμένη σε ένα υλικό σύγχρονων ελληνικών μουσικών θεμάτων. Πρότυπο σ’ αυτή μου την προσπάθεια υπήρξαν οι εξαιρετικές διασκευές του Γιάννη Κωνσταντινίδη πάνω σε γνωστά θέματα ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, με μόνη διαφορά ότι το επίπεδο των σπουδαστών στο οποίο ήθελα να απευθύνεται το βιβλίο αφορούσε κυρίως τα αρχικά στάδια της σπουδής του πιάνου δεδομένου ότι η ήδη υπάρχουσα αξιόλογη βιβλιογραφία με διασκευές τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι απευθύνεται σε πιο προχωρημένους σπουδαστές. Η πρόθεσή μου ήταν να διατηρήσω την καθαρότητα των μελωδιών προσθέτοντας μόνο τα απολύτως απαραίτητα αρμονικά και αντιστικτικά στοιχεία έτσι ώστε τα τραγούδια να αποκτήσουν μια όσο το δυνατόν λιτή μορφή, κρατώντας ταυτόχρονα όλο το χρώμα, τη λεπτότητα και το χιούμορ που τα διακρίνουν. Σε ορισμένα κομμάτια έχει δοθεί ένα ύφος εμφανώς πιο κλασικό που παραπέμπει άλλοτε στο αντιστικτικό ύφος των συνθετών του μπαρόκ κι άλλοτε στην απλότητα και τη διαύγεια των παιδικών κομματιών για πιάνο του Μότσαρτ, επιρροές που ούτως ή άλλως είναι εμφανείς στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι. Στην προσπάθεια επίσης να γίνει το βιβλίο αυτό όσο το δυνατόν πιο χρήσιμο, στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται οι αντίστοιχοι οδηγοί και οι στίχοι των τραγουδιών.

Ένα εξίσου σημαντικό μέρος της έκδοσης αυτής εκτός από το βιβλίο αποτελεί το CD με τίτλο 24 τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι που κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις Fagotto. Στην ηχογράφηση περιλαμβάνονται οι πιανιστικές διασκευές αυτής της έκδοσης καθώς και ορισμένες ενορχηστρωμένες εκδοχές που προσφέρουν μια πιο πλούσια και ηχητικά πιο ανάγλυφη εικόνα των τραγουδιών του Μ.Χατζιδάκι. Έτσι το C.D παράλληλα με τον ψυχαγωγικό του χαρακτήρα διατηρεί τη χρησιμότητά του σαν βοηθητικό υλικό στη μελέτη των συγκεκριμένων διασκευών με τις 24 πιανιστικές μινιατούρες σε μια σχεδόν συνεχή ροή. Η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι πάντα γοητευτική, παιχνιδιάρικη, τρυφερή, νοσταλγική, μας προκαλεί να την ανακαλύπτουμε ξανά μέσα από διαφορετικά πρίσματα και να την προσφέρουμε στις νεότερες γενιές κρατώντας πάντα τη φρεσκάδα της. Για το λόγο αυτό της αξίζει δικαιωματικά μια σπουδαία θέση στον τομέα της μουσικής εκπαίδευσης στη χώρα μας, μιας και μπορεί να καλλιεργήσει με τρόπο ιδανικό τη μουσική ευαισθησία ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες. Εύχομαι η έκδοση του βιβλίου αυτού να συνεισφέρει σε μια τέτοια κατεύθυνση και να προσφέρει σε μαθητές και δασκάλους ένα απολαυστικό ταξίδι στα μουσικά τοπία του Μάνου Χατζιδάκι.»

Ο Μίλτος Λογιάδης υπήρξε στενός συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι και διευθυντής της Ορχήστρας των Χρωμάτων μέχρι πριν από λίγο καιρό. Εκτός όμως από διευθυντής ορχήστρας είναι και σολίστας στο πιάνο, ο οποίος μας εξέπληξε ευχάριστα όταν πριν από μερικά χρόνια συνόδεψε την Αλίκη Καγιαλόγλου σε έναν δίσκο με τραγούδια του Χατζιδάκι από τον Ελληνικό κινηματογράφο. Πρόσφατα μαζί με τον χαρισματικό σολίστα του ακορντεόν Χρήστο Ζερμπίνο και σαν επακόλουθο των περσινών τους συναυλιών, κυκλοφόρησαν από τη Μinos-Emi 17 κλασσικές μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι από τις πιο γνωστές και πολυακουσμένες, χωρίς ιδιαίτερες παρεμβάσεις ή διαφοροποιήσεις από τα πρωτότυπα. Δίσκος χρήσιμος για μουσικούς επιμελητές κοινόχρηστων χώρων και ραδιοφωνικών υποκρούσεων.

