Οι τεχνικές του πρώιμου και βωβού κινηματογράφου πέρασαν στην ιστορία με τη νέα τεχνολογία. Πρώτη ομιλούσα ταινία «Ο τραγουδιστής της τζαζ» (Jazz singer) με τον Αλ Τζόλσον. Πρεμιέρα στις 6 Οκτωβρίου του 1927. Με το καλημέρα του ο ομιλών κινηματογράφος συνάντησε τη τζαζ -θεματογραφικά τουλάχιστον, μιας και ο εβραϊκής καταγωγής τραγουδιστής προερχόταν από το μουσικό θέατρο- εγκαινιάζοντας ταυτόχρονα το νέο κινηματογραφικό είδος του μιούζικαλ που γνώρισε μεγάλη επιτυχία για δεκαετίες και κατά περιπτώσεις μέχρι τα νεότερα χρόνια.
Η Αμερική της εποχής της ποτοαπαγόρευσης (1920-1933) αν ήταν μουσική θα ήταν τζαζ. Τα υπόγεια κλαμπ, οι καπνοί των τσιγάρων, το ουίσκι και η τζαζ είναι αναπόσπαστο κομμάτι του κινηματογραφικού είδους που περιέγραψε την εν λόγω εποχή πέρα από τον Ατλαντικό. Το Cotton Club, για παράδειγμα, που έγινε και ταινία από τον Κόπολα το 1984, υπήρξε από τα πιο γνωστά νυχτερινά τζαζ κλαμπ, στην περιοχή του Χάρλεμ στη Νέα Υόρκη στο οποίο σύχναζε η «αφρόκρεμα» της παρανομίας (όλοι λευκοί) για να ακούσει την «αφρόκρεμα» της τζαζ (όλοι μαύροι). Εκρηκτικός συνδυασμός και άκρως επικίνδυνος για την υψηλή κοινωνία και τους συντηρητικούς κύκλους που θεωρούσαν τη τζαζ ως τη μουσική των καταγωγίων και της ζούγκλας. Από την άλλη υπήρχε η πιο χλιαρή ντίξιλαντ τζαζ, η λεγόμενη και τζαζ των λευκών, που όμως έχει ρίζα στους Κρεολούς της Νέας Ορλεάνης. Ακολούθησε η εποχή των μπινγκ μπαντς και του σουίνγκ, ενώ με τα χρόνια ήρθε και η συνένωση με τα σχήματα να γίνονται μικτά και τη τζαζ να περνά από τα ράγκταϊμ, τα σουίνγκ και τα μπίμποπ, στην κουλ, τη φρι, τη φάνκι και τη φιούζιον και τέλος να γίνεται έθνο-τζαζ παιγμένη σε πάμπολλα ιδιώματα σε όλο τον πλανήτη.
Η εποχή της τζαζ κυριαρχίας στο σινεμά ήταν η δεκαετία του ’50, απ’ την οποία πρόχειρα θα ξεχώριζε κανείς το σάουντρακ του Μάιλς Ντέιβις για το περίτεχνο νουαρ του Λουί Μαλ «Ασανσέρ για δολοφόνους» (1958) με τη γοητευτική Ζαν Μορό και του Ντιουκ Έλινγκτον για το καλύτερο ίσως δικαστικό φιλμ, την «Ανατομία ενός εγκλήματος» (1959) του Ότο Πρέμινγκερ σε σκηνοθεσία του οποίου ήταν και ο «Χρυσοχέρης» (1955) ένα πρωτόγνωρα ωμό ρεαλιστικό φιλμ, μ’ έναν περίφημο Φρανκ Σινάτρα και τις μουσικές του Έλμερ Μπερνστάιν. Ο εν πολλοίς κινηματογραφικός συνθέτης επένδυσε μ’ ένα ακόμη σπουδαίο τζαζ σάουντρακ (παιγμένο από την μπάντα του Τσίκο Χάμιλτον) και την ταινία του Αλεξάντερ Μακέντρικ «Σκοτεινοί δολοφόνοι» (1957) με τον Μπάρτ Λάνγκαστερ και τον Τόνι Κέρτις, σ’ ένα ακόμη εξαιρετικό φιλμ στο οποίο, μεταξύ άλλων, «διεφθαρμένοι μπάτσοι προσπαθούν να παγιδέψουν με ναρκωτικά μουσικούς της τζαζ…».
Υπογραμμίζω μερικά ακόμη τζαζ στιγμιότυπα από θρυλικά φιλμ νουάρ της δεκαετίας του 1950.
Τους τζαζ χρωματισμούς του Χένρυ Μανσίνι στο αριστοτεχνικό «Ο άρχων του τρόμου» (1958) του Όρσον Ουέλς.
Τη τζαζ ατμόσφαιρα του Τζον Λιούις στον «Αναχωρητή» (1959) του Ρόμπερτ Γουάιζ με τον Χάρυ Μπελαφόντε.
Τη φωνή και το πιάνο του Νατ Κινγκ Κόουλ στο “I'd Rather Have the Blues” από το αριστουργηματικό «Φίλησε με μέχρι θανάτου» (1955) του Ρόμπερτ Όλντριτς σε σενάριο του ελληνοαρμενικής καταγωγής μυθιστοριογράφου και σεναριογράφου του Χόλυγουντ Άλμπερτ Ισαάκ Μπεζερίδη.
Το “Blue Gardenia” (1953) από την αμερικάνικη περιόδο του άλλου μεγάλου ευρωπαίου (Γερμανού) σκηνοθέτη, του Φριτς Λανγκ, πάλι με τον Νατ Κινγκ Κόουλ στο ομώνυμο τραγούδι της ταινίας, το οποίο ερμήνευσε και μια άλλη ιστορική φωνή της τζαζ, η Ντίνα Γουάσινγκτον, στα στούντιο της Κάπιτολ ρέκορντς το 1954.
Ξεχωριστές τζαζ στιγμές και πινελιές, ανάμεσα σε αμέτρητες άλλες τζαζ αιχμές του κλασικού, του νεότερου και του σύγχρονου σινεμά.
