Η λέξη Μαυραγορίτης σημαίνει τον αδίστακτο και σκληρόκαρδο έμπορο της Κατοχής, που έπαιρνε περιουσίες ολόκληρες αντί πινακίου φακής. Αυτή είναι η μία όμως εικόνα της αλήθειας. Πολλοί Μαυραγορίτες ήταν άνθρωποι έντιμοι, που αγωνίζονταν παλικαρίσια να επιβιώσουν και βοηθούσαν τους συνανθρώπους.
Το τραγούδι «Μαυραγορίτης μάγκας» που ερμήνευσε υπέροχα ο Δημήτρης Μητροπάνος, μας δίνει εικόνα μάγκα και λεβέντη μαυραγορίτη. Αλλά, θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς πως το τραγούδι αυτό δεν έρχεται από τον πραγματικό χρόνο.
Τραγούδια του πραγματικού χρόνου, δηλαδή γραμμένα στην Κατοχή, του Μιχάλη Γενίτσαρη (Λαδάδες, Μαυραγορίτες) μας δίνουν την χειρότερη εικόνα μαυραγορίτη. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι μαυραγορίτες ήταν κακοί, σημαίνει απλά πως ο Γενίτσαρης είχε ταυτίσει την λέξη μόνο με αυτούς. Υπήρξαν όμως και οι άλλοι, που η μνήμη τους πάει να ξεχαστεί, να σκεπαστεί απ' την κακή της λέξης πλευρά. Για αυτούς λοιπόν και η οφειλόμενη αναφορά.
Ένα σκίτσο του νεαρού στα χρόνια της Κατοχής, Σίμου Τσαπνίδη, δείχνει 'Ελληνες στριμωγμένους σε ανοιχτά βαγόνια, να πάνε για Μαύρη Αγορά.
Ο Σίμος, κάτω από το σκίτσο, εξηγεί...
«Δύσκολα τα χρόνια της Κατοχής, και για να ζήσουμε, και η δικιά μου οικογένεια έκανε μαύρη αγορά. Εγώ κατασκεύαζα μέσα στο σπίτι μου παπούτσια, και πήγαινα στις επαρχίες και τα αντάλλαζα με τρόφιμα. Το ίδιο έκαναν και ο αδελφός μου, ο γαμπρός μου και τα ξαδέλφια μου και σχεδόν όλοι η γειτονιά μου. Τα μεταφορικά μας μέσα ήταν ο σιδηρόδρομος και φορτηγά αυτοκίνητα, δίχως σκέπασμα, και όταν έβρεχε ήταν μεγάλο δράμα. Στοιβαγμένοι σαν σαρδέλες ταξιδεύαμε. Τα στρατιωτικά φυλάκια των Γερμανών και Ιταλών, μας έκαναν έρευνα, ψάχνοντας για μέλη της Εθνικής Αντίστασης. Πολλές φορές μας κρατούσαν μέρες στους σταθμούς, και κοιμόμασταν στα καφενεία, ή έξω όπου βρίσκαμε, ακόμα στο χιόνι. Ήταν μεγάλη περιπέτεια με κίνδυνο της ζωής μας.
Οι Μαυραγορίτες τύπου σαν κι εμένα των συγγενών και των φίλων μου, έσωσαν αρκετούς έλληνες από τον θάνατο, διότι πολλοί συμπατριώτες μας ασθενικοί και γέροι, δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν στις επαρχίες...»
Η αλήθεια λοιπόν είναι πως η έλλειψη τροφίμων στις μεγάλες πόλεις, στα χρόνια της Κατοχής, ανάγκαζε τους πεινασμένους Έλληνες να στραφούν για τρόφιμα στα χωριά. Σαν σαρδέλες στοιβαγμένοι στα ανοιχτά βαγόνια, και μαύροι από τον καπνό της μηχανής, γίνονταν Μαυραγορίτες. Οι συναλλαγές βέβαια, με ανταλλαγή των ειδών. Το χρήμα ήταν άχρηστο τότε. Αυτή είναι και η πραγματική και μεγάλη εικόνα.
Φωτο: Συσσίτιο πεινασμένων παιδιών. Βούλα Παπαϊωάννου, 1942.
Παράλληλα όμως με αυτούς, τους καλούς Μαυραγορίτες, υπήρχαν και οι άλλοι, οι καταχθόνιοι τύποι. Εκείνοι που υπάρχουν σε όλες τις εποχές και εκμεταλλεύονται όλες τις καταστάσεις. Εκείνοι έδωσαν την κακή έννοια στην λέξη Μαυραγορίτης. Οι απάνθρωποι, που ανάγκαζαν ανήμπορους οικογενειάρχες να τους πουλήσουν το σπίτι για έναν ντενεκέ λάδι και ένα σακί με φασόλια. Οι δωσίλογοι, που δυστυχώς, δεν έδωσαν όλοι λόγο μετά.
Για αυτούς τους μεγαλοαπατεώνες μαυραγορίτες έγραψε τον στίχο του τραγουδιού ο Μιχάλης Γενίτσαρης...