Το βαλς των χαμένων ονείρων

«Οι δύο εξέχοντες σολίστες Μίλτος Λογιάδης –πιάνο , Χρήστος Ζερμπίνος ακορντεόν, με την Διεύθυνση παραγωγής του Μίνου Μάτσα, έσκυψαν πάνω στη μουσική του Χατζιδάκι με σεβασμό, γνώση και πάνω απ’ όλα ευαισθησία. Είναι σίγουρο ότι όσοι έχουν αγαπήσει τον Μάνο και τη μουσική του θα συγκινηθούν και θα απολαύσουν τους ήχους που μας προσφέρουν οι δύο διακεκριμένοι μουσικοί. Αποφεύγοντας τη φλυαρία και τους πολύπλοκους αυτοσχεδιασμούς εστιάζουν στην ουσία και τον μελωδικό παλμό των πρωτοτύπων. Ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις όπως γνωρίζουμε από πεποίθηση και ιδεολογία υπερασπιζόταν και μάλιστα εμπράκτως το δικαίωμα στην επέμβαση των συνθέσεων άλλων δημιουργών ακόμη και των… δικών του, άκουγε πάντοτε με ενδιαφέρον τις κάθε είδους διασκευές και εγκωμίαζε αρκεί ότι γινόταν να περιείχε ήθος στυλ και σεβασμό. Με αυτό τον τρόπο οι δύο μουσικοί αντιμετώπισαν τα μουσική του Χατζιδάκι και είναι σίγουρο ότι θα συμφωνήσετε αναπνέοντας την μελωδική αυτή όαση. Ενδεικτικά το πολυτελές cd με μουσικολογικό κείμενο του Γιώργου Μονεμβασίτη και λεπτομερείς αναφορές για τα τραγούδια και την ιστορία του περιέχει. Το βαλς των χαμένων ονείρων, Τώρα που πας στη ξενιτιά, Αγάπη μέσα στη καρδιά, Έφυγε το τρένο, Χάρτινο το φεγγαράκι, Μανούλα μου, Η μπαλάντα του ουρί…»

Το έργο αυτό πρωτοπαρουσιάστηκε στις 15 Ιανουαρίου και 21 Ιουνίου του 2011, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Κυκλοφορεί σε CD από την ιστορική ετικέτα της Verve σε συνεργασία με το Kosmos FM 93,6 στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 10 χρόνων λειτουργίας του σταθμού. 5 δεξιοτέχνες jazzmen και μια ορχήστρα κλασικής μουσικής ανακαλύπτουν ξανά την τζαζ εκδοχή του πιο κοσμοπολίτη έλληνα συνθέτη. Το κουιντέτο του Δημήτρη Καλαντζή (Πατερέλης, Πολυζωγόπουλος, Γεωργιάδης, Δράκος-Κτιστάκης) και η Καμεράτα – Ορχήστρα των φίλων της μουσικής υπό την διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη, αυτοσχεδιάζουν πάνω σε συνθέσεις του Μάνου Χατζιδάκι τις ενορχηστρώσεις των εγχόρδων έκανε ο Γιάννης Αντωνόπουλος.

