Τα «Λαϊκά» του Μίκη και του Μάνου
Προετοιμάζοντας πριν από λίγες ημέρες ένα ραδιοφωνικό αφιέρωμα για την εκπομπή «Εγώ, δεν έχω βγάλει το… ωδείο» με τα τραγούδια της συνεργασίας του Μίκη Θεοδωράκη με τον Μάνο Ελευθερίου, έπεσα πάνω σε δυο ηχητικά ντοκουμέντα που είχα αρκετά χρόνια να ακούσω…
Στις αρχές του 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης ετοίμαζε ένα καινούργιο κύκλο τραγουδιών σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου, που τα προόριζε για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Η απριλιανή δικτατορία ανέτρεψε τα σχέδια του συνθέτη, που συνελήφθη τον Αύγουστο του 1967. Η αναβολή της ηχογράφησης μάλιστα, η οποία είχε μαθευτεί στους κύκλους των ανθρώπων του τραγουδιού, αναφερόταν για πολύ καιρό ως «η ατυχία του Μάνου Ελευθερίου».
Μετά από την παραμονή του στην Ασφάλεια και τις Φυλακές Αβέρωφ, τον Μάρτη του ‘68 ο Μίκης Θεοδωράκης οδηγήθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στο σπίτι του στο Βραχάτι. Από εκεί, τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς εκτοπίστηκε στη Ζάτουνα, όπου ολοκλήρωσε τη σύνθεση των τραγουδιών πάνω στα ποιήματα του Ελευθερίου και τα ονόμασε «Τα λαϊκά».
Το 1970, το έργο ηχογραφήθηκε στο Παρίσι σε ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας του Heinz Kunert, με βασικό ερμηνευτή τον Γιώργο Καπερνάρο, έναν τραγουδιστή που εκείνη την εποχή ηχογράφησε αρκετά τραγούδια του Θεοδωράκη και την Κατερίνα Κοντολίδου, μια τραγουδίστρια για την οποία, δυστυχώς, δεν έχω περισσότερα στοιχεία.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1971 από την Αγγλική ΕΜΙ με τίτλο «The new Theodorakis», ενώ ποτέ, μέχρι σήμερα, δεν έχει επανεκδοθεί στην Ελλάδα. Κυκλοφόρησε παράλληλα με διαφορετικά εξώφυλλα, τόσο στη Γερμανία, όσο και στην Ελβετία με τα labels της Chranders Records και τίτλο «12 Volkslieder».
Τα «Λαϊκά» ηχογραφήθηκαν και πάλι στο Παρίσι με ενορχήστρωση και διεύθυνση του συνθέτη και με ερμηνευτές τον Αντώνη Καλογιάννη και τη Μαρία Δημητριάδη. Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1971 από την Polydor σε πολλές χώρες της Ευρώπης με τίτλο «Θεοδωράκης διευθύνει Θεοδωράκη Νο 1 - Τα λαϊκά», ενώ το 1974, στη μεταπολίτευση, κυκλοφόρησε, όπως ήταν φυσικό και στην Ελλάδα. Την ίδια χρονιά τα «Λαϊκά» ηχογραφήθηκαν για λογαριασμό της Columbia, με ενορχήστρωση του Λουκιανού Κηλαηδόνη και με ερμηνευτές τον Μανώλη Μητσιά και την Τάνια Τσανακλίδου στις δεύτερες φωνές.
Σε αυτό το σημείο ίσως θα πρέπει να επισημάνουμε πως υπάρχει μια διχογνωμία, σχετικά με ποια από τις δυο είναι η πρώτη εκτέλεση. Του Καπερνάρου ή του Καλογιάννη. Οι πληροφορίες στη βιβλιογραφία και στα ένθετα των επανεκδόσεων των cd είναι διχασμένες. Ρωτώντας όμως πρόσφατα τον Μάνο Ελευθερίου, μου επιβεβαίωσε πως η πρώτη ηχογράφηση είναι αυτή με τον Γιώργο Καπερνάρο και την Κατερίνα Κοντολίδου.
Οι πρόβες του συνθέτη
Λίγες εβδομάδες πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα ο Μίκης πρόβαρε κάποια από τα «Λαϊκά», τραγουδώντας και παίζοντας πιάνο ο ίδιος. Δυο αποσπάσματα με τα τραγούδια «Το παλικάρι έχει καημό» και «Σ’ αυτή τη γειτονιά» εντάχθηκαν το 1969 στο δίσκο με τη μουσική και τα τραγούδια από την ταινία του Κώστα Γαβρά «Ζ».
Άλλα δυο μέρη από τις πρόβες του συνθέτη, το ένα και πάλι στο τραγούδι «Το παλικάρι έχει καημό» (διαφορετικό από αυτό του «Ζ») και το δεύτερο στο «Μια νυχτερίδα στη σκεπή» βρήκαν θέση πολλά χρόνια μετά, στο cd «Τεκμήρια» που εκδόθηκε το 2005, σε επιμέλεια του Γιώργου Παπαδάκη, από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Κρήτη, για τα 80 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη.
Στα δυο video που ακολουθούν μπορείτε να ακούσετε τα δυο αποσπάσματα από τις πρόβες του Μίκη Θεοδωράκη το 1967…