Πουλήσαμε τα σπίτια μας
και τα υπάρχοντα μας
για δυο ελιές κι ένα ψωμί
να φάνε τα παιδιά μας
Το τραγούδι «Μαυραγορίτης μάγκας» που ερμήνευσε υπέροχα ο Δημήτρης Μητροπάνος, μας δίνει εικόνα μάγκα και λεβέντη μαυραγορίτη. Αλλά, θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς πως το τραγούδι αυτό δεν έρχεται από τον πραγματικό χρόνο.
Τραγούδια του πραγματικού χρόνου, δηλαδή γραμμένα στην Κατοχή, του Μιχάλη Γενίτσαρη (Λαδάδες, Μαυραγορίτες) μας δίνουν την χειρότερη εικόνα μαυραγορίτη. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι μαυραγορίτες ήταν κακοί, σημαίνει απλά πως ο Γενίτσαρης είχε ταυτίσει την λέξη μόνο με αυτούς. Υπήρξαν όμως και οι άλλοι, που η μνήμη τους πάει να ξεχαστεί, να σκεπαστεί απ' την κακή της λέξης πλευρά. Για αυτούς λοιπόν και η οφειλόμενη αναφορά.
Πάμε για Μαύρη Αγορά!
Ένα σκίτσο του νεαρού στα χρόνια της Κατοχής, Σίμου Τσαπνίδη, δείχνει 'Ελληνες στριμωγμένους σε ανοιχτά βαγόνια, να πάνε για Μαύρη Αγορά.
Ο Σίμος, κάτω από το σκίτσο, εξηγεί...
«Δύσκολα τα χρόνια της Κατοχής, και για να ζήσουμε, και η δικιά μου οικογένεια έκανε μαύρη αγορά. Εγώ κατασκεύαζα μέσα στο σπίτι μου παπούτσια, και πήγαινα στις επαρχίες και τα αντάλλαζα με τρόφιμα. Το ίδιο έκαναν και ο αδελφός μου, ο γαμπρός μου και τα ξαδέλφια μου και σχεδόν όλοι η γειτονιά μου. Τα μεταφορικά μας μέσα ήταν ο σιδηρόδρομος και φορτηγά αυτοκίνητα, δίχως σκέπασμα, και όταν έβρεχε ήταν μεγάλο δράμα. Στοιβαγμένοι σαν σαρδέλες ταξιδεύαμε. Τα στρατιωτικά φυλάκια των Γερμανών και Ιταλών, μας έκαναν έρευνα, ψάχνοντας για μέλη της Εθνικής Αντίστασης. Πολλές φορές μας κρατούσαν μέρες στους σταθμούς, και κοιμόμασταν στα καφενεία, ή έξω όπου βρίσκαμε, ακόμα στο χιόνι. Ήταν μεγάλη περιπέτεια με κίνδυνο της ζωής μας.
Οι Μαυραγορίτες τύπου σαν κι εμένα των συγγενών και των φίλων μου, έσωσαν αρκετούς έλληνες από τον θάνατο, διότι πολλοί συμπατριώτες μας ασθενικοί και γέροι, δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν στις επαρχίες...»
Η αλήθεια λοιπόν είναι πως η έλλειψη τροφίμων στις μεγάλες πόλεις, στα χρόνια της Κατοχής, ανάγκαζε τους πεινασμένους Έλληνες να στραφούν για τρόφιμα στα χωριά. Σαν σαρδέλες στοιβαγμένοι στα ανοιχτά βαγόνια, και μαύροι από τον καπνό της μηχανής, γίνονταν Μαυραγορίτες. Οι συναλλαγές βέβαια, με ανταλλαγή των ειδών. Το χρήμα ήταν άχρηστο τότε. Αυτή είναι και η πραγματική και μεγάλη εικόνα.
Φωτο: Συσσίτιο πεινασμένων παιδιών. Βούλα Παπαϊωάννου, 1942.
Παράλληλα όμως με αυτούς, τους καλούς Μαυραγορίτες, υπήρχαν και οι άλλοι, οι καταχθόνιοι τύποι. Εκείνοι που υπάρχουν σε όλες τις εποχές και εκμεταλλεύονται όλες τις καταστάσεις. Εκείνοι έδωσαν την κακή έννοια στην λέξη Μαυραγορίτης. Οι απάνθρωποι, που ανάγκαζαν ανήμπορους οικογενειάρχες να τους πουλήσουν το σπίτι για έναν ντενεκέ λάδι και ένα σακί με φασόλια. Οι δωσίλογοι, που δυστυχώς, δεν έδωσαν όλοι λόγο μετά.
Για αυτούς τους μεγαλοαπατεώνες μαυραγορίτες έγραψε τον στίχο του τραγουδιού ο Μιχάλης Γενίτσαρης...
Πουλήσαμε τα σπίτια μας
και τα υπάρχοντα μας
για δυο ελιές κι ένα ψωμί
να φάνε τα παιδιά μας