Ευρηματικές επιλογές κομματιών του Χατζιδάκι, μετρημένες χωρίς υπερβολές διασκευές που καταλήγουν σε ένα ευχάριστο lounge άκουσμα, ταιριαστό με το label της Verve που έχουμε αγαπήσει κυρίως για τις μοναδικές ηχογραφήσεις του σπουδαίου βραζιλιάνου συνθέτη Antonio Carlos Jobim. Αν εξαιρέσουμε την Θάλασσα πλατειά που έχει δις τζαζοποιηθεί στο παρελθόν από τους Γεράσιμο Λαβράνο και Μίμη Πλέσσα. Όλα τα υπόλοιπα τραγούδια που ακούγονται σε πρωτότυπες μακροσκελείς εκτελέσεις

Το αποτέλεσμα; Αυτοχαρακτηρίζεται στο δελτίο τύπου: «Μια εναργής μουσική συνάντηση που προκύπτει αυθόρμητα μέσα από την ελεύθερη σκέψη και τον αυτοσχεδιασμό, σε πλήρη αρμονία με τον τρόπο δουλειάς και σκέψης του Μ. Χατζιδάκι. Από την υπερβατική διάθεση, με την οποία ο Δημήτρης Καλαντζής κι ο Γιάννης Αντωνόπουλος έσκυψαν πάνω απ' τις παρτιτούρες αγαπημένων μελωδιών του Μάνου, ως τη φυσικότητα με την οποία η ευέλικτη ρυθμική βάση του γκρουπ επικοινωνεί με τους γεμάτους χάρη και αρμονία έγχορδους μουσικούς της Καμεράτας, μεταδίδοντάς μας τη χαρά της μουσικής που συμβαίνει, έτσι, απλά... Όπως άλλωστε προέκυψε και το album. «Απλά, σαν φυσική διαδικασία», όπως εξηγεί ο πιανίστας Δημήτρης Καλαντζής, ο οποίος έκανε και τις οξυδερκείς διασκευές, τη «μετάφραση» της μουσικής του Μάνου. «Προέκυψε από την ανάγκη μας να τραγουδήσουμε τη μουσική αυτή, που χαράχτηκε στις καρδιές μας από μικρά παιδιά, στη δική μας καθομιλουμένη γλώσσα, τη τζαζ. Η ουσία και η διάθεση των μελωδιών του Μάνου είναι πάντα εκεί... Κι εμείς είμαστε κάθε φορά ευτυχείς να τα ανακαλύπτουμε. Ξανά και ξανά...»

PROMO VIDEO

Αντί Επιλόγου

«Σηκώθηκα απ’ το πιάνο και πλησιάζω τον καθρέφτη. Ήμουνα ξαναμμένος. Είδα το είδωλό μου να κρατά φτερά του παγωνιού και δροσερούς καρπούς του Θέρους. Κι είπα από μέσα μου: Είμαι ο Λαχειοπώλης τ’ Ουρανού. Μοιράζω αριθμούς σε ξωτικά κι αγγέλους. Κι αποφασίζω ευθύς την πιο μεγάλη μου πράξη. Σκόρπισα τα λαχεία μου στους γαλαξίες και στο άπειρο. Έτσι δεν θα’ ναι δυνατό κανείς να ξαναδημιουργήσει, να πράξει το καλό - που λεν - ή το κακό. Σπατάλη η απόφασή μου, μα ο κόσμος πάει για να χαθεί. Το λέω για να τ’ ακούν οι νέοι, και να σκορπίσουν τα λαχεία τους κι αυτοί, όπου μπορέσουν κι όπου βρουν. Να μην τ’ αφήσουν κέρδος στους πολλούς. Έτσι τουλάχιστον, θα κατακτήσουμε τη δυνατότητα να μας φοβούνται. Ποιους; Εμάς, τους ποιητές.

Μια και δεν είναι δυνατό να μας εντάξουν στα συρτάρια τους, σ’ ότι μπορούν να ελέγξουνε και να προβλέψουν οι ανερχόμενοι πολλοί. Τους φοβερίζει η άρνησή μας να δεχτούμε φάκελο, κατάταξη, τάξη κι αριθμό. Τους φοβερίζει η άρνησή μας να ενταχθούμε στις ομάδες αυτών που όταν κοιμούνται, τα χέρια τους είναι από μέσα ή απ’ έξω από το πάπλωμα.

Γιατί τα χέρια τα δικά μας την ώρα του ύπνου, ζωγραφίζουν ελεύθερα τους ανέμους, με χρώματα και με σχηματισμούς πτηνών, και μας τοποθετούν παντοτινά μες στους αιώνες, με την αθάνατη κι ερωτική μορφή του Λαχειοπώλη τ’ Ουρανού…»